Peter Zapffe
Peter Wessel Zapffe (18 Desember 1899 – 12 Oktober 1990) was 'n Noorse metafisikus, skrywer, kunstenaar, prokureur en bergklimmer. Hy is dikwels bekend vir sy filosofies pessimistiese en fatalistiese siening van die menslike bestaan.[1] Sy stelsel van filosofie is geïnspireer deur die Duitse filosoof Arthur Schopenhauer, sowel as sy vaste voorspraak van antinatalisme.[2] Sy gedagtes oor die dwaling van die menslike lewe word in die opstel "The Last Messiah" (Noors: Den sidste Messias, 1933) weergegee. Hierdie essay is 'n korter weergawe van sy bekendste en onvertaalde werk, die filosofiese verhandeling "Oor die tragiese" (Om det tragiske, 1941).[1]
Filosofiese werk
[wysig | wysig bron]Zapffe se siening is dat mense gebore word met 'n oorontwikkelde vaardigheid (begrip, selfkennis) wat nie by die natuur se ontwerp inpas nie. Die menslike drang na regverdiging oor sake soos lewe en dood kan nie bevredig word nie, daarom het die mensdom 'n behoefte wat die natuur nie kan bevredig nie. Die tragedie, na aanleiding van hierdie teorie, is dat mense al hul tyd spandeer om nie mens te wees nie. Die mens is dus 'n paradoks.
In "The Last Messiah" het Zapffe vier vernaamste verdedigingsmeganismes beskryf wat die mensdom gebruik om te verhoed dat hierdie paradoks in die gesig gestaar wordː
- Isolasie is "'n volledig arbitrêre ontslag uit die bewussyn van alle ontstellende en vernietigende gedagtes en gevoelens".[3]
- Ankering is die "fiksasie van punte binne, of konstruksie van mure rondom, die vloeibare stryd van bewussyn".[3] Die ankermeganisme verskaf aan individue 'n waarde of 'n ideaal om konsekwent hul aandag op te fokus. Zapffe het ook die ankerbeginsel op die samelewing toegepas en verklaar dat "God, die Kerk, die Staat, moraliteit, lot, die wette van die lewe, die mense, die toekoms"[3] almal voorbeelde is van kollektiewe primêre ankeruitspansels.
- Afleiding is wanneer "'n mens die aandag tot die kritieke grense beperk deur dit voortdurend met indrukke te bekoor".[3] Afleiding fokus al 'n mens se energie op 'n taak of idee om te verhoed dat die verstand teen homself draai.
- Sublimering is die herfokus van energie weg van negatiewe uitlaatpunte, na positiewe. Die individue distansieer hulself en kyk na hul bestaan vanuit 'n estetiese oogpunt (bv. skrywers, digters, skilders). Zapffe het self daarop gewys dat sy vervaardigde werke die produk van sublimering was.
Ter geleentheid van die 65ste verjaardag van die Noors-Kanadese filosoof Herman Tønnessen, die boek I Choose the Truth. A Dialogue Between Peter Wessel Zapffe and Herman Tønnessen (1983) is gepubliseer. Die twee ken mekaar reeds vir baie jare. Tønnessen het saam met Arne Næss aan die Universiteit van Oslo gestudeer.[4]
Ander belangstellings en werke
[wysig | wysig bron]Zapffe was 'n aktiewe bergklimmer en het baie vroeg in omgewingsbewustheid belanggestel; hierdie vorm van natuurbewaring het ontstaan uit die bedoeling, nie om die natuur te beskerm nie, maar om menslike kulturalisering van die natuur te vermy.[5] Zapffe was die skrywer van baie humoristiese kortverhale oor klim en ander avonture in die natuur.[6]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ 1,0 1,1 Tangenes, Gisle R. (Maart–April 2004). "The View from Mount Zapffe". Philosophy Now. Besoek op 12 April 2020.
- ↑ Zapffe het opgemerk dat kinders in die wêreld gebring word sonder toestemming of oordenking: {{quote|In ooreenstemming met my lewensopvatting, het ek gekies om nie kinders in die wêreld te bring nie. 'n Muntstuk word ondersoek, en eers na deeglike oorweging, aan 'n bedelaar gegee, terwyl 'n kind sonder aarseling in die kosmiese brutaliteit uitgeslinger word. (To Be a Human Being (1989–90); the philosopher Peter Wessel Zapffe in his 90th year (1990 dokumentêr, Tromsø Norway: Original Film AS[dooie skakel])).
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Zapffe, Peter Wessel (Maart–April 2004). "The Last Messiah". Philosophy Now. Besoek op 12 April 2020.
- ↑ Haave, Jørgen (1999). Naken under kosmos : Peter Wessel Zapffe, en biografi. Oslo: Pax. ISBN 82-530-2117-8. OCLC 44854528.
- ↑ Zapffe, Peter Wessel (1969). "Parting with Gausta" (PDF). Open Air Philosophy.
- ↑ Zapffe, Peter Wessel (1937). "Stetind" (PDF). Open Air Philosophy.
