Papier-maché
Papier-maché, wat letterlik "gekoude papier" beteken, is 'n saamgestelde stof wat bestaan uit papierstukke of papierpulp, wat soms met tekstiele versterk word, en met kleefstof gebind word soos gom, stysel of muurpapierlym.
Metodes
[wysig | wysig bron]
Daar is twee vername maniere om papier-maché te maak; die een gebruik papierstroke wat met gom aanmekaarvasgeplak word, en die ander gebruik papierpulp wat verkry word deur papier te deurweek of te kook waarby gom dan gevoeg word.
Met die eerste metode is 'n vorm nodig waarteen die papierstroke geplak kan word. Met die tweede metode is dit moontlik om die pulp van die begin af in die verlange fatsoen te vorm. In albei gevalle kan versterking met draad, ogiesdraad, liggewigvorms, ballonne of tekstiele nodig wees.
Die tradisionele manier om papier-maché-kleefstof te maak, is om 'n mengsel van water en meel of 'n ander stysel te gebruik, wat gemeng word tot die dikte van dik room. Ander kleefmiddels kan gebruik word as dit verdun word tot dieselfde tekstuur, insluitend polivinielasitaat gegronde gomsoorte (soos houtgom, wat ook koue lym genoem word). Deur kaneelolie of ander bymiddel soos sout by die mengsel te voeg, sal dit die kanse verminder dat die produk muf sal kry.
Vir die papierstroke-metode word die papier in repe geny of geskeur en in die lym geweek totdat dit deurnat is. Die deurweekte stroke word dan teen die oppervlak geplaas en laat staan om stadig droog te word. Die stroke kan geplak word oor 'n stutraam, of geraamte, wat dikwels bestaan uit ogies- of maasdraad oor 'n bouraam, of dit kan oor 'n objek geplak word om 'n gietvorm te maak. Indien nodig kan olie of ghries gebruik word dat dit nie vasplak nie. Wanneer dit droog is, kan die materiaal wat só geskep is gesny, geskuur en geverf word, en waterdig gemaak word deur dit met gepaste waterwerende verf te verf.[1] Voordat enige produk van papier-maché geverf word, moet die gom eers heeltemal droog wees, anders kan dit muf en sal die produk van binne af vrot.
Vir die pulp-metode word die papier vir ten minste oornag in water gelos om te week, of in baie water gekook totdat die papier in pulp oplos. Die oortollige water word afgegiet, 'n kleefmiddel word bygevoeg en die papier-maché word teen 'n vorm geplak, of, veral vir kleiner en eenvoudige objekte, omvorm in die verlangde vorm.
Geskiedenis
[wysig | wysig bron]In antieke Egipte is doodskiste en dodemaskers gemaak van catonnage - lae papirus of linne wat met gips bedek is.
In Persië is papier-maché gebruik om klein geverfde boksies, skinkborde, étagères (oop rakkies waarop ornamente uitgestel word) en kiste mee te maak.
Japan en China het ook gelamineerde papierartikels geskep deur papier-maché te gebruik. Dit is ook gebruik om versierende elemente aan harnasse en skilde aan te bring.[2]
In Kasjmir, soos in Persië, is papier-maché gebruik om klein geverfde boksies, komme met metaal aan die binnekant, skinkborde, étagères en kiste te vervaardig. Dit word nog baie in Indië verkoop en is 'n deel van die weelderige ornamentele handwerkmark.[3]
Teen sowat 1725 in Europa het vergulde papier-maché begin voorkom as 'n goedkoop alternatief vir vergulde gips of gekerfde hout in argitektuur. Henry Clay van Birmingham, Engeland, het in 1772 'n patent uitgeneem op 'n proses om gelamineerde velle papier met lynsaadolie te behandel om waterdigte panele mee te maak. Hierdie panele is onder meer gebruik om koetsdeure te maak. Theodore Jennens het 'n proses in 1847 gepatenteer om hierdie gelamineerde velle in verskillende vorme te stoom en druk, wat dan gebruik is om skinkborde, die rugkante van stoele en strukturele panele mee te maak, wat gewoonlik oor 'n hout- of metaalraam gelê is vir sterkte. Die papier-maché is glad gemaak en vernis, of afgewerk met 'n pêrelskulpafwerking. Die bedryf het regdeur die 19de eeu voortgeduur.
[4] Rusland het 'n florerende bedryf van ornamentele papier-maché gehad. 'n Groot verskeidenheid geverfde Russiese papier-maché-artikels is te sien in 'n katalogus van Tiffany & Co. van 1893.[5]
Martin Travers, die Engelse kerkontwerper, het papier-maché gebruik vir die afwerking van sy kerke in die 1930's.
Papier-maché is al van so vroeg as 1540 gebruik om die koppe van poppe te maak. Dit is in twee dele gevorm van 'n mengsel van papierpulp, klei en gips en dan met gom aanmekaarvasgeplak. Die kop word dan glad gemaak, geverf en vernis.[6]
Een artikel wat algemeen in die 19de eeu in Amerika gemaak is, is 'n papierkano, vernaamlik deur Waters & Sons van Troy, New York. Die uitvinding van die aaneenlopende-papier-masjien het dit moontlik gemaak dat velle papiere in enige lengte gemaak kan word, en dit het 'n ideale materiaal uitgemaak om 'n soomlose romp te bou. Die papier van daardie tyd was aansienlik rekbaarder as moderne papier, veral wanneer dit klam is, en dit is heel doeltreffend in die vervaardiging van papierbote gebruik. 'n Laag dik, klam papier is oor die rompvorm geplaas en aan die kante vasgespyker. 'n Laag gom is bygevoeg, gelos om droog te word en afgeskuur. Bykomende lae papier en gom kan bygevoeg word om die verlangde dikte te kry, en lap kan ook gebruik word om dit sterker en harder te maak. Die eindproduk word dan netjies geknip en versterk met houtstroke by die kiel en boordwande om dit onbuigsaam en waterdig te maak. Ligte papierroeibote, ook genoem snelbote, was baie mededingend in die einde van die 19de eeu. Een van die beroemdste papierbote was die kano "Maria Theresa" wat Nathaniel Holmes Bishop gebruik het om in 1874–75 van New York na Florida te roei. 'n Vertelling van sy reise is uitgegee in die boek Voyage of the Paper Canoe.[7][8]
Dit is algemene ding vir laerskooolkinders en handwerkentoesiaste om papier-maché-maskers te maak. 'n Mens kan óf 'n gesig óf 'n ballon vir 'n gietvorm gebruik. Dit word baie vir Allerheiligeaand (Halloween) gedoen omdat 'n gesigmasker heelwat bydra tot die kostuum.[9]
Papier-maché-panele is aan die einde van die 19de eeu en vroeë 20ste eeu gebruik om liggewigkoepels te maak, wat hoofsaaklik in sterrewagte gebruik is. Die koepel is oor 'n hout- of ysterraam gebou, en die eerstes is gemaak deur dieselfde vervaardiger wat die vroeë papierbote gemaak het, Waters & Sons. Die koepels wat in sterrewagte gebruik is, moes min weeg sodat hulle maklik gedraai kan word om die teleskoop se opening in enige rigting te kan plaas, en groot genoeg sodat dit die groot refraktorteleskope wat toe gebruik is kon bedek.[10][11][12]
Papier-maché is in 'n aantal vuurwapens gebruik as 'n stof om klompe mee te vorm. Ondanks die geweldig hoë drukking in die sielwand van 'n vuurwapen, het dit geblyk dat papier-maché sterk genoeg is om die druk te weerstaan en sterk genoeg om 'n projektiel wat kleiner as die loop se kaliber is met 'n hoë mate van akkuraatheid deur die loop te druk. Papier-maché-klompe is gebruik in alles, van 'n klein vuurwapen soos die Dreyse-naaldgeweer tot grofgeskut, soos die Schenkl-projektiel.[13][14]
Moderne gebruike
[wysig | wysig bron]Met moderne plastieke en samestellings wat die dekoratiewe en struktuurrolle oorgeneem het wat papier-maché in die verlede gespeel het, het papier-maché minder van 'n kommersiële produk geword. Daar is uitsonderings, soos Micarta, 'n moderne papiersamestelling, en tradisionele gebruike soos vir 'n piñata - 'n versierde figuur of diertjie wat met lekkergoed gevul is. Dit word nog gebruik waar dit belangrik is dat dit maklik is om mee te werk en nie duur is nie, soos in handwerk.
Papier-maché word dikwels gebruik vir groot, tydelike beeldhouwerke soos karnaval-vlotte. 'n Basiese struktuur van hout, metaal en draad (soos ogiesdraad) word met papier-maché bedek. Sodra dit droog is, word detail bygevoeg. Die papier-maché word dan afgeskuur en geverf. Karnavalvlotte kan baie groot wees en 'n hele aantal karakters, rekwesiete en toneelelemente behels wat almal om 'n gekose tema wentel. Hulle kan ook plek hê vir dosyne mense, insluitend die mense wat die meganisme beheer. Die vlotte kan bewegende dele hê, soos gesigsuitdrukkings van die karakter of hul liggaamsdele. Dit is nie ongewoon vir plaaslike professionele argitekte, ingenieurs, skilders, beeldhouers en pottebakers om deel te neem aan die ontwerp en bou van die vlotte nie. 'n Vlotmaker vir die New Orleans Mardi Gras, Blaine Kern, bestuurder van die Mardi Gras-wêreldvlotmuseum, kry karnavalvlotkunstenaars van Italië om aan sy vlotte te werk.[15][16]
In Ecuador en ander Suid-Amerikaanse lande word die ou jaar simbolies verbrand; die beelde van die ou jaar word gewoonlik gemaak van papier-mâché oor rame van hout en papierwatte.
Papier-maché is 'n bekostigbare boumateriaal in teaters vir elemente van sowel die stelle as die kostuums.[17]
Papier-mâché word gebruik in die maak van toneelpoppe, insluitend marionette, handpoppe en draadpoppe.
Papier-maché word ook gebruik om elektriese lampe mee te maak.
Gebruike in oorlogstye
[wysig | wysig bron]Gedurende die Tweede Wêreldoorlog is militêre vliegtuie se brandstoftenks gemaak van papier wat met plastiek deurdrenk is, en is gebruik om die reikafstand van vliegtuie te vergroot. Hierdie tenks is aan die gewone brandstoftenk gekoppel met pype met losmaakbare hekstukke en is losgemaak van die vliegtuig wanneer die brandstof opgebruik is, wat dit vir kortafstandvliegtuie soos vegvliegtuie moontlik gemaak het om saam met langafstandvliegtuie soos bomwerpers op lang togte te vlieg as beskerming. Twee soorte papiertenks is gebruik, een van 409 liter wat die VSA vir die P-47 Thunderbolt gemaak het, en 'n silindriese valtenk wat die Britte gemaak het en wat die P-47 en die P-51 Mustang gebruik het.[18][19]
Die Britte het papier-maché-figure wat soos soldate lyk gebruik om sluipskutters uit te lok om te skiet. Party het 'n toestel gehad wat rook van 'n sigaretmodel gemaak het. Die koeëlgate in die lokmiddels is gebruik om te bepaal waar die vyandige sluipskutters is.
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Haley, Gail E (2002). Costumes for Plays and Playing. Parkway Publishers. ISBN 1-887905-62-6.
- ↑ Egerton, Wilbraham (1896). A Description of Indian and Oriental Armour. WH Allen & Co.
- ↑ Egerton, Wilbraham (1896). A Description of Indian and Oriental Armour. WH Allen & Co.
- ↑ Rivers, Shayne (2003). Conservation of Furniture. Butterworth-Heinemann. pp. 205–6. ISBN 0-7506-0958-3.
- ↑ Blue Book. Tiffany & Co. 1893.
- ↑ http://www.papiermache.co.uk/articles/history-of-papier-mache-dolls/.
- ↑ A history of paper boats, Cupery, http://www.cupery.net/SH.html.
- ↑ Bishop, Nathaniel Holmes, Voyage of the Paper Canoe, Project Gutenburg, http://www.gutenberg.org/etext/1082.
- ↑ "How to Make Paper Mache Masks", Family crafts, About, http://familycrafts.about.com/od/papermache/a/plmaskcraft.htm.
- ↑ http://www.cupery.net/dome.html.
- ↑ "Columbia's New Observatory". The New York Times. 11 April 1884. Geargiveer vanaf die oorspronklike (PDF) op 5 Maart 2016. Besoek op 17 Mei 2017.
- ↑ "The special feature of the new observatory at Columbia College will be a paper dome". The Harvard Crimson. 19 Maart 1883. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 26 Januarie 2009. Besoek op 17 Mei 2017.
- ↑ Holley, Alexander Lyman (1865), A Treatise on Ordnance and Armor, Trübner & Co
- ↑ Spon, Edward; Byrne, Oliver (1872), Spon's Dictionary of Engineering, E&FN
- ↑ Barghetti, Adriano (2007). 1994–2003: 130 anni di storia del Carnevale di Viareggio, Carnevale d’Italia e d’Europa (in Italian). Pezzini.
{{cite book}}: AS1-onderhoud: onerkende taal (link) - ↑ Abrahams, Roger D (2006). Blues for New Orleans: Mardi Gras And America's Creole Soul. University of Pennsylvania Press. ISBN 0-8122-3959-8.
- ↑ Bendick, Jeanne (1945). Making the Movies. Whittlesey House: McGraw-Hill.
- ↑ Freeman, Roger Anthony (1970). The mighty Eighth: units, men, and machines (a history of the US 8th Army Air Force). Doubleday.
- ↑ Grant, William Newby (1980). P-51 Mustang. Chartwell Books. ISBN 978-0-89009-320-7.
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]
Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Papier-maché.
