NG gemeente Potchefstroom

Die kerkgebou in 2006, voor 'n brand dit deels in puin gelê het. Dit is blykbaar ontwerp deur die boumeester Richard Wocke van Bloemfontein, hoewel pres. Paul Kruger die hoeksteen eers vier jaar ná sy dood gelê het.

Die kerkgebou in 2017, 10 jaar nadat dit opnuut in gebruik geneem is.

Die kerkgebou omstreeks 1950.

Eerw. Daniel Lindley.

Die NG moederkerk Potchefstroom omstreeks 1917.

Ds. J.P. Jooste was die eerste leraar van Potchefstroom, van 1868 tot 1882, en ook die eerste leraar van Hartebeestfontein.

Ds. H.J.L. du Toit, leraar van 1882 tot 1887.

Ds. en mev. M.L. Fick. leraarspaar van 1889 tot 1919.

Ds. Johannes Francois Botha was leraar van Potchefstroom van 1905 tot 1908, toe hy na die NG gemeente Jeppestown vertrek.

Potchefstroom was van 1920 tot 1928 ds. Daniel Jozua Pienaar se laaste gemeente. Hy is oorlede op 13 Desember 1933.

Ds. Gerrit Worst, leraar van 1929 tot sy aftrede in 1954. Sy enigste ander gemeente, van 1917 tot sy koms hierheen, was Lydenburg, ook een van die drie oudste Transvaalse gemeentes.

Ds. Beyers Naudé, leraar van 1955 tot 1957.

Ds. A.P. Burger, leraar van 1960 tot 1970.

Die NG gemeente Potchefstroom (op Potchefstroom) is die oudste gemeente van die Nederduitse Gereformeerde Kerk in die destydse Transvaal en was, toe dit in Maart 1842 gestig is, slegs die 28ste gemeente in wat later Suid-Afrika sou word asook die tiende gemeente buite die teenswoordige Sinode van Wes-en-Suid-Kaapland.

Voorgeskiedenis

Die gemeente aan die Mooirivier het ontstaan danksy die ywer van eerw. Daniel Lindley, wat as Amerikaanse sendeling kort ná die Groot Trek na Natal gekom het en hom die lot van die herderlose Voortrekkersgemeenskappe aangetrek het. Die Natalse Volksraad het hom in 1841 as leraar aangestel ná hy dokumente voorgelê het om te bewys dat hy 'n geordende predikant van die Presbiteriaanse Kerk in Amerika was. Die kerk het in vele opsigte met die kerk aan die Kaap ooreengestem. Dadelik het Lindley begin om die kerklike lewe in die Republiek van Natalia, wat destyds tot by Winburg en Potchefstroom gestrek het, te organiseer. Sy prioriteit was om die wydverspreide lidmate in die hele gebied te besoek.

Stigting

Vroeg in die jaar na sy aanstelling kom Lindley by die Mooirivier aan en op 26 Maart 1842 neem hy die eerste lidmate aan en die dag daarop doop hy 'n aantal kinders. Dié handelinge word beskou as die stigting van die eerste gemeente anderkant die Vaalrivier. In die vroegste twee registers is die name van 103 belydende en 188 dooplidmate opgeteken. Lindley besoek die gemeente op Potchefstroom hierna weer in 1844 en 1846. In 1848 besoek drr. P.E. Faure en William Robertson, die eerste deputasie van die Kaapse Kerk, Potchefstroom. Dit was danksy die verandering in die Kaapse Kerk se houding jeens die lidmate buite die kolonie se grense.

Eerste kerkie, 1851

Selfs voor die stigting van die gemeente het kommandant Andries Hendrik Potgieter op 1 November 1841 'n kollektelys rondgestuur met die oog op die oprigting van 'n kerkgeboutjie. Ds. Andrew Murray jr. word in 1848 leraar van Bloemfontein en konsulent van Potchefstroom en besoek daarna die gemeente gereeld jaarliks. Reeds met sy derde besoek kon hy dienste hou in die onvoltooide kruiskerk. Murray se broer ds. (later prof.) John Murray het die geboutjie op 19 April 1851 ingewy. Die volgende jaar bring ds. Andrew Murray, vergesel van ds. J.H. Neethling, weer besoek aan die gemeente.

Hervormde Kerk breek weg

Geeneen van die predikante was egter bereid om hulle onder die pioniersomstandighede aan die Mooirivier te vestig nie. Daarom bly die gemeente tot 6 Junie 1853 herderloos toe ds. Dirk van der Hoff uit Nederland as eerste leraar op Potchefstroom aankom. Ds. Andrew Murray moes hom bevestig, maar dit is uitgestel en later afgestel omdat die kerkraad in November dieselfde jaar besluit om van die Kaapse Kerk af te skei en 'n onafhanklike kerk in die Transvaal, die Nederduitsch Hervormde Kerk, op te rig. 'n Talryke groep lidmate, onder leiding van ouderling Wessel Badenhorst, weier egter om Van der Hoff uit die Kaapse Kerk te volg en besluit om as die oorspronklike NG gemeente voort te bestaan. Dié NG lidmate moes met besoekende predikante tevrede wees en eers met die koms van ds. Frans Lion Cachet na Utrecht is die gemeente behoorlik georganiseer.

Eerste leraar

Eers in 1868 kry die gemeente sy eerste leraar in die persoon van prop. J.P. Jooste. Hy bedien die gemeente tot 1881. Tydens sy bediening is die ou kerkie gebou ná die eerste in besit van die Hervormde Kerk gekom het. Tot 1889 is ds. H.J.L. du Toit die NG leraar terwyl ds. C.D. du Toit die Hervormde leraar was. In dié tyd vind die vereniging met die Hervormde Kerk plaas waarin die NG ds. Du Toit 'n baie vername rol gespeel het. Hy vertrek in 1889 na Lichtenburg waarna ds. M.L. Fick eers hulpprediker en later medeleraar van die verenigde gemeente word. Ds. C.W. du Toit het hom egter gevoeg by die Hervormde Kerk wat dadelik weer van die vereniging afgeskei het en ds. Fick en die Nederduitse Hervormde of Gereformeerde (Verenigde) gemeente moes met verlies van alles wat in die voorafgaande jare bygedra is, weer teruggaan na die ou kerkie wat in die dae van ds. Jooste opgerig is. Ds. Fick en sy gemeente het egter volhard en op 3 Februarie 1894 het pres. Paul Kruger die hoeksteen van die huidige kerkgebou gelê. Die argitek was Richard Wocke.

Buiten Kruger, wat op Potchefstroom getroud is, was 'n ander groot Afrikanerleier wat bande met die gemeente gehad het, die Voortrekkerleier Andries Hendrik Pretorius, wie se kinders hier gedoop is. Van die gemeente se latere bekende leraars, was drr. Beyers Naudé en Nico Smith, wat roem verwerf het as teenstanders van apartheid.

Mooirivier stig af

Vanweë die twis en tweedrag tydens die Rebellie van 1914 en daarna het die NG gemeente Potchefstroom-Mooirivier op 5 Februarie 1917 afgestig. Die bestaande kerkgebou het toe die naam "Rebellesie"-gebou gekry. Tydens die Tweede Wêreldoorlog het Mooirivier as die Barrish-kerk bekend gestaan terwyl die moedergemeente die Worst-kerk was. Eersgenoemde het al die Sappe (lede van die Suid-Afrikaanse Party) gehuisves omdat laasgenoemde net Natte (lede van die Nasionale Party) toegelaat het.

Kerkgebou in puin

'n Brand het die geskiedkundige gebou die aand van 5 Julie 2007 so te sê in puin gelê. Restourasiewerk het meer as drie jaar geduur sodat die gebou, wat herstel is om te lyk soos in 1894, eers op Sondag 7 November 2010 weer in gebruik geneem kon word met 'n getuienisdiens waar oudminister Adriaan Vlok getuienis gelewer het, hoewel die orrelbouer Jan Elsenaar toe nog besig was met heroprigting van die orrel, wat na verwagting eers teen Augustus 2011 klaar sou wees. 'n Engels-romantiese orrel wat sedert 1897 diens gedoen het in Birmingham, Verenigde Koninkryk, en baie jare later uitgehaal en verkoop is aan 'n Nederlandse orrelbouer, is deur Elsenaar opgespoor en namens die gemeente aangekoop. Tot en met die eerste erediens in drie jaar, het die restourasiekoste reeds R7,4 miljoen beloop, deels betaal deur versekering, erflatings en ander skenkings.

Enkele leraars

• Jacobus Petrus Jooste, 1868 - 1882
• Hendrik Johannes Louw du Toit, 1882 - 1887
• Marthinus Laurentius Fick, 1889 - 1919, waarna Sekretaris van die Armblanke-Kommissie in Transvaal
• Johannes Francois Botha, 1905 - 1908
• Daniël Stephanus Burger Joubert, 1914 - 1916
• Daniel Jozua Pienaar, 1920 - 1928 (emeriteer; oorlede op 13 Desember 1933)
• Gerrit Dirk Worst, 1929 - 1954 (aanvaar sy emeritaat)
• Johannes Jacobus Fourie, 1942 - 1943 (hulpprediker)
• Ruben Fourie, 1952 - 1963
• Beyers Naudé, 1955 - 1957
• James Ignatius Kemp, 1957 - 1963
• William Henry du Plessis, 1959 - 1970
• Alewyn Petrus Burger, 1960 - 1970
• Gert Cornelius Hattingh, 1964 - 1968
• Jacobus Ignatius Bornman, 10 Mei 1969 - 1974
• Jurie Hendrik Wessels, 1975 - 1981
• Johan Christiaan Lamprecht, 1974 - 1979
• Charles Jacobus Cassell, 2003 - 2006 (oorgegaan na AP Kerk)

Bronne

• Hanekom, T.J. (red.), Ons Nederduitse Gereformeerde Kerk – gedenkboek by ons derde eeufees 1952. Kaapstad: N.G. Kerk-uitgewers, 1952.
• Dreyer, eerw. A. 1924. Eeufeest-Album van de Nederduits Gereformeerde-Kerk in Zuid-Afrika 1824 - 1924. Kaapstad: Publikatie-kommissie van de Z.A. Bijbelvereniging.
• Maeder, ds. G.A. en Zinn, Christian. 1917. Ons Kerk Album. Kaapstad: Ons Kerk Album Maatschappij Bpkt.
• Olivier, ds. P.L. (samesteller), Ons gemeentelike feesalbum. Kaapstad en Pretoria: N.G. Kerk-uitgewers, 1952.
• Hofmeyr, George (hoofred.), "NG Kerk 350", Lux Verbi.BM, Wellington, 2002.
• Die Kerkbode

Eksterne skakels

• Meer oor die brand en herstelwerk^{[dooie skakel]}.