Marseille

Marseille
Kaart	Wapen



	Vlag


Land	Frankryk
Région (Admin. gewes)	Provence-Alpes- Côte-d'Azur
Département	Bouches-du-Rhône
Koördinate	43°17′N 5°22′O / 43.283°N 5.367°O / 43.283; 5.367
Stigting	600 v.C.
Oppervlakte:
- Totaal	240,62 vk km
Hoogte bo seevlak	0–640 m
Bevolking:
- Totaal (2019)	870 731
- Bevolkingsdigtheid	3 600/vk km
- Metropolitaanse gebied (2019)	1 873 270
Tydsone	UTC 1 (MET)
- Somertyd	UTC 2 (MEST)
Burgemeester	Benoît Payan (PS)
Amptelike webwerf	marseille.fr

Marseille (Frans: [maχˈsɛjə], luister (hulp·inligting); Oksitaans: Marselha, [maʀˈsejɔ, -ˈsijɔ]) is ná Parys die tweede grootste stad van Frankryk en sy belangrikste hawe aan die Middellandse See. Die stad is een van die oudstes in Europa wat as Massalia (Massilia) omtrent 600 v.C. deur Ionies-Phokeaanse setlaars uit Klein-Asië gestig is. Die handelspos het tot die belangrikste sentrum van die Griekse kultuur in die westelike Mediterreense gebied en die grootste mededinger van Kartago ontwikkel.

Marseille is in 1481 by Frankryk ingelyf en was in die 19de en 20ste eeu die Franse poort na Noord-Afrika, Madagaskar en Indo-China.

Geografie en klimaat

Marseille lê tussen 0 en 646 meter bo seevlak in 'n bergagtige omgewing. Die Croix de Garlaban is die hoogste bergpiek op 710 meter. Marseille grens in die noord-weste aan die Chaîne de l'Estaque, 'n bergreeks van kalksteen, wat die soutmeer Étang de Berre van die see skei. Suid-wes van die soutmeer lê die lughawe Marignane, wat danksy sy sentrale ligging tot een van die belangrikste in Suid-Frankryk ontwikkel het.

Marseille het 'n Mediterreense klimaat met 'n gemiddelde temperatuur van 6 °C in Januarie en 24 °C in Julie. Die gemiddelde jaarlikse reënval is 650 millimeter. Die watertemperatuur van die Middellandse See wissel in die somer in die gemiddelde twintigs, maar het gedurende die hittegolf van Julie 2006 30 °C bereik.

Geskiedenis

Die stad is omstreeks 600 v.C. deur die Grieke van die Ioniese stad Phocaea gestig. Hulle het dit Massilia genoem. Die moederstad Phocaea is in 545 v.C. aan die Perse oorgegee en in 540 v.C. is die Griekse kolonie Alalia op Korsika opgegee. Dit het dalk meer Griekse vlugtelinge na Massilia gebring. Aan die einde van die Romeinse Republiek is daar drie tale gepraat: Gallies (Kelties), Grieks en Latyn.^[1] Gaius Julius Caesar verower die stad in die jaar 49 v.C. Na die einde van die Romeinse heerskappy word Marseille in 480 eers deur die Wes-Gote en 'n kort tyd later deur die Oos-Gote van Italië beset. In 543 word Marseille Frankies. Die stad verloor tydens die Germaanse verowerings sy posisie as belangrike handelshawe. Terwyl die seehandel in die 8ste en 9de eeu weer begin groei, sny Moslem-invalle teen die middel van die 9de eeu die stad weer van sy handelsvennote in die Mediterreense gebied af, en groot dele van die stad word verwoes.

Marseille herwin sy rol as belangrike handelstad in die 11de eeu. As die grootste hawe van Provence dryf die stad handel met Barcelona (Katalonië, Oos-Spanje) en die Italiaanse stadstate. Die biskop en die ab van die plaaslike klooster Saint-Victor is in hierdie tyd die stadshere, terwyl die grawe van die Provence, wat 'n groot deel van hulle inkomste van Marseille kry, die ekonomiese ontwikkeling van die stad bevorder.

Marseille se handelsmag groei sterk met die begin van die Kruistogte. Sy handelsroetes dek nou ook die oostelike gedeelte van die Middellandse See, terwyl Marseille in die Kruisvaarderstate 'n aantal kolonies stig. Tydens die 13de eeu word die hawe aansienlik vergroot en versterk.

Onder die heerskappy van Karel van Anjou, graaf van Provence, kry Marseille in die jaar 1258 die stadstatus en selfregering. In 1481–1482 word Marseille saam met Provence by Frankryk ingelyf.

Vanaf die 19de eeu huisves Marseille in die noordelike stadswyk Estaque met sy asuurblou hemel, wit rotse en rustige sandstrande 'n kunstenaarskolonie wat groot name soos Renoir en Cézanne insluit.

'n Groot deel van die geskiedkundige stadskern word in 1943 deur Duitse troepe gesloop.

Na 1960 verander die vestiging van duisende Wes-Afrikane, Arabiere en Pieds Noirs, Franse setlaars wat met die onafhanklikheid van Algerië uit dié land verdryf is, die demografiese karakter van die stad. Een van die bekendste burgers van Arabiese afkoms is die voetbalspeler Zinedine Zidane ("Zizou").

Sport

Marseille beskik met Olympique de Marseille oor een van Frankryk se vernaamste sokkerklubs wat in die Ligue 1 speel. Hulle het in 1993 die UEFA Champions League gewen, tot op hede die enigste Franse sokkerklub wat daarin kon slaag. Die klub gebruik vir hul tuiswedstryde die Stade Vélodrome met 'n kapasiteit van 67 394, wat al beide die Franse nasionale rugbyspan en Franse nasionale sokkerspan gehuisves het. Dit was een van die gasheerstadions tydens die FIFA Sokker-Wêreldbekertoernooi in 1938 en 1998, Rugbywêreldbeker 2007 en 2023, en die Europese Sokkerkampioenskap van 2016. Marseille se plaaslike rugbyklubs is Marseille XIII en Rugby Club Stade Phocéen.

Verwysings

↑ (en) Celts and the Classical World David Rankin, Routledge, 2002, ISBN 1-134-74721-7, ISBN 978-1-134-74721-4 bls. 34

Eksterne skakels

(en) Toerisme-inligting oor Marseille op Wikivoyage
(fr) Amptelike webwerf

[1] (en) Celts and the Classical World David Rankin, Routledge, 2002, ISBN 1-134-74721-7, ISBN 978-1-134-74721-4 bls. 34

[1]