Marion-eiland
| Marion-eiland | |
|---|---|
 Nasa-Satellietbeeld van die Marion-eiland | |
| Geografie
| |
| Ligging | Suid-Afrika, Indiese Oseaan |
| Koördinate | 46°54′S 37°44′O / 46.900°S 37.733°O |
| Argipel | Prins Eduard-eilande
|
| Oppervlakte | 290 vk km |
| Hoogste punt | Mascarin Peak 1 242 m |
| Administrasie | |
 Suid-Afrika
| |
| Provinsie | Wes-Kaap
|
Marion-eiland (Engels: Marion Island) is 'n onbewoonde en onherbergsame sub-antarktiese vulkaaneiland in die suidelike Indiese Oseaan en behoort sedert 1947 aan Suid-Afrika, sedert 1994 tot die provinsie Wes-Kaap en maak administratief deel uit van die Stad Kaapstad Metropolitaanse Munisipaliteit.
Die eiland is die grootste en suidwestelike van die twee Prins Eduard-eilande en huisves in teenstelling met die noordoostelike Prins Eduard-eiland 'n gletser. Die eiland is op 13 Januarie 1773 deur die Franse ontdekkingsreisiger Marc-Joseph Marion du Fresne ontdek en na hom genoem.
Ligging, geografie en klimaat
[wysig | wysig bron].png)
Marion-eiland (46˚ 53' S; 37˚ 45' 0) is op die Prins Eduard-Crozetrif in die suidelike deel van die Indiese Oseaan, ongeveer 2 110 km suidoos van Kaapstad, geleë.
Bogenoemde rif is 'n hoogliggende deel van die groter Atlanties-Indiese Oseaanrif. Die eiland, wat 'n oppervlakte van ongeveer 300 km² beslaan, lê net noord van die Antarktiese konvergensie, dit wil sê die gebied waar die koue Antarktiese water onder die warmer Subantarktiese water inbeweeg. Die gemiddelde jaarlikse temperatuur van 5,5 °C is gevolglik heelwat hoër as die van byvoorbeeld die Bouveteiland, wat net 'n paar grade verder suid aan die ander kant van die konvergensie geleë is.
Die klimaat van die eiland is tipies oseanies: koel, nat en stormagtig. Die gemiddelde reënval is ongeveer 2 500 mm (dit reën ongeveer 300 uit die 365 dae van die jaar) en die dele van die eiland bo 600 m is permanent onder sneeu. Winde van tot 170 km/h is al aangeteken. Die oorheersende winde wissel dwarsdeur die jaar tussen noordwes en wes. Rukwinde (wessuidwes tot suidsuidwes) gaan oor die algemeen gepaard met koue fronte en sterk noordwestewinde met warm fronte.
Die sterk winde veroorsaak onstuimige water, en golwe van tot 18 m hoog is al aangeteken. Donderweer is feitlik onbekend op die eiland. Die ouderdom van Marion-eiland word op ongeveer 276 000 jaar geskat, maar jonger gesteentes, van ongeveer 15 000 jaar, kom ook voor. Die ou basalt het 'n grys voorkoms en vorm die basis van die eiland, terwyl die nuwer basalt 'n swart voorkoms het en bo-op die grys basalt voorkom.
Verskeie klein kraters op die eiland dui daarop dat vulkaniese uitbarstings periodiek voorgekom het en nog kan voorkom. Tussen die ontstaan van die eiland (die grys basalt) en die neerlegging van die swart basalt was daar 'n koue tydperk waartydens gletsers op die eiland gevorm het. Hierdie gletsers het tipiese erosiepatrone veroorsaak wat vandag waarneembaar is. 'n Geringe mate van riviererosie het ook in die grys basalt voorgekom.
Hoofsaaklik as gevolg van die gletsererosie het die grys basalt 'n baie gladder voorkoms as die swart basalt, wat feitlik geen tekens van erosie toon nie. Die topografie van die eiland as geheel is tot dusver baie min deur erosie beïnvloed en is dus byna uitsluitlik die gevolg van vulkaniese aktiwiteit. Die landmassa is basies koepelvormig en die hoogste piek (President Swart-piek) is 1 230 m hoog. Die tweede hoogste piek, maar die hoogste wat van die weerstasie af gesien kan word, is Jan Smuts-piek, wat 1 186 m hoog is.
Die paar laagliggende vlaktes op die eiland is hoofsaaklik moerasagtig. Die kuslyn is baie ru en loodregte kranse van tot 170 m hoog is algemeen. Daar is net twee baaie met sand, maar wanneer sterk noordwestewinde waai, word die sand gewoonlik ook weggespoel. Werklike grond is so skaars dat grond vroeër van Suid-Afrika af gebring is om 'n paar bome in te plant. Die meeste grond waarop plantegroei voorkom, is veen, met ander woorde halfverrotte organiese materiaal, wat vanweë die hoë reënval baie uitgeloog en suur is. Langs die kus veroorsaak die soutneerslag uit die sproeireën asook die voël- en robmis 'n toevoeging van minerale voedingstowwe tot die grond.
Geskiedenis
[wysig | wysig bron]Marion-eiland is, tesame met die nabygeleë Prins Eduard-eiland, op 13 Januarie 1772 deur 'n Fransman met die naam van Marion du Fresne ontdek. Du Fresne is daarvandaan verder op soek na ander landmassas, maar is later in Nieu-Seeland deur Maori's vermoor.
Geen geskrewe verslag van die ontdekking is nagelaat nie. Toe die Britse ontdekkingsreisiger kaptein James Cook op 12 Desember 1776 op die eiland afgekom het, was hy dus onder die indruk dat hy dit ontdek het. Die twee eilande saam het hy die Prins Eduard-eilande genoem, na die Hertog van Kent, die vierde seun van koning George III van Engeland. Toe hy later van een van die mense wat die reis met Du Fresne meegemaak het, hoor dat die eilande reeds ontdek was, het hy die groter eiland tot Marion-eiland herdoop en net die kleiner eiland die Prins Eduard-eiland genoem.
Die twee eilande saam staan egter nog steeds as die Prins Eduard-eilande bekend. Sedert die ontdekking van Marion-eiland is daar weinig boekstawings van besoeke aan die eiland. Dit is egter wel bekend dat heel party jagters die eiland (en ander eilande) aangedoen het om jag te maak op die groot getalle walvisse, robbe en pikkewyne wat daar voorgekom het. Die diere is vir hul vet, olie en pelse gejag. Reeds vroeg in die vorige eeu was die bevolkings van hierdie diere so uitgedun dat van hulle deur uitwissing bedreig is.
Die jagters het net in geld belang gestel en feitlik geen inligting oor die eiland en sy fauna en flora nagelaat nie. Op 26 Desember 1873 is die Prins Eduard-eilande deur 'n Britse oseanografiese navorsingskip, die Challenger, besoek. Tydens hierdie besoek het 'n plantkundige met die naam van Moseley die eerste plantkundige waarnemings gedoen en monsters versamel. terwyl die eerste kaart van die eilande ook opgetrek is. Die seeroete tussen Engeland, Australië en Nieu-Seeland het in die vorige eeu naby die Prins Eduard-eilande verbygegaan en heel party skepe het naby die eilande op die rotse geloop.
Talle oorblyfsels van wrakke is nog op die eiland te sien. Die oorlewendes van hierdie wrakke het dikwels na die eilande geswem en daar aan die lewe gebly totdat hulle deur ander skepe (gewoonlik jagterskepe) opgelaai is. Na die Tweede Wêreldoorlog het Suid-Afrika en die Verenigde Koninkryk ooreengekom dat Suid-Afrika die Prins Eduard-eilande sou annekseer, en in 1947 is die SAS Transvaal deur genl. Jan Christian Smuts na die eilande gestuur. Op 29 Desember 1947 is die Suid-Afrikaanse vlag op Marion-eiland en op 4 Januarie 1948 op Prins Eduard-eiland gehys.
Na die anneksasie is dadelik begin met die oprigting van 'n weerstasie en op 20 Maart 1948 is die eerste sinoptiese waarnemings na Suid-Afrika gestuur. 'n Klein nedersetting is deur 'n groepie mense van die eiland Tristan da Cunha begin, en een van hulle, ene A.B. Crawford, was ook die eerste bevelvoerder van die weerstasie. Die nedersetting en weerstasie is bo 'n inham met die naam Transvaal Cove geleë. Sedert die totstandkoming van die weerstasie is die personeel jaarliks omgeruil en voorrade aangevul deur die navorsingskip RSA.
Die Prins Eduard-eilande is biologies baie belangrik en in 1965 is 'n navorsingsekspedisie na die eilande deur die Suid-Afrikaanse Wetenskaplike Komitee vir Antarktiese Navorsing gereël. Hierdie ekspedisie het as die Suid-Afrikaanse Biologiese en Geologiese Ekspedisie bekend gestaan en het uit ses wetenskaplikes onder leiding van prof, E.M. van Zinderen Bakker gestaan. Die resultate van die navorsing is in 'n lywige boek gepubliseer.
Plantegroei
[wysig | wysig bron]Die meeste plantsoorte van Marion- en Prins Eduard-eiland behoort tot die laer plantgroepe. Tagtig soorte blaarmosse, 36 soorte lewermosse en 22 soorte vaatplante is geïdentifiseer, terwyl talle soorte ligene, wat moeilik identifiseerbaar is, ook daar voorkom. Die vaatplante is almal varings, kruide (veral grasse) en in een geval ’n dwergagtige struik. Ware struike en bome groei nie op die eiland nie. Tot op 'n hoogte van ongeveer 300 m is vaatplante, dominant, terwyl kriptogame (mosse en ligene) op hoër hoogtes die dominante plantsoorte is.
Die grootste deel van die substraat waarop plantegroei voorkom, is 'n sponsagtige massa verrottende organiese materiaal bekend as veen. Vanweë die hoë reënval word enige minerale elemente wat vrykom, feitlik dadelik uitgeloog. Die veen is gevolglik arm aan voedingstowwe (oligotrofies) en suur. Die enigste uitsonderings is langs die kus, waar die seesproei 'n voortdurende toevoeging van soute tot die grond veroorsaak, en die broeiplekke van voëls en robbe, waar die mis van die diere die grond steeds verryk.
Spesifieke plantegroeitipes word met hierdie verrykte gronde geassosieer. Vyf hoofplantegroeitipes kan op die eiland onderskei word. Die sproeireën is beperk tot 'n smal strook langs die kus, waar twee bedeksadige plante, Tillaea moschata en Cotula plumosa, die dominante plantsoorte is. Alhoewel die sproeireënneerslag tot diep in die binneland voorkom, het slegs die baie hoë konsentrasie langs die kus 'n effek op die plantegroei omdat die hoë reënval die sout voortdurend van die plante in die binneland afwas en toksiese konsentrasies dus nie kan opbou nie.
Die laagliggende dele van die eiland is byna oral moerasagtig en verskeie tipes moeras word aangetref. Waar die watertafel hoog is en die water stilstaan, heers anaerobiese (suurstoflose) toestande, wat ongunstig vir die groei van vaatplante is. Die oorheersende plantsoort in hierdie tipe moeras is die lewermos Blepharidophyllum densifolium. Waar daar ’n mate van waterbeweging is, is die toestande meer aërobies en in hierdie vleie is die gras Agrostis magellanica dominant.
Die moerasse van die Prins Eduard-eilande kom baie ooreen met die sogenaamde Sphagnum-moerasse van die Noordelike Halfrond, maar is nie heeltemal so suur nie. Die dominante plantsoorte in die omgewing van fonteine waar die water betreklik vinnig vloei, is die dwergstruik Acaena adscendens, wat tot die roosfamilie behoort, en die sogenaamde Kerguelenkool (Pringlea antiscorbutica). Laasgenoemde plant is vir die eerste keer op Kergueleneilande ontdek en lyk baie soos gewone kool.
Die Latynse naam dui daarop dat die plant deur skeepvaarders geëet is om skeurbuik te voorkom. Net onder die fonteine is die mosse Bryum laevigatum en Breutelia integrifolia die dominante plantsoorte en bale min vaatplante groei daar. Op die broeiplekke van voëls en robbe veroorsaak die geweldige hoeveelhede mis dat die grond ryk aan voedingstowwe is. Plante wat nie van hierdie toestande hou nie, vaar nie goed nie en word vertrap, waarna ander plante hul plek inneem.
Die dominante plantsoort in hierdie gebiede is 'n gras, Poa cookii. Die grootste deel van die eiland bestaan uit hellings. Die plantegroei op die hellings varieer na gelang van dreinering en blootstelling. Op die goed gedreineerde, laagliggende hellings word die plantegroei deur die varing Blechnum penna-marina oorheers. Elders is Acaena adscendens, Azorella selago of Poa montane meestal oorheersend. Die Poa/Azorella-plantgemeenskap neem die vorm van klein kolle aan en kom slegs hoër as 200 m tussen kriptogaamgemeenskappe voor.
Azorella vorm groot massas takke wat met fyn, harde blaartjies bedek is en soos groen kussings vertoon. 'n Groot hoeveelheid mosse en talle klein diertjies (insekte, ensovoorts) leef onder hierdie beskermende massas. Die riwwe en plato's op die eiland is so blootgestel dat die plantegroei daarop ondanks die hoë reënval deur die wind uitgedroog word. Hierdie gebiede kan dus as windwoestyne beskou word. Twee duidelike plantegroeitipes word in hierdie gebiede aangetref.
Die een tipe bestaan uit feitlik net Azorella selago-kussings en kom van ongeveer 50 tot 760 m bo seespieël voor, terwyl die ander tipe uit net kriptogame bestaan, deur die mosse Ditrichum strictum en Bartramia patens oorheers word en slegs bo ’n hoogte van 300 m voorkom. Van ongeveer 300 m tot 760 m word altwee tipes dus aangetref. Die meeste van die plante wat op Marion-eiland voorkom, het 'n wye verspreiding op eilande in die subantarktiese en gematigde sones.
Van die 36 lewermosse is nege spesies endemies op Marion-eiland, maar geen blaarmosse of vaatplante is endemies nie. Die aantal plantsoorte wat van wes van die eiland gekom het, is ongeveer dieselfde as die aantal wat van oos van die eiland af gekom het. Verspreiding van die plante vind hoofsaaklik plaas deur middel van spore wat deur die wind vervoer word of deur middel van sade wat aan voëls vassit en so vervoer word. Dertien van die vaatplante op die eiland is vermoedelik deur die mens daar ingebring. Ongeveer 25 jaar gelede is wilde dennebome van Suid-Afrika af ingebring en in "ingevoerde" grond geplant. Die klimaat is egter so ongunstig dat almal gevrek het.
Dierelewe
[wysig | wysig bron]Enige diere wat op oseaniese eilande soos Marion-eiland voorkom, moet geweldige afstande oor die see gemigreer het om daar uit te kom. Dit is dus nie verbasend dat die meeste werweldiere op Marion-eiland seevoëls is wat oor lang afstande kan beweeg nie. Die verskeidenheid is nie baie groot in vergelyking met baie ander wêrelddele nie, maar die wat daar voorkom, kom in baie groot getalle voor. 'n Totaal van 25 voëlspesies broei op die eiland, terwyl nog ongeveer ag af en toe op die eiland gesien word, maar nie daar broei nie.
Twee soorte robbe verteenwoordig die normale inheemse soogdierbevolking van Marion-eiland. Ook die ongewerwelde fauna word deur relatief min soorte op die eiland verteenwoordig. Dit sluit in vier spesies spinnekoppe, ag spesies myte, sewe spesies erdwurms en 32 spesies klein, meestal nie-vlieënde insekte. Veral die insekfauna is naverwant aan die van die nabygeleë Crozeteilande, Heraldeiland en Kergueleneilande. Die ongewerwelde diere vorm, net soos die werweldiere, deel van die subantarktiese fauna, wat heelwat van die Suid-Afrikaanse fauna verskil.
Die meeste van hulle is diere wat deur wind of deur seestrome versprei kan word. Die 25 voëlspesies wat op die eiland broei, bestaan uit vier spesies pikkewyne (familie Spheniscidae), sewe spesies stormvoëls (familie Procellariidae), vyf spesies malmokke (familie Diomedeidae), drie ander stormvoëlagtiges (twee van die familie Pelecanoididae en een van die familie Chionidae), een roofmeeu (familie Stercorariidae), een seeswael (familie Sternidae) en een kormoraan (familie Phalacrocoridae).
Die totale pikkewynbevolking op die eiland is ongeveer twee miljoen, waarvan ongeveer 40% koningpikkewyne (Aptenodytes patagonicus), 40% macaronipikkewyne (Eudyptes chrysolophus) en 20% geelkuifpikkewyne (Eudyptes cristatus) is. Van die vierde spesie, die sogenaamde witoorpikkewyn (Pygoscelis papua), is daar maar ongeveer 2 000. Die drie volopste spesies swerf oor groot dele van die oseane rondom Antarktika rond en kom net een keer per jaar na Marion-eiland om te broei.
Hulle kom op effens verskillende tye by die eiland aan en versamel dan in groot getalle – tot 200 000 macaronipikkewyne is al op 'n enkele broeiplek gelei. Die witoorpikkewyn is ’n alleenloper en bly permanent op die eiland. Dit is ook die enigste spesie wat werklik nes maak, gewoonlik ver van die groot kolonies pikkewyne af. Die meeste van die stormvoëlspesies maak nes in gate. Bedags vlieg hulle uit om kos te soek en in die middag laat keer hulle na hul neste terug.
Tydens die terugkeer word hulle dikwels ingewag deur voëls soos die roofmeeu, wat hulle uit die lug vang. Twee spesies robbe, die olifantrob (Mirounga leonina) en die Kerguelen-pelsrob (Arctocephalus tropicalis), vorm deel van die soogdierfauna van Marion-eiland. Teen die einde van die winter kom die olifantrobbulle by die eiland aan om territoriums af te baken. Die koele volg in die lente. Die kleintjies word dan gebore, paring vind daarna plaas en in die helfte van November verlaat almal die eiland om in die see rond te swerf tot die volgende broeiseisoen.
Ongeveer dieselfde tyd dat die olifantrobbe die eiland verlaat, kom die pelsrobbe daar aan. Waar die olifantrobbe egter strande met ’n effense helling langs die ooskus verkies, verkies die pelsrobbe die ruwe rotsagtige strande langs die weskus. Ook die pelsrobbe verlaat die eiland na die teelseisoen. Nog 'n soogdier wat in die Marion-eiland-ekostelsel 'n rol speel, is die moordwalvis (Orcinus orca). Veral wanneer die robbe op die eiland is, word hulle dikwels langs die kus gesien.
Normaalweg leef hulle hoofsaaklik van vis, maar af en toe vang hulle klein robbe en pikkewyne. Die luiperdrob (Hydrurga leptonyx) is nog 'n dier wat pikkewyne vang, maar slegs in uitsonderlike gevalle die eiland aandoen. Veral die voëls is ekologies belangrik omdat hulle 'n groot bron van voedingstowwe vir die eiland-ekostelsel is. Hul mis word deur mikroörganismes afgebreek en stel so minerale voedingstowwe vry, wat weer deur die plantegroei opgeneem word.
Op die wyse word minerale voortdurend vanuit die see in die eiland-ekostelsel ingewerk. Sedert die anneksasie van Marion-eiland in 1947 het muise, hoenders, skape en katte al op die eiland voorgekom deur die toedoen van die mens. Die muise was waarskynlik al vroeër daar, en die katte is juis in 1949 ingevoer om die muise te beheer. Die katte het egter meer in die kleiner soorte wilde voëls, wat geen natuurlike soogdiervyande geken het nie, belang gestel as in die muise.
Die katte het so aangeteel dat die straal van hul verspreidingsgebied met ongeveer 2 km per jaar vanaf die basis uitgebrei het. In 1976 is die bevolking op 6 200 geskat en die vermeerderingstempo op 23%. Die gevolg was dat daar rondom 1976 ongeveer 600 000 voëls per jaar gevang is. Die afname in die voëlbevolkings was in daardie stadium duidelik sigbaar. Die katte was heeltemal wild en is min gesien. Daar was dus geen konvensionele manier om van hulle ontslae te raak nie.
Gevolglik is die katgriepvirus in 1977 na die eiland gebring in ’n poging om die bevolking uit te wis, en navorsing het daarop gevolg om die resultaat te boekstaaf. Die bevolking is nie uitgewis nie, maar wel drasties verminder. Daar kan egter verwag word dat die katte mettertyd immuniteit teen die virus sal opbou, en aanvallende metodes van beheer sal dus gevind moet word. Navorsing oor die probleem gaan voort en jag word tans op die proef gestel. 'n Kombinasie van verskeie metodes sal waarskynlik uiteindelik nodig wees. Alle hoenders en skape is reeds van die eiland verwyder.
Sien ook
[wysig | wysig bron]Bronne
[wysig | wysig bron]- King, J.A.: Marion Island. In: Lantern. Tydskrif vir Volksopvoeding. Jaargang 3, nr. 3, Januarie 1954.
- Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0-908409-59-1, volume 18, bl. 46
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]- (en) Amptelike webwerf
- (en) Marion Island
- (en) Marion-eiland in die Global Volcanism Program van die Smithsonian Institution
- (en) "Marion Island". Encyclopædia Britannica. Besoek op 8 Maart 2019.
