Gaan na inhoud

Kopenhagen

Wysig skakels
in Wikipedia, die vrye ensiklopedie

Kopenhagen
København

Europese Kultuurstad 1996
Europæisk kulturby 1996

Kaart Wapen
Vlag
 Land Vlag van Denemarke Denemarke
 Administratiewe streek Hovedstaden
 Koördinate 55°41′N 12°34′O / 55.683°N 12.567°O / 55.683; 12.567
 Stigting Omtrent 1000
 Oppervlakte:  
 - Totaal 90,01 vk km
 Hoogte bo seevlak 1–91 m
 Bevolking:  
 - Totaal (1 Julie 2022) 660 842
 - Bevolkingsdigtheid 7 298/vk km
 - Stedelike gebied 1 366 301
 Tydsone UTC 1 (MET)
 - Somertyd UTC 2 (MEST)
 Klimaat  
 - Tipe Gematigde seeklimaat
 - Gemiddelde jaarlikse temperatuur 9,1 °C
 - Gem. temp. Januarie/Julie 1,4 / 18,1 °C
 - Gemiddelde jaarlikse neerslae 645,6 mm
 Burgemeester Sophie Hæstorp Andersen
 Amptelike webwerf international.kk.dk

Kopenhagen (Deens: København, [kʰøpm̩ˈhɑwˀn], luister (hulp·inligting); Sweeds: Köpenhamn) is die hoofstad en grootste stad van Denemarke. Kopenhagen het 'n oppervlakte van 90,01 vierkante kilometer en 'n bevolking van 660 842 (soos op 1 Julie 2022). Die agglomerasie van Kopenhagen – die tweede grootste in Noord-Europa na Stockholm – het 1,36 miljoen inwoners. Kopenhagen is die grootste stad van die administratiewe streek Hovedstaden, maar nie die hoofstad nie; dit is Hillerød.

'n Lugbeeld van Kopenhagen se stadsentrum

Kopenhagen is aan die Öresund en op die eilande Seeland en Amager geleë en word deur 'n gekombineerde tonnel en brug met 'n totale lengte van 16 kilometer met Malmö in Swede verbind. In teenstelling met baie ander Europese metropole is min aangrensende stede by Kopenhagen ingelyf – die stad Frederiksberg met 93 000 inwoners is byvoorbeeld as 'n enklawe in die stadsgebied van Kopenhagen geleë.

Kopenhagen is 'n beduidende handelsmetropool met masjienbou, porselein- en tekstielvervaardiging, elektrotegniese, farmaseutiese, chemiese en grafiese nywerhede, brouerye, skeepsbou en 'n olieraffinadery. Die seehawe van Kopenhagen beskik oor 'n groot houerterminaal en veerbootverbindings na Swede. Die internasionale lughawe is in Kastrup geleë, en sedert 2002 beskik Kopenhagen ook oor 'n moltreinstelsel.

As die politieke, kulturele en opvoedkundige sentrum van Denemarke beskik Kopenhagen oor 'n groot aantal tersiêre onderwysinstellings soos die Universiteit van Kopenhagen wat reeds in 1479 gestig is, 'n tegniese en 'n universiteit vir inligtingtegnologie en 'n kunsakademie. Die stad is die setel van die Deense Akademie van Wetenskappe en het tot 'n beduidende Europese sentrum van biotegnologie ontwikkel.

Die bekendste baken van Kopenhagen is die "Klein Seemeermin", 'n bronsskulptuur wat in 1913 deur die beeldhouer Edvard Eriksen geskep is. Ander belangrike besienswaardighede sluit die slotte Charlottenborg en Rosenborg (17de eeu), Christiansborg (18de eeu) en Amalienborg asook die Nasionale en Thorvaldsen-museum, die Staatsmuseum vir Kuns, die Museum vir Moderne Kuns, die Gliptoteek Ny Carlsberg en die bekende vermaaklikheidspark Tivoli in. Kopenhagen is aangewys as die Europese Kultuurstad van die jaar 1996.

Kopenhagen het in 1254 stadstatus verkry en fungeer sedert 1445 as die setel van die koninklike hof. Die stad is in 1658/1659 deur Sweedse troepe beleër en in 1807 deur Britse oorlogskepe gebombardeer. Tussen 1940 en 1945 was Kopenhagen deur Duitse troepe beset.

Etimologie

[wysig | wysig bron]

Gedurende die Middeleeue het die stad in Oud-Deens as Køpmannæhafn bekend gestaan, letterlik "Koopmanshawe" – 'n verwysing na die belangrike ekonomiese rol wat koopmans destyds in Kopenhagen gespeel het. Die oorspronklike Deense naam vorm ook die basis vir benamings in 'n reeks Europese tale soos Duits, Nederlands en Afrikaans Kopenhagen; Engels Copenhagen; Frans, Portugees en Spaans Copenhague; Italiaans Copenaghen; Sweeds Köpenhamn; Hongaars Koppenhága; Fins Kööpenhamina; Tsjeggies Kodaň; Pools Kopenhaga; Russies Kопенга́ген (Kopengagen); Yslands Kaupmannahöfn en Latyn Hafnia.

Die Latynse stadsnaam het in 1923 ook as basis vir die benaming van die element hafnium gedien wat deur wetenskaplikes van die huidige Niels Bohr-instituut in Kopenhagen ontdek is.[1]

In Afrikaans word die naam as kopən'ɦɑ:xə uitgespreek; dus sonder om die laaste n te uiter.

Geografie

[wysig | wysig bron]
Kaart van Kopenhagen se tien distrikte

Die stad is verdeel in tien distrikte (bydele):[2]

Klimaat

[wysig | wysig bron]
Nasa-satellietbeeld van Kopenhagen
Weergegewens vir Kopenhagen
Maand Jan Feb Mar Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Des Jaar
Hoogste maksimum (°C) 11,2 15,8 20,8 28,0 32,4 34,8 35,6 34,8 32,4 24,4 17,2 12,1 35,6
Gemiddelde maksimum (°C) 3,4 3,6 6,5 11,8 16,7 19,6 22,2 21,8 17,5 12,6 7,6 4,4 12,3
Gemiddelde temperatuur (°C) 1,4 1,4 3,5 7,7 12,5 15,6 18,1 17,7 13,9 9,8 5,5 2,5 9,1
Gemiddelde minimum (°C) −0,7 −0,8 0,7 4,2 8,6 11,9 14,3 14,1 10,8 7,1 3,3 0,5 6,2
Laagste minimum (°C) −27,6 −25,5 −21,0 −16,5 −6,6 0,4 0,1 0,0 −2,5 −8,8 −18,4 −22,9 −27,6
Neerslag (mm) 53,0 36,9 42,3 35,8 47,2 63,9 60,9 67,5 61,0 63,3 56,4 57,4 645,6
Bron: Temperatuur, neerslag – Wêreldmeteorologiese Organisasie (1970–2000),[3] Uiterste temperature[4]

Geskiedenis

[wysig | wysig bron]

Die Tweede Wêreldoorlog

[wysig | wysig bron]
Die "volksstaking" in 1944 – barrikades in Nørrebro

Kopenhagen is tydens die Tweede Wêreldoorlog net soos die res van Denemarke tussen 9 April 1940 en 4 Mei 1945 deur Duitse troepe beset. Kopenhagen is sonder gevegte deur die Duitsers ingeneem en ook later nouliks deur die oorlogshandelinge geraak. 'n Aantal nywerheidsaanlegte was teikens vir aanvalle deur die Deense weerstandsbeweging.

Aanvanklik is die Deense regering deur die Duitsers nie aangetas nie, maar dit was nogtans gedwing om met die besetters saam te werk. As gevolg van die groeiende Deense weerstandsbeweging het die inheemse regering op 29 Augustus 1943 bedank, en 'n militêre Duitse bewind is ingestel. Dit was die begin van 'n onrustige tydperk. Om te verhoed dat Deense skepe in die hande van die besetters sou val, het die Koninklike Deense Vloot 'n aantal skepe in Kopenhagen se seehawe gesink. In Junie 1944 het 'n algemene staking, wat in die arbeidersbuurt Nørrebro sy aanvang geneem het en later as Folkestrejken ("volksstaking") bekend sou staan, oor die hele land uitgebrei. As vergeldingsaksie het die sogenaamde Schalburg-groep, 'n Deense SS-korps, groot dele van die Tivoli-vermaaklikheidspark, die Koninklike Porseleinmanufaktuur, 'n stedelike vergaderingsaal en 'n studente-koshuis opgeblaas.

Tydens die sogenaamde "Operasie Karthago" (Operation Carthage) – die bombardering van die Shell-huis, die geheime Duitse staatspolisie Gestapo se hoofkwartier in Kopenhagen, deur Britse Mosquito-vegvliegtuie op 21 Maart 1945 – is ook die Franse skool in die stadsdeel Frederiksberg per ongeluk getref. Een van die Britse vliegtuie, wat teen 'n laer hoogte gevlieg het, het naby die hoofstasie teen 'n ligpaal gebots en naby die skool neergestort. Ander vlieëniers het valslik geglo dat die ontploffing die merk was 'n teiken en die skool gebombardeer. Altesaam 900 mense, waaronder baie kinders, het hul lewens tydens dié bomaanval verloor, terwyl die bomaanval op die Gestapo-hoofkwartier sowat 125 menselewens geëis het.

Nuwe infrastruktuurprojekte

[wysig | wysig bron]
Die Øresund-brug verbind die stadsdeel Amager met Malmö in Suid-Swede

Ná die oorlog het Kopenhagen sterk groei beleef, en met die sogenaamde "Vyf-vinger-plan" is in die 1970's nuwe stadstreinlyne vir pendelaars in die voorstede en omliggende gebiede gebou. Kopenhagen se moltreinstelsel, wat vanaf 1992 gebou is, is in 2002 ingewy, terwyl 'n nuwe stadsbuurt, Ørestad, vanaf 1993 op die eiland Amager ontstaan het.

Sedert die somer van 2000 verbind die Øresund-brug Kopenhagen met die Suid-Sweedse stad Malmö. Hierdie tolbrug, wat deur treine en motors gedeel word, is in Julie 2000 deur koning Carl XVI Gustaf van Swede en koningin Margrethe II van Denemarke plegtig geopen. Kopenhagen het vervolgens tot die sentrum van 'n groter metropolitaanse gebied ontwikkel wat oor albei lande strek. Alhoewel die aantal motoriste, wat gebruik van die brug maak, moontlik as gevolg van relatief hoë tolgelde kleiner as verwag is en die beplande integrasie van die Deense en Sweedse streke vertraag het, styg die aantal treinpassasiers steeds.

Die brugprojek het ook groot uitwerkings op die plaaslike openbare vervoerstelsel gehad en die aanleiding tot die herontwikkeling van die stadsdeel Amager suid van die stadsentrum gegee. Tans is ook die feit dat daar geen gemeenskaplike geldeenheid as betaalmiddel gebruik kan word 'n groot struikelblok vir die ekonomiese integrasie van Kopenhagen en Malmö se agglomerasies, alhoewel 'n toenemende aantal restourante, winkels en ander sakeondernemings sowel Sweedse asook Deense krone as betaalmiddel aanvaar.

Kos

[wysig | wysig bron]

Kopenhagen het 'n verskeidenheid goeie restaurante en dit is maklik om relatief goedkoop ope toebroodjies (in Deens "smørrebrød") te koop, wat ook baie tradisioneel is. Die meeste bedien wêreldkos.

Kopenhagen is bekend vir worsbroodjies wat orals by stalletjies verkrygbaar is.

Die stad spog met tien Michelin star-restaurante.

Deesdae het kos soos kebab en falafel – as gevolg van immigrasie vanuit die Midde-Ooste, Turkye en Arabiese lande – net so gewild geword.

Besienswaardighede in of naby die stad

[wysig | wysig bron]
Die stadsaal van Kopenhagen

Bekendes

[wysig | wysig bron]
Nyhavn

Susterstede

[wysig | wysig bron]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ (en) André Authier (2013). Early Days of X-ray Crystallography. Oxford: Oxford University Press. p. 153. ISBN 978-0-19-163501-4.
  2. ↑ (da) "Københavns bydele". Københavns Kommune. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 September 2013. Besoek op 31 Desember 2012.
  3. ↑ (en) "Copenhagen". Wêreldmeteorologiese Organisasie. Besoek op 9 Mei 2024.
  4. ↑ (en) "Copenhagen". Weatherbase. Besoek op 9 Mei 2024.
  5. ↑ 5,0 5,1 (en) "International strategy for the City of Copenhagen" (PDF). Kopenhagen. Besoek op 9 Mei 2024.

Bronne

[wysig | wysig bron]

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Kopenhagen&oldid=2670360"