Kleurwiel
'n Kleurwiel of kleur sirkel[1] is 'n abstrakte illustratiewe organisasie van kleur skakerings rondom 'n sirkel, wat die verhouding tussen die primêre kleure, sekondêre kleure en tersiêre kleure toon.
Sommige bronne gebruik die terme kleurwiel en kleur sirkel om die beurt; albei is aanvaarbaar, afhangend van die veld waarna verwys word. Byvoorbeeld, sommige behou die term kleurwiel vir meganiese roterende toestelle, soos kleur tops, filter wiele of Newton-skyf. Ander klassifiseer verskillende kleurwiele onder: kleurskyf, kleur grafiek, en kleurskaal.
As 'n illustratiewe model, gebruik kunstenaars tipies rooi, geel en blou primêre kleure, gerangskik op drie punte ewe ver van mekaar rondom die kleurwiel. Drukkers en ander ondernemings wat gebruik maak van moderne kleur metodes en terminologie maak gebruik van magenta, geel en siaan soos subtraktiewe primêres. Intermediêre en areas binne die kleurwiel, dui vermenging van kleure aan. In 'n verf of subtraktiewe kleurwiel, is die anker van die kleure gewoonlik (maar nie altyd nie) swart, wat al die kleure verteenwoordig wat lig kan absorbeer; in 'n kleur sirkel, aan die ander kant, is die sentrum wit of grys, wat dui op 'n mengsel van verskillende golflengtes van lig (alle golflengtes, of twee komplementêre kleure).
Die oorspronklike kleur sirkel van Isaac Newton het net die spektrale kleure en is verskaf om 'n reël te illustreer vir die vermenging van ligte kleure. Elke straal van kleure is opgedeel in klein sirkels en genommer om 'n spesifisieke kleur te verteenwoordig.
Die afdelings van Newton se sirkel is van ongelyke grootte, wat gebaseer is op die intervalle van 'n Dorian musikale skaal.[2] Die meeste latere kleur sirkels sluit pers in, tussen rooi en violet, en het gelyke groottes in kleur afdelings. Kleur wetenskaplikes en sielkundiges gebruik dikwels die toegevoegde primêre, rooi, groen en blou, en verwys dikwels na die kleur rangskikking as 'n kleur sirkel, in plaas van 'n kleur wiel.
Kleure van die kleurwiel
[wysig | wysig bron]
Die tipiese kunstenaars se verf of pigment kleurwiel sluit in: blou, rooi en geel as primêre kleure. Die ooreenstemmende sekondêre kleure is groen, oranje en pers of violet. Die tersiêre kleure is groen-geel, geel-oranje, oranje-rooi, rooi-violet/pers, pers/violet-blou en blou-groen.
'n Kleurwiel gebaseer op RGB (rooi, groen, blou) of RGV (rooi, groen, violet) se toegevoegde primêre het siaan, magenta en geel sekondêre kleure.
Alternatiewelik kan dieselfde rangskikking van kleure rondom 'n sirkel beskryf word as dit gebaseer is op siaan, magenta en geel subtraktiewe primêre kleure, met 'n rooi, groen, en blou (of violet) as sekondêre kleure.
Die meeste kleur =wiele is gebaseer op die drie primêre kleure, drie sekondêre kleure, en die ses middelste kleure wat gevorm word deur die vermenging van 'n primêre met 'n sekondêre kleur, bekend as tersiêre kleure, vir 'n totaal van 12 hoof afdelings; kan daar nog intermediêre kleure bygevoeg word vir 24 kleure. Ander kleurwiele is egter gebaseer op die vier teenstander kleure, en kan het vier of agt hoof kleure.
Die kleur sirkel en kleur visie
[wysig | wysig bron]
'n Kleur sirkel wat gebaseer is op die spektrale golflengtes verskyn met rooi aan die een kant van die spektrum en is 100% vermengbaar met violet 'n Wigvormige gaping verteenwoordig die kleure wat geen unieke spektrale frekwensie het nie. Hierdie ekstra-spektrale kleure, die perse, vorm deur toevoeging van kleure van die kante van die spektrum.
In normale menslike visie, is golflengtes van tussen sowat 400 nm en 700 nm verteenwoordig deur hierdie onvolledige sirkel, met die langer golflengtes gelyk na die rooi kant van die spektrum. Komplimentêre kleure is geleë direk teenoor mekaar op die wiel. Hierdie komplimentêre kleure se vermenging en die eindproduk is nie altyd identies nie, maar wanneer die regte hoeveelhede van ligte kleure vermeng word, sal die gewensde kleur verkry word.[3]
Byvoorbeeld: die rede hoekom die Wimbledon tennis toernooi pers as die amtelike Wimbledon logo gebruik is omdat pers bykans aan die teenoorgestelde kant van groen op die kleurwiel is. Pers teen groen bied 'n goeie kontras.[4]
Die kleur sirkel word gebruik vir, onder andere, om toevoeging van kleur mengsel te illustreer. Die kombinasie van die twee gekleurde ligte uit verskillende dele van die spektrum kan 'n derde kleur produseer wat lyk soos 'n lig van 'n ander deel van die spektrum, selfs al is verskillende golflengtes betrokke. So sal 'n kombinasie van groen en rooi lig 'n kleur van geel kan produseer. Die nuutgestigte kleur lê tussen die twee oorspronklike kleure op die kleur sirkel, maar dit word gewoonlik voorgestel as 'n verbindingskleur op die sirkel, op die spasies nader aan die wit (middel), wat aandui dat die nuwe kleur valer as die twee bronkleure is. Die kombinasie van enige twee kleure op hierdie manier se nuutgeskepte kleur is altyd valer as die die twee oorspronklike kleure.
Voorwerpe kan gesien word onder 'n verskeidenheid soorte lig. Die menslike visuele stelsel is in staat om aan te pas by hierdie verskille deur chromatiese aanpassing. Hierdie aspek van die visuele stelsel is relatief maklik om te mislei, en optiese illusies met betrekking tot kleur is dus 'n algemene verskynsel. Die kleur sirkel is 'n nuttige instrument vir die ondersoek van hierdie illusies.
Spektrale kleure gerangskik in 'n sirkel om vermenging van lig te voorspel, spruit uit werk deur Sir Isaac Newton. Newton se berekening van die gevolglike kleur behels drie stappe: Eerste, merk op die kleur sirkel van die samestellende kleure volgens hul relatiewe gewig. Tweede, vind die middelpunt van hierdie anders geweegde kleure. Derde, interpreteer die radiale afstand (vanaf die middel van die sirkel tot die middelpunt tussen die twee kleure). Newton se kleur sirkel is 'n voorganger van die moderne, hoefyster CIE kleur diagram.
Die psigofisiese teorie agter die kleur sirkel dateer uit die vroeë kleur driehoek van Thomas Young, wie se werk later uitgebrei is deur James Clerk Maxwell en Hermann von Helmholtz. Young het gepostuleer dat die oog reseptore bevat wat reageer op drie verskillende primêre sensasies, of spektrum van die lig. Soos Maxwell gewys het, dat al die skakerings, maar nie al die kleure nie, geskep kan word uit drie primêre kleure soos rooi, groen, en blou, indien hulle gemeng is in die regte verhoudings.
Kleurwiele en verf kleurvermenging
[wysig | wysig bron]Daar is geen dirkete verhouding tussen die kleure wat met pigmente vermeng word nie, wat wissel van medium tot medium. Met 'n psigofisiese kleur sirkel, kan die gevolglike kleur van enige mengsel van twee gekleurde lig bronne net bepaal word deur die relatiewe helderheid en golflengte van die twee ligte.[5] 'n Soortgelyke berekening kan nie uitgevoer word met twee verfkleure nie. 'n Skilder se kleurwiel is 'n aanduiding eerder as voorspelling, wat gebruik word om te vergelyk met die bestaande kleure eerder as om presiese kleure van mengsels te bereken. As gevolg van verskille met betrekking tot die medium, kan verskillende kleur wiele geskep word volgens die tipe verf of ander medium wat gebruik word, en baie kunstenaars maak hul eie individuele kleurwiele. Dit bevat dikwels net blokke van kleur eerder as die gradering tussen toon wat kenmerkend is van die kleur sirkel.[6]
Kleurwiel sagteware
[wysig | wysig bron]'n Aantal interaktiewe kleurwiel toepassings is beskikbaar beide op die internet en op rekenaars self. Hierdie programme word gebruik deur kunstenaars en ontwerpers vir die kies van kleure vir 'n ontwerp.
HSV kleur wiel
[wysig | wysig bron]
Die HSL en HSV kleur ruimtes is eenvoudige geometriese transformasies van die RGB kubus in silindriese vorm. Die buitenste top sirkel van die HSV silinder – of die buitenste middel van die sirkel van die HSL silinder – kan beskou word as 'n kleurwiel. Daar is geen gesaghebbende manier van etikettering van die kleure in so 'n kleurwiel nie, maar die ses kleure wat val op die hoeke van die RGB kubus is name gegee in die X11 kleur lys, en is die naam van sleutelwoorde in die HTML.[7]
Kleur skemas
[wysig | wysig bron]Kleur skemas is logiese kombinasies van kleure op die kleurwiel.
In kleur-teorie is 'n kleurskema die keuse van die kleure wat gebruik word in die ontwerp vir 'n verskeidenheid van media. Byvoorbeeld, die gebruik van 'n wit agtergrond met swart teks is 'n voorbeeld van 'n algemene standaard kleurskema in webontwerp.
Kleurskemas word gebruik om 'n styl en voorkoms te skep. Die kleure wat 'n estetiese gevoel skep verskyn saam in kleur skemas. 'n Basiese kleurskema gebruik twee kleure wat aantreklik saam vertoon. Meer gevorderde kleurskemas behels verskeie kleure in kombinasie, gewoonlik gebaseer rondom 'n enkele kleur—byvoorbeeld, teks met kleure soos rooi, geel, oranje en lig blou gerangskik saam op 'n swart agtergrond in 'n tydskrif artikel.
Kleurskemas kan ook verskillende skakerings bevat van 'n enkele kleur; byvoorbeeld, 'n kleurskema wat met verskillende skakerings van groen meng, wat wissel van baie lig (byna wit) tot baie donker.
Analoog kleure is die kleure langs mekaar op die wiel. Byvoorbeeld, geel en groen. Monochromiese kleure is verskillende skakerings van dieselfde kleur. Byvoorbeeld, lig blou, indigo, blou en geel.
Komplementêre kleure is die kleure oorkant mekaar op 'n kleurwiel. Byvoorbeeld, blou en oranje.
Triadiese kleure is die kleure wat eweredig oorkant mekaar staan, in 'n driehoek oor die kleurwiel. Byvoorbeeld, die primêre kleure rooi, geel en blou is triadiese kleure.[8]
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Morton, J.L. "Basic Color Theory". Color Matters (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 15 Mei 2020.
- ↑ Briggs, David. "Newton's hue system" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 Oktober 2019. Besoek op 29 April 2020.
- ↑ Krech, D., Crutchfield, R.S., Livson, N., Wilson, W.A. jr., Parducci, A. (1982) Elements of psychology (4th ed.). New York: Alfred A. Knopf. pp. 108–109.
- ↑ "Natural Court Colors Give Way to a Kaleidoscope of Shades" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 4 Desember 2019.
- ↑ Schiffman, H.R. (1990) Sensation and perception: An integrated approach (3rd ed.). New York: John Wiley & Sons, pp. 252–253.
- ↑ Rodwell, J. (1987) The complete watercolour artist. London: Paul Press, pp. 94–95.
- ↑ "Basic HTML data types". HTML 4.01 Specification (in Engels). W3C. 24 Desember 1999. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 15 Mei 2020.
- ↑ How to create color palettes
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron]- David Briggs (2007). Kleur in Die Dimensies van Kleur
- Interaktiewe Kleur Wiel (Kleur Skema Generator)
- "Colour Wheels, Charts, and Tables Through History". The Public Domain Review. Geïllustreerde geskiedenis, met skakels na meestal publieke domein beelde van gedigitaliseerde historiese boeke.