John Baragwanath

John Baragwanath
Gebore	John Albert Baragwanath 1839
Sterf	Desember 1928
Eggenoot	Adelaide Trennery

John Albert Baragwanath (1839 in Redruth, Cornwallis, Engeland – Desember 1928 te The Downs, dist. Haenertsburg, Noord-Transvaal) was ’n Engels-gebore Suid-Afrikaanse sakeman, prospekteerder en boer.

Koms na Suid-Afrika

Baragwanath het, saam met sy vader, ook John Baragwanath, ’n broer en twee susters op 8 Mei 1850 met die bark Lady Bruce in Natal aangekom as lede van die Byrne-setlaarsgroep. Hulle het saam met die pachters van die hertog van Buccleuch by Bealieu (nou Richmond) in Natal grond gekry. Baragwanath het sy vader, wat ’n skeepskaptein van St. Ives was, op sommige van sy reise tussen die Kaap en Mauritius vergesel. Na sy vader se dood is hy in 1857 na Port Elizabeth waar hy vakleerling by ’n tuie- en saalmaker geword het. Later het hy suksesvol in die Transkei handel gedryf, en by geleentheid as magistraat te Lady Grey opgetree.

Mynbedrywighede

Terwyl hy oppad was om in die Barbertongebied te gaan prospekteer, het berigte van goudvondse hom in 1887 na die Witwatersrand gelok. Hy het hom op die plaas Vierfontein ten suide van Johannesburg gevestig waar hy by verskillende plekke geprospekteer het. Hy het aandele in die Vierfontein Farm Gold Mining Company (later Crown Mines) besit, ’n aantal boupersele in Commissionerstraat op ’n vendusie gekoop en met grond langs die pad tussen Kimberley en Johannesburg gespekuleer. Hy het die Concordia (’n bekende hotel) bestuur, ’n winkel besit en sodoende baie ryk geword. Al die verkeer op die Kimberley-Witwatersrand pad het by sy hotel verby gegaan en dit het ook as stasie vir koetse wat daarlangs verby gery het, gedien. Ondertussen het hy sy prospekteerbedrywighede voortgesit en stampmeulens vir die goudmynbedryf by die De Pass- en Eagle’s Nest-rif aangeskaf; dit was egter nie suksesvol nie. Hy het ook heelwat eiendomme in verskillende dele van Johannesburg besit, onder meer die plaas Booyens. In 1906 het hy lid van Rand Pioneers geword.

Privaat lewe

Baragwanath het aan die Tweede Vryheidsoorlog en verskillende oorloë teen die ander inheemse volke deelgeneem. In 1903 het hy ’n tydjie in Noord-Transvaal deurgebring, maar terugkeer en sy sakebedrywighede tot 1923 voortgesit, waarna hy sy laaste jare by sy een van sy seuns in Noord-Transvaal deurgebring het.

Baragwanath is op Southeyvale, naby Queenstown, met Adelaide Trennery getroud. Hulle het vier seuns en ses dogters gehad van wie Orlando die ontdekker van die kopergordel in Noord-Rhodesië (nou Zambië) was.

Die plaas Vierfontein waar die Concordia-hotel was, is in 1954 as die dorpsgebied Baragwanath geproklameer, hoewel dit reeds vir ’n aantal jare so bekend gestaan het. Die Baragwanath-hospitaal en die Baragwanath-lughawe, wat albei in dieselfde omgewing geleë is het ook hul name aan hom te danke.

Bronne

• Beyers, C.J. (red.). Suid-Afrikaanse Biografiese Woordeboek. Pretoria: Chris van Rensburg namens die RGN. p. 962. ISBN 0-7969-0419-7.