Gaan na inhoud

Ideologie

Wysig skakels
in Wikipedia, die vrye ensiklopedie

'n Ideologie (meervoud: ideologieë) is 'n versameling idees wat die grondslag van 'n politieke of ekonomiese teorie of stelsel vorm, veral idees wat tot starheid, onversetlikheid van denke op optrede lei. Daar is baie verskillende tipes ideologieë. Voorbeelde hiervan is kommunisme, sosialisme en kapitalisme. Iemand wat 'n bepaalde ideologie voorstaan of beoefen, word 'n ideoloog genoem.

Ideologieë kan in twee hooftipes ingedeel word: politieke en epistemologiese ideologieë. Politieke ideologieë is etiese idees oor hoe 'n land regeer moet word. Epistemologiese ideologieë is idees oor die filosofie, die heelal, en hoe mense besluite moet neem.

Politieke ideologieë het twee dimensies:

  1. Doelwitte: hoe die samelewing behoort te werk (of gereël moet word).
  2. Metodes: die mees geskikte maniere om die ideale reëling te bereik.

Ideologieë word soms deur hulle posisie in die politieke spektrum geïdentifiseer. Voorbeelde hiervan is linkse, sentrum en regse politiek. Hierdie definisies is egter meestal omstrede. Ideologieë moet onderskei word van politieke strategieë (soos populisme) en enkele kwessies waarom 'n party gebou is (soos die wettiging van dagga).

Daar is baie kommentators wat beweer dat ons vandag in 'n post-ideologieiese era leef,[1] waarin verlossende en alles-omvattende ideologieë misluk het. Die sienswyse word dikwels met Francis Fukuyama se skrywes oor die "einde van geskiedenis" geassosieer.[2]

Slavoj Zizek het uitgewys hoe die idee van post-ideologie die diepste, blindste vorm van ideologie moontlik maak. 'n Soort vals bewussyn of vals sinisme, betrokke by die doel om 'n mens se standpunt aan te bied as om objektief te wees, om neutrale sinisme voor te stel, sonder om werklik so te wees. In plaas daarvan om ideologie te vermy, lei die vermyding van ideologie tot 'n verbintenis tot 'n bestaande een. Zizek noem hierdie "'n postmodernistiese strik".[3] Peter Sloterdijk het reeds in 1988 dieselfde idee voorgehou.[4]

Daar is verskeie studies wat toon dat affiniteit vir 'n spesifieke politieke ideologie oorerflik is.[5][6][7][8][9][10][11][12][13]

Geskiedenis van die begrip

[wysig | wysig bron]

Die begrip is die eerste keer deur die Franse verligtings filosoof Antoine Destutt de Tracy gebruik, wat daarmee die wetenskap van idees bedoel. Vandaar word "ideoloog" 'n sinoniem vir filosoof, die selfbenaming van die intellektuele van die Verligting.[14]

Die negatiewe konnotasie van die begrip ideologie kan toegeskryf word aan Napoleon Bonaparte, wat na sy veldtog na Rusland die skuld van sy nederlaag aan die ideoloeë toeskryf. Karl Marx en Friedrich Engels gebruik die ideologiebegrip ook in negatiewe sin, veral ten opsigte van die Duitse ideologie, as teendeel van die materialisme en wetenskap. Ideologie sluit dan in godsdienstige en ander versteurings waardeur die mens nie bewus is van sy sosiaal-ekonomiese situasie nie. Marx en Engels het geen uitgebreide teorie van die verbreeding van ideologie nagelaat nie; hulle navolgers het egter diverse teorieë ontwikkel.

By Vladimir Lenin word ideologie weer 'n neutrale begrip. By elke klas hoort volgens hom 'n regte ideologie wat die belange van die klas weerspieël. Omdat die werkersklas sy sosialistiese ideologie nie volledig ontwikkel het nie, moet die voorhoede party dit onder die arbeiders verbreed.

Ander outeurs wat binne die tradisie van die Marxisme oor ideologie nagedink het is Antonio Gramsci (hy fokus op 'hegemonie') en Louis Althusser. Ook die kritieke teorie is verbind aan die ideologiebegrip van die Westerse Marxisme, wat daarop dui dat die heersende klas 'n dominante kultuur onderhou wat ook deur die onderliggende klasse omarm word. In hierdie betekenis is verwant aan begrippe soos kultuur en diskoers, belangrike begrippe in die postmoderne filosofie.

'n Soortgelyke, maar nie-normatiewe analise van ideologie is te vind by die positivis Theodor Geiger. Geiger se begrip van ideologie is so breed, dat hy daar byna elke normatiewe uitspraak daaronder beskou.

Nicholas Abercrombie and Bryan Turner het op 'n probleem in die teorie van 'n heersende ideologie gewys. Volgens hulle kan ten eerste die Christendom, deurgaans beskou as dominante ideologie in die feodale era, moeilik die ideologie van die boereklasse gewees het, omdat die kerk die grootste moeite moes doen om selfs deelname aan die nagmaal aan te moedig. Dieselfde probleem doen hom voor by die individualisme, wat in die vroeë kapitalisme veral by die opkomende (maar nog nie dominante) burgery leef, nie by die proletariaat nie.[15]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ Bell, D. The End of Ideology: On the Exhaustion of Political Ideas in the Fifties (2000) (2de ed.). Cambridge, Mass: Harvard University Press, bl. 393
  2. ↑ Fukuyama, F. (1992) The End of History and the Last Man. USA: The Free Press, xi
  3. ↑ Zizek, Slavoj (2008). The Sublime Object of Ideology (2nd uitg.). London: Verso. pp. xxxi, 25–27. ISBN 9781844673001.
  4. ↑ Sloterdijk, Peter (1988). Critique of Cynical Reason. US: University of Minnesota Press. ISBN 9780816615865.
  5. ↑ Bouchard, T. J., and McGue, M. (2003). "Genetic and environmental influences on human psychological differences." Journal of Neurobiology, 54 (1), 44–45.” https://isites.harvard.edu/fs/docs/icb.topic1169974.files/Bouchard McGue 2003.pdf
  6. ↑ Cloninger, et al. (1993).
  7. ↑ Eaves, L. J., Eysenck, H. J. (1974). "Genetics and the development of social attitudes." Nature, 249, 288–289.” http://www.nature.com/nature/journal/v249/n5454/abs/249288a0.html
  8. ↑ Alford, (2005). "Are Political Orientations Genetically Transmitted?" http://www.uky.edu/AS/PoliSci/Peffley/pdf/Alford, et al 2005 APSR Genetics.pdf
  9. ↑ Hatemi, P. K., Medland, S. E., Morley, K. I., Heath, A. C., Martin, N.G. (2007). "The genetics of voting: An Australian twin study." Behavior Genetics, 37 (3), 435–448. https://genepi.qimr.edu.au/contents/p/staff/Hatemi501Published.pdf
  10. ↑ Hatemi, P. K., Hibbing, J., Alford, J., Martin, N., Eaves, L. (2009). "Is there a 'party' in your genes?" Political Research Quarterly, 62 (3), 584–600. https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=1276482
  11. ↑ Settle, J. E., Dawes, C. T., and Fowler, J. H. (2009). "The heritability of partisan attachment." Political Research Quarterly, 62 (3), 601–613. http://jhfowler.ucsd.edu/heritability_of_partisan_attachment.pdf Geargiveer 16 Junie 2010 op Wayback Machine
  12. ↑ Anonymous Conservative. "The Evolutionary Psychology Behind Politics."
  13. ↑ Trust, Michael. "Modern Political Thought in the Context of Evolutionary Psychology" (PDF). Besoek op 26 Maart 2017. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (hulp)
  14. ↑ Bart Tromp, De wetenschap der politiek, DSWO, 1993, bl. 245
  15. ↑ https://www.jstor.org/stable/589886|titel=The Dominant Ideology Thesis deur Nicholas Abercrombie|medeouteurs=Bryan S. Turner 1978, The British Journal of Sociology 29(2):149-170


Hierdie artikel is in sy geheel of gedeeltelik vanuit die Nederlandse Wikipedia vertaal.
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Ideologie&oldid=2473609"