Gaan na inhoud

Gaia (ruimtetuig)

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Gaia
’n Model van die Gaia-ruimtetuig.
’n Model van die Gaia-ruimtetuig.
Gelanseer deur ESA
Vuurpyl Soyuz ST-B/Fregat-MT
Datum 19 Desember 2013[1]
Tipe sending Ruimtesterrewag
Plek Son-Aarde se L2
Duur van sending Oorspronklik beplan vir 5 jaar;[2] verleng met twee tot vier jaar[3] tot omstreeks 2022
Instrument Teleskoop
Grootte 4,6 m × 2,3 m
Massa 1 392 kg
Krag 1910 W
Wentelperiode 180 dae
Periapside 263 000 km
Apoapside 707 000 km
Webtuiste sci.esa.int/gaia

Gaia is ’n ruimtesterrewag van die Europese Ruimtevaartorganisasie (ESA) wat in 2013 gelanseer is en na verwagting tot omstreeks 2022 werksaam sal wees. Die doel van die ruimtetuig is om die noukeurigste driedimensionale kaart nog van die hele Melkweg saam te stel. Gaia moet die posisies, afstande en snelhede van meer as ’n miljard voorwerpe (hoofsaaklik sterre, maar onder meer ook planete, komete, asteroïdes en kwasars)[4] bepaal met ’n noukeurigheid van sowat ’n 10 miljoenste boogsekonde.[5][6] Hiervoor het dit die grootste digitale kamera wat nog gebou is, met ’n resolusie van 1 gigapieksel.

Werking

[wysig | wysig bron]

Die ruimtevoorwerpe word sowat 70 keer in vyf jaar gemeet om die presiese posisie en beweging van elke voorwerp te bestudeer.[7][8][9] So kan bepaal word hoe ons sterrestelsel ontwikkel het en hoe dit vroeër gelyk het.

Gaia is die afkorting vir Global Astrometric Interferometer for Astrophysics en is die opvolger van die Europese Hipparcos-sending. Die ruimtetuig het genoeg verbruiksgoedere om tot omstreeks November 2024 te werk.[10] Sy detektors degradeer nie so vinnig as wat aanvanklik verwag is nie en die sending kon dus verleng word.[2]

Lansering en wentelbaan

[wysig | wysig bron]
'n Animasie van Gaia se baan
██ Gaia██ Aarde

Heel bo: Polêre uitsig;

bo: Ekwatoriale uitsig

Gaia is op 19 Desember 2013 met ’n Soyuz ST-B/Fregat-MT-vuurpyl gelanseer. Dit is sowat 1,5 miljoen kilometer van die Aarde af, in ’n wentelbaan om die Lagrange-punt L2. In dié gebied werk feitlik geen swaartekrag op die satelliet in nie.

Die grootste ligbronne in die nabyheid van die Aarde (die Son, Aarde self en die Maan) is almal aan dieselfde kant van die satelliet en alle steurende lig kan dus weggekeer word. L2 lê egter in die skadukeël van die Aarde en daarom kan nie daar van sonenergie gebruik gemaak word nie – dus wentel Gaia om die L2-punt, buite die skadukeël van die Aarde.

Waarnemings

[wysig | wysig bron]
Sendingdeskundiges staan by 'n werkende model van Gaia se beheerstelsels waarmee die tuig se werking op Aarde gesimuleer word

Die ruimtetuig se teikens verteenwoordig sowat 1% van die Melkweg se voorwerpe,[9] soos alle sterre helderder as magnitude 20 in ’n breë fotometriese band wat die grootste deel van die sigbare reikafstand dek.[11] Gaia sal na verwagting ook duisende, of dalk tienduisende, eksoplanete van Jupiter se grootte buite die Sonnestelsel opspoor,[12] asook 500 000 kwasars en tienduisende nuwe asteroïdes en komete binne die Sonnestelsel.[13][14][15]

Gaia registreer onafgebroke die plek, helderheid en kleur van elke sigbare voorwerp in sy gesigsveld. Deur sy waarneming telkens te herhaal tydens sy sending, kan sterrekundiges die afstand, snelheid en bewegingsrigting van elk van dié voorwerpe bepaal. Die tuig sal ’n presies driedimensionele kaart van ruimtevoorwerpe in die Melkweg optrek en hul bewegings aanteken. Die spektrofotometriese metings sal gedatailleerde fisiese eienskappe van al die waargenome sterre verskaf, soos hul ligsterkte, effektiewe temperatuur, swaartekrag en elementsamestelling. Dit sal basiese data verskaf vir die ontleding van ’n groot reeks belangrike vrae oor die oorsprong, struktuur en evolusiegeskiedenis van ons sonnestelsel.

Benewens sterre, asteroïdes en planete, sal Gaia talle sterrestelsels en sowat 100 000 supernovas waarneem en bepaalde teorieë van Einstein toets.

Datauitreikings

[wysig | wysig bron]

Die Gaia-katalogus word in stadiums uitgereik en bevat ’n toenemende hoeveelheid inligting. Die vroeë uitreikings ignoreer byvoorbeeld dowwer sterre in digte stervelde.[16] Die eerste datauitreiking, Gaia DR1, wat geskoei is op 14 maande se waarnemings deur September 2015, was op 14 September 2016[17][18] en word beskryf in ’n reeks artikels wat in Astronomy and Astrophysics gepubliseer is.[19] Die data sluit in die "posisie en . . . magnitude van 1,1 miljard sterre deur die gebruikmaking van slegs Gaia-data; posisies, parallakse en eiebewegings van meer as 2 miljoen sterre" geskoei op ’n kombinasie van Gaia- en Tycho-2-data vir dié voorwerpe in albei katalogusse; "ligkurwes en eienskappe van sowat 3 000 veranderlike sterre; en die posisie en magnitude van meer as 2 000 . . . ekstragalaktiese bronne wat gebruik is om die hemelverwysingsraamwerk te definieer".[20][21][16] Data van hierdie DR1-uitreiking kan gesien word in die Gaia-argief[22] sowel as sterrekundige datasentrums soos die Centre de données astronomiques de Strasbourg.

Sterre en ander hemelligame in die tweede datauitreiking.

Die tweede datauitreiking (DR2), wat op 25 April 2018 plaasgevind het,[4][23] is geskoei op 22 maande se waarnemings tussen 25 Julie 2014 en 23 Mei 2016. Dit sluit in die posisie, parallaks en eiebeweging van sowat 1,3 miljard sterre en die posisie van ’n bykomende 300 miljoen sterre, rooi en blou fotometriese data van sowat 1,1 miljard sterre en enkelkleurfotometrie van nog 400 miljoen sterre. Dit bevat ook data van meer as 14 000 uitgekose voorwerpe in die Sonnestelsel.[24][25]

Die derde datauitreiking sal moontlik wenteloplossings vir baie dubbelsterre en die klassifikasie van voorwerpe met spektroskopies "goeie gedrag" bevat, sowel as verbeterde posisies, parallakse en eiebewegings. Die vierde datauitreiking sal moontlik die klassifikasie van veranderlike sterre, volledige sonnestelselresultate en nie-enkelsterkatalogusse insluit. Die finale datauitreiking is tans geskeduleer vir 2022, maar sal later plaasvind as die sending nog langer uitgerek word. Daar is nog nie besluit oor die getal uitreikings tussen DR2 en die finale uitreiking nie.[16]

’n App met die naam Gaia Sky is ontwikkel om die sterrestelsel in drie dimensies met Gaia-data te verken.[26]

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ "Gaia Liftoff" (in Engels). ESA. 19 Desember 2013. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 Mei 2020.
  2. ↑ 2,0 2,1 "Gaia: fact sheet" (in Engels). ESA. 24 Junie 2013. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 14 Junie 2019.
  3. ↑ Extended life for ESA's science missions, 14 November 2018, http://sci.esa.int/director-desk/60943-extended-life-for-esas-science-missions/, besoek op 14 November 2018 
  4. ↑ 4,0 4,1 Overbye, Dennis (1 Mei 2018). "Gaia's Map of 1.3 Billion Stars Makes for a Milky Way in a Bottle". The New York Times (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 April 2020. Besoek op 1 Mei 2018.
  5. ↑ "ESA Gaia home". ESA. Besoek op 23 Oktober 2013.
  6. ↑ Spie (2014). "Timo Prusti plenary: Gaia: Scientific In-orbit Performance". SPIE Newsroom. doi:10.1117/2.3201407.13.
  7. ↑ "A billion pixels for a billion stars". BBC Science and Environment (in Engels). BBC. 10 Oktober 2011. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 10 Oktober 2019.
  8. ↑ "We have already installed the eye of 'Gaia' with a billion pixels to study the Milky Way" (in Engels). Science Knowledge. 14 Julie 2011. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 28 Maart 2019.
  9. ↑ 9,0 9,1 "ESA Gaia spacecraft summary" (in Engels). ESA. 20 Mei 2011. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 November 2013.
  10. ↑ Brown, Anthony (29 Augustus 2018), "The Gaia Mission and its Extension", 21st Century Astrometry: crossing the Dark and Habitable frontiers, IAU Symposium 348, https://www.cosmos.esa.int/documents/29201/295769/IAU2018_Brown_IAUS348_GaiaMissionExtension.pdf/73237457-2836-101d-eaa1-0625a739b0bf, besoek op 14 November 2018 
  11. ↑ "Gaia Science Performance" (in Engels). Rssd.esa.int. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 30 September 2015. Besoek op 26 Desember 2018.
  12. ↑ "Gaia Science Objectives" (in Engels). ESA. 14 Junie 2013. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 13 September 2019. Besoek op 26 Desember 2018.
  13. ↑ "Gaia's mission: solving the celestial puzzle" (in Engels). University of Cambridge. 21 Oktober 2013. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 Mei 2020.
  14. ↑ "ESA's Gaia... Launches With A Billion Pixel Camera" (in Engels). Satnews.com. 19 Desember 2013. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Mei 2020.
  15. ↑ "Gaia space telescope to detect killer asteroids". thehindubusinessline.com. 19 Desember 2013. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Junie 2014.
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 "Data Release scenario" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 Mei 2020. Besoek op 3 Desember 2017.
  17. ↑ Gaia space telescope plots a billion stars, Jonathan Amos, BBC, July 14, 2016
  18. ↑ Gaia's billion-star map hints at treasures to come, ESA press release, September 13, 2016
  19. ↑ Astronomy & Astrophysics: Gaia Data Release 1
  20. ↑ "Gaia Data Release 1 (Gaia DR1)" (in Engels). 14 September 2016. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 3 Mei 2020. Besoek op 16 September 2016.
  21. ↑ "Data Release 1" (in Engels). 15 September 2016. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 Junie 2019. Besoek op 15 September 2016.
  22. ↑ Gaia Archive
  23. ↑ You Are Here: Scientists Unveil Precise Map Of More Than A Billion Stars
  24. ↑ "Gaia Data Release 2 (Gaia DR2)" (in Engels). 25 April 2018. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 10 Mei 2020. Besoek op 26 April 2018.
  25. ↑ "Selected asteroids detected by Gaia between August 2014 and May 2016" (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 Augustus 2019. Besoek op 2 Desember 2017.
  26. ↑ Sagristà Sellés, Toni (2016), Gaia Sky, Heidelberg: Astronomisches Rechen-Institut (ZAH), Universität Heidelberg, https://zah.uni-heidelberg.de/gaia/outreach/gaiasky/ 

Eksterne skakel

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Gaia_(ruimtetuig)&oldid=2581077"