Duikboot
_at_periscope_depth_off_Malaysia.jpg)
'n Duikboot (vroeër ook onderseeboot en onderseër) is 'n watervoertuig wat spesifiek ontwerp is om onderwater te vaar. Duikbote word gebruik om onderwaternavorsing te doen en om dieper onder die water te werk as wat mense kan duik. Sulke gebruike sluit eksplorasie in en die terugbring van voorwerpe wat gesink het. Die meeste groot vlote gebruik duikbote vir militêre doeleindes.
Die Engelsman, William Bourne het in 1580 die eerste beskrywing van 'n duikboot gepubliseer. Die eerste werkende duikboot is in 1623 ontwerp vir koning Jakobus I van Engeland deur die Hollander Cornelius Drebbel. Volgens berigte was die duikboot 'n omgekeerde roeiboot met twaalf roeiers wat langs die Teemsrivier af gevaar het. Daar is egter geen aanvaarde verduidelikings van hoe die boot werklik gewerk het nie.
Die eerste duikbote is gebruik om navorsing te doen onder die water. Daar is egter gou gesien dat duikbote geweldige voordele inhou op militêre gebied. Die eerste militêre duikboot is die Skilpad ("Turtle") genoem. Die Turtle het plek gehad vir een persoon en moes met die hand bestuur word. Die geskiedenis van duikbote is deurspek met verhale van duikbote wat gesink of verdwyn het.
Sommige moderne duikbote is kernaangedrewe, kan baie diep duik en kan maande lank onder die water bly.
Diesel-/elektriese duikbote
[wysig | wysig bron]Die eerste duikbote is aangedryf deur 'n kombinasie van diesel en elektriese enjins. Wanneer 'n duikboot op die oppervlak van die see vaar het dit sy dieselenjin gebruik. Terselfdertyd het die dieselenjin dan 'n stel batterye gelaai. Wanneer die duikboot terug onder die water gaan is die dieselenjin afgeskakel en die elektriese motor aangeskakel.
Die duikboot se vermoë om lank onderwater te bly is beperk deur twee faktore: die kapasiteit van die batterye en die hoeveelheid suurstof beskikbaar in die duikboot. In beide gevalle moes die duikboot na die oppervlak terugkeer sodra een van die faktore kritiek min raak. Sodra die dieselenjin aangeskakel is, het dit ook suurstof in die duikboot ingesuig.
Duikbote se spoed tydens die Tweede Wêreldoorlog op die oppervlakte was ongeveer 18 knope en onderwater sowat 7 knope. Tydens die Tweede Wêreldoorlog het die Duitsers spesiale voorraadskepe gehad wat die Duitse duikbote van voorrade (voedsel, brandstof en torpedo's) voorsien het in die middel van die oseaan. Sodoende kon duikbote langer operasioneel bly.
Kernaangedrewe duikbote
[wysig | wysig bron]Die eerste kernaangedrewe duikboot was die Amerikaanse Nautilus wat op 21 Januarie 1954 te water gelaat is. Die Nautilus was toegerus met 'n hoëdrukwaterverkoelde kernreaktor. Die volgende kernaangedrewe duikboot was die Seawolf wat in 1957 te water gelaat is, en toegerus was met 'n vloeibare natrium verkoelbare reaktor. Dit was egter nie 'n groot sukses nie en is twee jaar later ook met 'n hoëdrukwaterverkoelde reaktor toegerus. Die Seawolf het egter 'n rekord opgestel deurdat dit vir sestig dae aaneen onderwater was en het in dié tyd 13 000 seemyl afgelê.
Gedurende 1960 het die Amerikaanse kernaangedrewe duikboot Triton van amper 8 000 ton verplasing (onder die water en amper twee keer so groot as die Nautilus en Seawolf) die rekord verbeter toe dit 41 500 seemyl onderwater afgelê het en in die proses om die wêreld gevaar het. Dit het 60 dae en 21 uur geneem om die tog te voltooi.
Die kernduikboot se vermoë om onderwater te bly hang net van een faktor af: die uithouvermoë van die bemanning, dit wil sê hoe lank hulle voedsel hou en hul uithouvermoë in so 'n beperkte omgewing. Die duikboot het toerusting wat die lug suiwer hou.
Die volgende groot stap in kernaangedrewe duikbote was die traandruppelontwerp; die duikboot se voorkoms was meer spoelvormig soos dié van 'n vis en is spesifiek gebaseer op die voorkoms van die walvis. Die USS Albacore was 'n eksperimentele duikboot wat met dié vorm ontwerp is. Die Albacore was dieselaangedrewe maar het aanleiding gegee tot die Skipjack-klas duikbote. Alhoewel die hantering van die duikboot op die oppervlakte baie moeiliker was, kon die duikboot 'n groter spoed van sowat 33 knope onderwater handhaaf. Die vinnigste wat 'n tradisionele diesel-/elektriese duikboot in die 1950's onderwater kon vaar was 16 knope. Vandag word alle duikbote met die spoelvorm ontwerp.
Ongelukke van kernaangedrewe duikbote
[wysig | wysig bron]Die ontwikkeling van kernaangedrewe duikbote het egter ook sy kwota ongelukke opgelewer.[1]
- Die USS Thresher, 'n aanvalsduikboot, het op 10 April 1963 in die Atlantiese Oseaan met sy hele bemanning gesink. Gebaseer op die kommunikasie tussen die Thresher en sy basis, word daar vermoed dat 'n hoëdrukwaterpyp moontlik gebars het wat elektriese foute veroorsaak het. Die wrak lê 2 600 m onderwater.
- Op 22 Mei 1968 het die USS Scorpion gesink (die tweede duikboot met die naam Scorpion nadat die eerste herdoop is na George Washington tydens 'n ombouing) met sy bemanning van 66 naby die Asore. Geen amptelike verklaring is ooit uitgereik omtrent die oorsaak van die ongeluk nie en die wrak lê 3 006 m onderwater.
- Op 11 April 1970 het 'n Russiese duikboot van die November-klas naby Spanje gesink. Die wrak lê 4 680 m diep.
- Op 3 Oktober 1986 sink 'n Russiese duikboot, K219, oos van Bermuda. Die radioaktiewe plutonium het die seebodem vergiftig. Die wrak lê 5 000 m diep.
- Op 7 April 1989 sink die Russiese duikboot Komsomolets naby die kus van Noorweë. Die wrak lê 1 371 m diep.
- Op 12 Augustus 2000 sink die Russiese kernduikboot, Koersk in die Barentssee en 118 seemanne sterf.
Kernduikbootontwikkeling in ander lande
[wysig | wysig bron]Met die beskikbaarheid van twee kernkragaangedrewe duikbote gedurende die 1950's het Amerika 'n groot strategiese voordeel gehad. Die duikbote kon onder die Noordpool deurvaar en onder die yspak skuil en het selfs by die pool deur die ys gebreek.
Die Sowjetunie het hul eerste kernduikbote in die loop van 1958 voltooi, die Novemberklas. Die Verenigde Koninkryk het eers in 1963 oor 'n kernkragduikboot beskik nadat hulle 'n kernaangedrewe reaktor van Amerika gekoop en dit in die Dreadnought geïnstalleer het. Op 15 September 1966 het Brittanje die HMS Resolution te water gelaat, die eerste duikboot wat geheel en al in Brittanje gebou is.
Frankryk het eers in 1969 oor 'n kernaangedrewe duikboot beskik toe die Le Redoutable met toetsvaarte begin het.
Wapenstelsels in duikbote
[wysig | wysig bron]Tradisioneel is duikbote toegerus met torpedo's en enkele ligte kanonne en masjiengewere. Na afloop van die Tweede Wêreldoorlog het die groot militêre moondhede hulself toegerus met interkontinentale ballistiese missiele ((en) ICBM) wat op land gebaseer en met kernplofkoppe toegerus was. Amerika het op daardie stadium ook voortdurend strategiese bomwerpers in die lug gehad wat kernwapens gedra het.
Die Amerikaners was onseker oor die betroubaarheid van die stelsel en het beplan om hulle Jupitermissiele op die duikbote aan te bring. Uiteindelik het hulle die Polaris A.1 missiel ontwerp wat uit duikbote gelanseer kon word terwyl hulle onderwater is. Die eerste duikboot (die voormalige Scorpion word USS George Washington na die ombouing) het sestien sulke missiele gedra. Die latere Polaris A.3 missiel se reikafstand is 2 500 myl.
Die voordeel van missieldraende duikbote is dat hulle voortdurend rondbeweeg onder die water, byna nooit sigbaar is nie, selfs onder die Noordpool se ys kan skuil en letterlik uit enige plek in die oseaan missiele kan lanseer. Sulke duikbote kan slegs met groot moeite opgespoor word. Jagterduikbote is spesiaal ontwerp en toegerus met sonar onderwateropsporingstoerusting vir die taak.
Wetenskaplike navorsing
[wysig | wysig bron]Duikbote word gebruik om navorsing te doen en die oseane te bestudeer aangesien die mens nie op sy eie so diep kan duik nie. Op 23 Januarie 1960 het die Trieste, met Lt. Don Walsh en Jacques Piccard aan boord, die bodem van die Marianatrog bereik, sowat 35 800 voet diep.[2]
Die onderwatervaartuig Geo is gebruik om selakante te bestudeer naby die Comore gedurende Januarie 1987.[3]
Lugversorging
[wysig | wysig bron]Alhoewel duikbote ontwikkel word as vaartuie wat grootliks onder die wateroppervlak opereer, word daar verwag dat dit net so funksioneel as oppervlakvaartuie sal wees. Onder die wateroppervlak kan 'n duikboot egter geen lug van binne die romp met die skoon lug bo die see verwissel nie, en is gevolglik aangewese op die instandhouding van 'n kunsmatige atmosfeer. Aangesien daar verder verwag word dat die vaartuig vir lang tye ondergedompel sal bly, bied dit uitdagings vir die skep van 'n gesonde en gerieflike leefruimte vir die bemanning.[4] Lugdruk en lugsamestelling word deurlopend gemonitor en beheer, en twee van die belangrikste parameters is CO2- en O2-vlakke. CO2-vlakke moet naamlik nie te hoog styg nie, en O2-vlakke moet weer nie te laag daal nie. Dit is moontlik om atmosferiese druk en die suurstof-, stikstof- en koolsuurgasverhouding dieselde as bo die wateroppervlak te hou. Om 'n brand aanboord te voorkom of te onderdruk, kan die druk binne die romp egter met 10% verhoog word, terwyl die parsiële druk van suurstof op 'n minimum van 140 mmHg gehou word. Asemhaling word geensins hierdeur beïnvloed nie, en enige vuur sal hoogstens smeul en maklik geblus kan word.[5]
Duikbote in Suid-Afrika
[wysig | wysig bron]Die Suid-Afrikaanse Vloot het gedurende die vroeë sewentigerjare hulle eerste drie Daphné-klas duikbote van Frankryk gekoop met diesel/elektriese aandrywing. Die duikbote was:
- SAS Johanna van der Merwe (herdoop na SAS Assegaai)
- SAS Emily Hobhouse (herdoop na SAS Umkhonto)
- SAS Maria van Riebeeck (herdoop na SAS Spear)
Al drie die duikbote is uit diens gestel.
Die volgende duikbote is later aangekoop:
- SAS Manthatisi - 2007
- SAS Charlotte Maxeke - 2007
- SAS Queen Modjadji - 2008[6]
Sien ook
[wysig | wysig bron]Bron
[wysig | wysig bron]- The Encyclopedia of Sea Warfare. Spring Books. 1975. ISBN 0-600-33111-3
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ Simbool van Sowjetunie se val. Beeld, 22 Augustus 2015
- ↑ Collier's Encyclopedia. Vol 21. 1970. Bl 578
- ↑ * QUEST: Science for South Africa. Volume 8. Nommer 1. ISSN 1729-830X
- ↑ Trent, Richard W. (Januarie 2001). "Air Conditioning in Submarines". ASHRAE. 43 (1).
- ↑ Why won't cigarettes burn in submarines?, Dan del Sobral, Quora (26 Oktober 2020)
- ↑ Die Suid-Afrikaanse Gids- feite en wenke. Isabel Uys. 2009 ISBN 978-1-86919-324-9
