Gaan na inhoud

Droom

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
(Aangestuur vanaf Drome)
Die Ridder se Droom, deur Antonio de Pereda (1655).

’n Droom is ’n opeenvolging van beelde, idees, emosies en sensasies wat gewoonlik onwillekeurig in die gedagtes voorkom tydens sekere stadiums van slaap.[1] Die inhoud en doel van drome word nie heeltemal verstaan nie, hoewel hulle deur die aangetekende geskiedenis die onderwerp van wetenskaplike, filosofiese en godsdienstige belang was. Die vertolking van drome is die poging om die betekenis van drome uit te lê en ’n onderliggende boodskap te soek. Die wetenskaplike studie van drome word oneirologie genoem.[2]

Drome kom veral in die REM-fase[3] (met vinnige oogbewegings) van slaap voor – wanneer breinaktiwiteit hoog is en ooreenkom met wanneer ’n persoon wakker is. REM-slaap is sigbaar deur middel van voortdurende bewegings van die oë tydens slaap. Soms kom drome ook in ander stadiums van slaap voor. Hierdie drome is egter geneig om baie minder helder of onthoubaar te wees.[4]

Die lengte van ’n droom kan wissel; hulle kan ’n paar sekondes of sowat 20-30 minute duur.[4] Mense is meer geneig om ’n droom te onthou as hulle tydens die REM-fase wakker word. Die gemiddelde persoon het drie tot vyf drome per nag, maar dit kon tot sewe wees.[5] Die meeste drome word egter dadelik of gou vergeet.[6] Drome is geneig om langer te duur namate die nag vorder. In ’n tydperk van agt uur slaap, kom die meeste drome in die gewoonlik twee uur van REM voor.[7] Drome wat verband hou met ondervindings wanneer ’n persoon wakker is, word verbind met REM-theta-aktiwiteit, wat daarop dui dat die prosessering van die emosionele geheue in REM-slaap plaasvind.[8]

Menings oor die betekenis van drome het deur tye en kulture verander. Baie mense onderskryf die Freudiaanse teorie van drome – dat hulle insig in verskuilde begeertes en emosies verleen. Ander prominente teorieë sluit in dié waarvolgens drome help in die vorming van die geheue, probleme oplos of bloot ’n neweproduk van lukrake breinaktiwiteit is.[9]

Sigmund Freud, wat die sielkundige dissipline psigoanalise ontwikkel het, het in die vroeë 1900's uitgebreid oor droomteorieë en hulle vertolkings geskryf.[10] Hy het drome verklaar as die manifestasie van ’n mens se diepste begeertes en vrese, wat dikwels verband hou met onderdrukte kinderherinneringe of obsessies. Hy het verder geglo dat feitlik elke droomonderwerp, ongeag die inhoud daarvan, die verligting van seksuele spanning verteenwoordig.[11] In The Interpretation of Dreams (1899) het Freud ’n sielkundige tegniek ontwikkel om drome te vertolk en ’n reeks riglyne ontwerp om die simbole en motiewe te verstaan wat in drome voorkom.

In moderne tye word drome beskou as ’n verbinding tot die onderbewussyn. Hulle wissel van normaal en gewoon tot oormatig surrealisties en bisar. Drome se aard kan verskil; dit kan vreesaanjaend, opwindend, magies, melancholies, avontuurlik of seksueel wees. Die gebeure in drome is gewoonlik buite beheer van die dromer, met die uitsondering van wanneer iemand bewus van sy omgewing is.[12] Soms kry iemand ’n skeppende idee in sy drome of gee dit hom inspirasie.[13]

Kulturele betekenis

[wysig | wysig bron]

Antieke geskiedenis

[wysig | wysig bron]

Die antieke Sumeriërs in Mesopotamië het bewyse agtergelaat van droomvertolking wat van tot minstens 3100 v.C. dateer.[14][15] Dwarsdeur die geskiedenis van Mesopotamië is drome as uiters belangrik vir waarsêery beskou.[15][16] en konings het groot waarde daaraan geheg.[15][14] Gudea, die koning van die Sumeriese stad Lagasj (bewind omstreeks 2144-2124 v.C.), het ’n tempel laat herbou as gevolg van ’n droom waarin hy vertel is om dit te doen.[15] Die Akkadiese Heldedig van Gilgamesj bevat verskeie vertellings van die profetiese krag van drome.[15] Eers het Gilgamesj self twee drome waarin die koms van Enkidu voorspel is.[15] Later droom Enkidu oor die held se ontmoeting met die reus Humbaba.[15] Drome is soms ook beskou as maniere om in ander wêrelde te sien[15] en daar is geglo die siel, of ’n deel daarvan, beweeg uit die liggaam van die slapende persoon en besoek die plekke en mense wat die persoon in sy drome sien.[17] In Tablet VII van die heldedig vertel Enkidu aan Gilgamesh ’n droom waarin hy die gode Anoe, Enlil en Utu gesien het wat hom ter dood veroordeel.[15] Hy het ook ’n droom gehad waarin hy die onderwêreld besoek.[15]

Die Assiriese koning Assurnasirpal II (bewind 883-859 v.C.) het ’n tempel laat bou vir Mamoe, moontlik die god van drome.[15] Die latere Assiriese koning Assurbanipal (bewind 668 tot omstreeks 627 v.C.) het ’n droom tydens ’n desperate militêre situasie gehad waarin sy goddelike beskermer, die godin Isjtar, aan hom verskyn en belowe sy sou hom na oorwinning lei.[15]

Die Babiloniërs en Assiriërs het drome verdeel in "goed", wat deur die gode gestuur is, en "sleg," wat deur demone gestuur is.[16] In ’n versameling droomvoorspellings wat behoue gebly het, Iškar Zaqīqu, word van verskeie drome en hulle voorspellings vertel; dit is skynbaar op werklike voorvalle gegrond.[15][18] Sommige lys verskillende moontlike gevolge, geskoei op geleenthede toe mense soortgelyk drome gehad het met verskillende gevolge.[15] Drome wat genoem word, sluit in ’n verskeidenheid daaglikse werkgebeure, reise na verskillende bestemmings, gesinsake, seksdade en ontmoetings met mense, diere en gode.[15]

In antieke Egipte het Egiptenare in 2000 v.C. reeds hulle drome op papirus neergeskryf. Mense met helder en belangrike drome is as geseënd en spesiaal beskou.[19] Antieke Egiptenare het geglo drome is soos orakels en bring boodskappe van die gode. Hulle het geglo die beste manier om goddelike openbaring te ontvang was deur drome en daarom sou hulle drome "voortbring". Hulle sou na heiligdomme gaan en op spesiale "droombeddens" slaap met die hoop om raad, gemak of genesing van die gode te kry.[20]

Klassieke geskiedenis

[wysig | wysig bron]
Droom van die Tier-fontein (虎跑夢泉).

In die Chinese geskiedenis is geskryf van twee belangrike aspekte van die siel, waarvan die een tydens slaap van die liggaam bevry word om in ’n droomwêreld te reis, terwyl die ander een in die liggaam bly.[21] Hierdie geloof en droomvertolking is egter al sedert vroeë tye bevraagteken, soos deur die filosoof Wang Chong (27-97 n.C.).[21] Die Indiese teks Upanishads, wat tussen 900 en 500 v.C. geskryf is, lê klem op twee betekenisse van drome. Volgens die eerste is drome slegs die uitdrukking van innerlike begeertes. Volgens die tweede verlaat die siel die liggaam en word dit rondgelei totdat die persoon wakker word.

Die Grieke het dieselfde idee as die Egiptenare gehad oor hoe om goeie en slegte drome te vertolk, asook die idee van drome voortbring. Morfeus, die Griekse god van drome, het ook waarskuwings en voorspellings aan dié gestuur wat by altare of in tempels geslaap het. Die vroegste Griekse geloof oor drome was dat die gode die dromers fisiek besoek. Hulle het die huis deur ’n sleutelgat binnegekom, en het die huis op dieselfde manier verlaat nadat hulle hulle goddelike boodskap gelaat het.

Antifon het die eerste bekende Griekse boek oor drome in die 5de eeu v.C. geskryf. In dié eeu het ander kulture die Grieke beïnvloed om te glo die siel verlaat die dromende liggaam.[22] Hippokrates (469-399 v.C.) het ’n eenvoudige droomteorie gehad: Bedags kry die siel beelde; snags vervaardig dit beelde. Die Griekse filosoof Aristoteles (384-322 v.C.) het geglo drome veroorsaak fisiologiese aktiwiteit. Hy het gedink drome kan siektes ontleed en voorspel. Marcus Tullius Cicero het weer geglo alle drome word geskep deur gedagtes en gesprekke wat die persoon in die vorige dae gehad het.[23]

Herodotos skryf in sy Geskiedenisse: "Die visioene wat in ons drome voorkom, is meestal die dinge waarmee ons deur die dag te doen gekry het."[24]

Godsdienstige sienings

[wysig | wysig bron]

Abrahamitiese gelowe

[wysig | wysig bron]
Jakob se droom van ’n leër met engele, omstreeks 1690 deur Michael Willmann.

In Judaïsme word drome beskou as deel van die ondervinding van die wêreld wat vertolk kan word en waaruit lesse geleer kan word. Dit word in die Talmoed bespreek (Traktaat Berachot 55–60).

Die antieke Israeliete het hulle drome nou met hulle geloof verbind, hoewel hulle monoteïsties was en geglo het drome is die stem van slegs een God. Die Israeliete het ook onderskei tussen goeie drome (van God) en slegte drome (van bose geeste). Nes baie ander antieke kulture het hulle drome voortgebring om ’n goddelike openbaring te kry. Die profeet Samuel sou in die tempel slaap waar die ark was en die woord van God ontvang." Die meeste drome in die Bybel is in Genesis.

Christene deel die meeste van die gelowe van die Israeliete en glo die Ou Testament se verhale oor drome met ’n goddelike inspirasie. Die bekendste van dié drome is Jakob se droom in Genesis 28 oor ’n leer wat van die aarde tot aan die hemel strek. Baie Christene glo God kan deur drome tot mense spreek.

Iain R. Edgar het die rol van drome in Islam nagevors.[25] Hy meen drome speel ’n belangrike rol in die geskiedenis van Islam en in die lewe van Moslems, want droomvertolkings is die enigste manier waarop Moslems openbaringe van God kan ontvang sedert die dood van die laaste profeet, Mohammed.[26]

Hindoeïsme

[wysig | wysig bron]

In die Mandukya-upanishad, deel van die Vediese geskrifte van Indiese Hindoeïsme, is ’n droom een van drie toestande wat die siel ervaar in sy leeftyd; die ander twee is die wakkerwees- en slaaptoestand.[27]

Boeddhisme

[wysig | wysig bron]

In Boeddhisme is idees oor drome soortgelyk aan die klassieke en volkstradisies van Suid-Asië. Dieselfde droom kom soms by verskeie mense voor, soos in die geval van die toekomstige Boeddha. Sommige drome kom ook in verskillende tye voor: die toekomstige Boeddha het sekere drome wat ooreenstem met dié van vorige Boeddhas. In Boeddhistiese geskrifte dien drome dikwels as simbool van sekere stadiums van die persoon se lewe.[28]

Neurobiologie

[wysig | wysig bron]

REM- versus nie-REM-drome

[wysig | wysig bron]

Spesifieke soorte drome is geïdentifiseer vir drome tydens REM- en nie-REM-stadiums van slaap. Die helder, bisarre drome wat gewoonlik onthou word wanneer ’n mens wakker word, word hoofsaaklik met REM-slaap verbind. Diepe (fase 3 en 4)-laegolfslaap (nie-REM-slaap of NREM) word algemeen verbind met meer statiese, diepsinnige drome.[29] Dié drome word hoofsaaklik deur die hippokampus aangedryf en sluit herinneringe aan gebeure in "soos wat hulle gebeur het", sonder die lukrake kombinasie van voorwerpe wat in drome tydens REM-slaap voorkom. Die res van dié artikel fokus op drome tydens die REM-fase en word meestal bloot "drome" genoem.

REM-slaap

[wysig | wysig bron]
’n Elektroënsefalogram (EEG) wys die breingolwe tydens REM-slaap.

Omdat ’n mens gewonlik wakker word tydens die REM-fase van slaap, is die helder, bisarre drome in dié fase die drome wat ’n mens gewoonlik onthou. (Tydens REM-slaap wys ’n elektroënsefalogram, of EEG, breingolwe in die fase van slaap wanneer ’n mens op sy "wakkerste" is.) Gedurende ’n tipiese lewensduur bestee ’n mens sowat ses jaar aan droom[30] (wat sowat twee uur per nag is).[31] Die meeste drome duur net 5 tot 20 minute.[30] Dit is onbekend waar in die brein drome se oorsprong lê, indien daar ’n enkele bron van drome is, en of verskeie dele van die brein betrokke is. Dit is ook onseker watter doel drome vir die liggaam en gees het.

Tydens REM-slaap word die senuoordraers norepinefrien, serotonien en histamien heeltemal onderdruk.[4][32][33] Gedurende die meeste drome is ’n mens nie bewus daarvan dat hy droom nie, ongeag hoe absurd of eksentriek die droom is. Die rede hiervoor kan wees dat die prefrontale korteks, die streek van die brein wat vir logika en beplanning verantwoordelik is, ’n afname in aktiwiteit toon. Dit laat die dromer toe om ’n aktiewer wisselwerking met die droom te hê sonder om te dink wat kan gebeur, want goed wat gewoonlik in die werklikheid uitstaan, smelt met die droomtonele saam.[34]

Wanneer die duur van REM-slaap gemeet is en proefkonyne wakker gemaak word voordat hulle die drome kan vergeet of die drome deur die werklikheid beïnvloed word, het die proefkonyne die tyd akkuraat weergegee waartydens hulle in die REM-stadium gedroom het. Dié noue verband tussen REM-slaap en droomondervindings was die basis van die eerste reeks verslae waarin die aard van drome beskryf is: dat dit ’n gereelde nagtelike ondervinding is, eerder as ’n verskynsel nou en dan, en dat dit verbind word met hoëfrekwensie-aktiwiteit binne elke slaaptydperk wat met voorspelbare tussenposes voorkom van sowat elke 60 tot 90 minute in alle mense dwarsdeur hulle lewe.

REM-slaaptydperke en die drome wat daarmee gepaard gaan, word al hoe langer deur die nag. Die eerste tydperk is sowat 10 tot 12 minute, en die tweede en derde tydperk 15 tot 20 minute. Drome aan die einde van die nag kan tot 15 minute duur, hoewel hulle ervaar kan word as verskeie aparte episodes vanweë kort tye waartydens slaap onderbreek word aan die einde van die nag. Gewone mense kan 50% van die tyd hulle drome weergee as hulle wakker gemaak word voor die einde van die eerste REM-tydperk. Dit verhoog tot sowat 99% as hulle tydens die laaste REM-tydperk wakker gemaak word. Dit lyk of die toename in die onthou van drome te doen het met die intensivering in die helderheid van die droomtonele, kleure en emosies deur die nag.[35]

Breinaktiwiteit

[wysig | wysig bron]

Een van die sentrale vrae in slaapnavorsing is watter deel van die brein drome se oudiovisuele ondervinding aandryf. Wanneer ’n mens wakker is, word die grootste deel van die brein se interne beeldvorming beheer van die voorkant van die brein af, deur die laterale prefrontale korteks (LPFK). Redenering en beplanning is die gevolg van die konstruktiewe beeldvorming van die LPFK, wat as ’n soort poppemeester optree wat die voorwerpe wat in die geheue gebêre word, in nuwe kombinasies herorganiseer. Tydens REM-slaap is die LPFK egter onaktief.[36][37] In mense wie se LPFK beskadig is, verander drome glad nie – dit bevestig dat die LPFK nie drome beheer nie.[38]

Gedurende laegolfslaap word beeldvorming hoofsaaklik deur die hippokampus aangedryf en dit sluit herinneringe aan gebeure in “soos wat hulle gebeur het”, sonder die lukrake kombinasie van voorwerpe gedurende REM-slaap. Gedurende laasgenoemde slaaptydperk word die kommunikasie tussen die neokorteks en die hippokampus deur ’n hoë vlak van die senuoordraer asetielcholien versteur.[39]

Dit is onduidelik presies hoe beelde in ’n mens se gewaarwordings lyk tydens REM-slaap – sonder dat dit aangedryf word deur die LPFK (soos in wanneer ’n mens wakker is) of die hippokampus (soos tydens laegolfslaap). ’n Algemene verduideliking is dat senuselgroepe in die neokorteks, gelaai met vorige aktiwiteite of huidige stimulasie, spontaan geaktiveer word deur die golwe wat REM-slaap kenmerk.[40] In die woorde van Hobson & McCarley "maak die neokorteks die beste van ’n slegte saak deur selfs gedeeltelik samehangende droombeelde te skep uit die relatief deurmekaar seine wat van die breinstam af gestuur word.”[41]

Inhoud

[wysig | wysig bron]
Selfportret van ’n dromer in Amsterdam, deur Joseph Klibansky (2016).

Van die 1940's tot 1985 het die Amerikaanse sielkundige Calvin S. Hall meer as 50 000 droomverslae bymekaargemaak. In 1966 het Hall en Van de Castle The Content Analysis of Dreams gepubliseer waarin hulle ’n kodestelsel uitgestippel het om 1 000 droomverslae van studente te bestudeer.[42] Die resultate dui daarop dat deelnemers van oor verskeie dele van die wêreld se drome soortgelyke inhoud gehad het.

Beelde

[wysig | wysig bron]

Die visuele aard van drome is gewoonlik hoogs fantasmagories; verskillende plekke en voorwerpe raak deurentyd met mekaar vermeng. Die beelde (insluitende plekke, mense en voorwerpe) is gewoonlik weerspieëlend van ’n mens se herinneringe en ondervindings, maar gesprekke kan ’n hoogs oordrewe of bisarre vorm aanneem. Sommige drome vertel uitvoerige stories waarin die dromer heel nuwe, komplekse wêrelde betree en wakker word met idees, gedagtes en gevoelens wat nog nooit voorheen ervaar is nie.

Mense wat van geboorte af blind is, het nie visuele drome nie. Hulle drome betrek ander sintuie, soos gehoor, gevoel en smaak – watter ook al sedert geboorte teenwoordig is.[43]

Emosies

[wysig | wysig bron]

In die Hall-studie was angs die emosie wat die meeste in drome ervaar is. Ander emosies sluit in verlating, woede, vreugde en geluk. Negatiewe emosies was veel volopper as positiewes.[42]

Seksuele temas

[wysig | wysig bron]

Volgens die Hall-dataontleding kom seksdrome nie meer as 10% van die tyd voor nie en is dit algemener in die jong- en middeltienerjare.[42] ’n Ander studie het getoon 8% van beide mans en vroue se drome het ’n seksuele inhoud.[44] In sommige gevalle lei seksdrome tot ’n orgasme of nagtelike storting (dit is bekend as "nat drome").[45]

Kleur versus swart-wit

[wysig | wysig bron]

’n Klein minderheid van mense sê hulle droom net in swart-wit.[46] In ’n studie in 2008 deur ’n navorser by die Universiteit van Dundee is bevind mense wat as kinders net swart-wit televisie en rolprente gekyk het, droom sowat 25% van die tyd in swart-wit.[47]

Vertolking

[wysig | wysig bron]
’n Kunstenaar se uitbeelding van ’n droom. (Taras Shevchenko, tussen 1830 en 1847.)

Algemene vertolkings

[wysig | wysig bron]

Die vertolking van drome kan die gevolg van subjektiewe idees en ondervindings wees. In een studie[9] is bevind die meeste mense glo "hulle drome onthul betekenisvolle versteekte waarhede". In nog ’n studie[48] in die VSA, Suid-Korea en Indië is bevind 74% van Indiërs, 65% van Suid-Koreane en 56% van Amerikaners glo hulle drome se inhoud gee hulle ’n betekenisvolle insig in hulle onbewuste begeertes en menings. Hierdie Freudiaanse siening is deur die grootliks niewetenskaplike publiek geglo eerder as teorieë wat droominhoud toeskryf aan geheuekonsolidasie, probleemoplossing en lukrake breinaktiwiteit.

Belangrikheid

[wysig | wysig bron]

In die verslag het Morewedge en Norton (2009) ook bevind mense heg meer waarde aan die belangrikheid van droominhoud as aan soortgelyke gedagte-inhoud wat voorkom wanneer hulle wakker is. Een studie het aan die lig gebring Amerikaners is meer geneig om hulle vlugte te verpas as hulle gedroom het hulle vliegtuig verongeluk as wanneer hulle die vorige dag daaraan gedink het dat hulle vliegtuig verongeluk. Hulle is ook net so geneig om ’n vlug te verpas as hulle die vorige nag daarvan gedroom het as wanneer daar werklik ’n vliegongeluk was op die roete wat hulle wou vlieg.[9]

Nie alle droominhoud is as ewe belangrik beskou nie. Deelnemers aan die genoemde studies het meer waarde aan droominhoud geheg as dit ooreenstem met hulle menings en begeertes wanneer hulle wakker is. Mense was meer geneig om ’n positiewe droom oor ’n vriend as betekenisvol te beskou as een oor iemand van wie hulle nie hou nie; dieselfde was die geval met ’n negatiewe droom oor iemand van wie hulle nie hou nie teenoor ’n negatiewe droom oor ’n vriend.

Verwante verskynsels

[wysig | wysig bron]

Inkorporasie van die werklikheid

[wysig | wysig bron]

’n Mens se sintuie kan deur die nag deur eksterne stimulusse gebombardeer word, maar die brein vertolk dikwels die stimulus en maak dit deel van ’n droom sodat die dromer kan aanhou slaap.[49] Droominkorporasie is die verskynsel dat ’n werklike sensasie, soos omgewingsklanke, in die droom geïnkorporeer word. Iemand sal byvoorbeeld in sy droom ’n telefoon hoor lui, terwyl die foon in werklikheid lui. Die brein kan ’n persoon egter wakker maak as hy in gevaar verkeer of homself geleer het om op sekere klanke te reageer, soos die huil van ’n baba.

Die term "droominkorporasie" word ook gebruik in navorsing oor die graad waarin gebeure in die dae tevore deel van drome word. Volgens onlangse studies het gebeure in die dag of week net voor die droom die meeste invloed.[50] Gary Alan Fine en Laura Fischer Leighton meen “drome is ekstern tot die individuele brein”, want 1) drome is nie willekeurig nie; 2) drome weerspieël die sosiale werklikheid; 3) drome is openbare retoriek; en 4) drome is gemeenskaplik vertolkbaar.[51]

Voorspelling van werklike gebeure

[wysig | wysig bron]
Uitbeelding van ’n soldaat se droom (Jan Styka, voor 1925).

Volgens peilings kom dit algemeen voor dat mense glo hulle drome voorspel komende gebeure.[52] Sielkundiges het dit al verduidelik aan die hand van geheuepartydigheid, naamlik ’n selektiewe geheue vir akkurate voorspellings en verwronge geheue sodat drome agterna beskou in lewenservarings pas.[52] Die veelvuldigheid van drome maak dit maklik om ’n verband tussen die droominhoud en werklike gebeure te vind.[53] Die term "waarheidsliewende droom" is al gebruik vir drome wat waarhede onthul of bevat wat nog nie aan die dromer bekend is nie – dit kan toekomstige gebeure of geheime wees.[54]

In een proefneming is deelnemers gevra om hulle drome in ’n dagboek neer te skryf. Dit het die selektiewegeheue-effek uitgesluit, en die drome oor die toekoms het nie meer akkuraat gelyk nie.[55] In nog ’n proefneming is ’n vals dagboek van ’n student aan die deelnemers gegee. In die dagboek is gebeure uit die student se lewe beskyf, sowel as ’n paar voorspellende én nievoorspellende drome. Toe deelnemers daarna gevra is om die drome te onthou, het hulle die voorspellende drome wat waar geword het, beter onthou as dié wat nie waar geword het nie.[56]

Deursigtige drome

[wysig | wysig bron]

Deursigtige drome is die bewustelike waarneming van ’n mens se toestand terwyl hy droom. In dié toestand kan die dromer ’n mate van beheer hê oor sy eie aksies in die droom asook oor die karakters en omgewing van die droom. Droombeheer verbeter na berig word met opsetlike oefening. Die vermoë om aspekte van die droom te beheer is egter nie noodsaaklik vir ’n droom om as "deursigtig" beskryf te word nie – ’n deursigtige droom is enige droom waartydens die dromer weet hy droom.[57] Die voorkoms van deursigtige drome is wetenskaplik geverifieer.[58]

Kommunikasie deur deursigtige drome

[wysig | wysig bron]

In 1975 het die sielkundige Keith Hearne ’n geslaagde boodskap aangeteken van ’n dromer met ’n deursigtige droom. Op 12 April 1975, nadat die proefkonyn ingestem het om sy oë links en regs te beweeg sodra sy droom deursigtig raak, het Alan Worsley, die proefkonyn en Hearne se medeskrywer van die daaropvolgende artikel, die taak suksesvol uitgevoer.[59]

Jare later het die psigofisioloog Stephen LaBerge ’n soortgelyke proefneming gedoen, insluitende:

  • Die gebruik van oogseine om die proefkonyn se sin vir tyd in drome te ondersoek.
  • ’n Vergelyking van elektriese aktiwiteit in die brein tydens slaap en tydens wakker wees.
  • Studies wat seks, opwekking en orgasme in drome met die werklike lewe vergelyk.[60]

Kommunikasie tussen twee dromers is ook aangeteken. Die proses het EEG's behels wat oogseine en die inkorporasie van die werklikheid in die vorm van rooi ligstimulusse monitor, asook ’n gekoördineerde webtuiste. Die webtuiste het waargeneem wanneer albei mense droom en het ’n stimulus na een van die dromers gestuur wat dit in sy droom geïnkorporeer het. Dié dromer het met oogbewegings aangedui toe sy droom deursigtig raak; die webtuiste het dit waargeneem en die stimulus na die tweede dromer gestuur, wat dit ook in sy droom geïnkorporeer het.[61]

Gedagtelose oortredings

[wysig | wysig bron]

Drome van gedagtelose oortredings is drome waarin die dromer ’n aktiwiteit uitvoer wat hy probeer stop (’n klassieke voorbeeld is iemand wat ophou rook het en droom hy steek ’n sigaret aan). Mense wat sulke drome gehad het, het gesê hulle het met intense gevoelens van berou wakker geword. In een studie is ’n positiewe verband gevind tussen dié drome en om die aktiwiteit suksesvol te stop.[62]

Die onthou van drome

[wysig | wysig bron]

Die onthou van ’n droom is taamlik onbetroubaar, hoewel dié vaardigheid aangeleer kan word. Drome kan gewoonlik onthou word as iemand tydens die droom wakker word.[63] Vroue is geneig om hulle drome beter as mans te onthou.[63] Drome wat moeilik is om te onthou het gewoonlik ’n klein sielkundige uitwerking gehad, en faktore soos opvallendheid, stimulasie en inmenging speel ’n rol. Dikwels word ’n droom onthou as ’n lukrake sneller of stimulus gesien of gehoor word. Volgens die "opvallendheidshipotese" word ’n droom wat opvallend is, soos intens, nuut of ongewoon, makliker onthou.[64] ’n Droomdagboek kan gehou word om drome te help onthou.

Sommige mense ervaar sensasies van die vorige nag se droom spontaan wanneer hulle aan die slaap raak. Die sensasies is egter gewoonlik te flou en verbygaande om te onthou. Minstens 95% val alle drome word nie onthou nie. Sekere chemiese stowwe in die brein wat nodig is vir die omskepping van korttermyngeheue in langtermyngeheue word gedurende REM-slaap onderduk. Tensy ’n droom besonder helder is en ’n mens dadelik daarna wakker word, raak die inhoud van die droom vergete.[65]

Déjà vu

[wysig | wysig bron]

Een teorie van déjà vu skryf die gevoel dat ’n mens iets al voorheen gesien of ervaar het, toe aan ’n droom oor ’n soortgelyke plek of situasie. ’n Mens vergeet dan daarvan totdat hy oënskynlik geheimsinnig daaraan herinner word terwyl hy wakker is.[66]

Dagdrome

[wysig | wysig bron]

’n Dagdroom is ’n fantasiedroom terwyl ’n mens wakker is, veral van aangename, gelukkige gedagtes, hoop of ambisie. Dit gaan gewoonlik oor iets wat dalk kan waar word.[67] Daar is baie soorte dagdrome, en daar is geen vasgestelde definisie daarvan onder sielkundiges nie.[67] Die algemene publiek gebruik ook die term vir ’n groot verskeidenheid ervarings. In navorsing deur die Harvard-sielkundige Deirdre Barrett is bevind iemand met helder, dromerige verbeeldingstogte gebruik die woord daarvoor, terwyl ander mense dit gebruik vir minder intense verbeeldingtogte, realistiese toekomsbeplanning, die onthou van herinneringe uit die verlede en net blote ontspanning om die brein te laat rus.[68][69]'

’n Kunstenaar se voorstelling van ’n vrou met ’n nagmerrie (J.P. Simon, 1810).

Hoewel dagdrome lank beskou is as 'n lui, onproduktiewe tydverdryf, word nou algemeen erken dit kan in ’n sekere konteks opbouend wees.[70] Daar is talle voorbeelde van mense in kreatiewe of kunsloopbane, soos komponiste, skrywers en rolprentmakers, wat nuwe idees ontwikkel deur te dagdroom. Net so het wetenskaplikes, wiskundiges en fisici al nuwe idees ontwikkel deur oor hulle vakgebied te dagdroom.

Hallusinasies

[wysig | wysig bron]

’n Hallusinasie is in die breedste sin ’n waarneming ondanks die feit dat ’n stimulus afwesig is. In ’n enger sin is dit waarnemings in ’n wakker en bewuste toestand in die afwesigheid van eksterne stimulusse en het dit die eienskappe van werklike waarnemings deurdat hulle helder en substansieel is en in die eksterne objektiewe ruimte voorkom. Laasgenoemde definisie onderskeie hallusinasies van die redelik algemene verskynsel drome, wanneer ’n mens nie wakker is nie.

Nagmerries

[wysig | wysig bron]

’n Nagmerrie is ’n onaangename droom wat ’n sterk negatiewe reaksie van die brein kan ontlok, gewoonlik vrees of afsku, maar ook wanhoop of diepe hartseer. Die droom kan situasies van gevaar, ongemak, of sielkundige en liggaamlike verskrikking bevat. Dromers word gewoonlik wakker in ’n toestand van benoudheid en kan soms vir ’n lang tyd nie weer aan die slaap raak nie.[71]

Funksie

[wysig | wysig bron]

Baie hipoteses is al voorgestel vir die funksie van drome. Baie hiervan is later deur proefondervindelike studies weerspreek. Daar is ook al voorgestel drome dien geen spesifieke doel nie en dat dit bloot ’n neweproduk van biochemiese prosesse is wat snags tydens slaap plaasvind.

Dinamiese psigiatrie

[wysig | wysig bron]

Laat in die 19de eeu het die psigoterapeut Sigmund Freud ’n teorie ontwikkel (wat nou ongewild is) dat die inhoud van drome aangedryf word deur onbewuste wensvervulling. Freud het drome die "koninklike pad na die onbewuste" genoem. Sy teorie was dat die inhoud van drome die dromer se onbewuste gedagtes weerspieël, en spesifiek dat droominhoud gevorm word deur onbewuste wensvervulling. Hy het gemeen belangrike onbewuste begeertes hou dikwels verband met vroeë kinderherinneringe en -ervarings. Volgens Freud se teorie het drome beide duidelike en verborge inhoud. Verborge inhoud hou verband met diep onbewuste begeertes of fantasieë, terwyl duidelike inhoud oppervlakkig en betekenisloos is.[72] Duidelike inhoud verberg dikwels verborge inhoud.[73]

In sy vroeë werk het Freud gereken verreweg die grootste deel van die inhoud van verborge drome is seksueel van aard, maar hy het later afgesien daarvan. In Beyond the Pleasure Principle behandel hy hoe trauma of aggressie droominhoud kan beïnvloed. Hy het ook bonatuurlike oorspronge behandel in Dreams and Occultism, ’n lesing wat in New Introductory Lectures on Psychoanalysis gepubliseer is.[74]

Moderne eksperimentele studies bewys die meeste van Freud se teorieë oor drome verkeerd. Moderne navorsers stem egter saam dat droominhoud wel met ander sielkundige veranderlikes verband hou, en dikwels met gedagtes wanneer ’n mens wakker is (maar nie so dikwels as wat Freud voorgestel het nie).[75]

Carl Jung het baie van Freud se teorieë verwerp. Hy het egter uitgebrei op Freud se idee dat droominhoud verband hou met ’n dromer se onbewuste begeertes. Hy het drome beskryf as boodskappe aan die dromer en het gemeen dromers behoort vir hulle eie beswil aandag daaraan te gee. Hy het geglo drome onthul dinge aan die dromer wat emosionele of godsdienstige probleme en vrese kan ontbloot en help om dit op te los.[76]

Jung het geskryf herhalende drome eis aandag omdat die dromer ’n saak wat met die droom verband hou, verwaarloos. Hy het ook geglo herinneringe wat deur die dag gevorm word, speel ’n rol in drome. Dié herinneringe laat indrukke vir die onbwuste om te hanteer wanneer die ego rus.[77]

Neurologiese teorieë

[wysig | wysig bron]

In 1976 het J. Allan Hobson en Robert McCarley ’n nuwe teorie voorgestel wat navorsing oor drome verander het. Hulle het die Freudiaanse siening bevraagteken dat drome onbewuste begeertes is wat vertolk moet word. Hulle het aangeneem dieselfde strukture wat REM-slaap veroorsaak, genereer ook sintuiglike inligting. Hobson se navorsing in 1976 het voorgestel dat die seine wat as drome vertolk word, tydens REM-slaap in die breinstam ontstaan. Volgens hom en ander navorsers word stroombane in die breinstam tydens REM-slaap geaktiveer. As dié stroombane eers geaktiveer is, word streke van die limbiese stelsel wat by emosies, sensasies en herinneringe betrokke is, insluitende die amigdala en hippokampus, aktief. Die brein sintetiseer en vertolk dié aktiwiteite, byvoorbeeld veranderings in die fisieke omgewing soos temperatuur en humiditeit of fisieke stimulusse soos ejakulasie, en probeer om betekenis aan hierdie seine te heg, en dit veroorsaak drome.

Navorsing deur Mark Solms het egter daarop gedui dat drome in die voorbrein ontstaan en REM-slaap en drome nie regstreeks verband hou nie.[78] Terwyl Solms in hospitale in Johannesburg en Londen gewerk het, het hy toegang tot pasiënte met verskeie breinbeserings gehad. Hy het hulle oor hulle drome begin uitvra en het bevestig dat pasiënte met skade aan die pariëtale lob ophou droom het; dit het ooreengestem met Hobson se teorie van 1977. Solms het egter nie pasiënte teengekom met skade aan die breinstam wat ophou droom het nie. Dié waarneming het hom genoop om Hobson se heersende teorie te bevraagteken dat die breinstam die oorsprong van die seine is wat as drome vertolk word.

Jie Zhang het die hipoteses van Hobson en Solms gekombineer en voorgestel drome is die gevolg van breinaktivering en sintese; drome en REM-slaap word terselfdertyd deur verskillende breinmeganismes beheer. Zhang se hipotese was dat die funksie van slaap is om die data van die tydelike geheue te prosesseer, enkodeer en oor te dra aan die langtermyngeheue. Gedurende NREM-slaap word die geheue wat met die bewuste verbind word (deklaratiewe geheue) geprosesseer, en gedurende REM-slaap word die geheue wat met die onbewuste verbind word (prosedurale geheue) geprosesseer.[79]

Die ligging van die hippokampusse.

Zhang glo die onbewuste deel van die brein is gedurende REM-slaap besig om prosedurale geheue te prosesseer; intussen daal die aktivering in die bewuste deel van die brein tot ’n baie lae vlak omdat die invoer van die sintuiglike stelsels basies ontkoppel word. Dit is die sneller vir die skepping van ’n datastroom van die geheuestore om deur die bewuste deel van die brein te vloei. Zhang se mening is dat dié ritmiese breinaktivering die induseerder van elke droom is. Hy stel voor dat drome, met die betrokkenheid van die breinassosiatiewe denkstelsel, dus selfonderhoudend is met die dromer se eie gedagtes tot met die volgende puls van geheuetoevoeging. Dit verduidelik hoekom drome die eienskappe van beide kontinuïteit (binne ’n droom) en skielike veranderings (tussen twee drome) het.[79][80] ’n Gedetailleerde verduideliking van hoe ’n droom gesintetiseer word, word in ’n latere verslag gegee.[81]

’n Studie in 2001 het bewyse gelewer dat onlogiese liggings, karakters en droomvloei die brein kan help om die verbinding en konsolidasie van die semantiese geheue te versterk.[82] Hierdie toestande kan voorkom omdat die vloei van inligting tussen die hippokampus en neokorteks gedurende REM-slaap afneem.[83]

Robert (1886),[84] ’n dokter van Hamburg, het die eerste keer voorgestel dat drome se funksie is die uitwissings van (a) sintuiglike indrukke wat nie ten volle bewerk is nie en (b) idees wat nie deur die dag ten volle ontwikkel is nie. Ook Hughlings Jackson (1911) het gemeen slaap wis onnodige herinneringe en verbindings van die dag uit.

Dit is in 1983 deur Crick en Mitchison se teorie hersien. Hulle het geglo drome is soos die skoonmaakprosesse van ’n rekenaar wanneer dit van lyn is; dit verwyder "gemors" uit die brein terwyl iemand slaap.[85][86] Die teenoorgestelde mening, dat drome inligting hanteer en geheue konsolideer (Hennevin en Leconte, 1971), is egter ook algemeen.

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ "Dream". The American Heritage Dictionary of the English Language, 4de uitg. 2000. Besoek op 7 Mei 2009.
  2. ↑ Kavanau, J.L. (2000). "Sleep, memory maintenance, and mental disorders". Journal of Neuropsychiatry and Clinical Neurosciences. 12 (2): 199–208. doi:10.1176/jnp.12.2.199. PMID 11001598.
  3. ↑ "REM" in die AWS. Aanlyn by viva-afrikaans.org (intekening nodig). Besoek op 19 Augustus 2020.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Hobson, J.A. (2009). "REM sleep and dreaming: towards a theory of protoconsciousness". Nature Reviews Neuroscience. 10 (11): 803–813. doi:10.1038/nrn2716. PMID 19794431.
  5. ↑ Empson, J. (2002). Sleep and dreaming (3de uitg.)., New York: Palgrave/St. Martin's Press
  6. ↑ Cherry, Kendra. (2015). "10 Facts About Dreams: What Researchers Have Discovered About Dreams Geargiveer 21 Februarie 2016 op Wayback Machine." About Education: Psychology. About.com.
  7. ↑ Ann, Lee (27 Januarie 2005). "HowStuffWorks "Dreams: Stages of Sleep"". Science.howstuffworks.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 15 Mei 2012. Besoek op 11 Augustus 2012.
  8. ↑ Eichenlaub, Jean-Baptiste; van Rijn, Elaine; Gaskell, M Gareth; Lewis, Penelope A; Maby, Emmanuel; Malinowski, Josie E; Walker, Matthew P; Boy, Frederic; Blagrove, Mark (1 Junie 2018). "Incorporation of recent waking-life experiences in dreams correlates with frontal theta activity in REM sleep". Social Cognitive and Affective Neuroscience. 13 (6): 637–647. doi:10.1093/scan/nsy041. ISSN 1749-5016. PMC 6022568. PMID 29868897.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Morewedge, Carey K.; Norton, Michael I. (2009). "When dreaming is believing: The (motivated) interpretation of dreams". Journal of Personality and Social Psychology. 96 (2): 249–264. doi:10.1037/a0013264. PMID 19159131. S2CID 5706448.
  10. ↑ Freud, S. (1900). The Interpretation of Dreams. Londen: Hogarth Press
  11. ↑ Cheung, Theresa (2006). The Dream Dictionary from A to Z. China: HarperElement. p. 437.
  12. ↑ Lite, Jordan (29 Julie 2010). "How Can You Control Your Dreams?". Scientific America. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 2 Februarie 2015.
  13. ↑ Domhoff, W. (2002). The scientific study of dreams. APA Press
  14. ↑ 14,0 14,1 Seligman, K. (1948), Magic, Supernaturalism and Religion. New York: Random House
  15. ↑ 15,00 15,01 15,02 15,03 15,04 15,05 15,06 15,07 15,08 15,09 15,10 15,11 15,12 15,13 15,14 Black, Jeremy; Green, Anthony (1992). Gods, Demons and Symbols of Ancient Mesopotamia: An Illustrated Dictionary. Austin, Texas: University of Texas Press. pp. 71–72, 89–90. ISBN 978-0-7141-1705-8. {{cite book}}: Ongeldige |ref=harv (hulp)
  16. ↑ 16,0 16,1 Oppenheim, L.A. (1966). Mantic Dreams in the Ancient Near East in G.E. von Grunebaum & R. Caillois (reds.), The Dream and Human Societies (pp. 341–350). Londen, Engeland: Cambridge University Press.
  17. ↑ Caillois, R. (1966). Logical and Philosophical Problems of the Dream. In G.E. Von Grunebaum & R. Caillos (reds.), The Dream and Human Societies(pp. 23–52). Londen, Engeland: Cambridge University Press.
  18. ↑ Nils P. Heessel : Divinatorische Texte I : ... oneiromantische Omina. Harrassowitz Verlag, 2007.
  19. ↑ Lincoln, J.S. (1935). The dream in primitive cultures Londen: Cressett.
  20. ↑ 1991. Languages of dreaming: Anthropological approaches to the study of dreaming In other cultures. In Gackenbach J, Sheikh A, reds., Dream images: A call to mental arms. Amityville, N.Y.: Baywood.
  21. ↑ 21,0 21,1 Bulkeley, Kelly (2008). Dreaming in the world's religions: A comparative history. pp. 71–73. ISBN 978-0-8147-9956-7.
  22. ↑ O'Neil, C.W. (1976). Dreams, culture and the individual. San Francisco: Chandler & Sharp.
  23. ↑ Cicero, De Republica, VI, 10
  24. ↑ Herodotus (1998). The Histories. Oxford University Press. p. 414.
  25. ↑ Edgar, Iain (2011). The Dream in Islam: From Qur'anic Tradition to Jihadist Inspiration. Oxford: Berghahn Books. p. 178. ISBN 978-0-85745-235-1. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 29 September 2011. Besoek op 9 Maart 2012.
  26. ↑ Edgar, Iain R.; Henig, David (September 2010). "Istikhara: The Guidance and practice of Islamic dream incubation through ethnographic comparison" (PDF). History and Anthropology. 21 (3): 251–262. CiteSeerX 10.1.1.1012.7334. doi:10.1080/02757206.2010.496781. Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 8 November 2017.
  27. ↑ Krishnananda, Swami (16 November 1996). "The Mandukya Upanishad, Section 4". Geargiveer vanaf die oorspronklike op 9 April 2015. Besoek op 26 Maart 2015.
  28. ↑ Young, S. (2003). "Dreams". The encyclopedia of South Asian Folklore 13. URL besoek op 2018-02-24.  Geargiveer 25 Februarie 2018 op Wayback Machine
  29. ↑ Dement, W.; Kleitman, N. (1957). "The Relation of Eye Movements during Sleep to Dream Activity". Journal of Experimental Psychology. 53 (5): 339–346. CiteSeerX 10.1.1.308.6874. doi:10.1037/h0048189. PMID 13428941.
  30. ↑ 30,0 30,1 Lee Ann Obringer (2006). How Dream Works. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 April 2006. Besoek op 4 Mei 2006.
  31. ↑ "Brain Basics: Understanding Sleep". National Institute of Neurological Disorders and Stroke. 2006. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 Oktober 2007. Besoek op 16 Desember 2007.
  32. ↑ Aston-Jones G., Gonzalez M., & Doran S. (2007). "Role of the locus coeruleus-norepinephrine system in arousal and circadian regulation of the sleep-wake cycle." In G.A. Ordway, M.A. Schwartz, & A. Frazer Brain Norepinephrine: Neurobiology and Therapeutics. Cambridge UP.
  33. ↑ Siegel J.M. (2005). "REM Sleep." Ch. 10 in Principles and Practice of Sleep Medicine. 4de uitg. M.H. Kryger, T. Roth, & W.C. Dement, reds. Elsevier. 120–135. Besoek op 21 Julie 2010. Psychology.uiowa.edu Geargiveer 23 November 2012 op Wayback Machine
  34. ↑ Trimble, M.R. (1989). The Prefrontal Cortex: Anatomy, Physiology and Neuropsychology of the Frontal Lobe. British Journal of Psychiatry
  35. ↑ Takeuchi, Tomoka (Junie 2005). "Dream mechanisms: Is REM sleep indispensable for dreaming?". Sleep & Biological Rhythms. 3 (2): 56–63. doi:10.1111/j.1479-8425.2005.00165.x.
  36. ↑ Braun, A. (1 Julie 1997). "Regional cerebral blood flow throughout the sleep-wake cycle. An H2(15)O PET study". Brain. 120 (7): 1173–1197. doi:10.1093/brain/120.7.1173. PMID 9236630.
  37. ↑ Siclari, Francesca; Baird, Benjamin; Perogamvros, Lampros; Bernardi, Giulio; LaRocque, Joshua J; Riedner, Brady; Boly, Melanie; Postle, Bradley R; Tononi, Giulio (10 April 2017). "The neural correlates of dreaming". Nature Neuroscience. 20 (6): 872–878. doi:10.1038/nn.4545. PMC 5462120. PMID 28394322.
  38. ↑ Solms, Mark (25 Februarie 2014). The Neuropsychology of Dreams: A Clinico-anatomical Study (1 uitg.). Psychology Press. doi:10.4324/9781315806440. ISBN 9781315806440.
  39. ↑ Wierzynski, Casimir M.; Lubenov, Evgueniy V.; Gu, Ming; Siapas, Athanassios G. (Februarie 2009). "State-Dependent Spike-Timing Relationships between Hippocampal and Prefrontal Circuits during Sleep". Neuron. 61 (4): 587–596. doi:10.1016/j.neuron.2009.01.011. PMC 2701743. PMID 19249278.
  40. ↑ Lewis, Penelope A.; Knoblich, Günther; Poe, Gina (Junie 2018). "How Memory Replay in Sleep Boosts Creative Problem-Solving" (PDF). Trends in Cognitive Sciences. 22 (6): 491–503. doi:10.1016/j.tics.2018.03.009. PMID 29776467.
  41. ↑ Solms, Mark (Desember 2000). "Dreaming and REM sleep are controlled by different brain mechanisms". Behavioral and Brain Sciences. 23 (6): 843–850. doi:10.1017/S0140525X00003988. PMID 11515144.
  42. ↑ 42,0 42,1 42,2 Hall, C., & Van de Castle, R. (1966). The Content Analysis of Dreams. New York: Appleton-Century-Crofts. Content Analysis Explained Geargiveer 12 April 2007 op Wayback Machine
  43. ↑ "How do blind people dream? – The Body Odd". Maart 2012. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 Mei 2013. Besoek op 10 Mei 2013.
  44. ↑ Zadra, A., "1093: Sex dreams: what to men and women dream about?" Geargiveer 27 September 2007 op Wayback Machine, Sleep Volume 30, Abstract Supplement, 2007 A376.
  45. ↑ "Badan Pusat Statistik "Indonesia Young Adult Reproductive Health Survey 2002–2004" p. 27" (PDF). Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 9 Desember 2012. Besoek op 4 April 2013.
  46. ↑ Michael Schredl; Petra Ciric; Simon Götz; Lutz Wittmann (November 2004). "Typical Dreams: Stability and Gender Differences". The Journal of Psychology. 138 (6): 485–94. doi:10.3200/JRLP.138.6.485-494. PMID 15612605.
  47. ↑ Alleyne, Richard (17 Oktober 2008). "Black and white TV generation have monochrome dreams". The Daily Telegraph. London. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 12 Oktober 2009.
  48. ↑ Journal of Personality and Social Psychology, 2009. Vol 96, No 2, 249–264
  49. ↑ Antrobus, John (1993). "Characteristics of Dreams". Encyclopedia of Sleep and Dreaming.  
  50. ↑ Geneviève Alain, MPs; Tore A. Nielsen, PhD; Russell Powell, PhD; Don Kuiken, PhD (Julie 2003). "Replication of the Day-residue and Dream-lag Effect". 20th Annual International Conference of the Association for the Study of Dreams. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 16 April 2003.
  51. ↑ Fine, Gary Alan; Leighton, Laura Fischer (1 Januarie 1993). "Nocturnal Omissions: Steps Toward a Sociology of Dreams". Symbolic Interaction. 16 (2): 95–104. doi:10.1525/si.1993.16.2.95. JSTOR 10.1525/si.1993.16.2.95.
  52. ↑ 52,0 52,1 Hines, Terence (2003). Pseudoscience and the Paranormal. Prometheus Books. pp. 78–81. ISBN 978-1-57392-979-0.
  53. ↑ Gilovich, Thomas (1991). How We Know What Isn't So: the fallibility of human reason in everyday life. Simon & Schuster. pp. 177–180. ISBN 978-0-02-911706-4.
  54. ↑ "Llewellyn Worldwide – Encyclopedia: Term: Veridical Dream". www.llewellyn.com. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 18 Oktober 2016. Besoek op 16 Oktober 2016.
  55. ↑ Alcock, James E. (1981). Parapsychology: Science or Magic?: a psychological perspective. Oxford: Pergamon Press. ISBN 978-0-08-025773-0. via Hines, Terence (2003). Pseudoscience and the Paranormal. Prometheus Books. pp. 78–81. ISBN 978-1-57392-979-0.
  56. ↑ Madey, Scott; Thomas Gilovich (1993). "Effects of Temporal Focus on the Recall of Expectancy-Consistent and Expectancy-Inconsistent Information". Journal of Personality and Social Psychology. 65 (3): 458–468. doi:10.1037/0022-3514.65.3.458. PMID 8410650. via Kida, Thomas (2006). Don't Believe Everything You Think: The 6 Basic Mistakes We Make in Thinking. Prometheus Books. ISBN 978-1-59102-408-8.
  57. ↑ Lucid dreaming FAQ Geargiveer 13 Maart 2007 op Wayback Machine deur die Lucidity Institute by Psych Web.
  58. ↑ Watanabe, T. (2003). "Lucid Dreaming: Its Experimental Proof and Psychological Conditions". J Int Soc Life Inf Sci. 21 (1). ISSN 1341-9226.
  59. ↑ "Archived copy" (PDF). Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 26 April 2012. Besoek op 21 Oktober 2013.{{cite web}}: CS1 maint: archived copy as title (link), Lucid Dream Communication
  60. ↑ LaBerge, S. (2014). Lucid dreaming: Paradoxes of dreaming consciousness. In E. Cardeña, S. Lynn, S. Krippner (Eds.), Varieties of anomalous experience: Examining the scientific evidence (2de uitg.) (pp. 145–173). Washington, DC: American Psychological Association. doi:10.1037/14258-006
  61. ↑ Olson, Parmy. "Saying 'Hi' Through A Dream: How The Internet Could Make Sleeping More Social". Forbes. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 31 Mei 2016. Besoek op 24 April 2016.
  62. ↑ Hajek P, Belcher M (1991). "Dream of absent-minded transgression: an empirical study of a cognitive withdrawal symptom". J Abnorm Psychol. 100 (4): 487–91. doi:10.1037/0021-843X.100.4.487. PMID 1757662.
  63. ↑ 63,0 63,1 "The Science Behind Dreams and Nightmares". Npr.org. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 22 Augustus 2013. Besoek op 4 April 2013.
  64. ↑ Watson, David (2003). "To dream, perchance to remember: Individual differences in dream recall". Personality and Individual Differences. 34 (7): 1271–1286. doi:10.1016/S0191-8869(02)00114-9.
  65. ↑ Hobson, J.A.; McCarly, R.W. (1977). "The brain as a dream-state generator: An activation-synthesis hypothesis of the dream process". American Journal of Psychiatry. 134 (12): 1335–1348. doi:10.1176/ajp.134.12.1335. PMID 21570. S2CID 10396934.
  66. ↑ Lohff, David C. (2004). The Dream Directory: The Comprehensive Guide to Analysis and Interpretation. Running Press. ISBN 978-0-7624-1962-3.
  67. ↑ 67,0 67,1 Klinger, Eric (Oktober 1987). Psychology Today.
  68. ↑ Barrett, D.L. (1979). "The Hypnotic Dream: Its Content in Comparison to Nocturnal Dreams and Waking Fantasy". Journal of Abnormal Psychology. 88 (5): 584–591. doi:10.1037/0021-843x.88.5.584.
  69. ↑ Barrett, D.L. "Fantasizers and Dissociaters: Two types of High Hypnotizables, Two Imagery Styles". in R. Kusendorf, N. Spanos, & B. Wallace (Eds.) Hypnosis and Imagination. New York: Baywood, 1996. and, Barrett, D.L. "Dissociaters, Fantasizers, and their Relation to Hypnotizability" in Barrett, D.L. (red.) Hypnosis and Hypnotherapy, (2 vol.): Vol. 1: History, theory and general research, Vol. 2: Psychotherapy research and applications, New York: Praeger/Greenwood, 2010.
  70. ↑ Tierney, John (28 Junie 2010). "Discovering the Virtues of a Wandering Mind". The New York Times. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 21 April 2017.
  71. ↑ American Psychiatric Association (2000), Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 4de uitg., TR, p. 631
  72. ↑ Nagera, Humberto, red. (2014) [1969]. "Latent dream-content (pp. 31ff.)". Basic Psychoanalytic Concepts on the Theory of Dreams. Abingdon-on-Thames: Routledge. ISBN 978-1-317-67048-3. {{cite book}}: Eksterne skakel in |origyear= (hulp); Onbekende parameter |chapterurl= geïgnoreer (hulp)
  73. ↑ Nagera, Humberto, red. (2014) [1969]. "Manifest content (pp. 54ff.)". Basic Psychoanalytic Concepts on the Theory of Dreams. Abingdon-on-Thames: Routledge. ISBN 978-1-317-67047-6. {{cite book}}: Onbekende parameter |chapterurl= geïgnoreer (hulp)
  74. ↑ Freud, S. New Introductory Lectures on Psychoanalysis (pp. 38–70).
  75. ↑ Domhoff, G.W. (2000). Moving Dream Theory Beyond Freud and Jung. Paper presented to the symposium "Beyond Freud and Jung?", Graduate Theological Union, Berkeley, CA, 9/23/2000.
  76. ↑ Jung, 1964, p. 21
  77. ↑ Jung, 1969
  78. ↑ Solms, M. (2000). "Dreaming and REM sleep are controlled by different brain mechanisms". Behavioral and Brain Sciences (23(6) uitg.). 23 (6): 793–1121. doi:10.1017/s0140525x00003988. PMID 11515144.
  79. ↑ 79,0 79,1 Zhang, Jie (2005). Continual-activation theory of dreaming, Dynamical Psychology. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 27 April 2006. Besoek op 13 Maart 2006.
  80. ↑ Zhang, Jie (2004). Memory process and the function of sleep (PDF) (6–6 uitg.). Journal of Theoretics. Geargiveer (PDF) vanaf die oorspronklike op 20 Maart 2006. Besoek op 13 Maart 2006.
  81. ↑ Zhang, Jie (2016). Towards a comprehensive model of human memory. doi:10.13140/RG.2.1.2103.9606. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 7 Augustus 2016. Besoek op 1 Julie 2016.
  82. ↑ "The Health Benefits of Dreams". Webmd.com. 25 Februarie 2009. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 6 Augustus 2012. Besoek op 11 Augustus 2012.
  83. ↑ R. Stickgold, J.A. Hobson, R. Fosse, M. Fosse1 (November 2001). "Sleep, Learning, and Dreams: Off-line Memory Reprocessing". Science. 294 (5544): 1052–1057. Bibcode:2001Sci...294.1052S. doi:10.1126/science.1063530. PMID 11691983.{{cite journal}}: AS1-onderhoud: meer as een naam (link)
  84. ↑ Robert, W. Der Traum als Naturnothwendigkeit erklärt. Zweite Auflage, Hamburg: Seippel, 1886.
  85. ↑ Evans, C.; Newman, E. (1964). "Dreaming: An analogy from computers". New Scientist. 419: 577–579.
  86. ↑ Crick, F.; Mitchison, G. (1983). "The function of dream sleep". Nature. 304 (5922): 111–114. Bibcode:1983Natur.304..111C. doi:10.1038/304111a0. PMID 6866101.

Verdere leesstof

[wysig | wysig bron]
  • Jung, Carl (1934). The Practice of Psychotherapy. "The Practical Use of Dream-analysis". New York: Routledge & Kegan Paul. pp. 139–. ISBN 978-0-7100-1645-4.
  • Jung, Carl (2002). Dreams (Routledge Classics). New York: Routledge. ISBN 978-0-415-26740-3.
  • Harris, William V., Dreams and Еxperience in Classical Antiquity (Cambridge, Mass.; Londen: Harvard University Press, 2009).

Skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Droom&oldid=2618528"