Gaan na inhoud

Avatar

in Wikipedia, die vrye ensiklopedie
Tien avatars van Vishnu (Matsya, Kurma, Varaha, Vamana, Krishna, Kalki, Boeddha, Parshurama, Rama en Narasimha). Skildery in die Victoria and Albert-museum.
Hierdie artikel handel oor die begrip in Hindoeïsme. Vir ander gebruike sien Avatar (dubbelsinnig).

’n Avatar (Sanskrit: अवतार avatāra) is ’n begrip in Hindoeïsme wat "neerdaling" beteken; dit verwys na die verskyning of inkarnasie van ’n godheid op aarde.[1][2] Die term verwys ook in die algemeen na "’n verskyning maak" en word soms vir enige ghoeroe of mens gebruik.[3][4]

Die woord "avatar" verskyn nie in Vediese geskrifte nie,[5] maar wel as werkwoord in post-Vediese tekste, en ná die 6de eeu veral in die Puranas as selfstandige naamwoord.[6] Volgens die Rigveda het Indra die geheimsinnige krag om willekeurig enige vorm aan te neem.[7][8] Die Bhagavad Gita verduidelik die begrip, maar gebruik nie die woord "avatar" nie.[6][9]

Teologies word die woord meestal verbind met die Hindoegod Vishnu, hoewel die idee ook al op ander gode toegepas is.[10] Verskeie lyste van Vishnu se avatars verskyn in Hindoegeskrifte, onder meer die 10 "Dashavatara" van die Garuda Purana en die 22 in die Bhagavata Purana, hoewel laasgenoemde byvoeg Vishnu se inkarnasies is ontelbaar.[11] Die avatars van Vishnu is belangrik in die teologie van Vaishnavisme. In die godingebaseerde Shaktisme-tradisie word verskillende avatars van Devi soos Tripura Sundari, Durga en Kali algemeen aangetref.[12][13][14] Hoewel avatars van ander gode soos Ganesha en Shiva ook in Middeleeuse geskrifte genoem word, gebeur dit net sporadies.[15] Die inkarnasieleerstelling is een van die belangrikste verskille tussen die Vaishnavisme- en Shaivisme-tradisie.[16][17]

Inkarnasiebegrippe soortgelyk aan avatars word ook aangetref in Boeddhisme,[18] die Christendom[5] en ander gelowe.[18] Die geskrifte van Sikhisme sluit die name van talle Hindoegode in, maar verwerp die idee van die inkarnasie van verlossers; volgens hulle is daar ’n vormlose ewige god in die menslike hart, en is die mens sy eie verlosser.[19][20]

Etimologie en betekenis

[wysig | wysig bron]

Die Sanskrit selfstandige naamwoord avatāra is afgelei van die Sanskrit stamme *ava ("af, neer") en *tṛī ("oorgaan").[21] Die woord beteken letterlik "neerdaling" of "’n verskyning maak",[3] en verwys na die verskyning van ’n superwese of godheid in ’n ander vorm.[21] Dit impliseer ook "oorkom", "verwyder", "afbring", "oorgaan".[3]

Die woord "avatar" verskyn nie in Vediese geskrifte as ’n selfstandige naamwoord nie. Die stam en vorme van die werkwoord, soos avatarana, verskyn wel in post-Vediese Hindoegeskrifte, maar as ’n daad van neerdaling en nie inkarnasie nie.[22] Die werkwoord beteken ook die "neerlegging van die las van die mens", wat ly onder die magte van die bose.[22]

Die term word meestal aangetref met betrekking tot die Hindoegod Vishnu.[1][3] Die vroegste geskrifte wat vertel van Vishnu se aanneming van menslike vorme om die goeie te laat seëvier, gebruik ander woorde soos sambhavāmi, tanu,[4] akriti en rupa.[23] Die woord "avatar" as selfstandige naamwoord wat na die inkarnasie van gode verwys, kom eers ná die 6de eeu in Middeleeuse geskrifte voor.[24] Daarna word dit al hoe meer in die Puranas vir baie gode gebruik, saam met idees van ansha-avatar, of gedeeltelike verpersoonlikings.[4][1]

Avatars van Vishnu

[wysig | wysig bron]
Hoofartikel:Dashavatara.

Die begrip "avatar" word in Hindoeïsme meestal verbind met Vishnu, die bewaarder van goddelike aspekte binne die Hindoe-drie-eenheid, Trimurti of Brahma, Vishnu en Shiva. Vishnu se avatars het neergedaal om die goeie te bemagtig en die bose te beveg, en so dharma te herstel. ’n Paragraaf uit die Bhagavad Gita wat dikwels in Engels aangehaal word, beskryf die tipiese rol van ’n avatar van Vishnu:[10][25]

Whenever righteousness wanes and unrighteousness increases I send myself forth.
For the protection of the good and for the destruction of evil,
and for the establishment of righteousness,
I come into being age after age.

—Bhagavad Gita 4.7–8

Vishnu se avatars verskyn in die Hindoemitologie wanneer die kosmos ook al deur ’n krisis bedreig word, gewoonlik omdat die bose sterker geword en die kosmos uit balans gegooi het.[26] Die avatar verskyn dan in ’n materiële vorm om die bose en sy hulpbronne te vernietig en die kosmiese balans tussen die ewige magte van goed en kwaad te herstel.[26]

Sy algemeenste en bekendste avatars in die Vaishnavisme-tradisie is Krishna, Rama, Narayana en Vasudeva. Elk het sy eie eienskappe en legendes, asook kuns wat met hom verbind word.[25] Die lyste van sy avatars verskil; die Mahabharata sluit byvoorbeeld Krishna in, terwyl die Ramayana Rama insluit.[27]

Die 10 avatars

[wysig | wysig bron]

Die Bhagavata Purana beskryf Vishnu se avatars as ontelbaar, hoewel 10 inkarnasies genoem word as sy grootste verpersoonlikings.[11][25] Die 10 name word in die Agni Purana, Garuda Purana en Bhagavata Purana aangetref;[28][29] die Pañcaratra noem 39.[30]

Die 10 bekendste avatars vir Vishnu word die Dashavatara (Sanskrit vir "10 avatars") genoem. Daar is vyf verskillende lyste in die Bhagavata Purana, waar die enigste verskil die volgorde is – moontlik met opset om aan te dui dat nie een belangriker as die ander is nie.[31]

  1. Matsya, halfvis, halfman. Hy red die wêreld van ’n kosmiese vloed met behulp van ’n boot wat van die Vedas (kennis) gemaak is; hy red daarop ook Manu (die voorsaat van die mens) en alle lewende wesens. ’n Demoon steel die Vedas en probeer dit vernietig, maar Matsya vind hom, maak hom dood en bring die Vedas terug.[32]
  2. Kurma, die skilpad. Hy ondersteun die kosmos terwyl die gode en demone die kosmiese oseaan karring om nektar vir onsterflikheid te vervaardig. Dit stel die goeie en die slegte vry, insluitende gif en die onsterflikheidsnektar. Niemand wil die gif hê nie; almal soek die nektar. Die demone probeer die nektar steel, maar Vishnu verskyn as die verleidster Mohini. Almal word deur haar verlei en gee vir haar die nektar.[33]
  3. Varaha, die wildevark. Hy red die godin aarde toe die demoon Hiranyaksha haar ontvoer en haar in die dieptes van die kosmiese oseaan wegsteek. Die wildevark vind haar en maak die demoon dood, en die godin hou aan sy slagtande vas terwyl hy haar na die oppervlak oplig.[34]
  4. Narasimha, halfleeu, halfman. Die demoonkoning Hiranyakashipu word baie magtig, kry speiale kragte wat maak dat geen mens of dier hom kan doodmaak nie, en boelie en vervolg almal wat nie met hom saamstem nie, insluitende sy eie seun. Die man-leeu maak die kragte ongedaan, maak Hiranyakashipu dood en red die demoon se seun, Prahlada.[35]
  5. Vamana, die dwerg. Die demoonkoning Bali kry ongekende mag, regeer oor die hele heelal en misbruik sy mag. Die dwerg nader hom in die vorm van ’n monnik toe Bali probeer spog deur aalmoese by ’n offerande uit te deel. Bali bied die dwerg enige rykdom aan wat hy wil hê, maar dié weier en vra drie treë grond. Bali ken dit aan hom toe. Die dwerg groei en groei tot reusagtige afmetings en tree met drie treë oor al drie wêrelde; in sy eerste tree neem hy die aarde, in sy tweede die hemel en in sy derde die onderwêreld.[36]
  6. Parashurama, wyse man met ’n byl. Die vegtersklas raak te magtig en lê vir hul plesier beslag op ander mense se eiendom. Die avatar verskyn as ’n wyse man met ’n byl, en maak die koning en al sy vegters dood.[37]
  7. Rama, ’n avatar in die Ramayana.[38]
  8. Krishna, ’n avatar in die Mahabharata en die Bhagavad Gita.[39]
  9. Boeddha, uit die Boeddhisme.[40] Sommige Hindoegeskrifte vervang Boeddha met Balarama (’n broer van Krishna) of met Rishabhanatha, die eerste geestesleier van Djainisme.[41]
  10. Kalki, die laaste avatar wat verskyn as ’n man met ’n wit perd met vlerke. Hy sal die Kali Yuga (tydperk van die demoon) beëindig sodat die kosmos kan vernuwe en oorbegin.[36]

Avatars van Ganesha

[wysig | wysig bron]

Volgens die Linga Purana inkarneer Ganesha hom om demone te vernietig en die gode en vroom mense te help.[42] Die twee upapurana – Ganesha Purana en Mudgala Purana – gee besonderhede oor sy avatars. Albei is sleutelgeskrifte van die Ganapatya-sekte, wat uitsluitlik vir Ganesha aanbid.

Vier avatars word in die Ganesha Purana genoem: Mohotkata, Mayureshvara, Gajanana en Dhumraketu. Elk behoort tot ’n ander yuga (epog) en het ’n ander rydier en velkleur, maar hulle het een ding in gemeen: om demone dood te maak.[43]

Die Mudgala Purana beskryf agt avatars van Ganesha:[44]

  1. Vakratunda ("gedraaide slurp"); sy rydier is ’n leeu.
  2. Ekadanta ("enkelslurp"); rydier: muis.
  3. Mahodara ("groot maag"); rydier: muis.
  4. Gajavaktra ("olifantgesig"); rydier: muis.
  5. Lambodara ("hangmaag"); rydier: muis.
  6. Vikata ("buitengewone vorm", "misvorm"); rydier: pou.
  7. Vighnaraja ("koning van hindernisse"); rydier: die slang Sesa.
  8. Dhumravarna ("grys kleur") stem ooreen met Shiva; rydier: perd.

Avatars van Shiva

[wysig | wysig bron]
Sharabha (regs) saam met Narasimha (18de-eeuse skildery, Pahari/Kangra-skool).

Hoewel die Puranas wel soms na avatars van Shiva verwys, word dié leerstelling nie algemeen in Shaivisme aanvaar nie.[45] Die sienings oor inkarnasie is een van die belangrikste verskille tussen Vaishnavisme en Shaivisme, benewens hul verskille oor die rol van ’n huis- teenoor ’n kloosterlewe.[16][17][46] Shaivisme is ’n bosintuiglike teologie waarin die mens, met die hulp van sy ghoeroe, sy eie verlosser is.[46]

Die Linga Purana lys 28 avatars van Shiva.[47] In die Shiva Purana is daar ’n spesifiek Shaivistiese weergawe van ’n tradisionele avatar-mite: Shiva bring Virabhadra, een van sy skrikwekkende vorme, voort om Narasimha, ’n avatar van Vishnu, te kalmeer. Toe dit nie werk nie, verander Shiva in die mens-leeu-voël Sharabha, wat Vishnu se leeu-voël-avatar Narasimha kalmeer, en Shiva gee Vishnu ’n chakra present.

’n Soortgelyke verhaal word in die laat-Middeleeuse Sharabha Upanishad vertel.[48] Die Vaishnava-skool verwerp egter hierdie siening van Narasimha.[49]

Die aap-god Hanuman, wat Rama gehelp het, word ook soms as ’n avatar van Rudra (Shiva) beskou,[50][51] so ook ’n paar streeksgode soos Khandoba.[52][53] In die Dasam Granth noem ghoeroe Gobind Singh twee avatars van Rudra: Dattatreya en Parasnath.[54]

Avatars van Devi

[wysig | wysig bron]
Durga
Kali
Sita
Parvati

Daar is ook avatars in Shaktisme, die sekte wat die Godin (Devi) aanbid, maar dit word nie deur almal aanvaar nie. Die Devi Bhagavata Purana beskryf die neerdaling van Devi-avatars soos Durga, Kali en Parvati om die bose te straf en die regverdiges te verdedig – dit stem in ’n groot mate ooreen met die Bhagavata Purana se beskrywings van die avatars van Vishnu.[55] Nes Vishnu, inkarneer sy metgesel, Lakshmi, haar as Sita en Radha – die metgeselle van sy Rama- en Krishna-avatar.[56] Nilakantha, ’n 18de-eeuse kommentator oor die Devi Bhagavata Purana, wat die Devi Gita insluit, het gemeen die verskeie avatars van die Godin sluit Shakambhari in, en selfs die manlike Krishna en Rama wat gewoonlik as avatars van Vishnu beskou word.[57]

Avatars van Lakshmi

[wysig | wysig bron]

Sridevi en Bhudevi is twee verskillende vorme van die godin Lakshmi. Dharini, die metgesel van Parashurama; Sita, die metgesel van Rama; en Yashodhara, die metgesel van Boeddha; asook die metgeselle van die vorige inkarnasies van Vishnu word almal as volle inkarnasies van Lakshmi beskou. Baie ander metgeselle word beskou as gedeeltelike inkarnasies van Lakshmi.

Avatars van Brahma

[wysig | wysig bron]

In die Dasam Granth, sekondêre geskrifte deur ghoeroe Gobind Singh, word sewe avatars van Brahma genoem:[58]

  1. Valmiki
  2. Kashyapa
  3. Shukra
  4. Bachesa
  5. Vyasa
  6. Khata Rishi
  7. Kalidasa

Verwysings

[wysig | wysig bron]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 James Lochtefeld (2002), "Avatar" in The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Vol. 1: A-M, Rosen Publishing, ISBN 0-8239-2287-1, pages 72-73
  2. ↑ Geoffrey Parrinder (1997). Avatar and Incarnation: The Divine in Human Form in the World's Religions. Oneworld. pp. 19–20. ISBN 978-1-85168-130-3.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Monier Monier-Williams (1923). A Sanskrit-English Dictionary. Oxford University Press. p. 90.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Sheth 2002, pp. 98-99.
  5. ↑ 5,0 5,1 Daniel E Bassuk (1987). Incarnation in Hinduism and Christianity: The Myth of the God-Man. Palgrave Macmillan. pp. 2–4. ISBN 978-1-349-08642-9.
  6. ↑ 6,0 6,1 Paul Hacker 1978, pp. 424, ook 405–409, 414–417.
  7. ↑ Rig Veda 3.53.8 (Maghavan); 6.47.18 (Indra)
  8. ↑ Swami Harshananda, A Concise Encyclopaedia of Hinduism, Ramakrishna Math, Bangalore (2008) Vol. 1, bl. 221
  9. ↑ Sheth 2002, pp. 98–99.
  10. ↑ 10,0 10,1 Kinsley, David (2005). Lindsay Jones (red.). Gale's Encyclopedia of Religion. Vol. 2 (Second uitg.). Thomson Gale. pp. 707–708. ISBN 0-02-865735-7.
  11. ↑ 11,0 11,1 Bryant, Edwin Francis (2007). Krishna: A Sourcebook. Oxford University Press US. p. 18. ISBN 978-0-19-514891-6.
  12. ↑ Sheth 2002, pp. 98–125.
  13. ↑ Hawley, John Stratton; Vasudha Narayanan (2006). The life of Hinduism. University of California Press. p. 174. ISBN 978-0-520-24914-1.
  14. ↑ David R. Kinsley (1998). Tantric Visions of the Divine Feminine: The Ten Mahāvidyās. Motilal Banarsidass. pp. 115–119. ISBN 978-81-208-1522-3.
  15. ↑ James Lochtefeld (2002), "Shiva" in The Illustrated Encyclopedia of Hinduism, Vol. 2: N-Z, Rosen Publishing, ISBN 0-8239-2287-1, bl. 635
  16. ↑ 16,0 16,1 Lai Ah Eng (2008). Religious Diversity in Singapore. Institute of Southeast Asian Studies, Singapore. p. 221. ISBN 978-981-230-754-5.
  17. ↑ 17,0 17,1 Constance Jones; James D. Ryan (2006). Encyclopedia of Hinduism. Infobase. p. 474. ISBN 978-0-8160-7564-5.
  18. ↑ 18,0 18,1 Sheth 2002, pp. 115-116 met nota 2.
  19. ↑ Eleanor Nesbitt (2005). Sikhism: A Very Short Introduction. Oxford University Press. pp. 16, 24–25. ISBN 978-0-19-157806-9.
  20. ↑ Christopher Shackle and Arvind Mandair (2005), Teachings of the Sikh Gurus, Routledge, ISBN 978-0415266048, pages xxxiv-xli
  21. ↑ 21,0 21,1 Sheth 2002, p. 98.
  22. ↑ 22,0 22,1 Paul Hacker 1978, pp. 415-417.
  23. ↑ Paul Hacker 1978, pp. 405-409.
  24. ↑ Paul Hacker 1978, pp. 424, ook 405-409, 414-417.
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 Matchett, Freda (2001). Krishna, Lord or Avatara?: the relationship between Krishna and Vishnu. 9780700712816. p. 4. ISBN 978-0-7007-1281-6.
  26. ↑ 26,0 26,1 James Lochtefeld 2002, p. 228.
  27. ↑ King, Anna S. (2005). The intimate other: love divine in Indic religions. Orient Blackswan. pp. 32–33. ISBN 978-81-250-2801-7.
  28. ↑ Mishra, Vibhuti Bhushan (1973). Religious beliefs and practices of North India during the early mediaeval period, Volume 1. BRILL. pp. 4–5. ISBN 978-90-04-03610-9.
  29. ↑ Rukmani, T. S. (1970). A critical study of the Bhagavata Purana, with special reference to bhakti. Chowkhamba Sanskrit studies. Vol. 77. Varanasi: Chowkhamba Sanskrit Series. p. 4.
  30. ↑ Schrader, Friedrich Otto (1916). Introduction to the Pāñcarātra and the Ahirbudhnya saṃhitā. Adyar Library. p. 42.
  31. ↑ Matchett 2001, p. 160.
  32. ↑ James Lochtefeld 2002, pp. 228-229.
  33. ↑ James Lochtefeld 2002, pp. 705-705.
  34. ↑ James Lochtefeld 2002, p. 119.
  35. ↑ James Lochtefeld 2002, pp. 421-422.
  36. ↑ 36,0 36,1 James Lochtefeld 2002, p. 737.
  37. ↑ James Lochtefeld 2002, pp. 500-501.
  38. ↑ James Lochtefeld 2002, pp. 550-552.
  39. ↑ James Lochtefeld 2002, pp. 370-372.
  40. ↑ Daniel E Bassuk (1987). Incarnation in Hinduism and Christianity: The Myth of the God-Man. Palgrave Macmillan. p. 40. ISBN 978-1-349-08642-9.
  41. ↑ Sheth 2002, p. 117 met notas 12 en 13.
  42. ↑ Grimes, John A. (1995). Gaṇapati: song of the self. SUNY Press. p. 105. ISBN 978-0-7914-2439-1.
  43. ↑ Grimes, pp. 100–105.
  44. ↑ Phyllis Granoff, "Gaṇeśa as Metaphor," in Robert L. Brown (red.) Ganesh: Studies of an Asian God, pp. 94–5, nota 2. ISBN 0-7914-0657-1
  45. ↑ Parrinder, Edward Geoffrey (1982). Avatar and incarnation. Oxford: Oxford University Press. pp. 87–88. ISBN 0-19-520361-5.
  46. ↑ 46,0 46,1 Mariasusai Dhavamony (2002). Hindu-Christian Dialogue: Theological Soundings and Perspectives. Rodopi. p. 63. ISBN 90-420-1510-1.
  47. ↑ Winternitz, Moriz; V. Srinivasa Sarma (1981). A History of Indian Literature, Volume 1. Motilal Banarsidass. pp. 543–544. ISBN 978-81-208-0264-3.
  48. ↑ SG Desai (1996), A critical study of the later Upanishads, Bharatiya Vidya Bhavan, pages 109-110
  49. ↑ Sharma, B. N. Krishnamurti (2000). A history of the Dvaita school of Vedānta and its literature: from the earliest beginnings to our own times. Motilal Banarsidass Publ. p. 412. ISBN 978-81-208-1575-9.
  50. ↑ Lutgendorf, Philip (2007). Hanuman's tale: the messages of a divine monkey. Oxford University Press US. p. 44. ISBN 978-0-19-530921-8.
  51. ↑ Catherine Ludvík (1994). Hanumān in the Rāmāyaṇa of Vālmīki and the Rāmacaritamānasa of Tulasī Dāsa. Motilal Banarsidass Publ. pp. 10–11. ISBN 978-81-208-1122-5.
  52. ↑ Sontheimer, Gunther-Dietz (1990). "God as King for All: The Sanskrit Malhari Mahatmya and its context". In Hans Bakker (red.). The History of Sacred Places in India as Reflected in Traditional Literature. BRILL. ISBN 90-04-09318-4. {{cite book}}: Onbekende parameter |chapterurl= geïgnoreer (hulp) p.118
  53. ↑ Sontheimer, Gunther-Dietz (1989). "Between Ghost and God: Folk Deity of the Deccan". In Hiltebeitel, Alf (red.). Criminal Gods and Demon Devotees: Essays on the Guardians of Popular Hinduism. State University of New York Press. p. 332. ISBN 0-88706-981-9. {{cite book}}: Onbekende parameter |chapterurl= geïgnoreer (hulp)
  54. ↑ SS Kapoor and MK Kapoor (2009), Composition 10, Rudra Avtar, Dasam Granth, Hemkunt, ISBN 9788170103257, page 17
  55. ↑ Brown, Cheever Mackenzie (1990). The triumph of the goddess: the canonical models and theological visions of the Devī-Bhāgavata Purāṇa. SUNY Press. p. 32. ISBN 978-0-7914-0363-1.
  56. ↑ Hindu Avatāra and Christian Incarnation: A Comparison, Noel Sheth Philosophy East and West, Vol. 52, No. 1 (Jan., 2002), pp. 98, 117.
  57. ↑ Brown, Cheever Mackenzie (1998). The Devī Gītā: the song of the Goddess. SUNY Press. p. 272. ISBN 978-0-7914-3940-1. verses 9.22cd-23ab
  58. ↑ Kapoor, S.S. Dasam Granth. Hemkunt Press. p. 16. ISBN 9788170103257. Besoek op 24 Februarie 2017.

Nog bronne

[wysig | wysig bron]

Eksterne skakels

[wysig | wysig bron]
Ontsluit van "https://af.wikipedia.org/w/index.php?title=Avatar&oldid=2671814"