Atlasgebergte

Kaart wat die ligging van die Marokkaanse Atlasgebergte aandui

Topografiese en politieke kaart van die Atlasgebergte

Atlasgebergte met die dakke van Marrakesj in die voorgrond

Die Atlasgebergte is 'n bergreeks in die Atlasstreek in Noordwes-Afrika wat ongeveer 2 400 km deur Marokko, Algerië, en Tunisië strek en die Rots van Gibraltar insluit. Die hoogste piek is Jbel Toubkal, op 'n hoogte van 4 167 m (13 665 voet) geleë by 31°03′43″N 7°54′58″W in Suidwes-Marokko. Die Atlasreekse skei die kuslyne van die Middellandse See en die Atlantiese Oseaan van die Saharawoestyn. Die bevolking van die Atlasgebergte bestaan hoofsaaklik uit Berbers in Marokko en Arabiere in Algerië.

Omdat Noord-Amerika, Europa en Afrika 'n ewigheid gelede aan mekaar vas was, word geglo dat die Atlasgebergte oorspronklik as deel van die Alleghenesiese orogenese gevorm is. Die berge is gevorm toe Afrika en Amerika teen mekaar gebots het, en was eens op 'n tyd 'n baie hoër bergreeks as vandag se Himalaja. Vandag kan die oorblyfsels van die bergketting in die Fall line in die oostelike Verenigde State gesien word. Sommige oorblyfsels kan ook gevind word in die Appalache in Noord-Amerika wat later gevorm het. Die Sierra Nevada berge in Spanje is op soortgelyke manier in die kontinentale botsing gevorm.

Ligging en klimaat

Die deel van die gebergte wat deur Marokko loop, word die Hoë Atlas genoem. Die deel is sowat 2 500 km lank, loop ewewydig aan die kus en bereik ’n gemiddelde hoogte van 3 000 m. Die hoogste punt is Toubkal (4 165 m). Suidwes van die Hoë Atlas loop die Anti-Atlas en noordwes loop die Sentraal-Atlas. Albei die kettings het 'n gemiddelde hoogte van 1 500 m.

Ook deel van die Atlasgebergte is die Rifgebergte (gemiddelde hoogte 2 500 m), wat tussen die kusstede Ceuta en Melilla steil uit die see omhoog rys. Die oostelike deel van die gebergte word die Sahara-Atlas genoem. Dit loop deur Algerië en Tunisië en is 'n voortsetting van die Anti- en die Hoë Atlas. Noord van die Sahara-Atlas is een van die baie hoogvlaktes en dan die Tell-Atlas (Klein Atlas).

Die Tell-Atlas strek tot by die kus. Die kusvlakte het 'n Middellandse See-klimaat, dit wil sê droë somers en kouerige, nat winters. Daar val ongeveer 400 mm reën per jaar en landbou sonder besproeiing is moontlik. In die winter is die temperatuur gewoonlik tussen 10 en 15° C en in die somer is dit gewoonlik warmer as 30° C. In die laer gebiede styg dit soms tot 50° C.

In die noordelike deel van die Tellatlas en die Rifgebergte kan die reënval 'n maksimum van 800 mm per jaar bereik. Gedurende die winter ryp dit snags en val daar ook sneeu op sommige van die Atlasgebergte se hoogste pieke. Op die vlaktes en die suidelike hellinge word die reënval geleidelik minder en gaan die Middellandse See-klimaat oor in 'n steppe- en woestynklimaat. Die sirocco, 'n warm woestynwind wat gedurende die hele jaar kan opsteek maar veral gedurende die winter vanuit die Sahara na die kus waai, veroorsaak sand- en stofstorms wat baie skade aan die gesaaides kan aanrig.

Landbou en veeteelt

Byna die hele kusvlakte word bewerk. In die westelike deel, waar die meeste reën val, word daar hoofsaaklik met wyn, graan, groente en sitrusvrugte geboer. In die oostelike deel word daar hoofsaaklik olywe en graan verbou. In die 20ste eeu het die Franse koloniste die landbou baie uitgebrei deur boorgate te sink en besproeiingsdamme te bou. Bedrywe wat hulle tot stand gebring het, voer vandag nog groot hoeveelhede wyn en groente uit.

In die droë streke sonder damme en boorgate is die landbou baie meer primitief. Die natuurlike plantegroei van die dale en die noordelike hellings bestaan uit kastaiing-, denne-, kurk- en sederbome. Die suidelike hellings is feitlik onbegroei. Die nomadiese veeboere is teruggedring na die onvrugbare, droë steppegebiede, waar die plantegroei hoofsaaklik uit lae struikgewasse bestaan.

Industrie en mynbou

Die nywerheid is gekonsentreer in die stede, waar hoofsaaklik die produkte van die landbou deur klein bedryfies verwerk word. Buite die stede verrys daar in die laaste aantal jare moderne industrieë, wat onder meer landboumasjiene vervaardig en motors monteer. Die Atlasgebergte is ryk aan bodemskatte. In Marokko is daar byvoorbeeld baie yster, steenkool, lood en fosfaat. In Tunisië is fosfaat die belangrikste delfstof en in Algerië word aardgas en -olie aan die suidelike rand van die Sahara-Atlas ontgin.

Struktuur

Die berge word in die volgende reekse verdeel:

• Die Tellatlas (ook Klein-Atlas) met 'n maksimum hoogte van 2 308 meter reg langs die Algerynse Noordkus aan die Middellandse See.
• Die Rif (Ook Er Rif) met maksimum hoogte 2 456 meter aan die Marokkaanse Noordkus aan die Middellandse See.
• Die Sentraal-Atlas met maksimum hoogte 3 737 meter in die middel van Marokko.
• Die Groot-Atlas met maksimum hoogte 4 165 meter effens suid van die middel van Marokko.
• Die Sahara-atlas met maksimum hoogte 2008 meter in die noorde van Algerië maar suid van die Tellatlas.
• Die Antiatlas met maksimum hoogte 2 531 meter in suidwes Marokko.
• Die vulkaniese Djebel Sarhro (ook Jabal Sirwah) met maksimum hoogte 3304 meter in sentraal-suid Marokko.

Bronne

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0-908409-43-5, volume 2, bl. 101

Eksterne skakels

• (en) "Atlas Mountains". Encyclopædia Britannica. Besoek op 28 November 2023.