Arabiese Skiereiland
Die Arabiese Skiereiland of Arabië[1] is 'n skiereiland in Suidwes-Asië, waar Afrika en Asië ontmoet. Dit lê oos van Ethiopië en Noord van Somalië; suid van Israel, die betwiste Palestynse gebiede en Jordanië; en suidwes van Iran.
Die uiterste kusgebiede van Arabië bestaan uit: aan die suidweste die Rooisee en Golf van Aden; aan die suidooste die Arabiese See; en aan die noordooste die Golf van Oman en die Persiese Golf.
Die volgende lande lê in Arabië:
Die skiereiland is deel van die Midde-Ooste, maar dit beteken gewoonlik die Arabiese Skiereiland saam met die Levant en Mesopotamië. Die woord "Arabië" verwys soms slegs na Saoedi-Arabië.
Agtergrond
[wysig | wysig bron]Saoedi-Arabië, as land, bedek omtrent die hele Arabië. Die meeste mense in Arabië is burgers van Saoedi-Arabië of van Jemen.
Die skiereiland word in Arabies: شبه الجزيرة العربية shibh al-jazīrah al-ʻarabīyah of جزيرة العرب jazīrat al-ʻArab; "Eiland van die Arabiere in Asië" genoem.
Aan die noordelike rand van die skiereiland is Jordanië en Irak, wat ook 'n deel van die skiereiland besit. Bahrein is geleë op 'n eiland net langs die skiereiland se kus.
Die streek speel 'n belangrike geopolitieke rol in die Midde-Ooste en die Arabiese wêreld vanweë sy groot olie- en gasreserwes.
Voor die Moderne Era was die Arabiese Skiereiland in vier afsonderlike streke verdeel naamlik Hijaz, Nadjd, Suid-Arabië en Oos-Arabië. Hijaz en Nadjd maak die grootste deel van hedendaagse Saoedi-Arabië uit. Suid-Arabië bestaan uit Jemen en die westelike deel van Oman (Dhofar). Oos-Arabië bestaan uit die hele kusstrook van die Arabiese kant van die Persiese Golf (die Khaleej).
Die Arabiese Skiereiland is deel van die Asiatiese vasteland en word begrens deur die Persiese Golf in die noordooste, die Straat van Hormuz en die Golf van Oman in die ooste, die Arabiese See in die suidooste en suide, die Golf van Aden in die suide, die Straat van Bab el Mandeb in die suidweste en die Rooisee in die suidweste en weste. Die noordelike deel van die skiereiland loop in die Siriese Woestyn in met geen duidelike grens nie. Oor die algemeen word die noordelike grense van Saoedi-Arabië en Koeweit as grense beskou.
Die opvallendste kenmerk van die skiereiland is die dorre woestyn, terwyl daar in die suidweste bergreekse is wat ietwat meer neerslag kry as die res van die Arabiese Skiereiland. Die Harrat Ash Shamah is 'n groot vulkaniese vlakte wat strek vanaf die noordweste van die skiereiland tot in Jordanië en suidelike Sirië.[2][3]
Politieke grense
[wysig | wysig bron]Ses lande (Saoedi-Arabië, Koeweit, Bahrein, Katar, die Verenigde Arabiese Emirate en Oman) vorm die Gulf Cooperation Council (GCC). Dit is 'n betwiste term. Iran beweer dat dit histories en internasionaal aanvaar word dat die Golf die Persiese Golf genoem word, terwyl die Arabiese state, veral die ses GCC-lede, beweer dat die Golf Arabies is omdat die vlak see 'n geologiese kontinuum van die laagliggende kus is van die Arabiese Skiereiland.
Die Koninkryk van Saoedi-Arabië beslaan die grootste deel van die skiereiland. Die meeste van die skiereiland se bevolking woon in Saoedi-Arabië en Oman. Die skiereiland het die grootste oliereserwes ter wêreld. Saoedi-Arabië en die VAE is ekonomies die rykste lande in die streek. 'n Klein skiereiland in die Persiese Golf, Katar, is die tuiste van die Arabiese televisiekanaal Al Jazeera. Naby die grens met Irak is Koeweit 'n strategies belangrike land, wat in 2003 weerspieël is toe die Verenigde State en sy bondgenote die land as basis vir hul inval in Irak gebruik het.
Bevolking
[wysig | wysig bron]In 2014 is daar ongeveer 80 miljoen mense in die Arabiese Skiereiland. Die bevolking van Jemen is 27 miljoen. Die Saoedi-Arabiese bevolking is 30 miljoen. Oman het 4 miljoen, net soos in Koeweit. Bahrein se bevolking is 1,3 miljoen terwyl die bevolking van die Verenigde Arabiese Emirate en Katar onderskeidelik 9,2 en 2,2 miljoen is.
In 2000 was die geskatte bevolking van die Arabiese Skiereiland 77 983 936.
Landskap
[wysig | wysig bron]Geologies word hierdie streek eerder die Arabiese subkontinent genoem omdat dit op sy eie tektoniese plaat lê, die Arabiese Plaat, wat geleidelik vanaf Afrika (wat die Rooisee vorm) noordwaarts dryf, en teen die Eurasiese kontinent bots (wat die Zagrosberge laat vorm). Die bes bewaarde ophioliet op aarde, die Semail-ofioliet, kom voor op in die berge van die VAE en noordelike Oman.
'n Plato op 'n hoogte van meer as 760 meter strek oor die Arabiese Skiereiland. Die plato begin in die weste by die indrukwekkende kranse van die Rooi See-kus en daal ooswaarts na die vlak waters van die Persiese Golf. Die binneland word gekenmerk deur cuestas en valleie, wat deur 'n stelsel van wadi's gedreineer word. 'n Boog van sanderige en klipperige woestyne lê na die ooste.
Die skiereiland bestaan uit:
'n Sentrale plato, Nadjd, met vrugbare valleie en weivelde waar skape en ander vee wei. 'n Aantal woestyne sluit in: die klipperige Nefud in die noorde; die sanderige Rub al Khali van die Groot Arabiese Woestyn in die suide, met 'n geskatte sanddiepte van 180 meter, en die Dahna-woestyn daartussen. Daar is verskeie bergreekse, insluitend belangrikes in die Hijaz, wat parallel met die Rooiseekus in die weste lê, maar ook in die suidooste van die skiereiland in Oman. Die hoogte van die berge neem geleidelik toe namate weswaarts en nader aan Jemen beweeg word. Die hoogste pieke is almal in Jemen, met die 3666 m hoë Jabal an Nabi Shu'ayb die hoogste piek in die skiereiland.
Stroke droë of moerasagtige kus met koraalriwwe aan die Rooisee (Tihamah) kom voor met oases en moerasagtige kusstreke in Oos-Arabië en aan die Persiese Golf. Arabië het min mere en permanente riviere. Die meeste gebiede word gedreineer deur wadi's, riviere wat die hele jaar droog is, behalwe as dit reën. Daar is egter baie ou waterdraers onder die grootste deel van die skiereiland en waar hierdie water die oppervlak bereik, word oases geskep. Twee voorbeelde is die Al-Hasa- en Qatif-oases, twee van die grootste oases ter wêreld. Landbou is hier moontlik, hoofsaaklik palmbome wat die skiereiland in staat gestel het om meer dadels te produseer as enige ander streek in die wêreld.
Oor die algemeen is die klimaat baie warm en droog, hoewel daar uitsonderings is. Hoër hoogtes word gekenmerk deur kouer temperature; die kus van die Arabiese See ontvang soms verbasend koel en vogtige winde in die somer, wat veroorsaak word deur die opwelling van koue water langs die kus. Daar is geen digte woude op die skiereiland nie.
Grondgebruik
[wysig | wysig bron]Die grootste deel van die Arabiese Skiereiland is ongeskik vir landbou, wat besproeiing noodsaaklik maak. Die smal kusvlakte en geïsoleerde oases, wat minder as een persent van die landoppervlak uitmaak, word gebruik vir die verbouing van graan, koffie en tropiese vrugte. In die res van die skiereiland kom die teel van bokke, skape en kamele algemeen voor.
Sommige gebiede, soos Dhofar en Al Mahrah in Oman en Jemen, het 'n tropiese moessonklimaat. Grootskaalse klapperpalmplantasies kan hier gevind word. Die grootste deel van Jemen het 'n bergklimaat wat deels deur die tropiese moesonreën beïnvloed word. Die vlaktes het gewoonlik 'n tropiese of subtropiese droë woestynklimaat of droë steppeklimaat.
Danksy die vrugbare grond in Jemen het nedersettings byna regoor die land ontstaan, van seevlak tot by die berge op 'n hoogte van 3 000 meter. Groot terrasse is in die hoër sones gebou om die verbouing van graan, vrugte, koffie, gemmer en khat moontlik te maak.
Etimologie
[wysig | wysig bron]Gedurende die Hellenistiese tydperk was hierdie gebied bekend as Arabië van Aravia. Die Romeine het drie streke genoem met 'n voorvoegsel "Arabië", wat 'n groter gebied as die huidige term "Arabiese Skiereiland" aandui:
- Arabië Petraea: die gebied wat vandag geleë is in die state Sirië, Jordanië, Sinai en noordwestelike Saoedi-Arabië. Dit is die enigste streek wat 'n Romeinse provinsie geword het, met Petra as sy hoofstad.
- Arabia Deserta: dit het die droë binneland van die Arabiese Skiereiland beteken. Die naam vir hierdie streek het vir 'n lang tyd in gebruik gebly, tot die 19de en 20ste eeue, tot die hedendaagse verenigde koninkryk van Saoedi-Arabië.
- Arabië Felix ("Gelukkige Arabië"): Hierdie term is deur geograwe gebruik om Jemen aan te dui, wat meer reën gekry het en groener was as die res van die skiereiland. Gevolglik was die landbou vir 'n lang tyd meer vrugbaar gewees.[4]
Die Arabiese inwoners het 'n noord-suid verdeling van Arabië gebruik: Al Sham-Al Yaman, of Arabia Deserta en Arabia Felix. Arabië Felix het aanvanklik soms vir die hele skiereiland gestaan en soms net vir die suidelike deel daarvan. Toe die gebruik van hierdie term effektief net vir die suidelike 'groener' deel gebruik is, is na die hele skiereiland verwys met die toponiem Arabië. Arabia Deserta was toe die hele woestynstreek wat noord gestrek het van Arabia Felix tot by Palmyra en die Eufraat. Gebiede wes van die skiereiland (oos van Pelusium aan die Nyl) en noord van die skiereiland (tot by Babilonië) is ook by hierdie groot 'Arabië' ingesluit. Die onderskeid tussen 'Groot Arabië' en die skiereiland is nie so skerp omskryf nie.
Die Arabiere en die Ottomaanse Ryk het die groter streek van die Arabiese Skiereiland as 'die land van die Arabiere' (bilad al-Arab of Arabistan) beskou. Arabistan was wyer as die skiereiland en het 'n gebied bedek wat aan die noordekant deur die Eufraat begrens is, en Cilicië is ook by Arabistan ingesluit. Die belangrikste onderafdelings was bilad al-Sham (Sirië, insluitend Libanon en Jordanië), bilad al-Yaman (die gebied in die suidelike deel van die skiereiland), en Bilad al-Iraq of die Land van die rivieroewers (Irak insluitend die hedendaagse Koeweit.[5]
Die provinsies van Arabië was: Al Tih, Sinai, Hijaz, Asir, Jemen, Hadramaut, Mahra en Shilu, Oman, Hasa, Bahrein, Dahna, Nufud en die Hammad, insluitend die woestyne van Sirië, Mesopotamië en Babilonië.
In moderne tye sou die term bilad al-Yaman spesifiek na die suidwestelike deel van die skiereiland verwys. Arabiese geograwe het na die hele skiereiland verwys as 'jazirat al-Arab', of die skiereiland van die Arabiere.
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ HAT Taal-en-feitegids, Pearson, Desember 2013, ISBN 978-1-77578-243-8
- ↑ Cohen, Saul Bernard (2003). Geopolitics of the World System. Rowman & Littlefield. p. 337. ISBN 9780847699070. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 1 Oktober 2022. Besoek op 5 September 2022.
- ↑ Zaken, Ministerie van Buitenlandse (14 Mei 2017). "Kingdom of Saudi Arabia – Doing business in the Gulf region – netherlandsworldwide.nl". www.netherlandsworldwide.nl (in Engels). Geargiveer vanaf die oorspronklike op 11 Mei 2021. Besoek op 19 Februarie 2021.
- ↑ "Arabia Petraea". Britannica. Encyclopædia Britannica, Inc. Geargiveer vanaf die oorspronklike op 25 Februarie 2021. Besoek op 18 Februarie 2021.
- ↑ See Pilgrimage and Holy Space in Late Antique Egypt Geargiveer 1 Augustus 2017 op Wayback Machine, David Frankfurter, BRILL, 1998, ISBN 90-04-11127-1, page 163