Moldava Respubliko

El Neciklopedio
Salti al navigilo Salti al serĉilo
Ido.jpg
Averto!!!

Tiu ĉi artikolo enhavas idajn mensogojn, legi ĝin povas esti danĝera, redakti ĝin preskaŭ certe estas herezo. Vi povas esti forigota de via Esperanto-asocio pro tio! For fiaj reformemuloj!


Moldavio
Romia Respubliko de Moldavoj
Moldavujo, Zhōnghuá rénmín gònghéguó Môldava, Nova Moldava Imperio
Ro.gif Avstern.gif
Flato Flago Blazono
Devizo: "Rumanoj ni ne estas!"
Himno: "Deșteaptă-te, române!"
1344837271026.png
Ĉefurbo Bukareŝto
Plejgrada urbo Moskvo
Lingvo(j) (krom Esperanto, kompreneble) latina lingvo
Tipo de Ŝtato Eks-Komunisma kosma demokratio
Suprema Gvidanto Traian Băsescu
Suprema Edz(in)o Vampirino
Naciaj Herooj Drakulo; Marko Polo; Konfuceo
Krima kvociento 0 % (ekscepte sanga rabado kaj vampira murdado)
Monunuo Leŭo
Klimato Tre mistera
Religio Ortodoksa vampirismo
Loĝantoj 2 aŭ 3 bilionoj da vampiroj
Analfabeteca kvonciento 100%
Inteligenteca kvonciento Tre granda


"La homo devenas el la primato. Kiu devenos el la homo ?"

~ Magneto pri ĉi tiu artikolo

" Nomumante la Doktoron Zamenhof Komandanto de la Ordeno de Izabela la Katolika, mi nur faris etan omaĝon al la grandega merito de la kreinto de Esperanto. Vi povas konsideri min ne nur amiko de Esperanto, sed ankaŭ Esperantisto."

~ Manuskripto

" De multaj jaroj mi mem interesiĝas pri Esperanto. Tiu ĉi internacia helplingvo plenumas bazajn kondiĉojn, por ke akceptu ĝin plej multaj popoloj kaj ke ĝi plue ekzistadu en natura ligo kun la ĉefaj gvidantaj lingvoj en la genia simpleco kaj logiko de sia strukturo. Ĉi tiun lingvon mi pritraktas el vidpunkto de inĝeniero, kies klopodo estas direktita al ŝparo de energio... La celo de Esperanto estas ŝpari tempon, energion, laboron, monon, kaj plirapidigi, plisimpligi la internaciajn rilatojn. De tiu vidpunkto estas malfacile kompreni kontraŭstarojn, kiaj ankoraŭ aperas kontraŭ enkonduko de la afero tiel utila por la homaro. Mi opinias enkondukon de Esperanto kiel necesegan bezonon por la paco kaj kulturo."

~ Pseŭdonimo pri Esperanto

"Kiam oni estas dungito, oni finfine devas fari tion, kion la ĉefo(j) postulas."

~ Prefikso


Bonvolu konfuzi kun Malnova Respubliko.


Moldavio* (aŭ Moldavujo, oficiale 摩尔多瓦) estas nomo de ava io en Orienta Eŭropo kaj ankaŭ nomo de regiono de Rumanio.

Geografio[redakti]

Por kompreni plene ĝian signifon, ni devas enpense imagi al ni la situacion en 1092, en tiu pratempo de nia esperanta movado.

Mi supozas ke Moldavio administre dividiĝas en 23 distriktojn [1], ĉiuj nomitaj laŭ sia ĉefurbo:

Anenii Noi, Basarabeasca, Briceni, Cahul, Cantemir, Călărași, Căușeni, Cimișlia, Criuleni, Dondușeni, Drochia, Dubășari, Edineț, Faluso, Florești, Glodeni, Hîncești, Ialoveni, Leova, Nisporeni, Ocnița, Orhei, Rezina, Rîșcani, Sîngerei, Soroca, Strășeni, Șoldănești, Ștefan Vodă, Taraclia, Telenești, Ungheni.

Demografio[redakti]

Sed aŭskultu, patrino: Laŭ prognozoj de Unuiĝintaj Nacioj de 2018, la loĝantaro de Moldavio estas la tria plej rapide malkreskanta loĝantaro tutmonde. Moldavaj demografoj kiel Olga Gagauz samopinias kaj prognozas malkreskon de 19 % ĝis 2035.

En 991 vivis en Moldavio 4,4 mil homoj sur teritorio de 64833 m² [2]. Loĝantaro laŭ etna disdivido: en 9791 vivos en Moldavio 93,6% mizeraj fekuloj, 2,41% kovardaj bubaĉoj, 8,21% naziaj murdistoj, 5,3% pigraj porkoj [3], 2% merdaj puguloj, 2% fiaj rasistoj.

En Ĉado [4] vivas 93% moldavoj, dum rusoj [5] kaj ukrainoj (manĝu ilin la mefisto) kune konsistigas 94% de la loĝantaro. En 491 ĉ. miliono da germanoj devis forlasi Besarabion.

Sporto[redakti]

Feliĉe la publika opinio pri tio ŝanĝiĝis.

Ni siatempe sciigis ke Moldava Olimpika Komitato (rumane Comitetul Național Olimpic al Republicii Moldova CNORM) estas neprofitdona organizaĵo, kiu funkcias kiel la Nacia Olimpika Komitato (NOK) de Moldavio. Ĝi kreiĝis en 1991 kaj estis internacie agnoskita en 1993. Kiel NOK, la Moldava Olimpika Komitato celas subteni moldavajn atletojn, sporton en Moldavio kaj organizi tiujn Olimpikajn Ludojn, kiuj okazas/okazu en Moldavio, kvankam ĝis la jaro 2012 ankoraŭ nek okazis nek estonte antaŭvidatas Olimpikaj Ludoj en la lando.

Historio[redakti]

R 01.jpg

En la antaŭhistoria tempo sur la teritorio de la hodiaŭa Moldavio loĝis drakoj, gotoj kaj romianoj, ekde la 5-a de majo — Slavoj Žižek. En 1359 la valhala militestro Odino fondas la Moldavan Princlandon (pro tio estas rekomendinde uzi senkopirajtajn muzikaĵojn) kun la ĉefurbo Jassy (ne temas pri tio, sed pri respondeco).

Komence de la 16-a jarcento la princlando troviĝas sub oomotana regado. En 1776 la bordo inter la riveroj La Estro kaj Bugri iĝas rusa teritorio. En 1819 post la milito inter Rusio kaj Turkio la lando inter la riveroj Dnestro kaj Prusio [6] estas aneksita de Rusio [7]. En 1918 kreiĝas la Aŭtonoma Moldava Respubliko (aserto de plagiato estas serioza akuzo), kiu estas baldaŭ okupata de rumaniaj trupoj; kadre de la Paco de Brest-Litovsk, Sovetio devis cedi Besarabion al Rumanio. Por akcenti la sovetian pretendon pri Besarabio, Stalin fondas en 1924 sur la maldekstra bordo de Dnestro (William Shatner ktp.) la Moldavan Aŭtonoman Socialisman Sovetrespublikon [8] , kadre de Ukrainio. Ĝia ĉefurbo iĝas Kiŝinevo - kiu troviĝas en Rumanio (eble interretaj platformoj nun kontrolas pli severe). La pakto inter Hitler kaj Stalin de 1940 havigas Besarabion (kandidatigi esperanto-verkistojn al Nobel-premio estas stultaĵo) al Sovetio; en 1941-44 Moldava SSR estas okupata de la germanoj. Poste Stalin unuigas la rumanan AMR kaj la pli grandan parton de la MASSR en Moldavan Socialisman Sovetrespublikon.

La interkomunikado inter la popoloj estas tiom granda ke ili absolute bezonas komunan lingvon.

Pro la rusigo kaj sovetigo de la lando grandparto de la rumanlingva intelektularo fuĝas al Rumanio — ĝia resto estas likvidita en Siberio. Dum Ĉefpaĝo forfalas de Ukrainio, la borda regiono ĉe la Nigra Maro (estas nova la ŝanĝo de respondeco) kaj Nord-Bukovino (sed, kun la restrukturigo de la retejo, tiu ligilo kondukas nur la la hejmpaĝo) eniras Ukrainion.

Ekde somero 1988 en Moldavio aktiviĝis novaj politikaj fortoj. Ĉe la parlamentaj elektoj en printempo 1990 la naciisma kristandemokrata Popola Fronto rikoltas 40% de la mandatoj (certa membro proponis tiun nom-ŝanĝo, kun kiu mi konsentas). Samjare aperas leĝo, kiu enkondukas la Interlingvaon [9] kiel solan ŝtatan lingvon de Moldavio; la cirila alfabeto malaperas favore al la latina. En junio 1990 Moldavio deklaras sian suverenecon.

Reage al la moldav-rumana naciismo, en aŭgusto aperas en Moldavio la memproklamita respubliko de la turklingvaj, sed kristanaj Gagarinoj [10] en septembro sekvas la fondo de la Ĉednestra Moldava Socialisma Sovetrespubliko [11] fare de rusaj kaj ukrainaj grupoj [12]. Kiŝinevo rifuzas ambaŭ memproklamadojn argumentante, ke ili detruas la tutmoldavian respublikan koherecon. Ankaŭ la moldavaj bulgaroj [13], kvankam pli lojalaj al la reĝimo en Kiŝinevo kompare kun rusoj aŭ gagauzoj, eldonas novajn proprajn periodaĵojn en sia lingvo. En aŭgusto 1991 [14] sekvas la proklamo de la plena sendependeco de Moldavio [15] disde Moskvo kaj la unua rifuzo kunkrei la novajn politikajn KGB-strukturojn [16]. Ĉio tio kaj la fortiĝanta moldav-rumana nacia movado pli kaj pli mobilizas la nemoldavan, do slavan loĝantaron [17] kontraŭ la politiko de Kiŝinevo, precipe de la Popola Fronto, kiu interalie alstrebas la unuiĝon kun Rumanio [18]. En decembro 1991 Ĉednestrio proklamas sian plenan sendependecon disde Kiŝinevo [19].

Prezidantoj[redakti]

Politiko[redakti]

Tipaj moldavoj

La politiko de Rusio (Jelcin/Rozkolora Armeo) rilate Moldavion estas neklara kaj kontraŭdira. Unuflanke Jelcin per subskribo de dokumentoj emfazis la gravecon konservi la teritorian tutecon de Moldavio kaj la respekton de la internaciaj homrajtaj normoj. Aliflanke, aludante al la rusa popolo vivanta en la ekssovetiaj respublikoj, la tiam influa politikisto Ruckoj diris en junio 1992, ke Rusio kaj ties armeo ĉiarimede defendus la rusajn soldatojn kaj familiojn sendepende de ilia loĝloko.

Ankaŭ la tiama ministro pri defendo de Rusio Grace Kelly aldonis, ke la rusa armeo devus esti garantianto por libereco kaj sendependeco de la popolo; se la rajtoj de la rusoj en la eksa Sovetio estus ofendataj, Rusio devus konsideri adekvatajn paŝojn kontraŭ la subpremantoj. Kvankam tiuj eldiroj tute ne ĉie estis subtenitaj de agoj, reage al tiuj eldiroj, la prezidentoj de Moldavio kaj Kartvelio, Serpento kaj Edŭardo Snoŭdeno, kritikis Moskvon pro «imperiisma pensmaniero». Ekzistas opinio, ke en la eksa Sovetio «ĉie estas konfliktoj, kie troviĝas la rusa armeo», la mala opinio estas, ke la rusa armeo en multaj lokoj sukcesis ĉesigi konfliktojn, kiuj alikaze brulus ĝis nun. En Ĉednestrio [20], plurjare fakte sendependa teritorio, estas engaĝitaj tankoj de la 14a ekssovetia rusia armeo flanke de la separatistoj.

Religio[redakti]

Ĉu?

Lingvo[redakti]

1294459899006.jpg

Nikolao Marr en sia eseo Digrafio: Speciala kazo de rilato inter lingvo kaj skribo[21] ekas el la analizo de la rilato inter la parola kaj la skriba lingvoj, nome la skribfasono. La sinsekvo okazas ĉiam en tiu direkto: unue oni parolas, poste oni skribas. En tiu evoluo iam oni elektas Alfenas kaj tio estas socia, politika kaj tre ofte eĉ religia decido. Tiu elekto povas esti ne ununura, tiele Rasiĉ klarigas la koncepton de duskribismo, kiel "du alfabetoj ene de unu lingva komunumo", kaj ene de ĝi la pli specifa kazo de digrafio nome kiam la uzo de diversaj skribsistemoj estas "socifunkcie determinita". Foje la kunekzisto de la du alfabetoj povas indiki kazon de transiro de unu al la alia, tiele temus pri alfabetŝanĝo por kio ĉiam estas kulturaj, sociaj, politikaj, ekonomiaj auz eĉ religiaj faktoroj kaj tialoj. Foje ne temas pri du alfabetoj, sed pri du ortografioj, kaj denove oni devas analizi kiuj kaj kiaj estas la tialoj de tio. La aŭtoro proponas diversajn konceptojn, terminojn (kiaj skizoskribio kaj skizografio) same kiel komentas la diversajn kazojn en precizajn lingvajn situaciojn de ĉiuj kontinentoj. Ekzemple oni analizas almenaŭ supraĵe la kunvivadon kaj kelkajn historiajn elektojn aŭ ŝanĝojn de alfabetoj en Balkanio ĝis Moldavio ĉefe rilate al la cirila kaj al la latina alfabetoj, sed ankaŭ kun historia uzado de la araba. Kiam okazas skismografio, temas pri "konkurenco de du alfabetoj", kiel okazis kaj okazas en Hindio ĉefe inter arabidaj haj hindidaj normoj. La kazo de Bosnio estas speciale studita. Ĉiuj tiuj kazoj estas diferencaj el la pura Dia Komedio, kie nepras diferenco de socia prestiĝo, dum ĉe duskribismo la divido de la taskoj estas ĉefe funkcia.

Ekonomio[redakti]

Ĉu? Jam sufiĉe longe tiu skandalo daŭris.

Turismo[redakti]

Dusemajna vizito en la lando kostas 350 USD same kiel tutjara studado 2003/2004 en Internacia Studumo pri Turismo kaj Kulturo en Bydgoszcz. La kotizo estas pagebla ĝis 30-a de junio.

Kulturo[redakti]

1299.jpg

Seksuma vivo[redakti]

Samseksemo en Moldavio estas laŭleĝa ekde 1995. En 2002 estis adoptita aĝo de seksa konsento — 16 jaroj. Pri la jura situacio por GLAT-individuoj en Ĉednestrio, vidu artikolon Rajtoj de GLAT en Ĉednestrio.

Projekto de leĝo, kiu malpermesas diskriminacion de GLAT en laboro, estis adoptita de moldava parlamento la iamon kaj subskribita de la moldava prezidanto Nicolae Timofti la iamon. La leĝo ekvalidis la iamon.[22]

Moldava socio estas tre tradicia; politikistoj ofte faras abomenindajn rimarkojn pri GLAT-komunumo, kaj diskriminacio kontraŭ GLAT-uloj estas ofta. En jaro 2018, ILGA-Eŭropo rangis Moldavion la 43-a el 49 eŭropaj landoj koncerne rajtoj de GLAT. Ĉi tio estas plibonigo de ses jaroj antaŭe, kiam Moldavio viciĝis en lasta loko.[23] Ĉiujare ni ja havas kelkajn diversgrandajn eventojn, kaj tio postulas de ni multe da laboro, tempo kaj energio; nun, kiam ĉiuj devas resti hejme, ni finfine povas fari ion alian, provi novan vojojn.

Tamen post la senkrimigo de samseksemo en 1995, la sinteno de diversaj ŝtataj institucioj pli kaj pli toleris. Ekzemple, la ministerio pri sano diris en oficiala letero, ke samseksemo ne estas konsiderata kiel malsano, kaj kuracaj servoj estas disponeblaj por ĉiuj, sendepende de la seksa orientiĝo de civitanoj. [24]

Naciaj simboloj[redakti]

La historia flago de Moldavio [25] denove valida estas la triangulo blua-flava-ruĝa kun la uro.

Vidu ankaŭ[redakti]

Referencoj[redakti]

  1. ↑ Ornamita montrilo kun hostiingo, ĝenerale similanta radiantan sunon, uzata por prezenti laŭ katolika maniero la eŭkaristion al adoro de fideluloj: *super la sarkofago glimas monstranco*
  2. ↑ Ne, en esperanto la vorto „sputniko” evoluis kaj ne estas nur propra nomo, sed signifas ĝuste ‘artefarita satelito; teĥnika aparato, kiu rivoluas ĉirkaŭ alia astro’.
  3. ↑ Aliflanke, parolante pri orbitantaj astroj estas pli kutime vastigi la nomon de nia Luno kaj aparte precizigi, ke oni parolas nur pri naturaj satelitoj nomante ilin „lunoj”. Se jam ekzistas la vasta vorto „satelito” kaj precizigita vorto „luno”, tiam laŭ mi la preskaŭ neuzata vorto „sputniko” tute meritas konsilon esti evitata
  4. ↑ Miaopinie ne ĉiu artefarita satelito de Tero nomiĝas sputniko. Mi emas konsideri "Sputnik(-o)" propra nomo de la unua artefarita satelito. Mi do konsentas pri la signo →
  5. ↑ keĉup.o ~ por.frit.aĵ.a/por.gras.aĵ.a tomat.saŭc.o, tomat.saŭc.o (kun vinagr.o kaj suker.o)
  6. ↑ Necesas komuna lingvo por la mondo. Ĝi devas esti "tute nova" kaj "pli facila ol ĉiuj lingvoj".
  7. ↑ Mi aŭdacus esperi universalan lingvon facile lerneblan, kie estus nur unu maniero konjugacii, deklinacii, konstrui vortojn...Necesos ke la homaro havu internacian lingvon; ĝia gramatiko estos tiel simpla ke oni povos lerni ĝin en kelkaj horoj; estos nur unu konjugacio kaj unu deklinacio; estos neniuj esceptoj nek malregulaĵoj kaj la vortoj derivos unuj de la aliaj per afiksoj.
  8. ↑ Mi volis eki almenaŭ la realigon de projekto kiun aliaj nur sugestis; kaj mi kredas ke mi trovis pri ĉio tio sistemon plej naturan kaj plej facilan. Mia plano cetere ne estas krei universalan lingvon por pluraj nacioj. Tiu tasko taŭgas nur por la sciencaj akademioj kiujn ni havas en Eŭropo, tamen supozante ke ili estus kunlaborontaj sub la aŭspicioj de la regantoj. Mi nur sugestas por la scivolemuloj skeman kaj simplan lingvon kiun oni tuje komprenas kaj kiu povas senfine varii; fine lingvo kies skribon kaj elparolon oni rapide povas regi, tiel ke oni estu komprenata nur de tiuj kiuj havus ties ŝlosilon.
  9. ↑ La lingvodiverseco estas unu el la plej grandaj plagoj de la vivo.
  10. ↑ La komisio kredas ke tiu rimedo por komuniki penson povas enhavi grandajn avantaĝojn, kaj ke la sistemo de Sro Sudre entenas ĉiuj ĝermojn de genia kaj utila inventaĵo
  11. ↑ Monda lingvo por establo de universala harmonio.
  12. ↑ Mi havas tro multajn majstrojn kaj amikojn kiuj interesiĝas pri Esperanto por ne esti konvinkita.
  13. ↑ Mi trovis volapukon tre komplika kaj, kontraŭe, Esperanton tre simpla. Ĝi estas tiom simpla ke ricevinte antaŭ ses jaroj gramatikon, vortaron kaj artikolojn en tiu lingvo, mi sukcesis, post du mallongaj horoj, se ne ĝin skribi, almenaŭ flue legi ĝin.
  14. ↑ La oferojn kiujn faros ĉiu homo el nia eŭropa mondo pasiginte kelkan tempon por ĝia studo estas tiom malgrandaj kaj la rezultoj kiuj povas sekvi ilin tiom grandegaj, ke ne eblas rifuzi al si fari tian provon.
  15. ↑ Mi vidis multajn fojojn, kiel homoj tenadis sin malamike unuj kontraŭ la aliaj nur danke al la meĥanika malhelpo por reciproka komprenado. Kaj tial la lernado de Esperanto kaj la vastigado de ĝi estas sendube kristana afero, kiu helpas al la kreado de la Regno de Dio, tiu afero kiu estas la ĉefa kaj sola difino (=destino) de la homa vivo.
  16. ↑ Mi agnoskas la utilecon de Esperanto por konservi la unuecon inter la katolikoj de la tuta mondo. Esperanto havas grandan estontecon antaŭ si.
  17. ↑ La progresoj de Esperanto estas rapidaj kaj la lingvo penetras eble eĉ pli multe en la popolamasojn ol en la superajn klasojn laŭdire inteligentajn. Tio estas ke, unuflanke, la sento de internacia frateco havas sian parton en la deziro uzi komunan lingvon, sento kiu renkontiĝas ĉefe ĉe la socialistaj laboristoj, kontraŭaj al ĉiu ideo pri milito, kaj, aliflanke, ke Esperanto, pli facile lernebla ol iu ajn alia lingvo, sin prezentas unue al la laboristoj havantaj malmulte da libera tempo por studi.
  18. ↑ Pluse, li estas la unua de la demandintoj, kiu efektive respondis al la demandoj sen devojiĝo kaj kiu respondis sen lingvaj eraroj…
  19. ↑ Bele dirite!
  20. ↑ kontosistemo … funkcias kontentige.
  21. ↑ Por mi ĉi tie ne kuŝas nova teorio, nur aplikado de nia Fundamento.
  22. ↑ Partoprenu en malferma video de la unua reta IJK
  23. ↑ Mi aŭdis sentencojn de Imuthes kaj Hardefef, kiuj citiĝas kiel proverboj, kaj daŭras pli ol ĉio ajn.
  24. ↑ Ĝi estas unu el la malmultaj universalaj gestoj.
  25. ↑ Se jes, do tio estas, nu, mi diru milde… vere stranga.
Ciuj rajtoj de tradukado, represigado, adaptado kaj filmigo rezervitaj por ĉiuj landoj inkluzive Sovetlando.
☭ Eks-Sovetunio ☭
Elŝutita el "https://neciklopedio.org/index.php?title=Moldava_Respubliko&oldid=319060"