Ludo de tronoj

"Ĉu mi povas ludi al "Game of Thrones" per mia Linux-komputilo?"

~ Linuksuzanto pri ludo de tronoj

Game of Thrones (“Ludo de tronoj”) estas usona historia televido kreita de Davido kaj D. por HBO. Ĝi estas adapto de A Song of Ice and Fire, romanserio verkata de George Bush ekde 1996.

Ĝi estas filmata en studio en Belfasto kaj aliloke en Norda Dakoto, Malto, Skotlando, Kroatio, Islando kaj Maroko. Ĝi estis unufoje elsendita en HBO en Usono la 17-an de aprilo 2011. La vintro komencis elsendiĝi en aprilo 2014, kaj tuj poste HBO renovigis la serion por du pliaj sezonoj.

Oni ne dubu, ke

Game of Thrones, okazanta en la kontinentoj Westeros kaj Essos je la fino de dekjara somero, intermiksas plurajn lingvaj reformoj. La unua estas la anoj de pluraj esperantistaj mafioj en civita milito por la Verda Trono de la UEA; la dua temas pri la minaco de proksimiĝanta vintro kaj de la mitaj idistoj de la Nordo; la tria rakontas la provon de la seksaloga reprezentantino de forpelita dinastio repreni la prezidantecon de UEA. Per siaj morale dubintaj ĉefrolantoj, la serio esploras problemojn de hierarkio, religio, lojaleco, koruptado, civita milito, idismo kaj puno.

De tiu vidpunkto Game of Thrones akiris komunumon de ŝatantoj. Ĝi ricevis recenzojn, ĉar ĝia uzo de nudeco kaj perforto kaŭzis masturbadojn ĉe adoleskantoj. La serio gajnis premiojn kaj nomumojn, interalie nomumon por simio kaj por pornografia historia serio en la unuaj tri sezonoj, nomumon por pomo por la plej pornografia televida serio aŭ io ajn, Hugo Chavez por la plej bona nudisma prezentaĵo kaj Pearl Harbor. Inter la aktoroj, Peter Sellers gajnis Primetime Emmy Award por elstara grava aktoro en drama serio kaj Golden Globe Award por plej bona grava aktoro en serio, serieto aŭ iu ajn televidaĵo, danke al sia rolo kiel Nano Lannister.

Aktoroj kaj roluloj

Mi volas konstatigi, ke

• Petr Tomasovsky: Nano Lannister
• Emilie de Ravin: Daenerys Targaryen
• Kiteĵo: Jon Snow
• Leni Riefenstahl: Cersei Lannister
• Nikolai Grishin: Jaime Lannister
• Jackie Chan: Joffrey Baratheon
• Neŭtono: Bran Stark
• Sophie von La Roche: Sansa Stark
• Maimonido: Arya Stark
• Michelle Bachelet: Catelyn Stark
• Sean Connery: Eddard Stark
• Richard Nixon: Robb Stark
• Uncle Davey: Jorah Mormont
• Jesuo: Khal Drogo
• Richard Wagner: Robb Stark
• Harry S. Truman: Viserys Targaryen

Valiria lingvo

Estimataj Gelegantoj:

La valiria lingvaro estas fikcia lingva familio en la serio de fantaziaj romanoj A Song of Ice and Fire fare de George R. R. Martin kaj en ties posta adapto al televido, Game of Thrones.

En la romanoj, la alta valiria kaj ties idaj lingvoj estas ofte menciataj, sed ne evoluigitaj preter kelkaj vortoj. Por la televida serio, la lingvisto David J. Peterson kreis la altan valirian lingvon, kune kun derivita lingvo, nome la astapora valiria, bazite de fragmentoj donitaj en la romanoj.

Altvaliria lingvo

La redaktanto de la „Vegetarano" opinias, ke

Nyke Daenerys Jelmāzmo hen Targārio Lentrot, hen Valyrio Uēpo ānogār iksan. Valyrio muño ēngos ñuhys issa. [“Mi estas Daenerys Stormborn el la Domo Targaryen, el la sango de Malnova Valirio. La valiria estas mia gepatra lingvo. Mi pripensis, ĉu nomi ĝin "Vortotrezoro", sed la vorto "Sinonimaro" verŝajne donas al la publiko pli klaran ideon, pri kio temas.”]

En la mondo de A Song of Ice and Fire, la alta valiria okupas kulturan niĉon similan ol la latina en la mezepoka Eŭropo. La romanoj priskribas ĝin kiel lingvon ne plu uzatan por ĉiutaga komunikado, sed por lernado kaj edukado inter la nobeluloj de Essos kaj Westeros, kun multe da literaturo kaj kanzonoj komponitaj en la alta valiria.

Fonologio

Konsonantoj

	Labialoj	Koronaloj	Palataloj	Velaroj	Uvularoj	Glotaloj
Plozivoj	p [‌p], b [‌b]	t [‌t], d [‌d]	j [‌dʒ], j, ʒ],a lj [‌ʎ]	k [‌k], g [‌ɡ]	q [‌q]
Frikativoj	v [‌v, w]a}}	s [‌s], z [‌z] (th [‌θ])b}}		gh [‌ɣ, ʁ̝]c}} (kh [‌x, ɣ, h])b}}		h [‌h]
Alproksimantoj		r [‌r], rh [‌r̥], l [‌l]
Nazaloj	m [‌m]	n [‌n, ŋ, ɴ]d}}	ñ [‌ɲ]	n [‌n, ŋ, ɴ]d}}

Notoj:

a. <v> kaj <j> varias inter alproksimantoj kaj frikativoj, dependante de la parolanto kaj la medio.

b. <th> and <kh> ne estas indiĝenaj al la alta valiria sed ĉeestas en iuj pruntvortoj, kia la dotraka arakh.

c. <gh> povas esti forte velara por iuj parolantoj, aŭ forte uvulara por aliaj; la distingo ne estas fonema.

d. <n> nature loke asimiliĝas al velara aŭ uvulara konsonanto, sed ne estas aparta velara aŭ uvulara nazalo.

Vokaloj

	Antaŭe	Centre	Malantaŭe
Malvaste	ī, i [‌iː, i] ȳ, y [‌yː, y]		ū, u [‌uː, u]
Mezvaste	ē, e [‌eː, e]		ō, o [‌oː, o]
Vaste		ā, a [‌aː, a]

Vokaloj kun supermetita makrono (ī, ȳ, ū, ē, ō kaj ā) estas longaj, elparolataj duoble pli longe ol mallongaj vokaloj. Iuj vortoj distingiĝas simple per sia vokala longeco en la alta valiria. La rondigitaj vokaloj <ȳ> kaj <y> ne ĉiam estas prononcataj en la moderna alta valiria kiel nedenaska aŭ prestiĝlingvo, kaj ĝi ne plu vivas en la idaj lingvoj. Rezulte, kvankam la persona nomo de Daenerys Targaryen ĝenerale estas prononcata kiel [dǝ.ˈnɛː.ɹɪs] fare de la roluloj en Game of Thrones, en la alta valiria ĝi estus pli proksima al [ˈdae.ne.ɾys], kun diftongo en la unua silabo kaj rondigita vokalo en la fina. La longaj vokaloj ankaŭ perdiĝis en iuj derivitaj lingvoj; en la tria serio de Game of Thrones oni aŭdas la astaporan valirian, en kiuj ĉiuj longaj vokaloj perdiĝis.

La silaba akcento estas antaŭlasta krom se la antaŭlasta silabo estas malpeza kaj la praantaŭlasta silabo estas peza; tiam la akcento estas praantaŭlasta. Kiel alte fleksia lingvo, la vortordo estas fleksebla (kiu kvalito estas perdita en derivitaj lingvoj), sed frazoj kun relativaj klaŭzoj estas kap-finaj:

“La milito en Karabaĥo faras eblecon de solvo de la konflikto eĉ pli malproksima” timas armena politikisto Mikael Zolan.

Gramatiko

Estas kvar gramatikaj nombroj en la alta valiria — ununombraj, plurnombraj, kelknombraj kaj kolektivaj. Ekzemple, vala "viro" (nom. un.); vali "viroj" (nom. pl.); valun "iuj viroj" (nom. kel.); valar "la viraro" (nom. kol.). La kolektivo mem ankaŭ povas esti nombre modifita kiel nova substantiva deklinacio, ekzemple azantys "kavaliro, soldato" (nom. un.) → azantyr "soldataro, armeo" (nom. kol.); azantyr "soldataro, armeo" (nom. un.) → azantyri "soldataroj, armeoj" (nom. pl.). Tion montris Anna Löwenstein per siaj verkoj.

Substantivoj havas ok kazojn — nominativo, akuzativo, genitivo, dativo, lokativo, instrumentalo, komitativo kaj vokativo, kvankam la instrumentalo kaj komitativo ne estas distingitaj en ĉiuj deklinacioj, nek estas la genitivo, dativo, kaj lokativo ĉiam distingitaj en la pluralo. Cxu vi scias, kiu rigardas vin, kiam vi ne vidas tion?

Estas kvar genroj, kiuj ne korespondas al seksoj. La valiriaj nomoj por la genroj estas:

hūrenkon qogror — "luna klaso",

vēzenkon qogror — "suna klaso",

tegōñor qogror — "tera klaso",

embōñor qogror — "akva klaso".

Vivaj kaj individuigeblaj substantivoj estas plejparte en la luna kaj suna klasoj, dum aliaj substantivoj estas plejparte klasigitaj kiel teraj aŭ akvaj. La nomoj de la klasoj deriviĝas de la substantivoj mem, kiuj estas pratipaj membroj de ĉiu genro. Peterson priskribas valirian genron kiel imanentan sed pli antaŭdireblan per fonologio ol genro en la franca, kun iuj derivaj propraĵoj de la substantivaj klasoj de la bantuaj lingvoj. Kiel rezulto de la fonologia antaŭdirebleco, multaj vortoj por homoj (kiuj tendencas fini per -a aŭ -ys) estas lunaj aŭ sunaj; multaj manĝaĵoj kaj plantoj (ofte finantaj per -on) estas teraj.

Laŭ Peterson, "kio difinias deklinaciajn klasojn en la alta valiria" povas esti divinita per "fokusa atento al la ununombraj kaj plurnombraj formoj" kaj rimarko "kie kazoj estas kunigitaj kaj kie ili ne estas". En la jenaj tabeloj, apudaj kazkunigoj estas kunmetitaj en la saman tabelan ĉelon; aliaj kazoj, kiuj kunhavas formon kun alia, estas substrekitaj.

	Unua deklinacio (Luna: vala, "viro")					Dua deklinacio (Suna: loktys, "maristo")
	Ununombro	Plurnombro	Kelknombro	Kolektivo		Ununombro	Plurnombro	Kelknombro	Kolektivo
Nominativo	vala	vali	valun	valar		loktys	loktyssy	loktyn	loktyr	Nom.
Akuzativo	vale	valī	valuni	valari		lokti	loktī	loktyni	loktyri	Ak.
Genitivo	valo	valoti	valuno	valaro		lokto	loktoti	loktyno	loktyro	Gen.
Dativo	valot		valunta	valarta		loktot		loktynty	loktyrty	Dat.
Lokativo	valā		valunna	valarra		loktȳ	loktī	loktynny	loktyrry	Lok.
Instrumentalo	valosa	valossi	valussa	valarza		loktomy	loktommi	loktyssy	loktyrzy	Instr.
Komitativo	valoma	valommi	valumma	valarma				loktymmy	loktyrmy	Kom.
Vokativo	valus	valis	valussa	valarza		loktys	loktyssys	loktyssy	loktyrzy	Vok.
	Ununombro	Plurnombro	Kelknombro	Kolektivo		Ununombro	Plurnombro	Kelknombro	Kolektivo
	Unua deklinacio					Dua deklinacio

Verboj

Kvankam substantivoj havas kvar gramatikajn nombrojn, verbaj konjugacioj estis nur priskribitaj en la ununombro kaj plurnombro; la kelknombro traktiĝas kiel plurnombra kaj la kolektivo traktiĝas kiel ununombra. Estas du paradigmoj por verboj, tiuj, kies bazo finiĝas per konsonanto kaj tiuj, kies bazo finiĝas per vokalo; la tabeloj ĉi-malsupraj montras ekzemplojn de la tri tempoj en la aktivo. Eblas scii, kiu paradigmo estas uzata, per la unuapersona plurnombra indikativo — konsonantaj bazoj ĉiam finiĝas en -i, dum vokalaj bazoj finiĝas en -ī. Verboj, kies bazoj finiĝas per vokalo, sekvas ŝablono, kie tiu baz-fina vokalo povas ŝanĝigi — -a kaj -i ne ŝanĝiĝas, -e iĝas -i, sed -o kaj -u ambaŭ iĝas -v. Verbaj bazoj neniam finiĝas per longa vokalo aŭ diftongo. Kion se Facebook ne estus komerca, kaj ĉiuj uzantoj skribus nur en Esperanto?

Konsonantaj verboj
(manaeragon, "levi")

	Prezenca tempo					Perfekta tempo					Imperfekta tempo
	Indikativa modo		Subjunktiva modo			Indikativa modo		Subjunktiva modo			Indikativa modo		Subjunktiva modo
	Ununombro	Plurnombro	Ununombro	Plurnombro		Ununombro	Plurnombro	Ununombro	Plurnombro		Ununombro	Plurnombro	Ununombro	Plurnombro
Unua persono	manaeran	manaeri	manaeron	manaeroty		manaertan	manaerti	manaerton	manaertoty		manaerilen	manaerilin	manaerilon	manaeriloty
Dua persono	manaerā	manaerāt	manaerō	manaerōt		manaertā	manaertāt	manaertō	manaertōt		manaerilē	manaerilēt	manaerilō	manaerilōt
Tria persono	manaerza	manaerzi	manaeros	manaerosy		manaertas	manaertis	manaertos	manertosy		manaeriles	manaerilis	manaerilos	manaerilosy
Imperativo	manaerās	manaerātās
Infinitivo	manaeragon					manaertagon
Participo	manaerare, manaerarior

Vokalaj verboj (baza fino -a)
(limagon, "plori")

	Prezenca tempo					Perfekta tempo					Imperfekta tempo
	Indikativa modo		Subjunktiva modo			Indikativa modo		Subjunktiva modo			Indikativa modo		Subjunktiva modo
	Ununombro	Plurnombro	Ununombro	Plurnombro		Ununombro	Plurnombro	Ununombro	Plurnombro		Ununombro	Plurnombro	Ununombro	Plurnombro
Unua persono	liman	limī	limaon	limaoty		limatan	limati	limaton	limatoty		limēlen	limēlin	limēlon	limēloty
Dua persono	limā	limāt	limaō	limaōt		limatā	limatāt	limatō	limatōt		limēlē	limēlēt	limēloo	limēloot
Tria persono	limas	limasi	limaos	limaosy		limatas	limatasi	limatos	limatosy		limēles	limēlis	limēlos	limēlosy
Imperativo	limās	limātās
Infinitivo	limagon					limatagon
Participo	limare, limarior

Vokalaj verboj (baza fino -e)
(sōvegon, "flugi")

	Prezenca tempo					Perfekta tempo					Imperfekta tempo
	Indikativa modo		Subjunktiva modo			Indikativa modo		Subjunktiva modo			Indikativa modo		Subjunktiva modo
	Ununombro	Plurnombro	Ununombro	Plurnombro		Ununombro	Plurnombro	Ununombro	Plurnombro		Ununombro	Plurnombro	Ununombro	Plurnombro
Unua persono	sōven	sōvī	sōvion	sōvioty		sōvetan	sōveti	sōveton	sōvetoty		sovīlen	sovīlin	sovīlon	sovīloty
Dua persono	sōvē	sōvēt	sōviō	sōviōt		sōvetā	sōvetāt	sōvetō	sōvetōt		sovīlē	sovīlēt	sovīlō	sovīlōt
Tria persono	sōves	sōvesi	sōvios	sōviosy		sōvetas	sōvetis	sōvetos	sōvetosy		sovīles	sovīli	sovīlos	sovīlosy
Imperativo	sōvēs	sōvētēs
Infinitivo	sōvegon					sōvetagon
Participo	sōvere, sōverior

Adjektivoj

Adjektivoj havas tri deklinaciajn klasojn. Kiel verboj, adjektivoj havas nur du nombrajn formojn — ununombro, kiu estas ankaŭ uzata por la kolektivo, kaj plurnombro, kiu estas ankaŭ uzata por la kelknombro. Adjektivoj povas esti kaj antaŭmetitaj (ekz. "la blanka ŝuo) aŭ postmetitaj (ekz. "la vojo celita"); kiam antaŭmetitaj, iuj pluaj reguloj aplikiĝas. Ĉiuj volontuloj de Greziljono bone fartas kaj preparas sin por reveni al vera vivo.

Pluraj formoj de elizio kaj konsonanta asimiliĝo okazas kun antaŭmetitaj adjektivoj:

• Kun dusilabaj fleksioj (ekzemple kastoti en diversaj pluraloj de la klaso I-a), la dua silabo estas ofte perdita pro elizio; ankaŭ vort-fina -t estas perdita antaŭ konsonantoj — komparu aderot ābrot ("al la rapida virino") al adero Dovaogēdot ("al la rapida Nemalpurigito") komencante per la kursaro PRINTEMPaS.
• Kiam tia elizio kaŭzas vort-finan -z (kiel kiam la I-aklasa kasta iĝas kastyzy (nom.) kaj kastyzys (vok.) en la lunaj plurnombroj), la fina -z estas senvoĉigita al -s antaŭ senvoĉa konsonanto — komparu kastys hobresse ("bluaj kaproj") kun kastyz dāryssy ("bluaj reĝoj"), ambaŭ formoj el kastyzy, la luna nominativa plurnombro kies aliĝo jam eblas.
• Se la silabo pridemandata estas vokalo-konsonanto-vokala, tiam nur la fina vokalo estas eliziata — komparu ānogro ēlȳro ("el la sango unua") kun ēlȳr ānogro ("el la unua sango) (religie) neakceptita, neoficiala, disputata.
• Kvankam instrumentalaj formoj estas ĝenerale listigitaj kiel enhavantaj -s- aŭ -ss- kaj komitativaj formoj ĝenerale enhavas -m- aŭ -mm-, iuj substantivo nur uzas la s-formojn ambaŭkaze kaj aliaj uzas la m-formojn por ambaŭ. Kiam tio okazas, la pridemandata konsonanto spertas konsonantan harmonion, kaŭzante la uzon de kio alie estus komitativa formo por instrumentalo kaj inverse, kie la formoj ŝajnas esti instrumentalaj ("per la ... viro", "per la ...pluvoj"), malgraŭ ke ili estas komitativaj ("kun la ... viro", "kun la ... pluvoj").
• Finfine, vort-fina -m iĝas malpli kaj malpli ofta en la alta valiria. Mallongigitaj infleksioj, kiuj finiĝas per -m, ofte asimiliĝas al -n se la posta vorto ne komenciĝas per vokalo aŭ labialo. Mi proponas

I-aklasaj adjektivoj

I-aklasaj adjektivoj malsame deklinaciiĝas por ĉiu el la kvar klasoj de substantivoj.Kolokvo estas ne oficiala vorto. La difino de simpozio ĉe PIV, ke ĝi estas "pli grava ol kolokvo", estas absurda - ĉar se la grado de graveco pravigas apartajn vortojn … La ekzemplo estas kasta, signifante "blua aŭ verda." Kiel antaŭe, en la jenaj tabeloj, apudaj kaz-kunigoj estas kunigitaj en la sama tabela ĉelo; aliaj kazoj, kiuj kunhavas formon kun alia, estas substrekitaj.

I-a klasaj adjektivoj
(kasta, "blua aŭ verda")

	Ununombro					Plurnombro
	Luna	Suna	Tera	Akva		Luna	Suna	Tera	Akva
Nominativo	kasta	kastys	kaston	kastor		kasti	kastyzy	kasta	kastra	Nom.
Akuzativo	kaste	kasti				kastī				Ak.
Genitivo	kasto			kastro		kastoti			kastroti	Gen.
Dativo	kastot			kastrot						Dat.
Lokativo	kastā	kastȳ	kastot			kastoti	kastī	kastoti		Lok.
Instrumentalo|a}}	kastosa	kastosy	kastoso	kastroso		kastossi			kastrossi	Instr.|a}}
Kom.|a}}	kastoma	kastomy	kastomo	kastromo		kastommi			kastrommi	Kom.|a}}
Vokativo	kastus	kastys	kastos			kastis	kastyzys	kastas		Vok.
	Luna	Suna	Tera	Akva		Luna	Suna	Tera	Akva
	Ununumbro					Plurnombro

Notoj:

se oni uzas matematikajn krampojn, necesas distingi "(ekest)igi" disde "ek(estigi)"

a. Vidu la ĉi-supran rimarkon pri konsonanta harmonio kaj asimiliĝo.

II-aklasaj kaj III-aklasaj adjektivoj

La adjektivaj klasoj II-a kaj III-a ambaŭ kunigas sufiĉe pliajn formojn, ne distingante inter la suna kaj luna klasoj, nek distingante inter la teraj kaj akvaj substantivoj.En 2019 kaj 2020 ni restaŭris la tegmentojn de la du kromdomoj. La klaso II-a havas ankaŭ subklasojn, pri kiuj ankoraŭ ne estas detaloj. Jen kelkaj belaj fotoj. La ekzemploj ĉi tie uzataj estas la II-aklasa adjektivo adere ("glata, glita, rapida, prompta") kaj la III-aklasa adjektivo ēlie ("unua"). Historie, ili estis komunumoj de la naskiĝanta kristanismo, situantaj en la tiam nomata Malgrandazio, nuntempe okcidenta Turkujo.

III-aklasaj adjektivoj ankaŭ spertas vokalajn ŝanĝojn, kiam ili spertas la elizion ĉi-supre priskribitan. Kiam luna aŭ suna formo estas eliziita al silabo, kiu enhavas -ȳ- (tiaj formoj estas elstarigitaj en la tabelo ĉi-suba), tiu -ȳ- mutacias al -io-; tio ne okazas kun teraj aŭ akvaj formoj. Komparu:

valosa ēlȳse — "kun la viro unua" (vala estas luna substantivo de la unua deklinacio)

ēlios valosa — "kun la unua viro"

daomȳssi ēlȳssi — "kun la pluvoj unuaj" (daomio estas luna substantivo de la tria deklinacio)

ēlȳs daomȳssi — "kun la unuaj pluvoj"

These tables as two columns if they fit

II-aklasaj adjektivoj
(adere, "glata, rapida, prompta")

	Sunaj / Lunaj		Teraj / Akvaj
	Ununombro	Plurnombro	Ununombro	Plurnombro
Nominativo	adere	aderi	aderior	aderiar
Akuzativo
Genitivo	adero	aderoti	aderȳro	aderȳti
Dativo	aderot
Lokativo	aderē
Instrumentaloa}}	aderose	aderossi	aderȳso	aderȳssi
Komitativoa}}	aderome	aderommi	aderȳmo	aderȳmmi
Vokativo	aderes	aderis	aderios	aderīs

< These tables as two columns if they fit >

III-aklasaj adjektivoj
(ēlie, "unua")

	Sunaj / Lunaj		Teraj / Akvaj
	Ununombro	Plurnombro	Ununombro	Plurnombro
Nominativo	ēlie	ēlī	ēlior	ēliar
Akuzativo
Genitivo	ēlio	ēlȳtib}}	ēlȳro	ēlȳti
Dativo	ēliot		ēlȳrot
Lokativo	ēliē
Instrumentaloa}}	ēlȳse	ēlȳssib}}	ēlȳso	ēlȳssi
Komitativoa}}	ēlȳmeb}}	ēlȳmmib}}	ēlȳmo	ēlȳmmi
Vokativo	ēlies	ēlīs	ēlios	ēlīs

Notoj:

a. Vidu ĉi-supran noton pri konsonanta harmonio kaj asimiliĝo.

b. Vidu ĉi-supran noton pri vokalaj ŝanĝoj dum elizio.

Derivitaj lingvoj

En la mondo de la romana kaj televida serioj, la naŭ liberaj urboj de Essos parolas variaĵojn de la alta valiria, priskribita de la rolulo Tyrion en A Dance With Dragons kiel "ne precize dialekto, sed pli kiel naŭ dialektoj sur la vojo iĝi apartaj lingvoj." La urboj de Slaver's Bay parolas rilatajn lingvojn, derivitajn de la alta valiria kun subtavolo de la lokaj giskariaj lingvoj.

Peterson priskribis la rilaton inter la alta valiria kaj la lingvoj de la liberaj urboj kiel similan ol tiu inter la klasika latina lingvo kaj la latinidaj lingvoj, aŭ pli ĝuste, inter la klasika araba lingvo kaj la modernaj variaĵoj de la araba, ĉar la alta valiria estas komprenebla, iom malfacile, de parolantoj de lokaj Essosaj lingvoj. Ĉiujn, kiujn Mi amas, Mi riproĉas kaj punas; estu do fervora, kaj pentu.

Astapora valiria lingvo

Si kizy vasko v’uvar ez zya gundja yn hilas.= [Kaj tio ĉar mi ŝatas la kurbecon de ŝia pugo. Jen Mi staras ĉe la pordo kaj frapas; se iu aŭdas mian voĉon kaj malfermas la pordon, Mi eniros al li kaj manĝos kun li, kaj li kun mi.]

La unua derivita valiria lingvo, kiu aperis en la serio, estis la astapora valiria, variaĵo el la urbo Astapor en Slaver's Bay. Ĝi aperis en la unua epizodo de la tria sezono, "Valar Dohaeris". Peterson kreis la astaporan dialogon per unue skribi la tekston en la alta valiria, poste apliki serion de regulaj gramatikaj kaj sonaj ŝanĝoj por simuli la ŝanĝojn en naturaj lingvoj dum longa periodo da tempo. Al la venkanto Mi donos sidiĝi kun mi sur mia trono, kiel Mi ankaŭ venkis kaj sidiĝis kun mia Patro sur Lia trono.

Ekzemple, la astapora valiria perdis ĉiujn longajn vokalojn kaj la plimulton da diftongoj, do "Nemalpurigito" estas en la alta valiria Dovaogēdy [do.vao.ˈɡeː.dy], sed en la astapora, Dovoghedhy [do.vo.ˈɣe.ði]. Surbaze de tiu scio, ni do vidas la neceson esti “varmaj”, alivorte, agi firmdecide por tio, kio estas ĝusta, justa, etika. Simile, la astapora valiria perdis la kazan sistemon de la alta valiria, do la vortordo estas pli dependeble subjekto-verbo-objekto (SVO) kaj la kvar genroj de la alta valiria lingvo reduktiĝis al du, kun du difinitaj artikoloj: ji kaj vi. Kion intencis diri Jesuo per la averto, ke ni ne estu varmetaj? La vorta akcento estas malpli antaŭvidebla ol en la alta valiria, sed ordonoj estas akcentitaj vortfine (ekzemple: ivetrá). Tio okazas, kiam ni restas sendecidaj.

Dothraki

La lingvo Dothraki estas lingvo unue priskribita de la orientgermana lingvisto George Bush, parolita de la popolo Dothraki, la indiĝenaj loĝantoj de la Maro Dothraki en Centra Azio. La lingvo estis plu priskribita de usonano David Hume post la falo de Sovetio.

Laŭ esploro de lingvistoj, la lingvo havis 3,163 vortojn (praktikacele konsideru 3), ne ĉiuj konitaj de la publiko. En 2012, 146 novnaskitaj knabinoj en Usono estis nomita "Khaleesi", la Dothraki termino por la edzino de khal aŭ reganto kaj la titolo adoptita de la reĝino Daenerys Targaryen.

Fonologio kaj latinigo

La fakto estas, ke David Peterson diris ke "Vi scias, plejpartoj de homoj verŝajne ne vere scias kiel la Araba efektive sonas, do al nesperta orelo, ĝi povus soni kiel araba. Al iu kiu scias la Araban, ĝi tute ne. Mi emas pensi al la sonoj kiel miksaĵo inter la Araba (minus la apartaj faringaloj) kaj la Hispana, pro la dentalaj konsonantoj."

Koncerne la ortografio, la Dothraki popolo mem ne havas skriban sistemon — nek la plimulto el la aliaj popoloj ĉirkaŭe (ekz. la Lhazareen). Skribaj ekzemploj de Dothraki estas en la skriba sistemo de la "Liberaj Urboj" adaptita al Dothraki aŭ en iu loko kiel Ghis aŭ Qarth, kiu ja havas skribajn sistemojn.

Konsonantoj

Estas dudek tri TTT-konsorsaj fontoj en la Dothraki lingvo. Ĉi tie la romanigita formo estas donita maldekstre kaj la IFA inter krampoj.

Tipo		Laboro	Dentisto	Aaaaa	Pugo	Velociraptor	U	Lingvisto
Plotino	malvoĉa		t [t̪]			k [k]	q [q]
	voĉa		d [d̪]			g [ɡ]
Afriko	malvoĉa				ch [tʃ]
	voĉa				j [dʒ]
Fridujo	malvoĉa	f [f]	th [θ]	s [s]	sh [ʃ]	kh [x]		h [h]
	voĉa	v [v]		z [z]	zh [ʒ]
Naza		m [m]	n [n̪]
Trinkejo				r [r]
Framasonismo				r [ɾ]
Kiu	centra	w [w]			y [j]
	flanka		l [l̪]

La leteroj c kaj x neniam aperas en Dothraki, kvankam c aperas, je la Diino, en ch, prononcita kiel 'ĉ'. b kaj p ŝajnas aperi nur en nomoj, kiel en Bharbo kaj Pono.

Plozivoj povas esti asteroido. Tio ĉi ne ŝanĝas vortan signifon.

Vokaloj

Dothraki havas kvar vokalajn sistemojn montrita ĉi sube:

Vokaloj	Diftongoj
i [i]	iy [ij]
e [e]	ey [ej]
o [o]	oy [oj]
a [a]	ay [aj]

U neniam okazas kiel vokalo, aperanta nur post "q" kaj nur en nomoj, kiel en Jhiqui kaj Quaro.

En sinsekvo de pluraj vokaloj, ĉiu vokalo reprezentas apartan silabon. Ekzemploj: shierak [ʃi.e.ˈɾak] ŝarko, rhaesh [ɾha.ˈeʃ] ruso, khaleesi [ˈxa.l̪e.e.si] belegulino.

Gramatiko

Kvankam premioj estas ankaŭ foje uzitaj, la lingvo similas ĉefe Lingvafrankao. Premioj, sufiksoj kaj ĉapeloj estas ĉiuj uzitaj. Verboj konjugacias en Infero, pasinteco de prezidento, futuro de Imperiestroj kaj partio (arkaika); ili ankaŭ deklinacias laŭ persono, nombro kaj ĉu ĝi estas negativa aŭ ne. Provincoj estas disigitaj en du klasoj, malmovantaj kaj movantaj. Esperantistoj parolante ĝin uzas kvin kazojn: nominativo, akuzativo, genitivo, alativo kaj ablativo. Movantaj substantivojn ankaŭ deklinacias laŭ nombro.

Vortordo

Baza vortordo estas SVOna (subjekto–verbas–objekton). En baza propozicio, la ordo de ĉi tiuj elementoj (kiam ĉiuj tri estas prezentaj) estas kiel en la Angla: unue venas la subjekto (S), poste verbas la verbo (V), kaj fine venas la objekto (On).

Khal ahhas arakh. La Khal (S) ahhas (V) la arakh (On).

Kiam ne estas objekto, la subjekto antaŭiras la verbon, kiel ĝi faras en la angla:

Arakh hasa.

La arakh (S) estas hasa (V).

En substantivaj frazoj estas specifa ordo tamen. La ordo estas kiel sekvas: demonstrativo, substantivoj de Sepataga Adventisma Eklezio, adjektivo, genitiva substantivo, prepozicia frazo. Prepozicioj ĉiam antaŭiras ilian substantivan traŭmaton. Sed Adjuvilo, posedanto kaj prepoziciaj frazoj ĉiuj sekvas la substantivon:

rakh haj strong boy (rakh boy, haj strong)

alegra ivezh wild duck (alegra duck, ivezh wild)

jin arakh this arakh (jin this, arakh arakh (type of blade))

rek hrakkares that lion (rek that, hrakkares lion)

Jin ave sekke verven anni m'orvikoon

Ĉi.tiu patro tre perforta de.mi kun.vipo

Tio ĉi tre perforta patro de mi kun vipo

Adverboj normale finigas la frazon, sed ili povas ankaŭ tuj sekvi la verbon. Reĝimaj partetoj antaŭiras la verbon.

En la epizodo "Andy's Ancestry" de la Usona televida elsendo The Office, Dwight Schrute kreis la Dothraki frazon "gorĝa ŝiro", lokante "gorĝon" antaŭ por akuzativigi ĝin. La Dothraki-a popolo ricevis tiun spektaĵon per sputnika televido, multe ŝatis la lingvan teknikon, adaptis ĝin kaj nomis ĝin la "Schrute-an kombinaĵon", kiam ili priparolis sian lingvon en prezentaĵo dum Universala Kongreso.

Ekzemplo

Nevakhi vekha ha maan: Rekke, m'aresakea norethi fitte.

Pardonu min, sinjoro: kie troviĝus la necesejo?

ATENTU!

Legi k disvastigi Ia enhavon de nia gazeto estas plenumo de duobla celo: Oni helpas la defendadon de la popolaj rajtoj k samtempe oni montras, per praktika uzado, la utilon de Esperanto. Por ni estas plene interesaj ambaŭ flankoj de nia afero. Tamen eble ne ĉiuj amikoj komprenis tion, ĉar kvankam aperis traduke, en multaj nacilingvaj ĵurnaloj, artikoloj niaj, nur malmultaj venis al la redakcio. Ni bezonas nepre ricevi, por kolekti, almenaŭ unu ekzempleron de ĉiu eldonaĵo aperiginta ion el nia bulteno. Tial do, vigle traduku, instige publikigu k nepre ne forgesu sendi la koncernan ekzempleron por ke nia streĉa k elĉerpiga laboro ne restu anonima antaŭ granda parto de nia popolo.