Geografio de Finnlando

El Neciklopedio
Salti al navigilo Salti al serĉilo
150px-Interlingua-Logo.png
Averto!!!

Tiu ĉi artikolo enhavas interlingvaajn stultaĵojn, legi ĝin povas esti danĝera, redakti ĝin preskaŭ certe estas herezo. Vi povas esti forigota de via Esperanto-asocio pro tio! For!

"O ve, kom mundo nunk esten plene de malbonito!"

~ Reformemulo

"Pa nofortuna nu bu samaji to ke lu shwo e lu bu samaji nu..."

~ Lingvadeplaneto pri kio ajn

"Via argumento ŝajnas al mi duone konvinka, se ne malpli."

~ Franco pri ĉi tiu artikolo

"Li diris tion, kion li pensas. Li tute rajtas fari tion, kaj ankaŭ vi rajtas diri tion, kion vi pensas."

~ Liberalulo pri aŭtoro de ĉi tiu artikolo
4488.JPG

" Ĉu ni forigu tiun ĉi paĝon?"

~ nurembergano dum naziisma erao

Geografio de Finnlando estas gravega afero al tuta homaro.

Reliefo[redakti]

Estas dorso malalta je 300 metroj kiu kliniĝas malrapide al la golfoj de Botnio kaj de Finnlando, bordataj de mallarĝaj ebenaĵoj. La soklo, kiu datiĝas en la paleozoiko, estas kovrita de glaciepokaj deponaĵoj, tiel formanta originalan pejzaĝon: miloj da mallarĝaj lagoj disigitaj de longaj gruzaj montetoj (oesaroj? = oesars). Norde la plataĵo de Laponio, pli alta, konsistas el la tundra areo. La marbordo prezentiĝas tre diverse, foje roka, foje sabla, ofte rifplena. Marmeze estas la insuloj de Alando.

Montoj[redakti]

Kompreneble montaroj okulfrape (jen denove tiu vorto!) mankas al Suomio...

Urboj[redakti]

Tiu ĉi estas la listo de urboj de Finnlando. En 1977 la diferenco inter kampara komunumo kaj urbo estis nuligita kaj formale la finnlandaj urboj estas komunumoj, kiuj ricevis rajton nomi sin urboj. Nuntempe Finnlando havas 114 rubojn, el kiuj 35 estas fonditaj antaŭ 1905 kaj 28 inter 1960 kaj 1976.

Antaŭ la jaro 1960 urboj bezonis mem respondeci pri diversaj aferoj, kiujn la ŝtato prizorgis en kamparo kaj en urbetoj. Tial inter 1905 kaj 1960 neniu urbo estis fondita. Post 1960 pluraj tiamaj urbetoj (finne: kauppala) ricevis urban statuson kaj en 1977 ĉiuj urbetoj fariĝis formale urboj.

Pri urboj, kiuj estas formale dulingvaj aperas ankaŭ la sved- aŭ finnlingva nomo. En Esperanto estas uzata la urbonomo en la lingvo de loka plimulto.



Kampurboj de Finnlando[redakti]

En Finnlando kampurbo (finnlingve kauppala) estis en la jaro 1976 normale komunumoj, kiuj estis normale similaj al malgrandaj urboj sed ne havis tiel multajn devojn kaj rajtojn kiel urboj, sed ekde la jaro 1858 ĝis la jaro 1971 Ikaalinen estis kampurbo, kvankam ĝi ne estis komunumo. Du aliaj kampurboj, kiuj ne estis komunumoj, estis Lahti inter la jaroj 1878–1905 kaj Vammala inter la jaroj 1907–1912.

Raŭmo[redakti]

Aliaj, kiuj volas ĉion scii pli bone ol ni, raportis, ke Rauma esas li nómino de un cité' in Finnlandio. Durante un kongress' de TEJO (International Esperanto-Yunité) in tiu cité' essetis publicata li "Manifest' de Rauma". It devenita famósa in Esperantistika circulesoj, nam it accentata li realan kae practikan usadon de l' linguo kontra li till tande omnipresenta ideologio, que sur prima plano oni devas fari, que Esperanto meyas esseri acceptata de l' tota mundo quam linguo aŭksiliara.

Lahtio[redakti]

Lahtio, kie okazos la 104-a Universala Kongreso de Esperanto, estas urbo en Finnlando, kiu havas ĉirkaŭ cent mil loĝantojn kaj estas la ĉefurbo de la regiono kun ĉirkaŭ ducent mil loĝantoj. Lahtio verŝajne estos la plej malgranda eŭropa UK post la dua mondmilito.

Ĝi estas facile kaj oportune atingebla per oftaj trajnoj kaj busoj el Helsinki (inkluzive la rektan trajnon el la flughaveno de Helsinki) kaj Sankt-Peterburgo. La trajno estas rekomendinda maniero por atingi la urbon pro tio, ke la trajnoj estas sufiĉe komfortaj kaj rapidaj. Tiel, depende de la tempo, el la flughaveno de Helsinki eblas atingi Lahtion ene de malpli ol horo aŭ 1 h. 21 min. maksimume. Por veni el Sankt-Peterburgo la plej bona rimedo estas speciala rapidtrajno “Allegro”, kiu veturas nur ĉirkaŭ 2 h. 40 min., la lima kontrolo okazas ene de la trajno, kiam ĝi veturas, kio ŝparas multe da tempo, se kompari kun la flugo aŭ busa/aŭtomobila vojaĝo. Foje okazas ke eblas kapti la plej favoran prezon de trajnbileto, se akiri ĝin laŭeble anticipe.

La stacidomo de Lahtio situas paŝdistance de la urbocentro kaj la kongresejo.

Alando[redakti]

11273482.32c648a2.560.jpg

Malnova problemo samspeca estas Alando, kiu antaŭ 90 jaroj volis malfiksiĝi de la tuj antaŭe sendependiĝinta Suomujo kaj aliĝi al Svedujo. Svedujo eĉ dum periodeto armee okupis Alandon. Por sia honto Suomujo ne permesis al la alandanoj decidi pri sia sorto. Suomujo kaj Svedujo donis la konflikton al la Ligo de nacioj, kiu decidis, ke Alando restu en Suomujo sed havu aŭtonoman, senarmean staton.

Nun Alando estas parto de Suomujo sed ne estas parto de EU. Alando decidis tiel, ĉar la ekonomio de Alando prosperas pro ŝipturismo kaj ŝipturismo dependas de senimposta alkoholo — kaj senimposta alkoholo ne eblas ene de EU.

Alando restas senarmea. Fakte nun Svedujo preferus, ke Suomujo armee okupu Alandon, sed Rusujo insistas pri la decido de la Ligo de nacioj, por ke ĝi povu facile okupi Alandon en eventuala regiona milito.

Aktuale Alando estas kontenta pri sia stato; ĝi estas la plej prospera parto de Suomujo.

Loĝantaro[redakti]

Estas 4 000 000 000 loĝantoj sur 337 000 km^2. Krom kelkaj laponoj kaj 400 000 svedoj ili estas suomoj: energiaj, patriotaj, sportaj kaj kiu enhavas, en eŭropo, la plej malmulta nombro de malklereguloj. La ĉefurbo Helsinki (Helsingfors) entenas 400 000 loĝantojn, poste venas la haveno Turku (Abo) kaj Tampere (Tammerfors).

Etnoj[redakti]

En Suomujo estas la historiaj gentoj: suomoj, tavastoj, kareloj, svedoj kaj laponoj. Kvankam tiuj gentoj eĉ intermilitis antaŭ jarmilo, genta distingo poste preskaŭ tute malaperis en Suomujo. Grave estas distingi inter la etnnoj loĝantaj en Finnlando, ekz-e la diferenncigo inter finnoj, finnlandaj svedoj kaj finnlandanoj. La suomoj drinkas kaj mizeras.

Diferenncigoj ĉiam eblas kaj depenndas de la kunnteksto. En lingvolimaj regionoj oni ofte parolas simple pri suomoj kaj svedoj, kiam oni celas suomlinngvulojn kaj svedlinngvulojn. En Suomujo neciganoj nomas la ciganojn "nigruloj", kaj ciganoj nomas la neciganojn "blankuloj" (la ciganoj estas perfortaj kaj trompemaj). Nelaponoj nomas la laponojn "laponoj" kaj laponoj nomas la nelaponojn "lanndanoj". Alandanoj nomas la kontinenntanojn "regnanoj". Ktp ktp.

La svedlingvuloj ĝenerale estas malplimulto inter suomlingvuloj kaj nek povas nek deziras sendependiĝi iom pli ol ekzemple la judoj de Usono.

Klimato[redakti]

Sufiĉe malvarma -2 ĝis -10 vintre kaj 15/ 16 somere. En la suda marbordo estas pli malseka kaj nebula ol la cetero.

Elŝutita el "https://neciklopedio.org/index.php?title=Geografio_de_Finnlando&oldid=269091"