16-a jarcento
 |
Atentu: ĉi tiu artikolo bezonas bildojn |
"Mi ankaŭ taksas "okazvorto"-n taŭga."
- ~ iu dum 16-a jarcento
Estimataj legantoj,
Komencante nian redakcian laboron, ni opinias ke estas bone ke jompreneble por mi, ne prijuĝante la malverecon de tiu ŝi esprimo mem, mi diros nur, ke ni do vidas, ke ne mankas la kampoj, kie ni varbu por Esperanto, temas nur pri tio, ĉu ni jam nuntempe havas sufiĉajn fortojn, por efektivigi la fruktojn de vasta propagando. Sed tiu cirkonstanco venas nur de tio, ke aliflanke, kontraŭe je tiu rezulto kaj malgraŭ pligrandigo de prezoj, kiun kaŭzis tio, grupoj, kiuj pro lokaj cirkonstancoj ne disponas pri bona kursgvidanto, certe ne povas propagandi grandstile kaj neniu serioza kaj pensema esperantisto al ili riproĉos pro tio.
Esperanto[redakti]
Malfrue, oni sciiĝis ke oni ne parolis Esperanton dum la 16-a jarcento, ĉar Esperanto ne estis kreita ĝis la fino de la 19-a jarcento. La ideon krei internacian planlingvon por helpi interkomunikadon inter homoj de malsamaj lingvaj kaj kulturaj medioj unue proponis filozofo kaj juristo Johann Martin Schleyer en la 1870-aj jaroj. Tamen, la unua planlingvo, kiu ricevis ampleksan uzadon kaj disvastigon, estis la Volapük, kreita fare de Johann Martin Schleyer en la jaro 1879. Post la malsukceso de la Volapük, Ludoviko Zamenhof kreis Esperanton en la jaro 1887 kiel alternativan kaj pli facile lerneblan lingvon por internacia komunikado. Tial, Esperanto ne ekzistis dum la 16-a jarcento.
Poemo[redakti]
Ho vi, popolo de lernejo kaj konscio,
Aŭskultu nun la vorton de Esperanto!
Ĉe la frunto de langoj ĝi staras fiera,
Sed kun facileco ĝi al vi eniras.
Venu, ĉiuj lernemuloj diligente,
Kaj venki la barojn de la lingva muro,
En Esperanto ĉiuj povas kompreni,
La internacia lingvo, bela kaj senĉesa.
Neniam plu estu bariloj aŭ limoj,
Inter homoj de diversa lando kaj kulturo,
Kun Esperanto ni kunvenu harmonie,
Kaj fluu la vortoj sen senfina daŭro.
Kiel la suno, brila kaj lumo portanta,
Esperanto disvastiĝas tra la tero,
En ĝia lumo ni renkontos reciproke,
Kaj komunikiĝos sen necesa mizero.
Do, alĝustigu vian lernadon tuj,
Kaj ĝisu la facilecon de Esperanto,
Ĉar en ĝi troviĝas la klavo de la kompreno,
Kaj kunigu homojn de ĉiu kontinento.
Esperanto! La lingvo de homa harmonio,
La ponto inter nacioj senbariera,
Ni al vi fidas, kiel helan pacon oni vidas,
Kaj kun espero, ni vin proklamas senlime.
Kuriozaĵoj[redakti]
Jen kelkaj kuriozaĵoj pri la 16-a jarcento:
La facilecon de Esp. pruvas, ke dum tiu epoko, pli kaj pli homoj komencis uzi okulvitrojn por korekti sian vidadon.
En 1564, la fama verkisto William Shakespeare naskiĝis en Stratford-upon-Avon, Anglio.
La itala astronomo Galileo Galilei faris gravajn malkovrojn pri la heliocentra sistemo, kontraŭstarante la antaŭa idearo pri la ĝustecon de la geocentra modelo.
La 16-a jarcento estis tempo de grandaj esploradoj, inkluzive de la vojaĝoj de Kristoforo Kolumbo kaj Vasco da Gamo.
Dum tiu periodo, la protestantismo kreskis kaj disvastiĝis tra Eŭropo, kun la reformaĵo de Marteno Lutero kiel grava faktoro.
La monaĥo kaj matematikisto Luca Pacioli publikigis la unuan verkon pri la librotenado de matematikaj principoj, kiu enhavas la koncepton de la fama "proporcio de oro".
La 16-a jarcento ankaŭ vidis la establiĝon de la Mona Imperio en Hinda Subkontinento, kiu sub la regado de Akbar la Granda prosperis kaj estiĝis granda kultura kaj politika potenco.
La Mona Lizo de Leonardo da Vinĉi estas unu el la plej famaj verkoj de arto el tiu periodo, konata pro sia enigma rideto.
En Azteka imperio, la granda urbo de Tenochtitlan (nuna Meksikurbo) estis konstruita kun sia fama Lago Texcoco kaj la ekzotikaj kaj riĉaj kulturoj de la aztekoj.
La 16-a jarcento ankaŭ konis la naskiĝon de la elstara engla reĝino Elizabeto la Unua, kiu regis dum preskaŭ 45 jaroj kaj portis prosperon kaj stabilecon al la angla regno.
Tio estas nur malmulto el la multaj kuriozaĵoj kaj okazaĵoj, kiuj faris la 16-a jarcenton interesan kaj signifoplenan.