Zweeds
“Öbböh, öbb ö öbböh!”
“Oh boy, uh-oh, oh boy!”
Zweeds, ook wel Oost-Vikingiaans genoemd, is de taal die gesproken wordt in een kuststreek in Zuid-Lapland en in Oost-Vikingië.
De ontdekkingBewerken
Tot 2003 was het voor Europeanen onmogelijk het Zweeds te verstaan. De herontdekking van de taal begon pas toen in dat jaar de Steen van Rössättö werd gevonden, een gebeitelde brief van Willem van Oranje aan de Vikingiaanse regering.
Nederlands (vertaald uit Taille-Nederlands):
Wij, de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, hebben, na een schrikbewind door de Spaanse koning Filip de Tweede, onze onafhankelijkheid genomen. De Spanjolen en de Nederlanden voeren een oorlog die wij lijken te verliezen. Wij vragen Zijne Hoogheid Karel de Tiende van Vikingië onze onafhankelijkheid te erkennen en ons troepen te sturen, teneinde de Spanjolen terug te drijven.
Bij voorbaat dank,
Willem van Oranje.
Dit werd door een diplomaat vertaald naar (middeleeuws) Zweeds:
Wör, lo Röppelik där Setter Unöterer Nöderpässer, äbbi, nö änen röhim seskriks dör lön Äspänsen Kön Plop Zwö, öbböhen nudäpuns takken. Li Äspänön äte li Nöderpas krigebbi änen kräg, wälki wör säm tä löse. Wör dumändäskebbi Sonnes Hähem Karl Däs där Vökängannas öbböhen nudäpuns tä räkkenör äte öbbem des armäre tä störe, nändepör li Äspänön bäkkolten.
Dänke till ädvons,
Wölle där Örejs.
Door dit tablet, dat overigens veel uitgebreider was, konnen de onderzoekers communiceren met de Vikingiërs, waardoor de tekst gemoderniseerd kon worden:
Wör, den Röppelik där Sette Unöter Nöderpäs, äbbon, nä än seskrikje röhim durk den Äspänje Köng Plop Zwö, öbböh öndäpuns utakk. Dö Äspänji och dö Nöderpäs krigon än krig, käll wör sämon tä lösel. Wör fräggon So Hähte Karl Däs där Vökänge öbböh öndäpuns tä räkkenörel och öb änö armäji tä störel, ömtä dö Äspänji bäk höttel.
Dänke till vöbat,
Wölle där Örej.
Deze tekst wordt tegenwoordig gezien als het Zweedse Manuscript. Of koning Karel X nog gereageerd heeft is niet duidelijk, maar het historisch belang van de smeekbrief is toch heel groot. Willem van Oranje en de vertalende ambtenaar, Jös P. Bålkänd, worden dan ook gezien als de Vaders van de Zweedse Taal.
GrammaticaBewerken
ZinsopbouwBewerken
Zweeds heeft dezelfde zinsopbouw als het Nederlands, namelijk SVO (subject-verb-object.) dit betekent dat bijvoorbeeld de zin:
“Hij slaat mij!”
vertaald wordt als:
“Hil tjälls mä!”
WerkwoordvervoegingBewerken
Het schema van de werkwoordvervoeging:[2]
| Vorm | Nederlands | Zweeds |
|---|---|---|
| Infinitief | Te hebben | Tä äbbel |
| Stam | Heb | Äbb |
| Ik-vorm | Ik heb (had) | Jaich äbbe (äbbäd) |
| Jij-vorm | Jij hebt (had) | Dör äbbs (äbbsed) |
| Hij-vorm | Hij heeft (had) | Hil äbbs (äbbsed) |
| Wij-vorm | Wij hebben (hadden) | Wör äbbon (äbböd) |
| Jullie-vorm | Jullie hebben (hadden) | Ir äbbän (äbbåd) |
| U-vorm | U heeft/hebt (had) | Ö äbbä (äbbåd) |
| Zij-vorm | Zij hebben (hadden) | Särr äbbon (äbböd) |
| Voltooid deelwoord | Gehad | Uhäbb[3][4] |
LidwoordenBewerken
De lidwoorden zijn:
- Den (bepaald, ev)
- Dö (bepaald, mv)
- Än (onbepaald, ev)
- Änö (onbepaald, mv)
Deze vierde vorm wordt door Nederlanders meestal als lastig ervaren, omdat wij geen onbepaald lidwoord voor het meervoud kennen. Het valt te vergelijken met het Franse des[5]:
- Ballen.
- Des ballons.
- Änö bollä.
WoordenschatBewerken
Van Zweeds, net als Noors, overigens, is niet helemaal bekend waar het vanaf stamt, maar de meest gangbare theorie is dat een groep nomaden via Rome en Brittannië, uiteindelijk via de Baltische Staten en de Poolcirkel zich op het Scandinavische schiereiland te vestigen. Dit zou betekenen dat de volgende talen het Zweeds hebben beïnvloed. De tabel noemt ook een aantal woorden die dus uit de zogenaamde 'oorsprongtaal' komen:
| Oorsprongtaal | Oorsprongwoord | Zweeds woord |
|---|---|---|
| Latijn | Ave (lt. Gegroet) | Äss uhav (lt. Wees gegroet) |
| Keltisch | Thuail (Slaan) | Tjällel |
| Engels | Horse (Paard) | Örs[6] |
| Frans | Château (Kasteel) | Attö |
| Nederlands | Aap | Ap (ook wel Öp) |
| Mofs | Tor (Poort) | Tor |
| Communistisch | Commun (Gelijk) | Cömmnä |
| Centraal-Inuit | Seehee (Zeehond) | Sä ä |
AlfabetBewerken
Het Zweeds gebruikt het Latijnse alfabet plus de variaties ö, ä en å. Deze laatste wordt de laatste 50 jaar sterk verdrukt. Vaak wordt hij vervangen door de andere twee variaties, maar ook de o wint sterk terrein. De meest waarschijnlijke reden is dat Engelse toetsenborden niet een snelle toetsencombinatie hebben voor å, maar wel voor de andere twee variaties.
Overeenkomst met het NoorsBewerken
Zweeds en Noors lijken vrij veel op elkaar, aangezien ze allebei dezelfde oorsprong hebben[7]. Het was pas in de Scandinavische Burgeroorlog (1899-1903) dat de twee talen een aparte taalunie aannamen. Nog steeds is het zo dat als een Noor een brief, email of iets anders in de schrijftrent aan een Zweed schrijft, en vice versa, dat de Zweed (of de Noor) de hele tekst zal begrijpen. Toch zijn er wel degelijk een aantal verschillen.
GrammaticaBewerken
Noors en Zweeds hebben dezelfde zinsopbouw. De werkwoordvervoeging van het Noors kent echter maar één meervoudsvorm: dezelfde als bij het Zweeds de wij-vorm (en zij-vorm.) Ook kent het Noors niet het lidwoord Änö.
WoordenschatBewerken
De Noorse woordenschat heeft, zoals eerder gezegd, dezelfde oorsprong als het Zweeds. Er zijn echter een aantal woorden in het Noors die een andere oorsprong gebruiken. Als we weer de tabel er bij pakken[8]:
| Nederlands woord | Noors woord | Zweeds woord |
|---|---|---|
| Hallo | Riit (Engels: Greet - Groet) | Äss uhav (Latijn) |
| Slaan | Slan (Nederlands) | Tjällel (Keltisch) |
| Paard | Fird (Mofs: Pferd) | Örs (Engels) |
| Kasteel | Iklø (Centraal-Inuit: Iglo) | Attö (Frans) |
| Aap | Sendje (Frans: Singe) | Ap (Nederlands) |
| Poort | Kett (Engels: Gate) | Tor (Mofs) |
| Gelijk | Iikøl (Engels: Equal) | Cömmnä (Communistich) |
| Zeehond | Senømar (Frans: Chien au mer - Hond in zee) | Sä ä (Centaal-Inuit) |
AlfabetBewerken
Ook het Noors gebruikt het Latijns alfabet plus één variatie, ø. Hoe het komt dat de twee talen hierin andere wegen zijn gaan volgen is onbekend.
SpreidingBewerken
Zweeds wordt gesproken in het oosten van Vikingië en kustplaatsen van Zuid-Lapland. Veel houthakkers leren Zweeds omdat ze daar een goede baan kunnen krijgen.
Officiële statusBewerken
Zweeds en Noors zijn de officiële talen in Vikingië, is een officiële taal binnen de EU en is bovendien genomineerd voor de International Lingual Progression Award 2009, wegens de enorme afname van woorden. Veel dingen konden namelijk aangeduid worden met woorden uit verschillende oorsprongen. De Längfrönning där Öst-Vökängje Läng heeft veel woorden geschrapt, met name woorden van de Communistische oorsprong[9].
 |
Vastgenagelde versie: 22 mei 2009 |
Dit artikel is een verschrikking! Daarom is het vastgenageld aan de schandpaal zodat iedereen er rotte groenten tegenaan kan gooien.
| |
NotenbalkBewerken
Notenbalk
|
| Reeks van Internationale Talen en Spraakgebrekken | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|