Tachtigjarige Oorlog
De Tachtigjarige Oorlog (Spaans: Orelojo de Tache-Teche Años) was een strijd in de Nederlanden die in 1568 begon en in 1646 had kunnen eindigen, maar omdat de Achtenzeventigjarige Oorlog voor geen meter bekte, werd er nog tot 1648 gewacht met het tekenen van de vrede. Omdat meer dan driekwart eeuw aan één stuk vechten niet te doen was, werd er precies halverwege een wapenstilstand van twaalf minuten gehouden.
| Tachtigjarige Oorlog | ||||
| Onderdeel van het geschiedenisexamen | ||||
 | ||||
| Datum | 14 december | |||
| Locatie | Benelux | |||
| Resultaat | Onafhankelijkheid voor Nederland | |||
| Casus belli | De finale van het WK voetbal 2010 | |||
| Strijdende partijen | ||||
| ||||
| Commandanten | ||||
| ||||
“O jee!”
“Olé!”
Aanvankelijk trokken de noordelijke en zuidelijke Nederlanden gezamenlijk op tegen de Spaanse overheerser, maar gaandeweg groeiden ze uit elkaar doordat de Revolutionaire Unie van Utrecht het communisme vol omarmde terwijl de zuidelijke gebieden kapitalistisch bleven. De oorlog legde de basis voor de huidige grenzen van Nederland, België en Luxemburg. Tevens was het de inspiratie voor het schilderij Guernica van Pablo Picasso en de roman For Whom The Bell Tolls van Ernest Hemingway.
VoorgeschiedenisBewerken
De term voorgeschiedenis, ook wel de prehistorie genoemd, wordt in ruimere zin gebruikt voor alles wat héél erg lang geleden is, alhoewel dat een vaag begrip is. In de context van de Tachtigjarige Oorlog zou het kunnen duiden op alles wat vóór 1568 gebeurde, en dan het liefst niet te ver ervoor en niet te ver buiten de Nederlanden. Het allerliefst gaat het dan ook nog over dingen die iets te maken hebben met de oorlog die zou volgen, en bij een causaal verband krijgt een geschiedkundige vleugeltjes.
Zo kan niemand ontkennen dat het van belang is dat de Spaanse koning Carlos V en zijn Carlisten in de jaren voor de oorlog langzaam de Nederlanden overnamen, met als laatste toevoeging de Gelredome in Arnhem. De provincies hadden destijds allemaal andere wetten en dat was voor Carlos ontzettend onhandig.[1] Daarom maakte hij één regering, die vanuit Brussel wetten maakte. Dit stootte meerdere partijen tegen de borst, waaronder de PVV van Geert Wilders en het Vlaams Blok van Filip Dewinter. Zij konden echter weinig uitrichten doordat linkse partijen hen met een cordon sanitaire uitsloten.
Toen Carlos V overleed, nam El Caudillo Felipe Franco II Spanje en de Nederlanden over en maakte er een militaire junta van. Dit vergrootte de spanningen, want hoewel het kapitalisme de enig toegestane religie was, vonden de ideeën van Karl Marx in de Lage Landen veel aanhang. Tegen de verwachtingen in[2] stuurde Franco de Spaanse Inquisitie naar het noorden, om de communisten en masse te vervolgen.
Uiteindelijk begon de oorlog toen Desiderius Erasmus in 1566, dertig jaar na zijn dood, het volk liet weten dat het Nederlands voetbalelftal in 2010 het wereldkampioenschap van Spanje zou verliezen door een doelpunt van Andrés Iniesta. De voetbalgekke, communistische Nederlanders begonnen aan de beeldenstorm, waarbij ze naar de Spaanse Wikipedia gingen en systematisch alle plaatjes uit de pagina's verwijderden. De administradores waren twee jaar bezig al het vandalisme terug te draaien. Een Franse administrateur probeerde zijn Spaanse collega's te troosten door op een overlegpagina te schrijven:
—Wikipediaan over de Beeldenstorm. |
De rebellen namen hierop het woord anoniem als geuzennaam aan.[3] De anoniemen stapten uit de schaduw en probeerden de Spanjaarden uit hun steden te verdrijven. Toen de Spaanse generaal Alvaman als straf hiervoor de burgemeesters van Egmond en Hoorn werden onthoofd, was duidelijk dat de Tachtigjarige Oorlog was begonnen.[4]
Eerste helftBewerken
Omdat de oorlog bij tijd en wijlen zeer chaotisch verliep, is het soms lastig de geschiedenis te reconstrueren. Geschiedkundigen maken daarom graag gebruik van het Daghenboecxken van Jan Klaassen, die trompetter was in het leger van de prins, en van Den Helder tot Den Briel marcheerde. Hij had geen geld, heldenstatus of liefde voor het krijgsgeweld, maar hij trompetterde met hart en ziel, en hield de dagelijkse gebeurtenissen nauwkeurig bij. Hij overleefde bovendien de hele oorlog, want terwijl de bloem van de natie bloed vergoot op het slagveld, lieten de legerleiders hem liever thuis om patatten te jassen.[5]
RebellieBewerken
In plaats van de opstand te sussen, gooide Alvaman alleen maar olie op het vuur. Hij voerde namelijk een hele waslijst aan nieuwe belastingen in om het leger te betalen waarmee hij de opstand in de kiem wilde smoren. De beruchtste belastingen waren zonder twijfel de Tiende Penning en het Kwartje van Kok. Alvaman snapte er niets van dat het volk weinig zin had de eigen onderdrukking te financieren. Hij krabbelde zich erover aan het hoofd, steeds harder, tot hij op 1 april 1572 zijn bril verloor. Deze bril is uiteindelijk nooit teruggevonden.
OnafhankelijkheidBewerken
Om de blunder van Alvaman eens lekker in te wrijven, werd door de Revolutionaire Unie van Utrecht (RUU) het Plakkaat van Vermissinghe overal door de opstandige gebieden verspreid. Gelukkig voor Alvaman was de leesbril zoek en was de multifocale bril nog niet uitgevonden, zodat hij de Hollandse spot niet kon lezen. De Franstaligen konden er niet mee lachen en richtten in Atrecht de RTBF op om daarmee te pleiten voor het behoud van de eenheid. Ondanks dit verlies van bondgenoten besloot de RUU de onafhankelijkheid van de Volksrepubliek der Nederlanden uit te roepen en alle rijke boeren te onteigenen.
De RUU kreeg achter elkaar meerdere tegenslagen te verwerken, zoals de moord op het boegbeeld van de revolutie, Willem van Oranje. Na een interview bij 3FM in Hilversum werd hij op een parkeerterrein doodgeschoten door de radicale milieuactivist Balthasar van der G. Deze werd veroordeeld tot achttien jaar in een goelag. Uiteindelijk kwam hij na twaalf jaar al op vrije voeten, wat tot veel kritiek op het Nederlandse rechtssysteem leidde.
Ben ff niet bereikbaar! #neergeschoten #balen #shithappens
440 jaar geleden
Tot overmaat van ramp was op 17 augustus 1585 de val van Antwerpen. Antwerpen was onderweg naar de keuken toen zij van de trap viel en haar heup brak. Hoewel het herstel voorspoedig ging, liep de stad nog zeer lange tijd op krukken en moest zij verstek laten gaan bij de Ronde van Vlaanderen van 1586. Prins Maurits Zeetong, de opvolger van Willem van Oranje, probeerde het tij te keren met de eenkindpolitiek en de Culturele Revolutie, maar het gevolg was dat naar schatting veertig tot zelfs zeventig miljoen mensen omkwamen.[6]
Slag bij NieuwpoortBewerken
Prins Maurits Zeetong wilde het volk afleiden van zijn stroeve start met een ambitieus plan om Duinkerke in Frans-Vlaanderen in te nemen. Omdat dit trots was vermeld op de staatsomroep, wisten de Spanjolen ruim van tevoren dat dit eraan zat te komen en konden ze het leger van de prins onderscheppen bij Nieuwpoort, aan de IJzer. Jan Klaassen was bij deze slag aanwezig en schreef erover in zijn Daghenboecxken:[7]
2 juli 1600 Deze dag zal zich waarschijnlijk later niemand herinneren. Onze legers ontmoetten elkaar bij een Vlaams havenplaatsje, om vervolgens in een slaapverwekkende staarwedstrijd verwikkeld te raken. Filips III viel bijna in slaap op zijn paard en ook de Prins zag ik duidelijk geeuwen. De enige manier die ik me kan voorstellen om deze gebeurtenis te herinneren, is het jaartal, want verder was er niets het herinneren waard.
PauzeBewerken
In 1608, na veertig jaar oorlog, floot een plotseling opgedoken scheidsrechter voor de pauze. Enigszins beduusd door dit nieuwe fenomeen begaven de beide partijen zich naar hun eveneens plotseling opgedoken kleedkamers. De pauze duurde twaalf minuten en staat daarom ook wel bekend als de pauze van twaalf minuten.[8] In de ook al plotseling opgedoken studio werd ondertussen door zojuist ingezworen analisten besproken wat prins Maurits en Franco III konden doen om de tweede helft beter in te gaan. Velen waren het erover eens dat Johan van Oldebarnevelt nodig gewisseld moest worden, omdat hij weinig balvast was en drie hoekschoppen had veroorzaakt. Het was dan ook weinig verrassend dat zijn hoofd op het hakblok ging. De scheidsrechter stelde nog voor om, zoals het in de regels staat, van helft te wisselen, maar dit ging de beide bevelhebbers toch iets te ver. Na een kopje thee werd de oorlog weer hervat.
Tweede helftBewerken
In vergelijking met de eerste helft gebeurde er in de tweede helft minder.[9] De Nederlanders probeerden de patstelling te doorbreken door gorillatactieken te gebruiken, wat inhield dat ze gorilla's loslieten in de steden, die met hun kennis van de straten de conventionele Spaanse legers het leven zuur konden maken. Deze zoölogische oorlogsvoering had eerst zijn kinderziektes. De communisten hadden namelijk eerst hetzelfde met koeien geprobeerd, maar die bleken niet aggressief genoeg en namen alleen maar de weilanden in beslag.[10] Jan Klaassen was in zijn Daghenboecxken danig onder de indruk van de nieuwe tactieken:
2 oktober 1622 Mijn hemel, wat was het een kabaal vanochtend, toen de Prins besloot de zilveren apen los te laten in een poging het Beleg van Blijdorp te breken. De Spanjolen schreeuwden de hele buurt bij elkaar, terwijl ook de dieren angstwekkend hard brulden. Zoals gebruikelijk zag ik pas achteraf wat was aangericht en kon vaststellen dat Bokito zijn gewicht in goud waard was.
Daarnaast werd de oorlog op het water steeds belangrijker, zodat met luitenant-admiraal Albertus Pietersen Heyn, beter bekend als Albert Heijn, de eerste Hollandse zeeheld geboren werd.[11] Samen met zijn kompaan Louis Delhaize maakten ze de zeven zeeën onveilig voor de Spaanse schepen. Bovendien wist Albert Heijn het nijpende voedseltekort op te lossen door in een paar weken veel goederen te hamsteren en mee te nemen naar de haven van Rotterdam. Deze belangrijke weken staan dan ook wel bekend als de hamsterweken.
PakjesbootBewerken
Albert Heijn behaalde zijn grootste faam in 1628, toen hij in de buurt van Cuba de Spaanse admiraal Nicolás de Myra onderschepte met zijn pakjesboot. Na een korte strijd en een lange terugreis kwam Heijn in december aan met zoveel cadeautjes, dat iedereen zijn schoen mocht zetten en iets kreeg. De overwinning werd groots gevierd en wordt nog steeds herdacht met het volgende liedje:
Zijn prijzen bennen klein!
Zijn daden bennen groot!
Die heeft gewonnen de pakjesboot!
Uiteindelijk vond Heijn ook zijn dood tijdens de oorlog, want in 1629 onderschepte hij twee schepen die van admiraal De Jumbo en vice-admiraal Aldí bleken te zijn. Deze begonnen een prijzenoorlog waar Albert Heijn niet tegenop kon concurreren. Heijn stierf en werd met veel eer begraven in Delft.
Veldtocht langs de MaasBewerken
Omdat prins Maurits Zeetong zich omsingeld zag, besloot hij in 1632 een Lange Mars te maken van Nijmegen naar Maastricht.[12] Ongeveer 130.000 Nederlandse communisten verzamelden zich en begonnen de barre tocht dwars door de Limburgse heuvels. Bij de rivier de Geul wisten de communisten een hangbrug te veroveren. Volgens de officiële versie hadden de Nationalisten de planken weggehaald en hielden ze de brug onder schot met mitrailleurs. Communistische zelfmoordcommando's wisten via de kettingen naar de overkant te klimmen en deze mitrailleursnesten uit te schakelen. De brug werd hersteld en de communisten konden aan een dreigende omsingeling ontsnappen.
Met gebruik van de eerder beschreven gorillatactieken werden Venlo, Roermond en Maastricht veroverd op de Nationalisten. In 1641 viel ook Gennep in de handen van prins Maurits. In een laatste poging de Limburgers op de knieën te dwingen, riepen Spanjaarden de hulp in van de Duitse Luftwaffe en werd de historische binnenstad van Gennep platgebombardeerd. Het was het eerste bombardement op burgers in Europa,[13] en schokte heel Europa. Hoewel Franco IV Gennep kort daarna innam, was hem duidelijk dat het hoog tijd werd over een vrede te onderhandelen.
VredeBewerken
Gezanten van beide landen begaven zich in 1645 naar Osnabrück, vlak over de grens bij Hengelo, maar toen ze daar aankwamen bleek dat daar het einde van de Dertigjarige Oorlog werd uitonderhandeld, en om deze oorlog daarmee te stoppen was men dus al een halve eeuw te laat. De gezanten deden er niet moeilijk over en namen de eerste trein naar Münster, net over de grens bij Enschede. Spanje besloot knarsetandend Nederland te erkennen als onafhankelijke staat, maar weigerde ondanks een duidelijke zege in een referendum de onafhankelijkheid van Catalonië te erkennen. Ook kreeg de nieuwe Nederlandse staat enkele enclaves aan de Spaanse kust, waaronder Lloret de Mar, te herkennen aan de vestigingen van Patatje van Adje.
In ruil daarvoor moesten de Nederlanden ook enkele concessies doen. Zo moesten de Nederlanders beloven voorlopig 's middags nog siësta's te houden. Bovendien werd in de Vrede van Münster vastgelegd dat Máxima Zorreguieta en Doña Fabiola de Mora y Algo Más op enig moment koningin van Nederland en België moesten worden, zodat Madrid toch nog invloed kon uitoefenen op het beleid in Den Haag en Brussel. Het lukte uiteindelijk ook niet de uitslag van het WK 2010 te veranderen, waardoor velen in Nederland de wens uitspraken toch maar weer bij Spanje te horen.[Bron: ANP?]
 |
Vastgenagelde versie: 15 april 2018 |
Dit artikel is een verschrikking! Daarom is het vastgenageld aan de schandpaal zodat iedereen er rotte groenten tegenaan kan gooien.
| |
KanttekeningenBewerken
Notenbalk
|
Zie ookBewerken
 |
|
|
Wereldwijd |