Scheikunde
“Scheikunde is hetzelfde als chemie.”
“Chemie is hetzelfde als scheikunde.”
Scheikunde is de kunde (of kunst) om stoffen van elkaar te scheiden, en ze achteraf in andere combinaties weer aan elkaar te zetten. Deze tak van de wetenschap wordt beschouwd als het allerhoogste niveau van dingen uit elkaar nemen om er iets anders van te maken, ook wel "recyclage" genoemd.
Eerste splitsingBewerken
De allereerste scheikundige demontage had de geboorte van deze wetenschap zelf tot gevolg, toen in 1522 de Duitse alchemist Aureolus Philippus Theophrastus Bombastus Paracelsus het woord "alchemie" nogal slordig in twee splitste, de woorden "al" en "chemie" verkreeg, de al per ongeluk in de prullenmand gooide, bleef zitten met de chemie, en er dan maar een wetenschap van maakte. Dat kon nog vrij gemakkelijk, toen. Later zou Simon Stevin deze nieuwe wetenschap haar Nederlandse naam "scheikunde" geven.
Eerst vaneen, dan bijeenBewerken
Tot dat magische moment werden er in de alchemie uitsluitend stoffen bij elkaar gevoegd, in de hoop dat er iets leuks zou gebeuren, zoals het transformeren van lood in goud. Onze pionier, die de heropleving van klassieke, een beetje verloren gegane Griekse wetenschap niet afgewacht had, meende uit oude geschriften op te kunnen maken dat het wel eens de moeite zou kunnen lonen om stoffen, bij voorkeur vloeibare, te scheiden in andere, samenstellende stoffen, en ging daarvoor geen experiment uit de weg.
Warmte alleen kan u reddenBewerken
Ontevreden met de volgens hem onnauwkeurige scheidingen van Paracelsus, begon in 1601 de Duitse scheikundige Rembrandt Bunsen te experimenteren met het verhitten van stoffen die hij wilde "demonteren", zoals hij dat schertsend noemde. Hij kwam erachter dat stoffen, en vooral vloeibare stoffen, zich anders gingen gedragen al naargelang ze meer of minder verhit werden. Omdat Bunsen geen tijd had om te wachten op de uitvinding van de thermometer, en geen zin of inspiratie om hem zelf uit te vinden, ontwikkelde hij een verwarmingsapparaat op gas, waarop hij een nauwkeurige schaalverdeling en dito regelknop aanbracht. Zo kon hij tenminste de verhitting van een stof uitdrukken in een gemakkelijk hanteerbare eenheid[1], die hij de "buns" noemde, en noteren welke stofdeeltjes gingen bovendrijven of verdampen bij welke bunssterkte. De buns is intussen in onbruik geraakt, de bunsenbrander daarentegen blijft populair bij jong en oud.
Vertier met zwierBewerken
De appel viel ook in de familie Bunsen niet ver van de boom: Rembrandts enige zoon, Bertrand Bunsen, vond het op een druilerige dag in 1608 leuk om een emmertje met door zijn vader voor verhitting klaargezette vloeistof aan een touw te binden, en ermee in het rond te gaan zwieren. Een schoolkameraadje[2] had hem getoond hoe je een emmer water op die manier horizontaal kon houden zonder dat er één druppel uitliep. Tot zijn verbazing zag hij de paarse vloeistof zich opdelen in een rode en een blauwe helft, en, zich bewust van de experimenten van zijn vader, ging hij deze over zijn vondst vertellen. Deze zag er geen heil in, maar raadde zijn zoon aan om een machine te maken die op die manier het vocht uit natte stoffen kon persen. Bunsen junior kwam echter niet verder dan een geperforeerd kommetje om sla mee droog te zwieren: andere toepassingen lieten nog even op zich wachten.
Tweede splitsingBewerken
De tweede splitsing was die van het atoom op 14 augustus 1789. Tot dan, en al sinds de Griekse Oudheid, werd dit minuscule deeltje geacht het allerkleinste te zijn in het universum, maar een onvervaarde Fransman nam uiteindelijk een goed geslepen bijl, en hakte er een in twee. De dappere vorser, Albert Pierunic, verdween in een spectaculaire ontploffing, en zijn dorpje, het inmiddels geheel vergeten Champigon-la-Magnifique met hem. De gebeurtenis ging onopgemerkt voorbij, want er waren in dat land andere wereldschokkende zaken gebeurd, die met een maand vertraging het platteland bereikten. De weinigen die van het experiment op de hoogte waren, hielden, samen met hun "intellectuele erfgenamen", de bekendmaking ervan nog anderhalve eeuw tegen, omdat ze het er niet over eens werden of het scheiden van een atoom nu bij de scheikunde of bij de fysica moest ondergebracht worden. Pas een eeuw later werd beslist een om alles wat zich op atoomniveau afspeelde als "kernfysica" te beschouwen, tot groot ongenoegen van de scheikundigen.
Derde splitsingBewerken
De voorlopig laatste en ook even voorlopig definitieve splitsing had plaats in 1869, toen de Russische scheikundige Dmitri Towaritsj Mendelejev zijn Periodiek systeem publiceerde, en hiermee de mensheid opdeelde in zij die de Tabel begrijpen en zij die de Tabel niet begrijpen.
Zij die de Tabel begrijpenBewerken
Vanaf 1869 worden enkel diegenen die de Tabel begrijpen beschouwd als scheikundigen[3]. Logischerwijze werd Mendelejev oorspronkelijk aan het hoofd van deze lijst geplaatst, tot hij op zijn sterfbed bekende dat de Tabel hem in een droom was ingefluisterd door een aartsengel, en dat hij hem zelf eigenlijk niet begreep. Vanaf 1907 behoort Mendelejev dus tot lijst van hen die de Tabel niet begrijpen.
Zij die de Tabel niet begrijpenBewerken
Indien u niet weet wat de woorden "Periodiek systeem" en "Tabel" (met hoofdletter) betekenen, dan staat u op de lijst van mensen die de Tabel niet begrijpen. Het is voorwaar geen schande om op deze lijst voor te komen, een lijst die overigens merkelijk langer is dan die van hen die de Tabel begrijpen: de auteur van de Tabel staat immers bovenaan deze lijst! Men kan promoveren van de lange lijst naar de korte lijst, mits deel te nemen aan het tweemaal per jaar in Tobolsk (West-Siberië) georganiseerd examen voor elementaire scheikunde.
De DoosBewerken
Behalve de Tabel is er ook nog de Doos. Elke scheikundige beschikt over een Doos, waarin de meest elementaire gereedschappen zitten die hij steeds bij de hand dient te hebben, zoals een schroevendraaier, een gasmasker en een handgranaat. Ook zit er steevast een banketletter in, en wel de letter P, die verwijst naar de Doos van Pandora. Die Doos wordt als Doos avant la lettre beschouwd, omwille van de revolutionaire ontwikkelingen die het openen ervan zouden teweeggebracht hebben. Sommige gereedschappen zijn optioneel, zoals een aspirientje, een golfstick en een dobbelsteen.
 |
Wetenschappen, en allerlei obscuur gepruts dat daarvoor doorgaat |
|
Astrologie · Astronomie · Natuurkunde · Paleontologie · Psychologie · Quantumfysica · Scheikunde |
 |
Vastgenagelde versie: 18 april 2016 |
Dit artikel is een verschrikking! Daarom is het vastgenageld aan de schandpaal zodat iedereen er rotte groenten tegenaan kan gooien.
| |
NotenbalkBewerken
- ↑ Zó handig dat Anders Celsius er anderhalve eeuw later zijn nog steeds gebruikte temperatuurschaal zou op baseren.
- ↑ Het zou hier om Abraham Neutuhn gegaan hebben, die later naar Engeland emigreerde en daar de familienaam Newton aannam.
- ↑ Zij mogen zichzelf ook "chemici" noemen, Stevins inspanningen ten spijt.