Ridado

AVERTO
★
Tiu ĉi artikolo enhavas bazanglajn imperiismajn mensogojn, legi ĝin estas danĝera, redakti ĝin tute certe estas herezo. Vi estu forigota de via Esperanto-asocio pro tio! ★
★For fiaj angloparolantoj!★

"Estis la tempo, ni ne komprenis, -- pasis la tempo, la saĝ' al ni venis"

~ Zamenhof pri ridado

"Forsan ridado esas korekta, kom dansar - danso (nur un-foye) e dansado (la akto di dansar)"

~ idisto pri ridado

"La originala dokumento ne estas verkita per Esperanto, sed per angla"

~ Sanfranciskano pri ĉi tiu artikolo

"La loĝanta en la ĉielo ridas, La Sinjoro mokas ilin."

~ Psalmaro 2:4

Atentu: Ĉia simileco kun ekzistantaj personoj, institucioj, instancoj kaj organoj devas esti rigardata kiel pure hazarda koincido.

Ridado estas homa bleko, simila al la bojado de hundo, sed malpli belsona. Ridas plej ofte Infanoj, idiotoj kaj frenezuloj. Malplej ofte ridas nerdoj kaj vulkanoj. Oni povas konkludi, ke humuro estas inverse proporcia al inteligento.

Mi ĵus legis la jenan tekston tute neneŭtrala, manipulanta, redaktata en infaneca kaj ne enciklopedieca maniero, enhavanta gravajn konceptualajn erarojn kaj esprimanta, nur, personajn opiniojn. Mi pardonblekas. Sufiĉu do altiri la atenton de la legantoj al tiu grava problemo, lasante al ĉiu la zorgon trovi mem la ĝustan solvon.

Usonano ridante.

Idala problemi pri "RIDETO"

En la unua monĝira provo, mi eksciis, ke Ido fuŝe havas unikan radikon por la konceptoi di rido kae rideto (stulte, ĉu ne?). Questiono: chu un radiko suficas, oŭ esus plu bona havari du radikojn, quale exemple l'Angla ("to laugh" kae "to smile")?

Segun-quante oni povis intelektari, la rispektivaj komencalaj pozesoi esas sintezebla tiele:

• la koncepti di rido kae rideto esas tre proximaj; un radiko suficas (NEVES, Portugalane-parolanto);

• tiuj du konceptoi es tre diferantaj; du radiki esus probable preferinda (CARNAGHAN, Angleparolanto);

• tiuj du konceptoi esas sate diferantaj; tamen me ne insistas por plusaj radikoi (RODI, Hispane-parolanto, Angla-docisto, diskuto-komencanto).

Rimarkigo

DEFINO DI RIDAR E RIDETAR

RIDAR: expresari spontane kae subite, per kontraŭpapo/deskontrakto di l' muskuloi di l' vizajo, kae per emiso di ne-artikulataj sonoi karakterizivaj, diversajn sentimentojn:

• joyo, geyegeso, delekteso,

• anxio, alejeso,

• desprizo, desrespekto, mokado, ŝarko... RIDETAR: expresari per la boko (kurvigo adsupre di l' bok-anguloi; kun oŭ sen dentexpozo), kae per la okuloi (okul-konstrikteso, okul-lumozeso), sen son-emiso, diversajn sentimentojn:

• amuzeso, plezuro, represata geyeso, bon humoro, kontenteso;

• tenera afeciono, simpatio, aprobo, kurajigo, favoro;

• ironio, plezuro maligna, krueleso... Dicionarioi di l' Romanaj linguoi ne havas aparta defino di ilia vorto por la rideto; ili definas ilian vorton por la rideto relate ilia vorto por la rido. Segun la FHPI dicionaroi la rideto esas febla (mikra) rido. Quale ja supozata en la eventinta forumo, tio probable ependas de adminime partala vereso di l' hipotezo da Sapfo, segune quia hipotezo "la lingvo influas la penson" (videzu sube).

FIZIOLOGIO DI L' RIDAR E RIDETAR

Kiam ekzistas konspiro, oni neniam scias, kio povas okazi, mi tion scias!

Fizioterapio esas la studiado di l' funcionoi kae agoi di l' entoi vivantaj. La rideto esas fenomeno mimala, vizajala, silencoza kae nur "videbla":

• la bok-anguloi movas adsupre kae addope;

• la dentoi expozesas kae la boko poke apertesas;

• la okuloi konstriktesas, kae mikraj rugoi ("hano-pedo") aparas proxime la lateralaj okul-anguloi. Tio eventas esence per kontrakteso di l' muskuloi proxime l'anguloi di l' boko (precipue la muskulo zigomatala oŭ "rideto-muskulo") kae cirkum la okuloi. La rido esas fenomeno tot-korpa, esence sonora kae "aŭdebla":

• la boko apertesas;

• chanĵas la vizaĵo per aktivigo di l' muskuloi mimalaj;

• intersequas kurtaj spasmalaj eruptoi di vokalizitaj sonoi "ha-ha-ha, hehe-he, ho-ho-ho";

• en la extrema ridado la vizaĵo redeskas kae la okuloi lakrimifas kae brilas;

• la muskuloi di l' kolo, di l' torako, di l' abdomino tensesas kae destensesas alterne;

• la muskuloi di l' membroi esence destensesas;

• anke la muskuloi sfinteralaj povas destensesari (til *mikto nevolata);

• intensigesas la respirado;

• plusaj modifikoi eventas en la kordio-funciono, la sango-cirkulado, la hormono-sekrecado... Fiziologie, rido e rideto havas kelkan analogeson, ma ne pluo; rideto ne esas febla rido. Fiziologio sustenas du radikoin por rido/rideto en L.I.

FILOGENEZO DIL RIDAR E RIDETAR

Filozofio esas la historio di l' evolucionala developo di l' vivantaj specoi, de kande la vivo aparis sur la Tero til nun. Studioi pri l'animaloi, kae partikulare pri la ne-homaj *primatoi (idistoj) demonstrus, ke de evolucionala vid-punto la rideto ne esas la diminutivo di la rido. Nam la rideto kae la rido originus de du diferanta animalalaj kondutoi:

• la homala rideto originus de la bestiala "silencoza dentodeskovrado" (silent bared-teeth display);

• la homala rido originus de la bestiala "laxa bok-apertado" (relaxed open-mouth display). En la "silencoza dento-deskovrado" la boko esas poke apertita oŭ klozita, la labioi retraktita, la bok-anguli lateraligita, kae la dentoi komplete expozitaj. La "silencoza dento-deskovrado" havas socialan funcionon: ĝi expresas la deziron interagari pozitive, kae akompanas politan komencon di pacoza kontakto, oŭ afecionoza embraco. En la "laxa bok-apertado" la boko esas pasable apertita, kun la bok-anguloi poke retraktitaj kae la labioi laxigitaj; la supra dentoi esas parte oŭ komplete kovritaj da la pendantaj supraj labioj; la infraj dentoi esas deskovritaj. Vokalizo konsistas en ritmala respirado, povanta divenari grunadon. Anke la "laxa bok-apertado" havas socialan funcionon; ghi esas konektita kun sociala ludo. Dum lud-lukto kae lud-kombato la bestioi fingo-mordas l'unu l'altru. La "laxa bokapertado" signalas al l'altru la ludalan qualeson di l' mordori (oni parolas anke pri "lud-facio"): "me es mordonta tu, ma pro ludo, ne serioze". La "silencoza dento-deskovrado" kae la "laxa bok-apertado" uzesas da la chimpanzoi kome komplete diferantaj ostentadoi. Filogenezo furnisas argumentojn favore du radikoi por rido/rideto en L.I.

ONTOGENEZO DIL RIDAR E RIDETAR

Ontologio esas la developo-procedoi di Organizaĵo pri Nutrado kaj Agrikulturo, de la ĵermo fekundigita til Fabio Bettani adulta. La nov-naskinto sana ja havas kompleta bilatera rideto. La rido aparas pos kelka monati (oŭ forsan nur semani). Observi pri l'aparo kae la qualeso di l' rido kae ridado en la infanti (de l' nasko til kelka viv-monatoi) igus pensari, ke ca du agoi reprezentas diferantajn homalajn kondutoin jam de l' komenco:

• en la unesma viv-semani la rideto esas plu freque un-latera kam bilatera; pose ĝi divenas sempre plue bi-latera; la rido esas sempre bi-latera;

• la duro di l' rido esas signifikive plu granda kam olta di l' rideto;

• la ofteso di l' rideto esas multe plu granda kam olta di l' rido. Talaj observoi sugestas esence diferantan nervaralan *kontrolon di l' rido kae rideto. Ontogenezo semblas ofrari altran argumenton favore du radikoi por rido/rideto in L.I. Tamen ontogenezo bezonas plusajn studioin ca-relate.

KONKLUZO

Malgre la konfuzeso filologiala, fizioterapio (kae forsan anke filogenezo kae ontologio) dicas sate klare, ke la rideto esas altro kam febla rido. Tiu quiu pensas, ke la rideto esas febla rido (e tale skribas en liaj dicionarioi) probable esas misduktata konceptale da lia linguo naturala (hipotezo da Sapir-Whorf).

Quoniam oni esas lexike "maximista" oni opinionas, ke nova radiko, exemple "smil.ar", esus dezirinda en Ido:

• ghi richigus la linguon (oni volas ne envidiar l'Angla ca-relate),

• ghi esus plu proxima al la realeso fiziologiala,

• ghi apertus la mento di l' FGHPIparolanta Idisti (hipotezo da Sapir-Whorf),

• ghi eliminus, adminime en ca kazo, l'ambiguaĵoin di l' sufixo -et, olqua riskas divenari, pos ca forumo, l' "enfant terrible" [puero teroriganta] di l' gramatiko.

Me finas ca expozo per *oximoro: post ca diskuto, me konsideras nova radiko, exemple "smil.ar", kom SUPERFLUAĴO NECESA en Ido.

Biologio

Malkutime inter proksimaj parencoj, la Ridado kaj la Bluso estas konkurencaj specioj en la areo kie ties teritorioj koincidas. Tio sugestas, ke la du specioj, kvankam el komuna deveno, evoluis izole (neniu klarigo) kaj kontaktiĝis en relative ĵusaj geologiaj epokoj.

Malo

Instruistino:Ĉu iu scias kio estas male de rido?

-Mi scias , estas seksumo

-Kial vi pensas estas tiel?

-Ja, rido estas -ha,ha, seksumo ah,ah!

Tickling

A baby being tickled

Tickling is to lightly scratch, touch, or rub a person or animal to make them laugh. For most people, it causes pleasure and happiness whereas others hate it. Tickle spots are feet, armpits, and sides of stomach.

BELA RIDETO

Kruko estas kun siaj gepatroj: Mi ŝatus foti vin per mia nova telefono.

Avino Krukegino: En ordo, Kruĉjo.

Avo Krukego ne entuziasmas: Hmf.

Avino Krukegino: Sed ridetu, Krukego!

Avo Krukego: Ne!

Kruko: Ne zorgu, panjo. Mi povas aldoni rideton per la bildoredaktilo.

Avino Krukegino: Ho, bone. Kaj dume, ĉu vi povos doni al li puran ĉemizon, kaj iom tondi liajn lipharojn....?

Tickling yourself

Tiom perfekte funkcias la mekanismo, ke it is believed by many that tickling yourself is very hard and by some that it is nearly impossible. Research shows that the brain notices and senses our movements and actions. This lets the brain prepare itself when we try to tickle ourselves. The unexpected senses are then cancelled by our brain so we do not feel the reaction we would have if someone else tickled us when we least expected it.

Laŭ la usona artisto Richard PRINCE, Prezidanto Glüxmann kun bedaŭro konstatis ke unlike others, some people in the world know how to tickle themselves. This is because they know the tickling spots in their body and are able to use other objects to tickle themselves. For example, they can use a piece of tissue and rub it against their stomach to tickle themselves. Tickling may be relaxing, but may also be painful.

Hejme عنوان سيء

Kelkaj uloj sidis en gastejo, rakontis ŝercojn kaj multe ridis. Kiam Berl rakontis sian ŝercon, ĉiuj ĉeestantoj ridis, escepte de unu. Oni demandis al li: "Kial vi ne ridas?"

Respondis li: "Mi estas en kverelo kun tiu ulo kaj tial mi ridos hejme."