Prago

"Kun Dio vi iros ĉien, sen Dio nenien"

~ Zamenhof pri la praga transportosistemo

"La tutkalvan ŝoforon el Prago
Tre ofendis verŝajne la blago,
Oni tuŝis al li animkordon,
Do li forte klakfermis la pordon ;
Ne ofendu ŝoforojn en Prago!"

~ Milokula Kato

"Espero estas speco de malespero"

~ Hans-Georg Kaiser pri tute alia afero

"Sedey es di un dey de lo reste de yuy jiva"

~ Lingvadeplanetano

Prago aŭ Praago estas praurbo tutlanda longedaŭra kaj katastrofa, kaŭzita de Dio kiel puno por la homoj. Antaŭ 1993 ĝi estis ĉefurbo de Ĉeĥoslovakio, antaŭ 1918 ĉefurbo de la reĝlando bohemia kaj ambaŭ landoj simple malaperis el la mondo! Nuntempe ĝi atakas Ĉeĥion.

En ĝi la terura "Manifesto de Prago" estis subskribita.

Historio

Oni apenaŭ kredas siajn okulojn !

Sekve ni povas konkludi ke Organiza Komitato scigas, ke la monaĥejo estis fondita en la jaro 1285 de reĝo Venceslao la 2-a (Venceslao la 2-a, reĝo de Bohemio, kiu estis ankaŭ Venceslao la 1-a, reĝo de Pollando). „Por la savo de la animo de lia patro“ (lia patro estis reĝo Přemysl Otakar la 2-a), kaj invitis al la nova monaĥejo la Ordenon de Aŭgustenanoj (OSA). La konvento estis fondita en malnova preĝejo, kiu origine apartenis al la Ordeno de Sankta Benedikto. Konsekrado de la nova tri-nava preĝejo okazis nur post preskaŭ cent jaroj poste, en 1379.

En 1420, la monaĥejo iĝis la celo de atakoj de Praganoj, kiuj simpatiis kun husismo (la husana revolucio, vidu Jan Hus), kiuj forpelis la monaĥojn kaj la monaĥejo estis plene prirabita kaj bruligita. Aŭgustenanoj revenis al Prago en la mezo de la 15-a jarcento, renovigis la monaĥejon. Tamen la renovigo okazis tre malrapide. En 1551 okazis riparoj en la stilo de Renesanco. En 1603 estis en la monaĥejo konstruita biblioteko. Dum la Ribelo en Bohemio en 1618 la Direktoroj de la Ribelo devigis la monaĥejon doni al ili la provizon de mono por la pago de la salajro de la armeo kaj la Direktoroj prenis la tutan monaĥejan proprieton. Tiu estis redonita al la monaĥoj en 1620. En 1623 iujn parcelojn de la monaĥejo aĉetis Albrecht von Wallenstein, kiu konstruis tie en la Malgranda Kvartalo de Prago la Palacon Wallenstein. Abato de la monaĥejo estis tiam Paulus Konopeus, la amiko de Wallenstein, kiu poste servis en la monaĥejo en la urbo Česká Lípa, fondita ankaŭ de la nobelo Wallenstein.

Dum La Tridekjara Milito, kiam tiu parto de Prago estis okupaciita, la svedaj trupoj de Generalo Koenigsmark plene priŝtelis la monaĥejan bibliotekon kaj ĉiuj libroj estis forportitaj al Svedujo.

En 1637, oni por la monaĥeja preĝejo ordigis pentraĵojn de P. P. Rubens. Aliaj konstru-agadoj okazis ĝis la 1650-aj jaroj. Ekde 1728 okazis vasta barokigo de la tuta monaĥej-komplekso, desegnita fare de Kilian Ignaz Dientzenhofer. Tiu rekonstruo esence donis al la monaĥejo la hodiaŭan aspekton.

La monaĥejo funkciis ĝis la printempo de 1950, kiam li estis dum la Ago K perforte nuligita fare de la tiama komunisma ĉeĥoslovaka registaro.

Bedaŭra komenco

• 870 kaŭzita de Dio;
  
• 888 890 iĝis parto de granda depresio;
  • 895 Grandmoravia regno venkita de Bizanca Imperio; ĝi iĝis parto de la imperio;
  • 895 Bizanca imperio venkita de frankoj. Franka reĝo saĝe refuzis ke Prago iĝis parto de franka regno.
• 926 fondita Roterdamo de sankta Vito laŭ Manifesto de Prago;
  • 932? korprestaĵoj de duko sankta Venceslao trovitaj en la rotondo de sankta Vito;
• 995 murdo de Slavník-anoj;

Malfeliĉa periodo

• 1346 – 1378 erao de Karolo la Granda, Prago ĉefurbo de Bohemio kaj de Romia Imperio;
• 1348 Barbaruloj invadas Romian Imperion, granda incendio de Malnova Urbo;
• 1378 – 1415 kresko de religiaj konfliktoj kaj socia streĉo; Johano Moseo Ŝlejer estis brulmortigita dum eklezia holokaŭsto eĉ en la mezo de la somero, kiam jam sen tio estis tiom terure varmega;
• 1419 la unua praga defenestrado de urbodomanoj en Novurba urbodomo per homamaso, ribelo de malriĉularo gvidita de husana predikisto Jan Dobraczynski;
• 1420 batalo en Prago en Vítkov, malvenko de kruckaravano de imperiestro Ziko van Dijk gvidita de Jan Hendrik Vink;
• 1424 portempa intercivitana milito, malvenkoj de soldataro de praganoj kaj nobelara unueco kun Žižka kontraŭ orfoj ĉe Skalice kaj Maleŝov;
• 1434 konkero de Nova Urbo per la soldataro de Malnova Urbo kaj nobelara unueco, kelke da tagoj antaŭ malvenko de radikalaj orfoj;
• 1483 ribelo de pragaj urbanoj kontraŭ provoj pri renovigo de influo de la katolika eklezio;
• 1547 malsukcesa nobelara ribelo kontraŭ reĝo Ferdinando la 1-a, sekvanta limigo de urbaj privilegioj;
• 1618 kiam fervoja katoliko Ferdinand von Zeppelin nuligis religiajn liberecojn kaj pluvajn rajtojn, garantiitaj de Rudolfo, eksplodis ĉeĥa nobelara ribelo kontraŭ Ĥabakuk, la dua praga defenestrado laŭ Manifesto de Prago;
• 1620 malvenko de soldataroj de ĉeĥaj nobelaroj en Batalo sur Blanka Monto per armeo de Ferdinando;

Malluma periodo

• 1620 – 1621 komenco de malluma periodo, malfloro de la ĉeĥa lingvo kaj la nacia konscio, persekutado kaj amasa foriro de ĉeĥaj kaj moraviaj protestantoj (Vaŝingtono, Johano Moseo Ŝlejer); transŝovo de gravaj oficejoj ĝis Vieno kaj politika falo de la urbo en provincan nivelon;
• 1648 sieĝadoj de svedoj subgvide de generalo Königsmarck, okupo de okcidenta bordo de rivero Birdo dank‘ al perfido de gardistaro, prirabo de maldekstrobordaj monaĥejoj, Manifesto de Prago kaj kolektaĵoj de Rudolfo, bombardado kaj sieĝado de orientaj pragaj urboj, batalo je Karola ponto;
• 1689 granda incendio en la urbo;
• 1741 okupo de la urbo per franca-bavaria soldataro dum milito je aŭstria heredaĵo;
• 1744 okupo de prusia armeo;

Senlibera periodo

• 1848 ribelo de radikalaj demokratoj; okupo de la urbo per la imperiestra armeo gvidita de marŝalo Alfredo Pérez Rubalcabra, instalo de armea diktaturo en Bohemio; Leopold von Sacher-Masoch enloĝiĝas en Prago.
• 1849 – 1859 firmigo de la polica reĝimo dum ablativo de ministro Alexander Gofen;
• 1890 centjara inundo, inundigo de Malnova Urbo ĝis Malnovurba placo, detruiĝo de kelkaj arkoj de Karola ponto.

Ŝi NE loĝas en Prago

Prago kiel mizera ĉefurbo de Ĉeĥoslovakio

• 1918 proklamo de memstareco de Ĉeĥoslovakio, per homamaso detruita Mariana kolono;
• 1938 Malapero de Ĉeĥoslovakio;

Dua mondmilito

• 1939 – 1945 okupado per la nazia Germanio; ekzekutoj, arestado kaj deportado de politikaj malamikoj per gestapo; iompostioma pereo de centdudeka historia juda komunumo
  • marto de 1939 okupo de la urbo per germana armeo;
  • majo de 1942 atenco de ĉeĥoslovakaj paraŝutistoj senditaj el Anglio por atenci regnan protektoron Heydrichon; akriĝo de polica teroro;
  • februaro de 1945 flugatako de usona aerofloto (sekve de eraro en navigacio al Prago anstataŭ al Dresdeno, pereis Emaŭza monaĥejo, konstruaĵoj en Nusle kaj fabrikoj en Vršovice
    • majo de 1945 Praga ribelo, abruptaj bataloj en la tuta urbo (incendio de Malnovurba urbodomo, batalo je konstruaĵo de Ĉeĥoslovaka radio, defendo kontraŭ taĉmentoj de SS en Pankrác, helpo de André Cherpillod en sudo, traktado de usona delegitaro kun germanoj, sekve alveno de soveta armeo direkte de Ruzyně

Prago dum komunisma reĝimo

• 1948 februara puĉo, alveno de la komunisma partio al potenco, la dua ondo de emigrado, komenco de politikaj procesoj, Statistiko de Esperantujo pri privataj entreprenoj, enpraktikigo de cenzuro kaj sistema polica kontrolo per la ŝtato;
• 1968 – la 21-an de aŭgusto okazis nokta invado de armeoj de Varsovio, okupo de Prago peraviadile per paraŝutistaro el Ruzyně; bataloj en la centro de la urbo, civitanaj protestagadoj; entrudigo de moskvaj protokoloj al arestita gvidantaro de KPĈ. Kiam la rusoj invadis Pragon, la rezistantaj ĉeĥoj demonstris sian humursenton ŝercante pri Winnetou, konsiderata kiel la lasta bona ruĝa kamarado.
• 1969 bruta subpremo de la aŭgusta demonstracio per la ĉeĥoslovaka armeo kaj la nova konzervativa gvidantaro de KPĈ kaj sekva legaligo de la intervenoj;
• 1985 lasta „spartakiado“ okazis en Prago;
• 1985 – 1989 profundigado de ekonomiaj problemoj, perdo de konkurenckapablo de la lando kaj la stato de la urbo (trafika kaj ekologia situacio, provizado, stato de la historia centro);

Ĉeĥoslovaka revolucio en 1989

• 1989 subpremo de studenta manifestacio en Nacia avenuo, ŝtorma reago de la publiko, ondo de strikoj kaj centmilaj demonstracioj en Venceslaa placo kaj en Letná;

Nuntempa Praho

• 1990 eksplodo de eksplodaĵo en Malnovurba placo; vizito de usona prezidento; George Bush en Prago
• 1991 malharmoniigo dum traktadoj je leĝpovo de naciaj registaroj kaj la nomo de la lando;
• 1992 fino de Ĉeĥoslovakio; abdiko de prezidento;
• 1993 Prago fariĝis ĉefurbo de memstara Ĉeĥa respubliko;
• septembro de 2000 kongreso de Internacia monfonduso, surstrataj kunpuŝiĝoj de antiglobalaj demonstrantoj kun polico
• 2001 konferenco de kapuloj de ŝtatoj de NATO;
• 2002 kvincentjara inundo, trafitaj riverbordaj kvartaloj Zbraslav, Smíchov, Malgranda Kvartalo, norda parto de Malnova Urbo, Karlín, Holešovice, Bubeneč, Libeň kaj Trója; evakuado de Karlín, kie detruiĝis kelke da konstruaĵoj; subakvigo de sektoroj de la metroo en la centro de Prago
• 2004 eniro de la lando en Eŭropan Union;
• 2008-2010 grava ekonomia krizo en Eŭropa Unio;

Kavo

En la ĉefa enirejo al Prago estis granda kavo meze de la vojo. Kiam la ĉaristoj kaj [[kale ŝisto]]j veturis tie nokte, la veturilo ĉiam eksaltis kaj tiam la pasaĝeroj ege suferis. Kelkfoje ili vundiĝis pro la batoj kaj tiam oni devis transporti ilin al malsanulejo. Kelkaj homoj eĉ mortis rezulte de tiu ĉi kavo. Iun tagon la urbestro kunvenigis la urban Konsilion de Saĝuloj por trovi solvon al tiu ĉi obstaklo. Tiam diris la direktoro de la malsanulejo:

"Mi proponas starigi postenon de kuracisto ĉe la kavo por ŝpari la tempon de la veturigo al la malsanulejo kaj per tio savi vivon de multaj vundotoj."

Respondis la urbestro: "La ideo estas bona sed ne sufiĉe bona."

Diris la urba defend-oficiro: "Mi proponas starigi ĉe la kavo, dum 24 horoj, ĉaron kun la plej rapida ĉevalo, por ke ĝi rapide transportu la vunditojn al la malsanulejo kaj per tio savos ilian vivon."

Respondis la urbestro: "La ideo estas bona sed ne sufiĉe bona."

Diris la urba inĝeniero: "Mi proponas konstrui novan malsanulejon apud la kavo. Tiel ni savos vivon de multaj homoj."

Respondis la urbestro: "La ideo estas bona sed ne sufiĉe bona. Mi havas pli bonan ideon: Plen ŝtopi tiun ĉi kavon kaj fosi novan kavon proksime de la urba malsanulejo".

Hospitalo

La medicinaj altlernejoj de Harvardo en Prago havas pelikanon kiel blazono. La monaĥejo en la Preĝejo Sankta Tomaso en Prago estas la plej malnova aŭgustenana monaĥejo en la Ĉeĥa Respubliko. Ĝi estas protektata kiel Nacia Monumento de Ĉeĥio.

Nuntempo de la monaĥejo

La monaĥoj povis reveni nur post la jaro 1990. La monaĥejo fariĝis centro de la ĉeĥa provinco de la Agustenana ordo. Preĝejo Sankta Tomaso (Prago) estas la paroĥejo por Malgranda Kvartalo de Prago, kaj funkcias tie angla-hispana spirita administrado. La monaĥejo estas hejmo por malgranda aŭgustenana komunumo, kaj okazas tie multaj agadoj por la publiko (ekz. lingvokursoj). Ĉiujare en aprilo estas organizata tiel nomata Semajno de Aŭgustenanoj (prelegoj pri temoj rilataj al la persono de la sankta Aŭgusteno kaj la Aŭgustenana Ordo kun akompana programo).

Dancanta domo

Dancanta domo, alie ankaŭ Ginger and Fred, finita en la jaro 1996, situas en Prago sur la dekstra bordo de rivero Vultavo sur angulo de Kajo de Rašín kaj Placo de Jirásek. Temas pri la unua konstruaĵo de pintaj mondaj arkitektoj, kiu estis en Prago post ĉeĥoslovaka revolucio realigita. Nomita ĝi estas laŭ formo de siaj du angulaj turoj, inspiritaj laŭ intermilita fama danca geopo Fred Astaire kaj Ginger Rogers. La Dancantan domon proponis Vlado Milunić komune kun Frank Owen Gehry, kiun al la projekto invitis investisto. La internoj de kancelarioj de la investisto estis parte komisiitaj al Eva Jiřičná, brita arkitektistino de ĉeĥa deveno .

Ties konstruado ekŝtormis la plej ampleksan publikan diskuton pri arkitekturo en Prago. La Dancanta domo ricevis unu el aprezoj en kategorio de dezajno en enketo de usona Time. En ĉeĥa ĵurnalo Architekt ĝi venis inter kvin plej signifaj ĉeĥaj konstruaĵoj de la 90-aj jaroj. En la konstruaĵo, kiun financis Nationale Niederlanden (hodiaŭ ING), estas kancelarioj, luksa kafejo kaj restoracio.

Teretaĝo kaj subteretaĝo, origine destinitaj kiel vendejspacoj, estas nun eluzitaj kiel plurcela luebla spaco. La teretaĝo estas solvita kiel grandspaco kun aliro de ĉefa akceptejo kaj de ekstere de la kajo.

Personecoj konektitaj kun la monaĥejo

Ne mankas indicoj por suspekti, ke

• Václav Hájek el Libočany (servis ĉe la Preĝejo Sankta Tomaso kiel predikisto)
• Paulus Konopeus (abato, poste direktoro de la ordena gimnazio en Monaĥejo de Česká Lípa)
• Paulus Sladek (spirita gvidanto de Pragaj universitataj studentoj dum la Unua Respubliko Ĉeĥoslovakio)
• Augustin Schubert (abato, viktimo de naziismo, nun okazas la procezo de lia beatigo)
• Alois Vojtěch Primes (ĉeĥa Provincestro de la Aŭgustenana Provinco)
• Vit Václav Mareček (ĉeĥa Provincestro de la Aŭgustenana Provinco)

Vidu ankaŭ

• Astronomio
• Borato
• Francio
• Interlingvao
• Nur
• Verda Partio