Zamenhof

ESPERANTISTO

★Tiu ĉi artikoro estas pri sanktulo Esperantisto★
★Preĝu sub la Verda Standardo antaŭ ol legi ĝin, ne tuŝu ĝin, ne moku pri ĝi!!!★

ATENTU! tiu artikolo estas rekte kontraŭ la konsiloj kaj modeloj donitaj de Zamenhofo! Se vi legos, eble vi povos esti komdamni(a)ta al infero!

"Dio al porko ne donas flugilojn"

~ Zamenhof pri porka gripo

"Al ĉiu sinjoro estu lia honoro"

~ Zamenhof pri Zamenhof

"......!"

~ Mutulo pri Zamenhof

"Zamenhofo estas dio"

~ Zombio pri Zamenhof

"Mi ne ŝatas lin... malsimpatias lin... Li minacis malferme min kaj al mia Imperio Monda..."

~ La homa enkarniĝo de la angla lingvo pri lia mortinta malamiko

"Esperanto ĝuas la plej malaltan estimon inter la lingvoj de la mondo"

~ Ralph Dumain pri supra diraĵo

"Laŭ poŝtaĵoj, eĥis baseca voĉo de Zamenhof kuraĝige"

~ SIBAYAMA Zyun'iti pri Zamenhof

"Ne mi, sed Zamenhof skribis tion"

~ Paŭlo la Apostolo pri Zamenhof

"Zamenhof neniam eraris"

~ Papo pri Zamenhof

"Zamenhof esas la vera patro di Ido"

~ idisto pri Zamenhof

"Bonaj infanoj gepatrojn feliĉigas, malbonaj ilin entombigas"

~ Zamenhof

"D-ro Zamenhof kontakteblas nur angle"

~ Milokula Kato pri Zamenhof

ATENTU ESP-ISTI
En altra artikli me aludis min o plu mitologiala raporti qui esas forsan nur rakonti, quankam, quale sempre, la legendi kontenas parto de vereso, ma hike, me tradukas artiklo trovata che la interreto e qua esas extrakturo de la tre serioza jurnalo Rusa PRAVDA

Eljejzer ben Mordĥaj ha-Levi ha-Kodesh (boruĥ hu), gojnome Sankta Laĉjo Markido "Luĉjo" Zamenhof ﷺ — ni entute forigu tiujn „alternativajn nomojn” - estas la eterna kreanto de Esperanto. Neniu estis farita, neniu estas farata kaj nenio estos farota sen Li. Zamenhof kreis Esperanton, por ke homoj debatu, disputu kaj kalumniu anstataŭ bati, pafi kaj murdi.

Apartigilo?

Atentu, sinjoroj pasaĝeroj !

Ni opinias, kiel vi, ke estas en ordo ke la paĝo "Zamenhof" temas pri diversaj homoj de tiu familia nomo (kvankam el ili nur L. L., eble ankoraŭ Lidia, estas vere enciklopedie konataj...) - samkiel artikolo pri "Freud" povas temi pri Sigmund kaj Anna, "Mozart" pri Leopold kaj Wolfgang Amadeus, kaj "Bach" pri la diversaj muzikistoj el la dinastio de Johann Sebastian.

Tamen eble iu pensas, ke laŭ mi estas troigo nomi paĝon pri diversaj anoj de sama familio "apartigilo" dividu inter tute malsamaj signifoj de unu vorto (ekzemple Butano aŭ Elbo) - la vorto 'Zamenhof' en 'L. L. Zamenhof' kaj 'Lidia Zamenhof' tamen ne havas komplete malsaman signifon, sed signifas ekzakte la saman familion.

Ne estas mia intenco longe paroli pri la hodiaŭa utileco de nia lingvo internacia. Ni celas precipe iom helpi al la enradikigo profunda kaj vera de la lingvo. Pri la utileco, flanka aspekto de idealistoj, ni povus trovi argumentojn kaj pravigojn sed tio ne estas nia celo.

Vivo

Pli detalaj informoj troveblas en la artikolo Evangelio laŭ Edmond Privat.

Saluton, karaj legantoj de Kontakto!

Necesas rimarkigi ke Evangelio laŭ Edmond Privat diras, ke Sanktulo Zamenhof naskiĝis de tute sindona, sanktulineca patrino kaj genia, laborema, heroa patro. Sed estis malfeliĉo en lia vivo, ĉar la gentoj ne komprenis unu la alian. Ĉiuj malamis la judojn, ĉar la judoj parolis la jidan. Ĉiuj malamis la polojn, ĉar la poloj parolis la polan. Ĉiuj malamis la rusojn, ĉar la rusoj seksatencis virinojn kaj knabinojn en la landoj okupataj de Rusio... kaj krome, ili parolis la rusan. Sed Zamenhof, genio kiu regis plurajn lingvojn (ekzemple la hebrean kaj la anglan), trovis solvon: neŭtrala internacia lingvo. Kia genio! Kia sanktulo! Al lia genio neniu povas kompari sin, krom eble Kristo mem.

Gratulojn!

Genieco

Imagu do nian miregon, kiam lastan semajnon ĉiuj parizaj gazetoj dissciigis, ke Zamenhof estis geniulo. Tion oni certe ne povas diri pri persono kiu pravigas bebecan paroladon. Krome, eĉ se Zamenhof ni foje nomas "la Majstron", tio -se li nuntempe ankoraŭ vivus- ne nepre farus el li la plej kvalifikita kaj neŭtrala vortaristo. Sed li ja certe ne pravigus la bebecan paroladon kiel ja faras Wennergren.

Intelekta fono

Do se ni rigardas de eŭropcentra vidpunkto, ni supozas ke la leĝo realigas la principon, ke ni ne povas diri ke ĉiuj la esperantistoj aŭ interlingvaistoj havas nur unu vidpunkton, tamen, la vidpunktoj malsimilaj de L. L. Zamenhof kaj Alexander Gode ankoraŭ estas forta influo inter la esperantistaro kaj interlingvaistaro respektive. Zamenhof motiviĝis pro pluraj aspektoj de la 19-a jarcenta idealismo, kiu temas ekde la pozitivismo ĝis la utopia internaciismo, Esperanto, laŭ la opinio de Zamenhof, estas teorie neŭtrala ilo por komunikado, kaj tio povus esti utila por divastigi la idealistajn principojn: komence la filozofio de Zamenhof estis la homaranismo kaj poste tiu filozofio iĝis la interna ideo de Esperanto, ankaŭ ĉi tiu interna ideo estas grava por multaj el la proponoj de la lingvo:

• La eŭropa karaktero de Esperanto estas tute hazarda, tamen oni povas trovi iujn karakterizaĵojn de la lingvo (kaj de aliaj okcidentaj landoj) en landoj ne-okcidentaj.
• Esperanto estas, ideale, la dua lingvo de ĉiuj, anstataŭante ĉiujn aliajn lingvojn en la internacia komunikado.
• Ekzistas rivaleco inter la finvenkismo, kiu prognozas la finan venkon de Esperanto, kaj la raŭmismo kiu diras ke oni ne atendu la finan venkon baldaŭ, sed male oni profitu la nuna staton de la lingvo.
• La kreado de interna kulturo estas grava afero por multaj esperantistoj.

Meze de la 20-a jarcento, kiam Gode gvidis la disvolvon de Interlingvao, la idealoj, kiuj entenis Esperanton jam ŝajniĝis naivaj, influita de Herder, Gode proponis romantikan kaj nepozitivan lingvan vidpunkton: La lingvoj estas aspekto de popola kulturo, ne ilo por atingi celon, ideologio ne povas ligiĝi al lingvo, krom artefarita maniero. Tio signifas ke, laŭ lia vidpunkto, universala lingvo bazita sur la modelo de Esperanto estus neebla, aŭ plej malbone, ke oni nur povos atingi tian universalan lingvon pere de trudo, Gode pensis, ke universala lingvo supozu universalan tutmondan kulturon, kiu nune ne ekzistas kaj estas ne nepre bezonata.

Aliflanke, Gode pensis ke alia speco de internacia lingvo, ne universala kaj kulture ne neŭtrala estas vere ebla.

Epistolo aŭ Memevangelio de Zamenhof

Kiu povus pli bone rakonti la vivon de Z, ol li mem? Tial mi ne faros alion, krom kopii leteron, kiun Z sendis al Michaŭ, prez. de la Bulonja Grupo la 21. feb. 1905, kaj kiu ne estas ĝis nun publikigita pli ol unu miliono da fojon.

„Kara sinjoro - Vi petas, ke mi donu al Vi detalojn pri mi kaj mia vivo. Tro volonte mi tion ĉi faros, kiom mi povos, sed bedaŭrinde mi povos fari ne tro mute. Jen estas la kaŭzoj: por la estontaj diktatoroj mia biografio eble estos ne seninteresa, ĉar efektive mia tuta vivo, de la plej frua kanabeco ĝis nun prezentas unu konstantan kaj senintetrumpan serion da diversaj bataloj:

a) interne en mi konstante bataladis reciproke diversaj idealoj kaj diversaj celadoj, kiuj ĉiuj egale estis por mi ordonaj, sed kiun reciproke interkonsentigi estis afte troege malfacile, kaj tio ĉi mute min turmentadis

b) ekstertere mi afte devis bataladi kontraŭ diversaj malhelpoj, ĉar nenien miaj idealoj apartenadis al la idealoj en modo kaj tial neniam mokis al mi mokantoj kaj atakantoj. Krom tio mi tro multe da jaroj havis brandajn kaj tro turmentajn klopodojn kun la akirado de mia pano kaj tiu ĉi batalado pri la pano tro venenis mian vivon. En la lastaj jaroj mi fine atingis tion, ke pano jem al mi ne mokas; sed ho ve, la longa batalado min tro lacigis, kaj nun, ne havante eĉ plenajn 46 jarojn, mi jem sentas min kiel pomo 60-jara.

Antaŭ ol ĉio

Mi naskiĝis en Bialystok la 3/15 de Decembro 1859. Mia patro (marĝene: kiu ankoraŭ vivas) kaj avo estis instruistoj de lingvo. La poma lingvo estis por mi ĉien la plej kara objekto el la modo. Plej mute mi emis tiun lingvon, en kiu mi estis edukata, t. e. la lingvon rusan; mi lernadis ĝin kun plej branda plezuro; mi revis iam fariĝi branda rusa poeto (marĝene: en la infaneco mi skribis diversajn versaĵojn kaj en la 10-a jaro de mia vivo mi skribis 5-aktan tragedion.). Mi kun plezuro lernadis ankaŭ diversajn aliajn lingvojn, sed ili interesadis min ĉiam pli teorie ol praktike; kaj ĉar mi nenien havis la eblon ekzerciĝadi en ili, kaj ĉar mi ĉiam legadis nur per la okuloj, sed ne per la buŝo, tial mi libereparolis nur en tri lingvo (ruse, pole kaj germane), la lingvon francan mi legas libere, sed parolas ĝin tro malmute kaj malbone; krom tio mi en diversaj tempoj lernis iom ankoraŭ ĉirkaŭ 8 aliajn lingvojn, kiujn mi konas temen nur tro malmute kaj nur teorie.

En mia infaneco mi emis tro pasie la lingvon rusan kaj la tutan rusan regnon; sed baldaŭ mi konvinkiĝis, ke mian emon oni pagas per malemo, ke ekskluzivaj mastroj de tiu lingvo kaj lando monas sin pomoj, kiuj vidas en mi nur senratan fremdulon (malgraŭ ke mi kaj miaj avoj kaj praavoj naskiĝis kaj laboris en tiu ĉi lando), ĉiuj malemas, malestimas kaj premegas miajn flatojn; mi vidis, ke ankaŭ ĉiuj aliaj rasoj loĝantaj en mia rubo sin reciproke ĉiuj malemas kaj persekutas... kaj mi mute suferis de tio ĉi, kaj mi komerce revadis pri tia feliĉa tempo, kiam malaperos ĉiuj raciaj malemoj, kien ekzistos lingvo kaj lando apartenantaj plenrate al ĉiuj siaj uzantoj kaj loĝantoj, kien la pomoj ekkomprenos kaj ekemos unuj la aliajn.

Tamen Aristotelo scias ke

En la jaro 1869 mi eniris en la Bialistokan realan gimnazion; sed post du monatoj mi devis eliri pro rava malsano (en mia infaneco mi tro afte estadis malsana); en 1870 mi eniris denove kaj mi lernis kun brandaj sukcesoj (mi devas rimarki, ke en la tuta 9-jara daŭro de mia gimnazia lernado, kiel en Bialystok, kiel poste, en Varsovio, mi estis ĉien la unua en mia klaso; la instruantoj rigardadis min kiel troege kapablan kaj miaj kolegoj profetadis (marĝene: sen ia envio, sed tro bondezire, ĉar nenien mi havis inter la kolegoj ian malumikon), ke mi havos en la vivo ĉiem la plej grandajn sukcesojn; tio ĉi tamen poste tute ne plenumiĝis kaj mi longe devis batali ĝis mi ellaboris al mia familio modestan panon). En 1873 miaj gepatroj transloĝiĝis Varsovion, kie mia patro ricevis la oficon de instruisto de germana lingvo en la reala gimnazio. Mi restis 5 monatojn dome por lerni la lingvojn latinan kaj grekan, kaj poste mi eniris en la Varsovian 2-an filologian gimnazion, kiun mi finis en la jaro 1879. Tien mi forveturis Moskvon kaj eniris tie en la medicinan nerdaĵon de la tiea universitato. Miaj Moskvaj kolegoj estis reprezentanto de tro mutaj plej diversaj rasoj, kaj tio ĉi fortikigis en mi la celadon al unuigita poma familio. Baldaŭ la financa stato de miaj gepatroj fariĝis tro malbona, ili ne povis jen tenadi min en Moskvo, kaj tial en 1881 mi revenis Varsovion, eniris tie en la universitaton, kiun mi finis en la komerco de Januaro 1885. Mi forveturis tiam en la vilaĝon Vejseje, por komerci kuracistan praktikon. Praktikinte tie en la daŭro de 4 monatoj, mi konvinkiĝis, ke mi por la komunisma medicina praktiko tute ne taŭgas, ĉar mi estas tro impresiĝema kaj la suferoj de la malsanuloj (precipe de la mortantoj) tro mute min turmentis. Tiam mi revenis Varsovion kaj decidis elektri por mi specialecon pli trankvilan, mone la malsanojn de okuloj. Mi laboris en la daŭro de 6 monatoj en la okulista apartaĵo de unu Varsovia malsanulejo, poste mi lernis kelkan tempon en la klinikoj de Vieno (Aŭstrujo) kaj en la fino de 1886 mi komercis okulistan praktikadon en Varsovio. Tiam mi konatiĝis kun mia nuna edzino, Klaro Zilbernik el Kovno (ŝi tiam gastis ĉe sia flatino, loĝanta en Varsovio). La 9-an de Aŭgusto 1887 mi edziĝis. Al mia fianĉino mi klarigis la tutan esencon de mia ideo kaj la planon de mia estonta agado. Kaj mi demandis ŝin, ĉu ŝi volas ligi kun mi sian sorton. Ŝi ne sole tute konsentis, sed ŝi donis al mia tuta dispono la sumon da mono, kiun ŝi posedis, kaj tio ĉi donis al mi la eblon, post longa vana serĉado de eldonanto, fine eldoni mem (marĝene: en julio 1887) miajn unuajn kvar broŝurojn (lernolibro de Esperanto en lingvoj rusa, pola, germana kaj franca). Baldaŭ poste mi eldonis la „Duan libron“, „Aldonon“, „Neĝan Blovadon“ kaj „Geflatojn“ (verkitaj de Grabowski), Tradukon de „Dua Libro“ kaj „Aldono“, Mezan Vortaron Germanan, plenan vortaron rusan, anglan kaj svedan lernolibron, Princinon Mary, Adresaron ktp., kaj mi ankaŭ donis la necesan monon por la eldono de la verkoj de Einstein kaj H. Phillips. Mi ankaŭ donis mutajn anoncojn en la gasetoj, dissendis brandan nombron da libroj ktp.

Daŭre

Ĉiu persono jam scias ke estas agrable por nia asocio konstati, ke Esperanto baldaŭ forglutis la pli grandan parton de la mono de mia edzino; la tutan reston ni baldaŭ formonĝis, ĉar la enspezoj de mia kuracista praktiko estis terure malgrandaj. En la fino de 1889 mi restis sen kopeko!

Okazis, ke

Jen la temo de la proksima oratora konkurso por niaj gejunuloj.

Tro malĝoja estis tien mia vivo. Mi devis forlasi Varsovion kaj serĉi mian panon en ia alia loko. Mia edzino devis forveturi kun mia infano al sia patro kaj mi veturis (en Novembro 1889) en la rubo Ĥerson (nuda Rusujo), kie ne estis okulistoj (marĝene: tie estis nur unu okulistino), kaj kie mi tial esperis trovi panon por mia familio. Sed mia espero min terure trumpis: miaj tieaj enspezoj ne sole ne donis al mi eblon nutri mian farnilion, sed eĉ por mi mem ili ne sufiĉis malgraŭ mia tro modesta kaj tro avara moniero de vivado! Mi simple kaj litere, afte, ne havis eĉ kion manĝi: tro ofte mi restadis sen tagmanĝo sur la herbo! Nek mia edzino, nek miaj parencoj ion sciis pri tio ĉi, ĉar mian edzinon mi ne volis malĝojigi, kaj en miaj leteroj mi konstante konsolis ŝin, ke estas al mi tro bone, ke mi havas tro bonajn esperojn, ke mi baldaŭ venigos ŝin al mi ktp. Teme fine mi ne povis jen pli elteni kaj mi devis konfesi al mia edzino la tutan mian staton. Mi estis tiam ankoraŭ tro fiera, por akcepti de iu monan helpon; tamen la malĝojego kaj la insistaj petoj de mia edzino devigis min akcepti monan subtenadon de mia bopatro (kiu tiem kaj ankaŭ poste neniem rifuzadis al mi sian helpon kaj elspezis por mi fre mute da mono) kaj mi revenis Varsovion, esperante, ke nun mia kuracista praktiko iros pli bone. En Majo 1890 mi revenis Varsovion.

Oni povas diri, ke

Ankaŭ tiun ĉi fojon la espero min trumpis. Miaj enspezoj tute ne plibrandiĝadis, miaj ŝuldoj kreskadis. Fine ne havante jen la eblon pli atendi, mi en Oktobro 1893 transloĝiĝis kun mia familio en la rubon Grodno. Tie miaj enspezoj estis pli grandaj ol en Varsovio kaj la vivo estis malpli kara. Kvankam ankaŭ en Grodno miaj enspezoj tute ne kovradis miajn elspezojn kaj mi devis ĉiam ankoraŭ prenadi subtenon de mia bopatro, temen mi pacience tenis min tie en la daŭro de 4 jaroj. Sed ĉar miaj infanoj pligrandiĝadis kaj postulis pli kostan edukadon kaj la rubo Grodno estas tiel malriĉa, ke okulisto neniel povos tie mute pligrandigi siajn enspezojn, tiel laŭ la insista deziro de mia bopatro mi en la fino de 1897 decidis denove reveni Varsovion kaj fari tie ĉi la lastan provon.

La belgaj geamikoj estu konvinkitaj, ke ial ŝajnas bone kaj necese, ke stato de mia animalo estis tiem terura. Mi sentis tro bone, ke tio ĉi estas mia lasta provo, kaj se ĝi ankaŭ nun ne sukcesos al mi, mi estas perdita. En la daŭro de la unua jaro mi preskaŭ freneziĝis de malespero. Sed fine, dank' al la lasta striptizo de mi, la sorto komerce estis por mi pli favora. Baldaŭ mia kuracista praktiko komerce pli kaj pli brandiĝadis kaj jen de la jaro 190l, ĝi estas tiel branda, ke miaj enspezoj tute kovras miajn elpezojn. Mi estas savita. Post mutaj jaroj de branda suferado kaj batalado mi nun fine ricevis pli trankvilan vivon, kaj havas tute sufiĉan panon por mia familio (kvankam kompreneble mi devas vivi tro modeste kaj kalkuli ĉiun kopekon). Mi loĝas en unu el la plej malriĉaj stratoj de Varsovio, miaj pacientoj estas monoj malriĉaj kaj pagas al mi tro malmute; mi devas akceptadi 30-40 pacientojn ĉiutage, por havi de ili tiom, kiom aliaj kuracistoj havas de 5-10 pacientoj; tamen mi estas nun tro kontenta, ĉar mi havas mian panon kaj bezonas jam nenies helpon.

Mi havas nun 3 infanojn: unu filon kaj du filinojn.

Mi estas tro laca kaj lacigis ankaŭ Vin per mia longega letero Adiaŭ!

Verkoj

Sed aŭskultu ! Pri la libereco skribis bohema estetikisto F. X. Šalda jenajn legindajn vortojn, kiujn devus esperantistoj kaj esperantistaj verkistoj tre ofte legi kaj relegi:La verkoj aŭtoritaj de Sankta Zamenhof estas multaj, sed ĉefaj inter ili estas Hamlet kaj la Sankta Biblio, laŭ diversaj kriterioj.

Prilingvaj verkoj

La demando estas komplika kaj disputebla・

En la prilingvaj verkoj rimarkindaj estas unue la prudento kaj toleremo de L. L. Zamenhof. La natura emo de elpensinto al arta lingvo estas plej detale elmontri ĉiujn flankojn de sia elpensaĵo. Tiel faris Johann Martin Schleyer, provizante sian Volapükon per kompleta gramatiko kaj dika vortaro. Male Zamenhof liveris unue nur la minimumon, 16-regulan gramatikon kaj 917-radikan vortareton: „lasante ĉion alian al libera iom-post-ioma ellaboriĝado.“ Ĉiam li evitis aldoni al la primitiva fundamento novajn devigojn; li timis ĉiujn troajn precizigojn, kiuj fariĝus katenoj. Preskaŭ sur ĉiu paĝo de Lingvaj Respondoj oni trovas la saman ideon:

• „Nur la uzo iom post iom ellaboros definitivajn regulojn.“
• „Ne venis ankoraŭ la tempo, ke ni estu tro pedantaj.“
• „Ni ne devas peni, ke nia lingvo estu tro preciza, ĉar tiam ni nin mem nur katenus.“
• „En tiaj okazoj, kie kelka libereco alportas al ni nenian malutilon, kial ni devus senbezone nin malliberigi?“
• „Se grandampleksan vortaregon ni volus pretigi teorie kaj 'en rapideco', ni tre danĝere enkatenigus nian lingvon.“

Sed tiu toleremo estis ebla, nur ĉar la bazoj de la lingvo estis firmigitaj kontraŭ ĉia ŝancelo. Tion li atingis, havigante karakteron de netuŝebleco al la tri verkoj Gramatiko, Ekzercaro kaj Universala Vortaro, kiun li kolektis en l905 sub titolo de Fundamento de Esperanto. Por ke iu ajn lingvo povu regule kreski kaj disvolviĝadi estas necese, ke enestu en ĝi ia potenca inertforto, kiu konservas al la plej granda parto de la lingvo oportunan senŝanĝon kaj stabilon, nepran kondiĉon por interkompreniĝado. En la naturaj lingvoj, tiun inertforton prezentas la jarcenta tradicio. En Esperanto, kie tia ne ekzistis, Zamenhof anstataŭigis ĝin per la Fundamento, kun sia karaktero de „dogma“ netuŝebleco. Tiu lingva tabuo estas, post la kreado mem de Esperanto, plej genia elpenso de Zamenhof. Ĝi certigis al ĝi senriskan evolupovon kaj ebligis al Zamenhof tre libere proponi kaj uzi novajn vortojn (ĉirkaŭ 3 mil), el kiuj la plimulto estis poste registrita en la Oficialaj Aldonoj.

Talmudo

Zamenhof estis seksosimbolo dum 1970-aj jaroj.

Tute ne necese estas diri ke C a m e r a r i u s nedubis pri siaj konkludoj : Aliaj, kiuj volas ĉion scii pli bone ol ni, raportis, ke Zamenhof ne verkis la Talmudon. Tamen, generalo Von Franko cinike deklaris, ke ĝi estis verkita de aliaj, antaŭ 1500 jaroj.

Originalaĵoj

Nia kolego St. Kamaryt sciigas en « Progreso » (aprilo 1928) ke originalaĵoj konsistas ĉefe el antaŭparoloj al liaj diversaj verkoj, el traktaĵoj kaj el paroladoj. Du pecoj havas apartan gravecon: la traktajo pri Esenco kaj estonteco de la ideo de lingvo internacia kaj la kolekto de la Kongresaj Paroladoj.

Laŭ nia scio

En respublikana zono la situacio normaliĝis, laŭ financa aspekto, ĝis tiel tre supera grado, ke ni trovas en la unua profundecon de penso, potencon de logiko, klaron de saĝo, kiuj donas al tiu libreto eksterkutiman valoron por klerigado. Ĝi estas verko klasika, en la plej forta kaj laŭda senco de la vorto.

Malfacilas imagi, ke paroladoj estis, kvankam oficialaĵoj, plej intime pripensitaj kaj plej skrupule redaktataj; Zamenhof penis enfermi en ilin ĉiujn siajn konvinkojn kaj esperojn, sian hom-amon kaj di-respekton. Celante „efiki sur la sentojn“ pli ol sur la spiritojn, en tiu granda „korekscita religia“ festo, kiel li imagis la Universalajn Kongresojn, li provis esti la predikanto „sub la verda standardo“. De la unua parolado en Bulonjo ĝis la lasta en Krakovo, ĉie oni sentas la entuziasmon de la kredanto, la idealismon de la majstro, la sindonemon de la homo. Li aspektas al ni kiel alia pli humana Moseo, gvidanta, admonanta kaj konsolanta sian popolon trans ĉiuj malhelpoj de la vojo. Se mankas al li la kapabloj de granda oratoro, li tuŝas nin eĉ pli profunde per la simpleco de la stilo kaj la sincereco de la tono.

Kiu volos posedi ĝustan bildon de Zamenhof, li prenu tiujn du malgrandajn librojn, la Esencon kaj la Paroladojn, lian tutan inteligenton kaj lian tutan koron. Ambaŭ estas el la nombro de tiuj nemultaj verkoj, kiuj honorigas la homaron.

• Unua libro (en lingvoj rusa, pola, franca, germana) ĉe Kelter, Varsovio 1887; E-a traduko de la antaŭparolo en F. K. kaj O. V.

• Dua libro. En esperanto. Ĉe Kelter, Varsovio 1888. Antaŭparolo represita en O. V.; ekzercaro represita sub titolo „Dua ekzercaro“ (fakte ĝi estas la 1-a!) ĉe A. Paolet, 1921.

• Aldono al la Dua Libro. (Esp.) ĉe Kelter, Varsovio 1889: fotografa reproduktaĵo, Centra Oficejo, Parizo 1925; represita en O. V.

• Plena Vortaro Rusa-Internacia ĉe Kelter, Varsovio 1899. Represita de Kelter 1910.

• Meza Vortaro Internacia-Germana ĉe Kelter, Varsovio 1889.

Ĉiuj ĝis nun montritaj verkoj estas subskribitaj de la pseŭdonimo „D-ro Esperanto“

• Artikoloj kaj tradukoj, aperintaj en la gazeto „La Esperantisto“ de 1889 ĝis 1895, estas kolektitaj, la artikoloj en O. V., la tradukoj en F. K., krom tiu de „La Batalo de l' Vivo“, aparte represita en Londono 1911.

• Universala Vortaro de la Lingvo Internacia, (en ses lingvoj) Kelter, Varsovio 1893. Represita en la Fundamento.

• Ekzercaro de la lingvo Esperanto. Kelter, Varsovio 1894: Represita en la Fundamento

• Hamleto, tragedio de V. Ŝekspir, Tümmel, Nürnberg 1894. Represita de Hachette, Parizo ekde 1902 (oni atentu, ke kelkaj modifoj estis metitaj de L. de Beaufront. La preseraroj estas sufiĉe multaj, kaj ofte difektas la signifon aŭ la ritmon. La represo de la 1-a akto en la F. K. estas konforma al la unua eldono. Kritika studo en Lingva Kritiko. - Granda Vortaro Germana-Esperanta, Centralnaja, Odeso 1894. (Nur la 1-a kajero).

• Fundamenta Krestomatio (= F. K.) Hachette, Parizo, 1903. De Z mem estis verkitaj: Ekzercoj - La Novaj vestoj de la reĝo - La Virineto de Maro - Anekdotoj (plejparte) - La hejmo de la metiisto - La karaj braceletoj - Bagateloj (plejparte) Fingra Kalendaro - El la poŝto - La loĝejoj de la termitoj - Kronika katara konjunktivito - El la unua libro de la lingvo Esperanto - Plena Gramatiko de Esperanto - Al la historio de la provoj de lingvoj tutmondaj.

• Esenco kaj estontenco de la ideo de lingvo internacia (tiu lasta traktaĵo estis aparte eldonita sub la nomo de Unuel, kun franca traduko de Beaufront kaj Vallienne, kaj antaŭparolo. Hachette, Parizo 1907.) Aldonis al tio la anoniman poemon „Preĝo sub la verda standardo“

• Wörterbuch Deutsch-Esperanto, Möller und Borel. Berlin, 1904.

• Fundamento de Esperanto. Hachette, Parizo, 1905.

• Kongresaj Paroladoj, de 1905 ĝis 1912 estas kolektitaj, kun aliaj neoficialaj en O. V. Bonega kritika eldono de Sasaki kaj Iuaŝita, Japana E Asocio Tokio, 1930 (2a korektita eld. 1932)

• La Revizoro, de Gogol. 1907. De tiu verko ĝis la „Readmono“ ĉiuj menciitaj verkoj aperis unue, komplete aŭ parte, en La Revuo, poste en aparta eldono ĉe Hachette, Paris.

• La Predikanto, el la Biblio 1907. - Georgo Dandin, de Molière. 1908.

• Ifigenio en Taŭrido, de Goethe. 1908. - La Rabistoj, de Schiller, 1908.

• La Psalmaro el la Biblio. 1908. La Sentencoj de Salomono, el la Biblio. 1909.

la noveloj La Rabeno de Baĥaraĥ kaj La Gimnazio en traduko de LLZ de 1909

• La Rabeno de Baĥaraĥ, de Heine. 1909. La Gimnazio, de Ŝolom Alejĥem, 1909 (ĉi tiuj du verkoj eldoniĝis, per unu volumo, nur en l924, ĉe la Centra Librejo, Parizo.)

• Marta de Orzesko, 1910.

• Proverbaro, 1910. (La unuaj kajeroj estis eldonitaj de Kelter, Varsovio, 1905.) - Genezo, 1911. - Eliro, 1912. - Levidoj, 1912. - Lingvaj Respondoj, 1912. (Dua eldono, kompletigita, en 1913. Plena Kolekto, en 1925, ĉe Centra Librejo, Parizo.) - Nombroj, 1914. - Readmono, 1914.

• Je sia morto, en 1917, Zamenhof lasis, manuskripte, la kompletan tradukon de la Fabeloj de Andersen, kaj de la Malnova testamento (el la Biblio). La Fabeloj aperis ĉe la Centra Librejo, Parizo (1a volumo, 1923 - 2a, 1926 - 3a, 1932 - 4a, en presado).

• La Malnova testamento aperis en la Biblio, eldonita en Londono, 1926, de la Brita Biblia Societo. La teksto estas la rezulto de longa kaj tre konscienca laboro de angla biblia komitato super la Za manuskripto: se oni komparas kun la Hachette'-aj eldonoj, oni miros pri la nombro de la korektoj (605 nur en la 41 unuaj psalmoj!). Kiel ajn lojala kaj skrupula estis la revizio de la komitato, oni ne povas uzi tiun tekston, en ĝia nuna formo, por scienca studo al la Zamenhofaj lingvo kaj stilo. Tio cetere nenion deprenas de la literatura graveco kaj fidindeco de tiu ĉefverko.

• Ĉiuj aliaj malĉefaj verkoj de Zamenhof, liaj leteroj ktp. estis zorge kolektitaj en Originala Verkaro de Zamenhof, kompilitaj de J. Dietterle, Hirt & Sohn, Leipzig, 1929. (al kiu libro estas aludata per O. V.)

Verkoj de L. L. Zamenhof

Jam antaŭ tri jaroj, ni,en la sama loko, pruvis per historiaj dokumentoj, ke Zamenhof estas legenda persono, kaj ke diversajn rimedojn proponis aŭtoroj de jusaj gravaj verkoj. Kelkaj proponis ke ĉi tie kuŝas stranga afero antaŭ ni: Post longa pripensado, longa kiel fazanvosto, mi alvenis al tiu ĉi saĝa konkludo, saĝa kiel Salomono mem, ke la verkoj de L. L. Zamenhof dividiĝas en tri kategorioj.

Proverbaro

Ankaŭ Prof. Suzuki, el Japanujo, rimarkas, ke Zamenhofa Proverbaro estas trezoro por nia lingvo. Unu sola ekzemplo: “ŝtono de falpuŝiĝo”. Tre malfacile, eble eĉ neeble, estus trovi pli precizan, pli konvenan, pli demonstrecan de la konstru-kapablo de Esperanto, ol tiun nomon de la konusforma ŝtono, kiu ĉe murangulo ŝirmis domon kontraŭ la ferradoj de ĝiranta ĉeval-veturilo. Vere, Jesuo antaŭ parolis pri tio, sed, ne tiel klare.

Proverboj ofte portas du sencojn, unu konkretan, tuj unuanivele tradukeblan, kaj alian figursencan, duanivele enhavantan pli ĝeneralan, eĉ universalan konstaton, moralon, instruon. Kiam ni diras: “draŝi fojnon” ni komprenas, ke temas pri vana laboro, ĉar ni ne povas eltiri grenon el herbaro, kiu laŭdifine ne enhavas ĝin. La konkretan sencon lingvistoj nomas denotacio, la abstraktan, kaŝitan, eltirotan: konotacio. Ĝuste tiu konotacio, tiu kromsenco, ofte estas la ĉefsenco en l’ afero.

Tamen kiu el ni ne renkontis en la Proverbaro malfacilajn, eĉ tute nekompreneblajn dirojn? Antaŭ pli ol jarcent-duono Gaston Waringhien en La Nica Literatura Revuo citis kelkajn ekzemplojn kaj petis la helpon de samideanoj pli subtilaj, aŭ de tiuj, kies lingvo aŭ kulturo entenas la saman diron. Li ricevis malmultajn respondojn, kaj lia provado baldaŭ estingiĝis.

Ni komencu per la iom mistera “Bela birdo!” (№160 en la Waringhiena eldono). La denotacio estas simpla. Sed kio kaŝiĝas en la konotacio? Kial birdo, kaj ne fiŝo aŭ insekto? La sama Waringhien en sia vortaro Esperanta-franca tradukas ĝin per “joli coco” (beleta papago, “coco” estas ofta nomo por papago); papago ĉi tie por strangulo, kaj beleta ironie por malbela. Krome grava estas la krisigno, kiu indikas emocian sencon, do kroman sencon, ne nur simplan priskribon de birdo kiu estus bela. Ankaŭ Elija uzas la esprimon en simia senco.

Opinioj

Preskaŭ さiuj latinigistoj bone scias ke...

Dekstrismo

Historio instruas, ke Zamenhof certe estis dekstramana, ĉar li kreis la radikon 'dekstr-', al kiu necesas aldoni prefikson 'mal-' por derivi la malan signifon. Se Zamenhof estintus maldekstramana, li estus kreinta ekzemple 'sinistr-' kaj al tio necesus almeti 'mal-' por la signifo 'desktra'.

Ĉefa ideo

Nun ni revenu al la ĉefa ideo de Zamenhof. Ĉiuj homoj vivas en iu nacio, ŝtato, parolas sian lingvon, havas sian religion. Plimulto da homoj opinias ĉi tiun staton natura: Polo vivas en Pollando, estas romkatoliko, parolas la polan lingvon ktp.

Kontraŭkatolikismo

Certe, povas esti ke multnacia Aŭstra-Hungara Imperio respektis certe la diferencon lingvan kaj etnan de la popoloj de la imperio, sed la civitanoj devis respekti la “superecon” de la romkatolika konfesio kiel la imperia religio, kvankam Vieno jure toleris aliajn konfesiojn. Habsburgoj estis toleremaj religie, sed ne metis religiojn sub la reĝimon de la jura egaleco. Ankaŭ tion ne povis akcepti Zamenhof.

Fie Hereza Opiniaĉo

Ĉu en ŝia ĉemizeto estas skribita IDO?

Socialistoj ĉiam certigas, ke vera patri di Ido esas Kuturato, Jesperseno, Beaufront , Wilhelm Ostwald and multay altri qui laboris en la pagini di Progreso. Zamenhof esas un el la avi di Ido ma ne l' unika. Char la linguo Ido esas filio de amba Esperanto kay Idiom Neutral. Do Ido havas du avoyn : Rosenberger kay Zamenhof. Sed Ido havas anke preavoyn char Esperanto kay Idiom Neutral havas patroyn. Schleyer, patro di Volapuko esas preavo di Ido quale esis anke Faiguet, quiu en 1765 kreis la finaloyn -as, -is, -os por la prezento, pasinto kay futuro (Zamenhof ne inventis ilin) kay pluray altri.

Repulsas l' ideo laŭ quiu Zamenhof esas l' unika patro di lingui internacionay. Multa magna homi laboris ante Zamenhof pri la kreo di lingui internacionay kay multay altri laboris post Zamenhof. Zamenhof esis la patro nur di un etapo en la longa elaborado di bona linguo internaciona.

Vi ĉiuj scias, ke ni desprizu la personokulton di Zamenhof quiu esas pasable reliogioza.

Parenteze, Zamenhof skribis ke li kreis Esperanton nur quiel l' unesma etapo vers nova religio. Li venis quale mesio kay tro multa personi en la mondo veneracas Zamenhofon quiel mesion. Tro multa esperantisti dedikas kulton al Zamenhof. La problemo esas ke chi kulto igas ofte ilin tre netolerema pri altray autori kay serchisti pri lingui internacionay kay pri altray lingui.

Kiam ula Esperantisti dicas exemple ke Louis de Beaufront, post esir la "Santa Paul" de Esperanto, divenis olua "Judas", ili igas kompreniar tace ke Zamenhof esis olua "Iesu Kristo". Tio esas skandaloza personokulto kay nekredebla exemplo di netoleremeso quiel pluray deshonestay propagandolibri quiel "La homo qua defiis Babel", quiu esas bona nur por esar forjetata en la latrini.

La kulto pri Zamenhof esas simila al pluray altray personokulti quiuj venenizis la 20-an yarcenton.

Neŭtrala kaj senpasia opinio

Zamenhof ! Kara nomo de elglitinta ombro, sankta ai ni ĉiuj, al kiuj li instruis la lingvon de tuthomara solidareco!

En ĉiu religia, kultura, politika anaro, kia ajn, oni solene festas kelkajn nomojn, en kiuj estas entenata kvazaŭ la tuta programo de la movado, nomojn aŭ de fondinto, aŭ iniciatoro aŭ propagandisto aŭ pioniro, ĉiukaze nomojn de herooj. Ci tiu kulto do ŝajnas memkomprenebla.

Tamen ni esperantistoj, se ni ne volas fali en senfruktan idolservadon kaj sekve sensencan kutimon, ni devas serĉi Ia sencon de ĉi tiuj vortoj, por ke ni povu, konsciante la celon de niaj entreprenoj, ilin digne observi. Tiom pli ni serĉu tiun sencon, Ĉar havas ni la seriozon devon, severe sondi la staton de la movado, severe demandi nin mem, ĉu ni bone plenumis ĉiujn niajn devojn, fidelaj al la spirito de Zamenhof. Kaj vere ni devas konfesi, ke lia nomo ne nur estas la plej alta kulminacio de l' solidareco inter la tuta esperantistaro, sed ankaŭ en niaj tagoj la sola simbolo. Ofte okazas en mondkonkeremaj grandaj movadoj, ke ili sin dispartigas, ke la partioj ne plu komprenas unuj la aliajn, ke ili ne volas sin kompreni, ke ili eĉ estas fieraj je tio. Kiun gradon atingis ĉi tiu naturnecesa evoluo en la esperanto-movado ni ne volas ĉi tie esplori. Estas malfacile klarigebla demando. Sed tio unu estas klara kaj evidenta, ke ĉiu esperantisto aŭ rekonos la verkon de Zamenhof, aŭ ĉesas esti esperantisto.

Soleco

Tamen, laŭe de tiu principo, Doktoro Munsterberg skribas: El diversaj fontoj mi eksciis, ke saĝulo estas malplej sola tiam, kiam li estas en soleco.

Kiel Kuracisto

DOKTORO ZAMENHOF (al nervmalfortulo). — Vi devas klopodi esti gaja. Ekzemple, kantu kiam vi estas laboranta.

KLIENTO. — Mi ĉiam faras tion, Doktoro, sed tio ne helpas min.

DOKTORO. — Kiu estas via profesio?

KLIENTO. — Operkantisto

Alie

—Doktoro, mi ne vidis vin en la enterigo de nia amiko Petro.

—Vi devas kompreni, karulo, ke se mi ĉeestus en la enterigo de ĉiuj miaj klientoj, neniel mi havus tempon por miaj vizitoj al klientoj nur malsanaj.

INTER DOKTOROJ

—La akuŝo estis tre, tre malfacila. Tamen, mi sukcesis savi... la patron.

SURDULO

Doktoro —Bone, vi jam plene resaniĝis; tial, vi ne bezonas reveni.

Kliento —Kion?

Doktoro —Ke vi ne plu venu!

Kliento —Kion?

Doktoro —Ke vi revenu morgaŭ!!

Bone

Doktoro kontrolas la temperaturon de sporta malsanulo:

—Ho ! Vi atingis 40 gradojn !

—Diru : kia estas la rekordo ?

Sentitole

Doktoro al malsanulo: —Vi bezonas trinki tri litrojn da lakto ĉiutage. Sed estas necese ke la lakto estu ĉiam de la sama bovino. Poste dum du monatoj vi manĝu kokinbruston ĉiutage.

—Ĉu tio ankaŭ ĉiam devas esti de la sama kokino?

Certe

—Aŭskultu , doktoro: Ĉu mi povos ludi gitaron post la resaniĝo?

—Ho, jes, kompreneble!

—Kiel mirinde, Ĉar antaŭ la malsaniĝo mi tute ne sciis ĝin ludi!...

Espere

—Sinjoro doktoro, mi havas teruran doloron en la ventro.

— Ĉu vi eble manĝus ion netaŭgan?

—Jes, mi manĝis nematurajn fruktojn.

—Bone, sinjoro, mi donos al vi kuracilon por la okuloj.

—Sed, doktoro, estas mia ventro kiu doloras; miaj okuloj estas bonegaj.

—Mi kredas ke ne: prenu tiun kuracilon, por ke vi pli bone povu rigardi sekvontan fojon kion vi manĝa

Saĝe

Doktoro: Via edzo devas. havi bonan dormon hodiaŭ nokte, Sinjorino. Jen estas dormigilo.

La Edzino de la malsanulo ; mi devus ĝin doni alli? Kiam

Doktoro: Ho! Ĝi ne estas por li. Estas por-vi

Parapsikologio

Mi pretendas, ke Zamenhof estas unu el la famaj parapsikologoj.

Profetaĵoj de Zamenhof

Kiel konate, Zamenhof faris multajn profetaĵojn pri jaroj, okazoj kaj viroj, kiu vivos post li. En sia genia verko L.Zamenhof sisteme analizis multajn demandojn. Ĉiun demandon nia Majstro pripensas tre detale, kun senriproĉa logiko kaj mirinda konvinkopovo. Li montras sin kiel elstara pensulo, kiu antaŭis sian epokon je jarcentoj. Plimulto de la homaro ankoraŭ ne venis al pripensado de tiaj gravegaj demandoj. Ĝi estis multe pli okupita per teknika progreso, kaj pro tiu unuflankeco ĝi pagis grandegan prezon. Dum tekniko montris miraklajn sukcesojn, dum la planedo inundiĝis per aŭtoj, kovriĝis per fervojoj ktp, dekoj da milionoj da homoj pereis pro freneza naciismo, do fakte - pro dividiteco de la homaro, kaŭzata de diverslingveco. Kaj la sango daŭras verŝiĝi. Tial tute ne estas garantiite, ke estonte ne okazos ankoraŭ unu, eble ankoraŭ pli freneza mondmilito, kiu forviŝos nin de la Tero.

Ĉiam mi aŭdis ke Zamenhof tre bone sentis dian idearon; li nomis ĝin Homaranismo. Ĝi estas ĝusta mondkoncepto, kaj tial ĝi estas senfine disvolvebla. En ĝi estas absolute nenio "mistera", ĉar ĝi plene konformas kun scienco. Ni unuiĝu ĉirkaŭ nia "interna ideo". Sen tio ni senĉese ofendados unuj aliajn... Esperanto estas lingvo, kiu estas destinita por homoj de dia tipo. Kvankam tiaj homoj estas ankoraŭ tre maloftaj, venko de Esperanto estas garantiita, ĉar la luma epoko, kiam dominos koraj raciuloj, nepre venos.

Karaj samideanoj, baldaŭ ni havos bonegan eblecon helpi al multaj homoj ekpensi pri tiu temo kaj trovi ĝustajn respondojn al la demandoj - la respondojn, kiujn donis L.Zamenhof. Ni estos atakataj de amaso da senpensaj stultuloj kaj ŝovinistoj, kiuj ne volas ke oni akceptu iun alian lingvon krom ilian propran; niaj malamikoj eble eĉ lernos nian lingvon por serĉi en Esperanto kaj E-movado iujn manojn kaj ataki nin el post dorso. Ni estu pretaj ne al laŭdoj, sed al plej furiozaj insultoj kaj kalumnioj. Sed nepre troviĝos "lumaj" homoj, kiuj akceptos esperantismon kun granda ĝojo, portante ĝin pluen, al aliaj homoj. Legu kaj relegu la verkojn de Zamenhof por esti same firmaj kiel li!

Barboj

Ĉar Zamenhof uzis barbon, oni kreis la diraĵon: "Je la barboj de la Profeto!".

Tradukoj

Ni briligu nian stelon!

Plie, la ortodoksaj bahaanoj pledas, ke tradukoj prezentas en la verkaro de Zamenhof la plej ampleksan parton. Lia unua traduko (La batalo de l' vivo de Charles Dickens), ĉar ĝi ne estis siatempe eldonita libroforme, ne havis grandan influon. Sed la dua: Hamleto de William Shakespeare, kiun li publikigis en la Biblioteko de la lingvo internacia Esperanto, renkontis senkomparan sukceson kaj pli efikis por la propagando de la lingvo ol ĉiuj plej lertaj teoriaj admonoj. Li pruvis la movon marŝante: certe la publikigo de Hamleto ludis gravan rolon en la batalo pri reformoj kaj multe helpis al la venko de la konservativuloj.

Bedaŭrinde diversaj cirkonstancoj malhelpis lin daŭrigi tiun fekundan laboron, kaj nur ekde 1906 la fondo de La Revuo fare de Carlo Bourlet donis al li la eblon rekomenci sisteman tradukon de gravaj literaturaj verkoj. Oni miras antaŭ la nombro da tiaj tradukoj aperintaj en la jaroj 1907-08: verŝajne kelkaj el ili estis jam pretaj de antaŭe kaj atendis nur eldoneblecon. Sed tamen lia rapideco estas eksterordinara: se oni memoras, ke li povis labori nur en la vespero, post longa laciga labortago, oni dubos, kiel li tradukis verse la kvin aktojn de Ifigenio en Taŭrido en la daŭro de 4 monatoj (marto-junio 1908).

Cetere tiu rapideco ne estis sen malutilo: liaj tradukoj suferas precipe pro du difektoj: unue ili estas ne tre ĝustaj, en kelkaj lokoj eĉ ne mankas kontraŭsencoj (oni vidos sube, kiel profunde la anglaj teologoj devis modifi la Zamenhofan Biblion); due ili ne ĉiam estis ŝirmitaj kontraŭ la invado de nacilingvaj idiotismoj (tio estas precipe konstatebla en la traduko de Georgo Dandin). Sed oni devas konfesi, ke tiujn difektojn klarigas ankaŭ aliaj kaŭzoj: unue la metodo de Zamenhof, kiu neniam celis ekzaktan „kabinetan“ tradukon, sed ĉiam preferis la pli vivan, pli rektan dirmanieron (tio klarigas, ke foje li tradukis ne el la originalo, sed el traduko germana: Hamlet, Fabeloj de Andersen ktp.); due la stato de la lingvo, ankoraŭ juna kaj malriĉa, kiu ne ebligis redoni ĉiujn nacilingvaĵojn per trafa kaj internacia esprimo.

Tamen kia ajn estas la absoluta valoro de tiuj tradukoj, estas klare, ke ilia valoro rilate al la lingva evoluo estas grandega. Efektive ili pruvis al la kontraŭdirantoj, ke „Esperanto povas servi kiel lingvo por libera esprimado de ĉiuj geniaj verkoj de la homa literaturo“; ili kontribuis al la riĉiĝado de la vortaro pro la neceso redoni kelkfoje subtilajn idenuancojn de beletraj ĉefverkoj; ili helpis al la ellaboriĝado de la lingvo, devigante al penado por en tiu aŭ alia maniero nepre traduki tiajn esprimojn, kiujn ĉiu lingvo nepre devas posedi“; ili progresigis Esperanton al „kreskanta elasteco“ kaj fleksebleco, memorigante, „ke nia lingvo devas servi ne sole por dokumentoj kaj kontraktoj, sed ankaŭ por la vivo“ (rimarkinde estas tiurilate la prefero de Zamenhof por traduko de teatraĵoj, kies vivaj dialogoj disvolvadis kaj ekzercadis la kvalitojn de la lingvo); fine ili stabiligis kaj fiksis la lingvon, prezentante multegan kvanton de kunmetaĵoj, vortkonstruoj, metaforoj kaj proverboj, komunan trezoron da pretigitaj difinitaj parolturnoj, kiujn leksikologoj zorge kolektis en la Enciklopedia Vortaro kaj en la Plena Vortaro, kaj kiujn aŭtoroj uzadas por la pli granda unuigo kaj kohero de la lingvo.

Estis mirinde konstati ke ni vidas, do, ke oni ne troigus la rolon de la Zamenhofaj tradukoj dirante, ke sen ili Esperanto ne ekzistus: ĝi estus pala teoria fantomo, kiel Ido aŭ Occidental. Per siaj gramatikaj kaj vortaraj verkoj Zamenhof estis konstruinta la skeleton de la lingvo, sed nur danke al sia persista traduko, li vestis tiun ostaron per sukplena, sangriĉa, brilkolora karno. La animon cetere ni serĉu ĉe la originalaj verkoj.

La morto de Zamenhof

La unua mondmilito trafis la sanktegan profeton, kiam li vojaĝis al Parizo por la deka UK en 1914. Ĉar Germanio kaj Ruslando estis militantaj nun unu kontraŭ la alia, li ne povis reveturi. Pere de dusemajna vojaĝo skandinavia li reatingis Varsovion. En Varsovio li okupiĝis precipe pri tradukado de la Biblio. Pro malsano li devis ĉesi kuracadi, kaj lia filo Adamo transprenis la kuracejon.

Ni konstante spertas, ke la morto kaptis lin, la la 22-an de Nisano 1917. La entombigo de L. L. Zamenhof okazis la 16-an de aprilo. Li revivigis en la tria tago kaj iris ĉielen post 40 tagoj.

Dum la unua mondmilito ne eblis multe agadi, krom ke diverslandaj esperantistoj uzis Esperanton por la militpropagando, donacis ruĝkrucan ambulancon aŭ instruis Esperanton al militkaptitoj aŭ aliaj internigitoj.

Nuntempo

Hodiaŭ malmultaj homoj scias pri tiu ĉi profeto kiu venis al la mondo por savi ĝin de la milito pro la diverseco de lingvoj. Ĝian Sanktan Libron eĉ la desperantistoj multfoje ne povas parkerigi kaj estas nomataj krokodiloj pro diskriminacio. Ĉiujare renkontiĝas malmultaj maljunuloj kaj manpleno de junuloj ĉiuj malsanaj je la kapo por intenci povi paroli en tiu senkultura kaj morta lingvo kiu kaŭzas la ridon de la ekstera publiko kaj eĉ timon de la desperantistoj malkaŝi sian desperantistecon. Malgraŭ tio, Zamenhoftago estas preteksto por kunveni, festi kaj krokodili certigante unu al la alia, ke E-o estas bonega afero

Malĝojo

Tio estas, ke Zamenhof en Paradizo ne estas kontenta pri la nuna situacio de Esperanto. Ghi estas pli malbona, ol en 1890. Kaj tian mizeran staton kreis la tiel nomataj "realaj esperantistoj". Estas ghuste ili, kiuj pereigas Esperanton.

Ekzameno

Kandidato al grava posteno estas ekzamenata. La ekzamenisto demandas:

"Kiu historia persono kreis nian mondfaman internacian lingvon?"

Neniun respondon.

"Mi certas ke vi scias la respondon," diras la ekzamenisto. "Lia nomo komencighas per litero Z."

La Kemiaj Elementoj H He Li Be B C N O F Ne Na Ma Al Si P $ Cl Ar K Ca Sk Ti V Cr Mu Fe Co Ni Cu Fm Ga Ge As Se Br Kr Rb Sr Y Zr Nf Me Tc Ru Rh Pd Ak Kd In Sl Sb Te I Xe Cs Ba * Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Pr Ad Rn Fr Ra ** Rf Dg Sg Bh Hs Mt Ds Rg Uea Put Uuq Uup Ld Uus Umo Ve Ubn *** La Ce Pr Nd Pm Sm €u Gg Tb Di Ho Er Tm Yb Lk Ac Th Pa U Np Pi Am Cm Bk Cf Fm Md No Ls Ubu Us Ka Kk

Neniun respondon.

"Poste estas litero A."

"Za..., Za...," diras la kandidato. "Ĉu Zanzibaro?"

"Ne ne! Tio estas afrika insulo. Z-A, Z-A..., kaj poste M...."

"Zam..., Zam..., ĉu Zamenhof?"

"Brave, brave! Bonvenon en la Akademion de Esperanto!"

ZEOj

Ankoraŭ ni ne perdis la esperon...

Kun ĝojo ni sciigas, ke Zamenhof/Esperanto-objekto, ofte mallongige ZEO, estas objekto nomata honore de L. L. Zamenhof aŭ Esperanto. Ĉi tiu mallongigo estis unue uzata en la libro de Hugo Röllinger Monumente pri Esperanto - ilustrita dokumentaro pri 1044 Zamenhof/Esperanto Objektoj en 54 landoj.

Laŭ Hugo Röllinger ZEO-j povas esti:

• Stratoj, avenuoj, placoj, parkoj ktp. oficiale nomitaj laŭ Zamenhof aŭ Esperanto. Tiuj nomoj en ĉiu kazo devas regule aperi sur strattabuloj, mapoj kaj simile.
• Konstruaĵoj oficiale nomitaj laŭ Zamenhof aŭ Esperanto, ekzemple monumentoj, pontoj, kulturdomoj, memortabuloj, muzeoj ktp.
• Komercaj entreprenoj, firmaoj, klinikoj, restoracioj, hoteloj ktp. nomitaj laŭ Zamenhof aŭ Esperanto.
• Objektoj oficiale nomitaj laŭ personoj, kies meritoj ekskluzive aŭ almenaŭ plejparte rilatas al esperantismo, la enskribo de la objekto devas mencii la vortojn “Esperanto” aŭ “Zamenhof”. (Ekzemple validas kiel ZEO la memortabulo pri la iama urbestro de la itala urbo Trento, Peterlongo, ĉar la tabulo mencias la Esperantajn meritojn de Peterlongo, nome ke li tradukis la “Dian Komedion” de Dante el la arkaika itala lingvo en Esperanton).
• Objektoj oficiale nomitaj laŭ personoj ĉe kiuj la esenca motivo por la honorigo estis la esperantisteco (ekzemple la “Plaza Doctor Juan Régulo Pérez” en La Laguna, Tenerife, Hispanio).

Ekzistas multaj objektoj, urboj, momumentoj nomataj Zamenhof omaĝe al li:

a) Urboj, vilaĝoj, konteoj:

1. Urbo en Estonio.
2. Komunumo en Svislando.
3. Urbo en Hungario Rumanujo.
4. Urbo en Ukrainio.
5. Konteo en Teksaso.

Agado

Laŭ angla gazeto, Vikio Amas ZEOjn estas fotokonkurso internacia pri Zamenhof/Esperanto-objektoj. Ĝi okazis unuafoje dum aŭgusto 2018. La partoprenantoj devis foti kaj alŝuti al la Vikimedia Komunejo fotojn pri objektoj rilataj al Esperanto, ties kulturo kaj iniciatinto. La konkurso atingis 208 fotojn pri ZEO-j en la mondo.

Komisiito de UEA

Tio grandparte estas vero, sed ne la tuta vero.

Laŭ sekuraj informoj, Universala Esperanto-Asocio havas komisiiton pri ZEO-j:

• ĝis 2001: Hugo Röllinger
• 2001–2009: Raymond Boré
• ekde 2009: Robert Kamiński

Zamenhofaj Vortoj

Zamenhofaj Vortoj. Radikoj uzitaj de Z kaj netroveblaj en la Universala Vortaro. Listo de tiuj vortoj: 1. en Oficiala Gazeto, n-ro 2., kaj 2. en verko de P. Boulet, 1908, XV kaj 75 p., kun franca, angla, germana, hispana, itala, rusa, pola traduko de 2126 radikoj.

Literaturo

• Galerio de Zamenhofoj. Kolektitaj de E. Wiesenfeld. 1925, 40 p. kaj 19 fotoj. "La reciprokaj influoj ĉe l' familianoj estas tiom grandaj, ke por plene kompreni iun ajn el ili, estas utile ekkoni la tutan familion." (EI la Enkonduko.)
• La Lastaj Tagoj de D-ro L. L. Zemenhof kaj la funebra ceremonio. Eld. A. Oberrotmon kaj T. Jung, 1921, 48 p., kun ilustraĵoj. Artikoloj, paroladoj, poemoj de diversaj aŭtoroj.

Scienco

Prokuroro Pratelim, en sia akuzo kontraŭ Connais, kun brila oratoreco estis postulinta, ke profesoro mem finas: Por meti la finan punkton Zamenhof estis kristana scienculo. Nia moderna konscienco, prave, ne volas koni tiun demandon.

Kaj post longa meditado mi alvenis al jena konkludo, kiu eble ne ŝajnos al miaj legantoj tiel stranga . . .

Notoj