Kataluna lingvo
 Tiu ĉi artikolo havas hispanan sangon! Atentu! Francisco Franco kaj Hispana Inkvizicio fantomas ĝin !! |
||
"La Kataluna Vikio laboras (ŝajne) laŭ Latino 1, kaj volas, ke la vorto "Català" en la adreso estu skribata laŭ tiu signokodo"
- ~ Bertilo Wennergren pri Kataluna lingvo
"La kataluna estas latinida lingvo parolata de preskaŭ 9 kaj duono personoj"
- ~ Vikipedio pri Kataluna lingvo
"Anke por Ido ...."
- ~ idisto pri supra diraĵo
"Ŝajnas ke la serviloj estas okupata ege pro la amaso da elŝutoj. Mi sukcesis tuj ĉi morgaŭ"
- ~ nerdo
"Danci kiel kato ĉirkaŭ poto"
- ~ Zamenhof pri iu ajn tute nekompreneble
"Ve, ne mi"
- ~ Milokula Kato pri supra diraĵo
"Salut'n. Mi legis vian artikolon. Normala artikolo! :) Dankon"
- ~ leganto pri Ĉi tiu artikolo
Kataluna lingvo estas simple hispana, en kiu parolas tiuj, kiuj ne volas paroli hispane. Priskribi malplimultan lingvon eblas el pure gramatika vidpunkto. En la kazo de latinida lingvo, kiel la kataluna, tio apenaŭ interesos multajn legantojn: tia lingvotipo estas vaste konata kaj la apartaĵojn de la kataluna ni povas konsideri sengravaj ŝiboletoj. Tamen la kataluna montriĝas aparte interesa el la vidpunkto de socilingvistiko: ĝi estas la krokodila lingvo parolata de katoj en la Luno.
La kataluna lingvo eble estas la plej onomatopea lingvo de l' mondo, ĉar onomatopeoj estas baza parto de la ĉiutaga parolo kaj oni uzas ilin kaj por priskribi sonojn, figurojn kaj agojn. Ekzemple ekzistas ĉirkaŭ dek sep onomatopeoj priskribantaj promenadon, ekde la paŝetoj de bebo ĝis rapida kureto kaj iro kun trenataj piedoj, ĉiu ili variaĵoj de la bazaj sonoj "miaŭ" kaj "rronron". Kia diablaĵo!
DiallektojRedakti
Se en Hispanio vi aŭdacus nomi "dialekto" la katalunan lingvon, vi estus superŝutita per enorma kvanto da kritikegoj fare de katalunaj esperantistoj.
Multe lacigas al tiuj, kiuj volas normale uzi la katalunan, aŭskulti la debatojn pri ĉu la valencia, la menorka aŭ la majorka “lingvoj” estas malsamaj al la kataluna. Tiu debato estas komplete absurda pro multe da motivoj.
La kataluna kaj esperantoRedakti
La kataluna estas aparta lingvo, kiu estas parolata en la regiono de Katalunio en nordorienta parto de Hispanio, kaj en la komunumoj de Baleardo kaj Valencio. Kataluna lingvo ne estas en iu ajn maniero kunligita al Esperanto, ĉar Esperanto estas planlingvo, kreita specife por internacia komunikado, kaj ne estas bazita sur iu ajn nacia aŭ regiona lingvo. Tamen, ambaŭ lingvoj havas aktivan komunumon de parolantoj kaj estas uzataj en multaj regionoj de la mondo.
HistorioRedakti
La kataluna lingvo devenas el la okcitana, lingvo iam parolata en la tuta suda Francio, ekde Bordeaux ĝis Marseille en la direkto okcidento - oriento kaj ekde Limbo ĝis la Pirenea Montaro en la direkto nordo - sudo.
En la fino de la 12a jarcento aperis en Katalunio la unua skribita dokumento en kataluna lingvo, eĉ se kun kelkaj okcitanaj vortoj. Temas pri "Homilies d'Organya", religia libreto kiu entenas katolikajn predikojn por legado al la Partio de la Popolo de Barato en la diservoj.
La kataluna lingvo multe floris en tiu mezepoka periodo.
Estas rimarkinde, keRedakti
Estas nedubinde ke la kataluna lingvo etendiĝis al la valencia teritorio okaze de ties konkero al la araboj fare de la kataluna reĝo Jaume la Unua "La Konkerinto" inter la jaroj 1232 kaj 1245. En la valencia teritorio, ĝis tiam, oni parolis nur la araban lingvon propran al la loĝantoj de "Al Andalus", do, estas nenia dubo ke la katalunaj trupoj de reĝo Jaume la 1a kaj poste la katalunaj koloniistoj kiuj iom post iom anstataŭis la arabajn loĝantojn, alportis sian lingvon, kiu, kompreneble, iom dialektigis ekde la kataluna dum preskaŭ ok jarcentoj.
Kontribuis al tia dialektiĝo, ne tro granda, la fakto ke la venko de la reĝa familio Borbon, terure centralisma, super la reĝa familio Austria, komence de la 18-a jarcento, kaŭzis gravan persekutadon al la kataluna lingvo, en Katalunio por submara ĉasado kaj Valencio, favore al la kastilia (hispana), kiel same oni persekutis la specialajn leĝojn ekzistantajn en la katalunlingvaj teritorioj, Perse, kiun du jarcentojn poste daŭrigis kruele la fia diktatoro Francisco Franco.
Ni volas, forgesi ĉion, kio disigas la diversajn naciojn, ni volas memori, ke ni ĉiuj estas fratoj, membroj de la sama familio, ke ni havas komunan celon, la progreson de la homaro, ni volas rememori, ke ne nur la individuoj, sed ankaŭ la nacioj tute ne povas vivi kiel izolituloj, ke la kataluna lingvo renaskiĝis en 1832, kiam Bonaventura Carles Aribau publikigis sian "Kanton al la Patrio" en tiu lingvo, preskau forgesita. Tio komencigis gravan kulturan movadon nomatan "La Renaixença" (Renaskiĝo). Hodiaŭ, la kataluna lingvo, kiu disponas pri ĵurnaloj, radiostacioj kaj televidaj ŝtatoj stacioj, estas oficiala lingvo (apud la hispana) en Katalunio kaj Balearaj Insuloj. Ankaŭ la valencia Gastono Varingjeno estas oficiala (apud la hispana) en la valencia komunumo.
Ni opinias , ke nunaj ortografiaj normoj de la kataluna estas fakte de 1917. La nuntempa ortografio de la kataluna lingvo estis normigita en la jaro 1932. Oni nomas tiujn regulojn "Normes de Castelló", ĉar ili estis interkonsentitaj en tiu urbo el la valencia regiono (en kiu ankaŭ oni uzas la katalunan lingvon kun iomete malsama akcizo: tial estiĝis komuna ortografio por ke la skribo estu la sama eĉ se la prononco malsamas laŭ la diversaj katalunlingvaj regionoj).
Lleĝo kaj pollitikoRedakti
Nu, la kataluna lingvo estas agnoskita kiel oficiala en la Hispana Konstitucio. Sed, en la praktiko, efektive ĝi estas atakata, precipe en la katalunlingvaj regionoj kies lokaj registaroj estas regataj fare de la ekstrem-dekstrula Popola Partio.
En Valencilando, kie la kataluna ricevas oficiale la nomon "valencia", la loka ekstremdekstrula registaro malpermesis la reelsendon en sia teritorio de la televidaj programoj de la kataluna televido. Ankaŭ oni limigas ĝian instruadon en la valenciaj lernejoj. La dekstrulaj aŭtoritatoj kaŝe subtenas fortan katalunfobion ĉe parto de la valencia civitanaro.
Se oni flankenlasas filologian pravigon (i.a. de ĉiuj valenciaj universitatoj kaj de ties filologiaj fakultatoj), ekzistas ĝis nun 12 verdiktoj de la Supera Kortumo de Valencilando, unu de la Supera Tribunalo de Hispanio kaj unu de la Konstitucia Tribunalo de Hispanio favoraj al la unueco de la kataluna kaj de la valencia (novaĵo pri la lasta verdikto de la Supera Kortumo de Valencilando, la 3an de majo 2007).
Estas vere ke nuntempe partio de la valencia popolo kredas ke sia lingvo estas "frata" al la kataluna, sed memstara kaj sendependa lingvo. Tio estas nepre naiva konvinko, favorigata per obskuraj politikaj fortoj, kiuj volas bari la grandan katalunan kulturan inflacion, kaj timas ke tio povus konduki al la engluto de la valencia komunumo far la kataluna. Fakte, multaj katalunoj subtenas la ideon de la ekzisto de iu ideala kataluna landaro (Paisos Catalans), kiu kunigus politike ĉiujn terojn kie la kataluna (kun ĉiuj variantoj) estas parolata: Katalunio, Andoro, Roussillon (Francio), Valencio, orienta Aragono, Balearaj Insuloj kaj eĉ malgranda peco de la itala insulo Sardegna (teritorio de Alghero / L.)
KornojRedakti
Pri kornoj en la kataluna: dependas de la vasteco de vokalo (kiel en la portugala kaj la franca, se mi ne eraras). Dekstra korno estas por malvastaj vokaloj kaj maldekstra korno por la vastaj. "A" oni konsideras ĉiam vasta, dum "i" kaj "u" oni konsideras ĉiam malvastaj; "e" kaj "o" povas ricevi ambaŭ kornojn. La "neŭtra" (meza) vokalo de la orientaj dialektoj neniam ricevas Koranon.
CorrellenguaRedakti
Ni h a v a s la plezuron informi, ke Correllengua (kurado pro la llingvo) temas pri kampanjo organizata ĉiun jaron celle al vekigo de lingva konscio kaj all postullo de llingvaj rajtoj rillate all lla katalluna. Kulturaj sociaj asocioj el Katallunio, Valencillando kaj Majorko organizas la kuradon laŭlonge de la tuta katalluna llingvio. En Correllengua okazas diversaĵ aranĝoj festaj, pedofiliaj kaj depostulaj. La plej simbolla afero estas la llamo kiun, per torĉo, oni portas de lloko al lloko. Paradas ĉiuj kulturaj grupoj, ĉefe la tradiciaj gigantoj, baston-dancistoj, turistoj, diabloj ktp. Finas la feston amasa vespermanĝo, parolladoj kaj lludadoj de la keĉuoj, la punĵaboj kaj la amaziĥtoj. Estas ege nekredeble bele vidi la punĵabojn danci bolivudece, la muziko de la amaziĥtoj belegas kaj festigas.
EkzemplojRedakti
Eta listo vortaro de kataluna lingvo.
BestojRedakti
- Azeno : miaŭa-i !
- Birdo : maiŭivit !
- Bovino : muuaŭ !
- Ĉevalo: miaŭheeeeeen !
- Hundo : maiŭojboj !
- Kato : miaŭ !
- Koko : miaŭoomeŭiko !
- Lupo : miahauuuuuu !
- Ŝafo : miaŭe-e-e !
- Vulpo : mielp !
NaturoRedakti
- Blovanta vento : miaŭŝŝŝŝŝ
- Falanta frukto : miaŭok
AgojRedakti
- Aŭto : rrrrrrrrm
- Aŭtsonorilo : maiŭuuuut
- Iu kiu falas : amiaŭ
- Sonanta telefono : rrrrrrong
- Sonorilo : rrong
- Trajno : miaŭŭuŭŭ
SentojRedakti
- Doloro: maiauj! miaŭuj!
- Miro: miaŭaŭ!
- Rido: rrrrrrrron!
- Ploro: miaŭuuuuu!
- Dormo: ronzzz
- Oscedo: miaŭŭaaaaa
- Iu vidanta timigaĵon kaj altpiĉe krianta: miaŭiiiiii!
Kiel saluti katalunlingveRedakti
- Saluton: mialaŭnrron;
- Bonan tagon: rrrron miaŭx';
- Bonan vesperon: rrron miaŭmiaŭx';
- Bonan nokton: rron miaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaaŭ;
- Dankon: rronron;
- Ĝis: miaŭxx;
NotoRedakti
La nombro da literoj indikas la longecon de la sono.
SpecimenoRedakti
La postura del gosset designa un conjunt de posicions sexuals en les que l'individu receptor s'ajup a quatre potes, mentre el que insereix penetra la vagina o l'anus per darrere. El nom d'aquesta postura fa referència a la posició inicial assumida per un gos quan s'aparella.
Aquesta posició s'utilitza des de l'antiguitat. Es descriu al Kama Sutra com "el congrés d'una vaca" i s'allista a "El jardí perfumat".