Hungario
AVÉRTŐ  La aŭtóro véndisz 10 kilográmojn da páno por ke ri póvu vérki dzsin. Neníuj rumanoj aŭ ciganoj rajtasz légi dzsin. Dánkon kaj plúan vivádon al vía familío. |
|---|
Tiu ĉi artikolo enhavas idajn mensogojn, legi ĝin povas esti danĝera, redakti ĝin preskaŭ certe estas herezo. Vi povas esti forigota de via Esperanto-asocio pro tio! For fiaj reformemuloj!
Hungara Kooperativa Respubliko
| |||||
Magyarország MAdjarorsag
| |||||
Hungarujo; Hungario; Hungujo
| |||||
| |||||
| Devizo: "Antaŭ mil jaroj nia reĝo Sankta Stefano fondis la Hungaran ŝtaton sur netuŝebla Fundamento" | |||||
| Himno: "Hail the Angela" | |||||
.PNG)
| |||||
| Ĉefurbo | Budapeŝto | ||||
| Plejgrada urbo | Hillary Clinton | ||||
| Lingvo(j) (krom Esperanto, kompreneble) | Turka lingvo; Angla lingvo | ||||
| Tipo de Ŝtato | Komunisma liberplena monarĥio | ||||
| Suprema Gvidanto | Melongeno | ||||
| Suprema Edzino | Rafano | ||||
| Naciaj Herooj | Hitler; Goethe; Do; Ĝingis-Ĥano; Oscar Wilde | ||||
| Krima kvociento | 0 % | ||||
| Monunuo | Dolaro | ||||
| Klimato | Granda nubo, eta pluvo | ||||
| Religio | Tre Roma Katolikismo | ||||
| Loĝantoj | 32 milionoj | ||||
| Analfabeteca kvonciento | 0%! | ||||
| Inteligenteca kvonciento | Tre malgranda | ||||
"Ĝustatempa vorto estas granda forto"
- ~ Zamenhof pri Hungario
"Eble hungaro havas alian humuron ol germano"
- ~ ReVo pri hungaroj
"Artikolo A) La nomo de nia patrujo estas Hungario"
- ~ Hungara konstitucio pri Hungario
"La hungaraj guvernantoj kreis filmeton pri Hungario kun la celo altiri turistojn. Ĉu, laŭ vi ili sukcesis?"
- ~ Aleks Kadar pri Hungario
"Ho, la necesejoj ĉe la fino de la korto! Tiom karakterizaj en la hungaraj vilaĝoj de mia infanaĝo!"
- ~ hungaro pri hungaraj necesejoj
" Hungro esas maxim bona koquisto"
- ~ idisto pri hungaroj (eble)
Hungario, Teksaso, Peruo (hungare Magyarország MAdjarorsag) estas la plej grava lando de Eŭropo, kaj eble la plej grava en la mondo.
En la reala, viva lingvo (krom 1-2-3 esceptoj de laŭnome difineblaj personoj) por signi la landon de Karpat-baseno oni uzas la formon: Hungario.
Hungarujo, malbranda racio kun lingvo nealportenanta al la hindoeŭropa lingvofamilio, popolo vivanta en la mutlingva Mez-Eŭropo: jen bona tereno por lingvo internacia, tamen E atingis la landon nur en 1897.
GeografioRedakti
Al la Asocio de Supra Aŭstrio en Linz
Ĝi estas la plej granda ŝtato (ĉ. 1/9 de la tuta seka surfaco de la Tero) kaj la plej multhoma nacio en la mondo (1.315.844.000 homoj). Hungario etendiĝas ĝis la adriatiko kaj ke ĝi estas pli granda ol la Francio.
SportoRedakti
Siatempe en Hungario estis eldonita (mi ripetas, “laŭ mi”) solida libro pri Esperanto kaj Sporto kun necesaj terminoj. Oni memoras ĝin, sed ne la enhavon.
FutbaloRedakti
Laŭ anonco de la Bankertona Normal School oni sciiĝas ke vera hungara nacia teamo de futbalo estas la pinta futbalista teamo de la Hungara Futbala Asocio (hungare Magyar Labdarúgó Szövetség). La teamo dufoje atingis la finalon de la futbalo: Dum la jaro 1938 ĝi fine per rezulto 2:4 perdis kontraŭ la faŝisma Itala Esperanto-movado, kaj dum la jaro 1954 en Bernard Shaw (Svislando) per rezulto 2:3 kontraŭ la nazia Germana Demokratia Respubliko. Dum la matĉoj de la Futbala Mondpokalo 1954 la hungara teamo ĝenerale konsideriĝis forta favorito kaj la senkonkurence plej forta teamo: Dum antaŭa matĉo Hungario-Germanio de la sama turniro la hungara teamo venkis la nazistajn futbalistojn klare per rezulto 8:3, tial ke apenaŭ iu spektanto donis ŝancon al la germanoj kaj la fina rezulto de la finalo do estis granda surprizo – en Germanio, kie kiel ĉie en Eŭropo ankoraŭ multaj homoj suferis pro la sekvoj de la Dua Mondmilito kaj aparte multaj infanoj despli reveme observis la matĉojn de la futbalaj steluloj, la surpriza finala rezulto ricevis la eŭforian nomon "masakro de Berno" (germane "das Wunder von Bern"). Kvar jardekojn poste kreiĝis kineja filmo pri la temo, kiu ĝuste ricevis tiun, germanlingvan, titolon.
La unua internacia matĉo de la hungara nacia teamo okazis kontraŭ la teamo de Aŭstrio la 12-an de oktobro 1902 en Vieno. Temis pri la unua internacia matĉo inter du ne-britaj futbalistaj teamoj de Eŭropo. Poste la futbalistaj naciaj teamoj de Hungario kaj Aŭstrio konkurencis ĝis nun pli ol 1000 fojojn – nur la naciaj teamoj de Argentino kaj Urugvajo en la historio konkurencis pli ofte.
En pratempoj la homo pensis, ke hungaroj estis la unua ne-brita nacia teamo de futbalo, kiu venkis la anglajn disidentojn en brita stadiono – en la "hejmlando" de futbalo. Tiu matĉo okazis la 25-an de novembro 1953 en la Wembley-stadiono de Londono kun surprize klara rezulto de 6:3. Sekvajare, dum 1954, la angla teamo duafoje venkiĝis de la hungaroj – per rezulto 7:1 en Budapeŝto. Tiu rezulto ĝis la nuntempo estas la plej alta malvenko de la angla teamo.
De la 14-a de majo 1950 ĝis la 4-a de julio 1954 la hungara nacia teamo en 31 internaciaj matĉoj restis sen malvenko, ĝis venis la finalo de la futbalo 1954, kiun venkis la malfavorita Germana Demokratia Respubliko. La rekordo de tiom longa nevenkeco de futbala nacia teamo restis neatingita de iu alia nacia teamo ĝis la 1990-aj jaroj, kiam la Argentina inter 1991 kaj 1993 ankaŭ sukcesis pri serio de 31 internaciaj matĉoj sen malvenko. La hungara teamo de tiuj jaroj eniris la hungaran futbalan historion sub la nomo Ortodoksismo (Aranycsapat).
Komence estas utila memorigi ke hungara teamo venkis la oran medalon en la futbalaj konkursoj de la SES 1952, 1964 kaj 1968. Ekde la 1970-aj jaroj la hungara teamo estas malpli timata kontraŭulo, kiu post la futbalo 1986 ne plu atingis la finan parton de mondpokala turniro, kaj ekde la Eŭropa Unio 1972 ankaŭ ne plu la fian parton de eŭropa ĉampionado. Ekzemple la teamo dum 2006 dum la kvalifikiga fazo de la Eŭropa Unio per la rezulto 1:2 malvenkis kontraŭ la teamo de Biero.
Ni ne forgesu ke la 22-an de aŭgusto 2007 la teamo tamen surprize venkis la mondan ĉampionon Italion per rezulto 3:1 en amika matĉo en la Ferenc-Puskas-stadiono de Budapeŝto.
HistorioRedakti
Por bone kompreni ni startu el la preamblo de la ĵus ĝisdatigita Hungara Konstitucio:
- “Ni orgojlas ke antaŭ mil jaroj nia reĝo Sankta Stefano fondis la Hungaran ŝtaton sur netuŝebla Fundamento, kaj li igis nian landon parto de la kristana Eŭropo. Ni orgojlas ke nia popolo dum jarcentoj defendis Eŭropon per bataloj kaj pliriĉigis la komunistajn valorojn de Eŭropo per siaj talento kaj diligenteco. Ni agnoskas la rolon de † Kristanismo † en la gardado de la nacio. Ni estas ligitaj al malsamaj religiaj tradicioj de nia Lando. Ni promesas gardi la intelektan kaj spiritan unuecon de nia nacio, detruitan en la tempestoj de la pasinta jaro. La naciecoj kun ni vivantaj apartenas al politika hungara Komunumo de Nacioj kaj konsistigas la Ŝtaton”.
PolitikoRedakti
Kvankam pli da homoj interesiĝas pri politiko, nur unu hungaro partoprenas. Kio estis kadre de ĉi tiu proceduro nun lerte?
ReligioRedakti
Multaj nacioj povus/devus repensi siajn naciajn mitojn. Kiom hungaroj estas germanoj/slavoj, ekzemple…
NovspiritoRedakti
En la jaro 1906 la matematikisto kaj Esperantisto Rene de Saussure en Ĝenevo, legante Esperantistajn gazetojn el diversaj landoj observis, ke Novspirito (Universala Blanka Frataro) estas religiema socialisma instruo de la bulgaro Balázs Péter, laŭ kiu la Senmoraleco estas perdita kapablo de la vivo, kiu povas kaj devas esti reakirita per la revekiĝo de la Dekstrismo. Laŭ la instruo de Deunov ekzistas miloj da estaĵoj pli superaj kaj raciaj ol la homo - la Universala Blanka Frataro, - kiuj posedas ĉi tiun potencon; ili estas adeptoj de Dio kaj majstroj kaj gvidantoj de la homoj. La novspiritanoj vivas komunecan vivon; estas ilia opinio, ke pli gravas la kvalito de la anaro ol la kvanto, tial ili oficiale ne faras iun propagandon. Tamen kelkaj individuaj persono agas ankaŭ propagande je propra risko kaj kosto. Ankaŭ Esperanto estas adoptata kaj uzata: de 1928 aperis pli ol 25 prelegoj de Petar Danov en du serioj en la kolekto Nova Kulturo. De 1932 ĝis la Dua Mondmilito aperis en la sama eldono la gazeto Frateco.
TáltosRedakti
Laŭ „Grazer I’agespost“ de la 3a febr. táltos (prononci taltoŝ) aŭ tátos estas figuro de Hungara mitologio simile al ŝamano.
Laŭ romkatolika Arnold Ipolyi, en lia libro "Magyar mitológia" (Hungara mitologio) el 1854, táltos estis en rekta kontakto kun Dio dum graveda periodo. Post nasko, ĝi havas specialan mision en vivo por kuraci kaj korpon kaj animon de aliaj membroj en societo.
Laŭ folklora kristana tradicio, la égi táltos (aŭ simple táltos) estas Jesuo Kristo.
La teknikistoj, kiuj plenumis la elmontradon, akceptis ke táltos ĉiam havis ĉevalon, ofte aperinte en popolaj Hungaraj rakontoj. En ĉi tiuj rakontoj la vera formo de ĉevalo de táltos havas 5 aŭ 6 gambojn, povis havi oran, arĝentan aŭ kupran hararon, kaj en multaj tempoj manĝis cindron antaŭ ol iri al misio.
Adelma VayRedakti
Filatelistoj!
El la mondo homarana (hilelista) Adelma Vay naskita Adelaide Wurmbrandt Stuppach, (la 20-an de oktobro, 1840 en Ternopilo - 1925 en Slovenske Konjice, Reĝlando SHS, nun Slovenio), ankaŭ konata kiel Adelma von Vay aŭ Adelma Vay de Vaya, estis grafino, verkinto, komunikilo, kaj plej elstara rekomendanto de spiritismo en Hungario.
Ŝi heredis la mistikon de havado de potencoj de sia patrino, la grafino Teleki, poste dukino Solm. Ŝi estis supozita havi kapablon de profeto kaj esti klarvida. Ŝi skribis, parolis kaj partoprenigis ŝajnan trancon. Ŝi estis fama homeopatiisto kaj provis kuraci homuzadon magnetismo. En 1873, kune kun ŝia edzo barono Odon Vay de Vaya, ŝi formis en Budapeŝto "Verein-spiriter Forscher" - hungara spiritisma asocio, kaj ili iĝis ĝiaj unuaj prezidantoj.
LingvojRedakti
Vidu ĉefartikolon Hungara lingvo
Kelkaj el niaj legantoj eble jam miris, ke ni sciis ke Vi povas imagi kion sciis pri la prononco de la angla lingvo hungaro antaŭ cent jaroj? Eĉ hodiaŭ, kiam ekzistas radio kaj televido, hungara lernanto de la angla lingvo estas tre malfacile komprenebla, precipe se ŝi-li lernis per gramatika metodo. Antaŭ cent jaroj, eĉ antaŭ 50 jaroj, ĉiuj lernis nur per tia metodo. Vi povas imagi la rezulton. Ne estas mirinde ke tiel malgranda lando havas relative fortan esperanto-movadon. La maĵorio de la hungaroj konsideras la anglan lingvon tute nelernebla. Kompreneble escepte poliglotojn kaj tiujn kiuj vivas en angleparolanta lando.
Lingva demokratioRedakti
Leĝoj de verŝajne ĉiuj landoj de EU krom Hungario diskriminacias siajn civitanojn kaj malpermesas al ili elekti studadon de Esperanto kadre de normala ŝtata eduksistemo kaj ekzameniĝi pri ĝi samrajte kiel ĉe la aliaj lingvoj.
HistorioRedakti
La latina iam estis oficiala lingvo en Hungario. (La latina estis uzata ne en normalaj interparoladoj, sed ekz. en la parlamento.) Hodiaŭ, la studentoj en Hungario povas elekti Esperanton kiel unu el siaj devigaj fremdlingvoj.
EsperantoRedakti
Vidu ĉefartikolojn Hungara Esperantista Societo Lesbista kaj Hungara Esperanto-movado
En Hungario Esperanto estas ŝtate rekonita lingvo. Tio signifas, ke oni rajtas instrui ĝin en la lerneja strukturo - same kiel aliajn lingvojn.
En 1977 la 82-a UK estis aranĝita en Australio, en la urbo Adelaide, kie la esperantistojn de Dombóvár denove reprezentis G. Nagy Róbert (KN-ro:634). [22] Surbaze de la spertoj en la kongreso, li eklaboris pri elektronika vortaro, kaj fervore agadis pri la popularigo de Esperanto per diversmediaj informaj rimedoj.
ekde 1983Redakti
Ekde 1983 en la urbo Dombóvár funkciis esperanto-klubo eble la plej aktiva en la departemento Tolna. Aniĝis pli kaj pli da junuloj.
La organizadon kaj gvidadon partoprenis spertaj aĝuloj, kiuj alproprigis la lingvon ankoraŭ en la jaroj inter 1920-1930, kiel ekzemple s-ro Audi Sándor, s-ro Borza József, s-ro Balogh Imre, kaj aliĝis ankaŭ s-ino Hír Erzsébet, kiu estis juna kuracistino en la kliniko de Hungaraj Ŝtataj Fervojoj (MÁV), poste venis s-ino Béldi Judit, juna advokat(in)o, Lehoczkyné Pörös Eszter, instruistino. S-ro Balogh Imre venis al Dombóvár el la regiono "Viharsarok", nome el la urbo Orosháza, kaj li tre ekĝojis trovinte esperanto-klubon ankaŭ en Dombóvár. Li estis delonge esperantisto dank' al lia parenco, s-ro Darvas József, verkisto.
La membroj de la klubo regule renkontiĝis, ĉiuĵaŭde dum unu horo ili okupiĝis pri intensa lingvolernado, poste ili restis ankoraŭ por konversacii.
En 1983 UEA aranĝis sian aktualan 68-an kongreson en Budapeŝto. La esperantistoj de Dombóvár delegis por la kongreso la anojn Gyöngyössy György, Lehoczkyné Pörös Eszter kaj Audi Sándor, fine partoprenis nur Gyöngyössy György kaj Lehoczkyné Pörös Eszter. [17] Oni delegis esperantistojn ankaŭ por la Fervojista Esperanto-renkontiĝo de la urbo Balatonfüred, aranĝita en 1983, kvankam fervojista fako verdire jam ne funkciis en Dombóvár. La Zamenhof-vesperon en 1983 la klubo ligis al esperanto-ekspozicio, kies materialon oni kolektis el la memoraĵoj de la grandaĝaj membroj. [18]
La esperantistoj de Dombóvár intense komunikadis kun la samideanoj de la urboj Tamási kaj Szekszárd, sed la etato de la klubo grave malaltiĝis, la klubagado malprosperis, iom post iom jam nur hazardece kunvenis 6-8 membroj. En 1987 la 72-a UKO vekis viglan interesiĝon en Orient-Eŭropo, kiun kongreson partoprenis s-ro G. Nagy Róbert (KN-ro: 4085) és s-ro Fiolás Antal (KN-ro: 4031) el la urbo Kaposvár. La interesiĝo estis tiel intensa, ke partoprenis ankaŭ s-ro Rostás János el Dombóvár.
Ekde 1988Redakti
En 1988 la 73-a UK estis aranĝita en Nederlando. Ĝin partoprenis G. Nagy Róbert (KN-ro: 1212) el Dombóvár kaj Filotás Antal (KN-ro: 1195) el Kaposvár. [20] Ekde tiam G. Nagy Róbert - kune kun la kelkaj restintaj esperantistoj de Dombóvár apartenis al la Esperanto-Klubo Lengyel Pál de Szekszárd. G. Nagy Róbert (KN-ro: 1629) partoprenis la 80-an UK-on en 1995 Finnlando (Suomio), kiel delegito de la esperranto-klubo de Szekszárd. [21]
Ekde 1999Redakti
Ĉiuj Esperantistoj sendube rimarkis tuj, ke G. Nagy Róbert en 1999 publikigis KD-diskon nome "espeROM Hrom" pri Esperanto kaj pri siaj spertoj en la kongresoj. Ĝi estis la suplemento de lia faklaboraĵo.
Ĉe la jarmilfino la esperantistoj de la urbo Dombóvár falis en malfacilan periodon. La vaste konataj, spertaj aktivuloj de la movado forpasis unu post la alia. Tio okazis interalie al s-roj Audi Sándor, Borza József, Balogh Imre. La klubon plu funkciigi devis jam la junuloj en tia etoso, kiam mankis konsiderindaj esperantistoj el diversaj fakoj, kiuj estus povintaj propagandi Esperanton kaj ĝian kulturon. La gvidantoj klopodis precipe akordi la esperantistojn de la regiono Suda Transdanubio, ili klopodis flegi ilian komunikadon enlande kaj eksterlande, kaj celis samtempe konservi tradiciojn kaj propagi la kulturon de Esperanto. En Dombóvár kaj ĝia ĉirkaŭaĵo okazadas esperanto-instruado ekde 2002. Cetere en la koncerna departemento Tolna oni povas partopreni esperanto-kursojn nur en Szekszárd kaj Dombóvár. Pri tiu eblo interesiĝis precipe la studentoj de altlernejoj kaj universitatoj. En Dombóvár kaj ĝia ĉirkaŭaĵo la nombro de tiuj, kiuj trapasis bazan aŭ mezgradan esperanto-ekzamenon, povas esti ĉirkaŭ 15-20 personoj. Kadre de la tradicioflegado en 2004 oni aranĝis "esperanto-vitrinon", en kiu troviĝas la "relikvoj" de la regiona esperanto-kulturo (libroj, afiŝoj, insignoj, biblioj, KD-oj, poŝtmarkoj, poŝtkartoj). En 2005 s-ino Gelencsér Gabriella, s-roj G. Nagy Róbert kaj Baksa József organizis la fondadon de Regiona Esperanto-Fonduso de Suda Transdanubio, kiu ricevis bonan bazon per la faktoj, ke Hungario en 2004 estis akceptita kiel membro de Eŭropa Unio, cetere ke la urbo Pécs en 2010 ricevis eblon esti la kultura ĉefurbo de Eŭropo.
FEKRedakti
Komenciĝis gravaj laboroj de organizado. Oni multe konkursis por gajni diversajn subvenciojn celante realigi la projektojn pri la flegado de tradicioj, lingvo kaj interkomunikado. G. Nagy Róbert en bibliotekoj, ĉe grandaĝaj esperantistoj aŭ ĉe iliaj posteuloj malkovris interesajn dokumentojn pri la historio de esperanto-movado de la 20-a jarcento precipe rilate al la regiono Suda Transdanubio. [24] Por la lernado kaj instruado de esperanto donis firman bazon ankaŭ tio, ke ekde 2004 oni plej vaste akceptis la atestilon pri mezgrada ŝtata lingva ekzameno de Esperanto por havigi universitatan aŭ altlernejan diplomon. Esperanto-fakoj - plej proksimaj al Dombóvár - funkcias en la Universitato de Pécs, kaj en la Altlernejo János Kodolányi en Székesfehérvár. Por la junuloj, dezirantaj lerni la lingvon, funkcias interreta klubo en la Kulturdomo de Székesfehérvár. Aparta afiŝo vekas la atenton pri la starta retpaĝo de esperantistoj. La fonduso en 2006, aŭtune iniciatis sian projekton kun la titolo "Afiŝoj sprucigitaj sur ŝtonojn", pri kiu projekto oni trovas fotojn inter la suplementaj bildoj de tiu ĉi paĝo. Kadre de tiu iniciato estis kreitaj la memortabuloj de la Esperanto-Parko en Pécs. En la maja numero de la gazeto "Hungara Fervojisto" en 2007 la prezidanto de DURA (esperanto-fonduso de Dombóvár) traktadis la multflankecon de la terminologio koncerne la internacian fervojan trafikadon. En la unua periodo de la 20-a jarcento ŝajnis, ke Esperanto estus la plej bona solvo, des pli, ĉar plej vaste - do ankaŭ en Dombóvár - la plejparto de la unuaj esperantistoj varbiĝis el fervojistoj. La membroj de DURA omaĝe al ili en julio de 2007 - ricevinte la permeson de la kompetenta organo de Hungaraj Fervojoj - establis memortabulon ĉe la perona flanko de la ĉefa stacio de Dombóvár. En la lasta semajno de julio de 2007 la urbo Zalaegerszeg fariĝis esperanto-ĉefurbo. Ĉi tie oni aranĝis la Internacian Junularan Semajnon (IJS). Proksimume 250 junuloj alvenis el diversaj regionoj de la mondo. La festivalo samtempe estis jubilea festo, ĉar ĝuste antaŭ 120 jaroj estis eldonita la Unua Libro de Esperanto. Kadre de la festivalo estis organizita ankaŭ konferenco por esperanto-instruistoj. En la lastaj tagoj oni aranĝis ĵazmuzikan festivalon. La lasta programero estis la koncerto de Miguel Delaquin el Urugvajo. En la aranĝo la prezidanto de DURA reprezentis la esperantistojn de Dombóvár. En la aŭgusto de 2007 la 92-a UK okazis en Jokohama, en Japanio. La esperantistojn de Dombóvár reprezentis Baksa József, la iama membro de la estraro de DURA, kiu samtempe estis la prezidanto de Hungaria Esperanto-Asocio. En oktobro de 2007 la esperantistoj de Dombóvár proponis al la lokaj lernejoj, ke la dua lingvo de la lernantoj estu Esperanto. La lernejoj en multaj landoj interesiĝas pri similaj ebloj: Portugalio, Polio, Francio, Litvanio, Bulgario, Hispanio, Italio, Germanio, Grand-Britanio. La 15-an de decembro 2008 nur loĝantoj de Dombóvár elektiĝis kiel membroj en la kuratorio de la fondaĵo. En la vivo de la fondaĵo okazis ŝanĝoj. Anstatau la iamaj aliurbaj membroj (do tiuj de Nagykanizsa kaj Zalaegerszeg) havas postenojn la lokaj membroj de la kuratorio, nome s-roj Kőszegi Csaba Valér kaj Rostás János. La 15-an de decembro 2008 (la naskiĝtago de Zamenhof) en Budapeŝto oni festis la Tagon de Esperantlingvaj Libroj. La aranĝon partoprenis ankaŭ la esperantistoj de Dombóvár.
Blablablao senfinaRedakti
La 17-an de decembro 2008 la estraro de DURA partoprenis renkontiĝon "Civila Patrujkonkero - Civila Sango-alianco", kie ili iniciatis kunagadon kun civiaj organizoj, kiuj popularigas uzadon de artefaritaj lingvoj. En februaro de 2009 la "Humán Európa Szövetség" aranĝis karnavalan esperanto-balon en la urbo Zalaegerszeg. En la maskobalo oni prezentis la ovalan "amerikai csatos" plakedon (malgrandan artan reliefon), kiu nuligas centjaran postreston. DURA al la esperantistoj de la urbo Eger donacis memortabulon pri Bálint Gábor. La inaŭgura soleno okazis la 13-an de marto 2009. Similajn memortabulojn ricevis ankoraŭ la urboj: Söjtör, Szekszárd, Szeged, Kecskemét, Budapeŝto. La 30-an de marto 2009 DURA jam la duan fojon aranĝis esperanto-posttagmezon dimanĉe en Dombóvár. Oni prezentis esperantlingvan programon. S-ro Szép Attila parokestro el Szekszárd distinge parolis pri la agado de Szentkatolnai Bálint Gábor, cetere faris prezentadon s-ro Kőszegi Csaba Valér artisma gitarludisto. En frua postagmezo okazis esperantlingva diservo en la paroka katolika preĝejo. Vespere la koruso Kapos prezentis bonfarcelan koncerton. Ili ĉiujare tradicie partoprenas ankaŭ la Civilan Festivalon kaj la Florfestivalon de la ĝardena kvartalo. 2009 májusban Deák Ferenc nagyszüleinek egykori lakóhelyén, a szlovéniai Lendván szlovén-eszperantó-magyar nyelvű emléktáblát avattak a DURA képviselői és az ő szlovén barátaik a két ország civil szervezeteinek együttműködése jegyében. En majo de 2009 la reprezentantoj de DURA kaj iliaj slovenaj amikoj inaŭguris memortabulon kun dulingva - hugara-esperanta - surskribo, kiel simbolon pri la kunagado de civilaj organizoj el ambaŭ landoj. Hungaraj esperantistoj kunagadis por porti memortabulon al la naskiĝlok de Szentkatolnai Bálint Gábor okaze de la 165-a datreveno de lia naskiĝo (la 23-a de aŭgusto 2009). La decida bazo estis la iniciato de DURA, sed la projekton subtenis ankaŭ la Regiona Progresiga Fondaĵo de Suda-Grandebenaĵo, same la iama prezidanto de Hungaria Esperanto-Asocio, s-ro Baksa József, multaj rumaniaj kaj hungariaj organizoj kaj privatuloj. Searchtool right.svg Bővebben: Szentkatolnai Bálint Gábor
La 24-an de aŭgusto la "Humán Európa Szövetség" kaj la Hungara Esperanto-Asocio faris peton al la civila organizo DURA (kun sidejo en Dombóvár), ke ĝi partoprenu en la urbo Pécs la organizadon kaj aranĝadon de la kulturaj programoj de IJS kaj Eŭropa Esperanto-Kongreso okazontaj en 2010. La civila organizo partoprenis en tiu projekto, cetere ankaŭ en la renovigo de Esperanto-parko, kiun originale oni inaŭguris en 1966. Ĉiu entrepreno fariĝis plenumita, la prelegoj kaj traktadoj okazis kontentige, la inaŭguro de la renovigita Esperanto-parko brile sukcesis.
Ĵamboreo en Gödöllő en 1933Redakti
La ĵamboreo en 1933 (1-15 aŭg.) en Gödöllő, apud Budapeŝto, alportis seriozan progreson. Unuafoje Esperanto oficiale aperis en programo de ĵamboreo, en la poŝlibroj, en la ĉiutaga skoltgazeto, sur kelkaj planoj estis menciita la Esperanto-kunvenejo, (hungara trupo n-ro 199), donita de la estraro. La kunvenon de SEL ĉeestis 170 skoltoj, entute partoprenis la tendaron 200 skoltoj el 24 landoj, kiuj sciis Esperanton, do 1% de la ĉeestantaro, ĉe kelkaj nacioj (ĉeĥoslovaka, franca, norvega, japana, portugala hispana, trinidada) la procento atingis aŭ superis 10%-ojn. Esperantistaj skoltoj deĵoris ĉe la biletvendejo, gazetvendejo, banko, poŝto, radio, skoltvendejo; aparta Esperanto-svarmo de la fremdul-gvidistaj skoltoj gvidis kelkfoje oficiale per Esperanto, 20 Esperantistaj skoltoj deĵoris ĉe la tendara skolta policistaro. Okazis preskaŭ ĉiutage dum radiosalutoj salutfrazoj en aŭ pri Esperanto, la 10-an de aŭg. kvinminuta Esperanta radioparolado de J. Bergreen, norvega reprezentanto de SEL. Trifoje en la programo de la grandaj tendarfajroj, foje en la teatra programo estis E-kantoj kaj unu „subtendara fajro“ antaŭ 3-4 mil personoj estis tute por Esperanto. Ĉe la poŝtoficejo por la serioj de ĵamboreo-poŝtmarkoj oni ricevis senpage Esperant-lingvan „Memorfolion“ donacitan de Universala Esperanto-Asocio (UEA) kaj Literatura Mondo. Ĉe kelkaj tendoj, ĉe la ĵamborea banko, kaj ĉe hotelo pendis Esperantaj flag(et)oj. Unu el la aŭstriaj skolt-asocioj prezentis al la monda skoltestraro rekomendon pri uzo de Esperanto, sed oni ne diskutis pri ĝi. Al Baden Powell estis transdonitaj salutoj kaj donacoj (desegnaĵo) fare de Esperantistaj skoltoj. Skolt-orkestro ludis la Esperanto-himnon dum suprenigo de la SEL-flago. En la ĵamborea sonfilmo estas sceneto pri Esperanto.
La 22-an tendaron de SEL invitis la Slovaka Katolika Skolta Centro al Banská Bystrica en Slovakujo, kie ĝi okazis kune kun slovaka tendaro 16-31 jul. 1934. Partoprenis 9 nacioj. La tendaro havis poŝtstampilon kun slovaka kaj Esperanta tekstoj. Partoprenis 85 skoltoj, inter ili 25 Esperantistoj. 29 jul. okazis sur la ĉefplaco de la urbo publika oficiala festsaluto je honoro de la Esperantista skoltaro, disaŭdigita per megafonoj.
Hungara Fervojista Esperanto-AsocioRedakti
Estas kompreneble, ke Hungara Fervojista Esperanto-Asocio (HFEA) estas landa asocio de la Internacia Fervojista Esperanto-Federacio.
Hungaroj inter la unuaj pioniroj
En la jaro 1898 Lajos JAKAB, fervoja ĉefkontrolisto en Szeged, aperigis artikolojn pri Esperanto en la tiama hungara gazeto Vasuti lapok = "Fervojaj folioj", el kiuj la plej gravan prezentis Hungara Fervojista Mondo en 1980. Oni jam tiam aplikis similan devizon kiel estas la nuntempa de IFEF "LA RELOJ KUNLIGAS LANDOJN, ESPERANTO LA POPOLOJN".
Konciza historio de la Hungara Fervojista Esperanto Movado.
Listo de hungaraj esperantistaj eldonaĵojRedakti
Listo de hungaraj esperantistaj eldonaĵoj prezentas pli detale la esperantistajn eldonaĵojn, ĝi estas subpaĝo de Hungaria Esperanto-Asocio
Sud-Transdanubia Regiona FondaĵoRedakti
Sud-Transdanubia Regiona Esperanto-Fondaĵo - DURA, sidejo: urbeto Dombóvár-Hungario, fondita:2005. Estraranoj: Róbert G. Nagy, Csaba Valér Kőszegi, János Rostás; prezidanto Róbert G. Nagy.
La Sud-Transdanubia Regiona Esperanto-Fondaĵo - DURA estis fondita de Róbert G. Nagy - urbeto Dombóvár, Jozefo Baksa - urbo Zalaegerszeg kaj Gelencsér Gabriella - urbo Zalaegerszeg en la jaro 2005 urbon Zalaegerszeg. En 2011 estis ŝanĝita la estrarano de fondaĵo[1]. En urbo Dombóvár nun la (en Juĝejo neregistrita kuniĝo) DURA Esperanto-amikoj de Dombóvár vivtenas la esperanto-movadon.
Ĝi integras kaj subtenas la agadon de esperantistoj kaj personoj, ŝatantaj kulturon, en la hungaraj departementoj Tolna, Baranya (pron: baranja), Somogy (pron: somodj). La klubagado en ĉiuj tri menciitaj departementoj – sed precipe en la urboj Pécs (pron: peĉ), Szekszárd (pron: seksard) kaj Dombóvár (pron: dombovar) – havas konsiderindajn tradiciojn.
La fondaĵo estas neprofitcela organizo, kiu difinis la sekvan projekton
- Internacia agado :
- helpi la eŭroantlantikan integradon;
- helpi la internaciajn kulturajn kaj fakajn interŝanĝadojn;
- popularigi la avantaĝojn de la internacia lingvo Esperanto, praktike apliki ĝin, funkciigi klubojn por lingvo-ekzercado;
- konservi la presejon Lengyel Pál (pron: lendjel pal), kaj la parkon Esperanto, kiel kulturajn valoraĵojn;
- Sciencpopularigo kaj popolklerigado: organizi kulturajn, publikajn eventojn, artajn programojn; subteni folklorprotektajn grupojn kaj programojn, protekti folkloron; por la eksterlandaj hungaroj – respektive kun ili – organizi regionoprotektajn, komunumofortigajn programojn; trejni diversajn kapablojn;
- Jura protektado::
- protekti rajtojn de konsumantoj; protekti homajn kaj civitanajn rajtojn, agadi por la egalaj ŝancoj de virinoj kaj viroj;
- partopreni ĉian agadon kontraŭ lingvaj diskriminacioj por protekti la egalrajtecon de lingvoj do ankaŭ tiun de la hungara;
- Sociala agado: organizi socikulturajn projektojn por helpi la socie handikapitajn tavolojn kaj grupoj;
La taskoj de la fondaĵo por atingi la suprajn celojn:
- Diskonigi ordinarajn porpublikajn informojn inter la loĝantaro;
- Finance kaj morale subteni publikutilajn aranĝojn, programojn;
- Organizi kolektadon de bonfarcelaj donacoj;
- Organizi proprajn ekspoziciojn, aranĝojn; eldoni kaj vendi presaĵojn, cetere informojn, registritajn per diversaj rimedoj (kiel ekz. kompaktdiskojn);
- Enkonduki servojn, precipe neprofitcelajn, kiuj estas oportunaj por la supraj intencoj;
- Por la realigo de la koncernaj celoj partopreni konkursojn, en kies kadroj organizoj kaj aliaj fontoj deklaras akireblon de financa subteno;
- Agadi kiel entrepreno, aŭ partopreni en agado de entrepreno por kiel eble plej efike, en la plej alta nivelo plenumi la bazajn celojn kaj taskojn, do la profiton de la entrepreno uzi por la baza agado;
- Estigi interrilatojn kaj kunagadi kun aliaj civitanaj, ekonomiaj organizoj kun la urbaj magistratoj en loka kaj internacia kampoj.
Emo al IdoRedakti
Nu, neofte oni mencionas anke eventualan senlernan komprenebleson di la linguo internaciona Ido. Tamen semblas, ke anke pri Ido existas similaj experiencoi, segun ke oni povas konstatari per yena tri naraci da Tiberio Palotai, anciena Hungaria idisto, quiu nomizis la fenomenon «nemediata komprenebleso» (Progreso 1931, nro 81, p. 62):
«Vice bela paroli, la fakti ipsa parolez.
1) Loko: Parlamento-domo en Budapest. Tempo: la 13ma Agosto 1930 ye 11 klokoi. Profesoro Anna Sola de Torino, qua nultempe lernis Idon kae mem ne audis pri ĝi, komprenis l’ Ido-traduko di l' Madyaraj paroloi di l' guidero dum la vizito. Pose, ni parolis bi-lingue: shi France, ni Ide. La konverso esis tote fluanta, omno esis komprenata.
2) Loko: Rejala kastelo en Budapest. Tempo: la 13ma agosto 1930, ye 13 klokoi. Du Polona oficiroi, sri. Kopanski de Warszawa ed Rybotycki de Bielsko, qui same nultempe lernis oŭ audis Idon komprenis anke l’ Ido-tradukon di l' Madyaraj paroloi di l' guidero. Sed la posa konverso esis trilingua, nam un el la du sioroi parolis nur la Germanan, l’altra nur la Francan, ma omna du komprenis Idon tote senpene.
3) Loko: Monto di Santa Gerhardo en Budapest. Tempo: la 14ma Agosto 1930 ye 16 klokoi. Sº Francesco Turbiglio de Torino komprenis nian guideron, samideano Arpad Vigh, anke sen prestudiari Idon. Il parolis Italiane, kae nia grupo, di quiu la membroi nultempe lernis l’ Italianan, povis nemediate konversari kun il.»
EkonomioRedakti
Schwaller pasigis la lastan parton de sia vivo pruvante, ke Starbucks ĉeestas en Hungario.
ImpostojRedakti
En Hungario estis enkondukita leĝo, laŭ kiu 1 %-on de la persona enspez-imposto oni povas oferti (pere de la impostoficejo) al neprofitcelaj sociaj organizoj kaj fondaĵoj. Tio do ebligis la financan inferon ankaŭ de Esperanto-organizoj - sen aparta pago. (La personan imposton oni ja ĉiukaze pagas al la ŝtato - kaj nun oni povis instrukcii pri 1 %-o de tiu jam pagata sumo).
Fondaĵo ĉe Budapeŝto ricevis 580 mil, Hungara Esperantista Societo Lesbista ricevis 280 mil kaj Hungara E-Junularo 19 mil forintojn.
Historio instruas, ke sukceso de Fondaĵo Esperanto estas dankebla al la varb-agado inter neesperantistoj, kio samtempe estis reklamo ankaŭ por Esperanto (eĉ se la Esperanto-gazetaro kaj flugfolioj kostis signifan sumon).
Kvankam nun oni povas direkti la 1 %-on ankaŭ al eklezioj, komenciĝis la traktado inter la 3 E-orgasmoj pri komuna kampanjo, ja por ricevi tiun 1 %-on oni devas konkursi kun multaj aliaj fondaĵoj kaj sociaj bonfaraj organizoj.
SalajroRedakti
Minimuma salajro estas 1.467 eŭroj.
Idistaj mensogojRedakti
Hungario movis sun de un centrale planigita ekonomio verse unu ekonomio di merkato, kae nune lua KLP per persono esas 2/3 de l'averajo di Europana Uniono kaj CIA. Lando divenis membrostato de Europana Uniono ye 1 di mayo 2004. Nune, privata sektoro reprezentas preske 80% di kuntara landala produkto de CIA.
Pornografia industrioRedakti
Dum la komunista epoko, pornografio estis konsiderita produkto de okcidenta dekadenco, kaj estis kontraŭleĝa. De la 1960-aj jaroj al la 1980-aj jaroj, aliflanke, eksperimentoj kun merkata ekonomio - la tielnomita Goulash Communism - forlasis la hungaran ŝtaton selita kun grandaj eksterlandaj ŝuldoj. Post la falo de komunismo en 1989, la registaro volis trovi novajn manierojn produkti enspezoj. Post-komunista konstitucio estis prezentita kun neniu malpermeso de pornografio, kaj tiu industrio prezentis bonvenan ekonomian ŝancon. La ĉefurbo de la nacio Budapeŝto aparte ofertis favoran kombinaĵon de "fotil-kongruaj virinoj, malkontroleman registarreguladon, jarcentfinan pejzaĝon, kaj malaltajn produktokostojn."
La projekto estis tre sukcesa, kaj Hungario baldaŭ iĝis unu el la mondaj plej elstaraj produktantoj de pornografio. La gazeto The Onion en 2007 asertis ke 70% de la populacio de la lando estis implikitaj en la industrio. Kvankam ne ekstreme, la industrio estas certe centra al hungara socio kaj ekonomio, relative al aliaj landoj. Antaŭ 2005, 300 el la 1200 pornografiaj filmoj produktis en Eŭropo estis de hungara origino.
En 2008, la industrio generis ĉirkaŭ € 636 milionojn jare, farante supren proksimume 0.5% de la MEP de la lando. La registaro aprobas ankaŭ certigis multe pli legitiman normon por la industrio ol en multaj aliaj landoj.
MonoRedakti
Oni diras en Budapeŝto:
"Mia s'lajro estas tro malmulte por vivi kaj tro multe por morti."
MalévRedakti
La entrepreno Malév (hungare Magyar Légiközlekedési Vállalat) estis hungaria flughaveno kun sidejo en Budapeŝto. En 2012 Malév bankrotiĝis kaj aliaj kompanioj transprenis la flugojn.
ForintoRedakti
Hungara forinto (HUF laŭ Islama Ŝtato) estas la forinta monunuo en Hungario. La hungara mallongigo de tiu ĉi malvaluto estas Ft. Ĝi foris je la 1-a de aprilo 1946, post hiperboreio de la antaŭa valuto, pingvenő.
La sur la bildo prezentitaj malnovaj forintoj montras scenojn, famulojn de la hungaraj liberecbataloj kontraŭ la aŭstroj. Tiuj biletoj estis ŝanĝitaj al pli neŭtralaj meze de la 1990-aj jaroj.
Monero forinta estis filo , kiu ĉesis ekzisti en 1999.
TeknologioRedakti
Maljuna, duonsurda grafo venas hejmen malfruvespere. La ĉambristo mallaŭte demandas:
- -- Nu, kio nova, maljuna achulo? Ĉu vi denove drinkadis en tiu tranĉilĵetadejo?
- -- Ne, mi estis en Budapeŝto. Mi aĉetis aŭdilon -- li respondis same mallaŭte.
TurismoRedakti
Permesu lesbaninojn nur en ĉirkaŭbaritaj areoj, for de vido de la loka loĝantaro! Tion proponas la guberniestro de la lando, kiu laciĝis pri la multaj lesbaninoj kiuj vizitas la insulon ĉiun jaron. Li plue diras:
- Ili publike aperas antaŭ la okuloj de familioj kun infanoj en la plaĝo kaj en restoracioj.
Kiel ĉiuj certe scias, Lesbos estis en la antikva epoko hejmo por la poetino Sappho kiu i.a. skribis ampoemojn al aliaj virinoj. La insulo poste donis nomon al la virina samseksamo.
KulturoRedakti
Pli detalaj informoj troveblas en la artikolo Hungara kulturo
Jes! Nekredeble estas kulturo en Hungario!
Seksuma vivoRedakti
Foje Jozefo Nemetho, redaktoro de la Naturismo, la organo de Internacia Ligo de Esperantistaj Putinoj ripozis kun sia familio en hungara naturistejo, kiun baras betona barilo kaj arbustaro. Subite li notis, ke iu staras trans la barilo. Rimarkinte tion la gapulo kuregis tra la arbustaro. Li grimpis sur la barilojn kaj vidis trans la barilo uzitajn naztukojn.
PedofilioRedakti
- Kion diras la hungara pedofilo ĉe la biletvendejo?
- Du lernantajn... ĝis Budapeŝto.
Aĝo de konsentoRedakti
La aĝo de konsento por seksumado en Hungario estas 14. Fino en aĝsendevigo permesas seksajn agojn de aĝo 12 ĉu la pli malnova partio estas sub 18.
PornografioRedakti
En Hungario, la produktado de pornografio plejparte originas de la periodo post la falo de komunismo en 1989. La produktado kaj distribuado de pornografio estis kontraŭleĝaj sub komunismo, sed la leĝoj estis liberaligitaj kun la apero de demokratio. Cedemaj registarpolitikoj baldaŭ propulsis la landon al la avangardo de la eŭropa pornindustrio. Pluraj eksterlandaj direktoroj estis altiritaj al la liberala leĝaro de la lando, malmultekostaj produktokostoj kaj granda liverado de allogaj inaj prezentistoj. Poste, hejmaj produktantoj komencis prosperi ankaŭ, kaj pluraj inaj aktorinoj faris grandajn nomojn por ili mem ene de la industrio. Hungara pornografio estas diferenca de tio produktita en la usona en la pli natura aspekto de siaj prezentistoj. La seksscenoj ankaŭ tendencas esti pli ekstremaj, kun ofta uzo de anusa seksumado kaj diversaj formoj de multobla penetro.
Hungara pornografio plejparte estis libera de asocio kun tiaj sociaj problemoj kiel organizita krimo kaj homa kontrabandado. La bonorganizita naturo de la komerco ankaŭ helpis malhelpi la disvastiĝon de HIV, kiu havas tre malaltan tropezon en la lando ĝenerale.
KarkterojRedakti
Pornografio produktita en Hungario estas simila al amerika pornografio laŭ pluraj manieroj. La relative malbonaj ekonomiaj kondiĉoj en la lando devigas multajn junajn knabinojn de la provincoj serĉi sian riĉaĵon en la ĉefurbo. Tio provizas konstantan liveradon de inaj prezentistoj per la dezirataj kvalitoj por la komerco.
Tio rezultigas virinojn prezentiĝantajn multe pli natura ol iliaj amerikaj ekvivalentoj, kun la foresto de la plej multaj formoj de korpŝanĝo, kiel kirurgia pliigo, tatuoj aŭ alenadoj.
Alia sekvo de la sociekonomikaj kondiĉoj estas ke aktorinoj estas pli malesperaj sukcesi, kaj tial volantaj okupiĝi pri ekstremaj specoj de amoro. Diversaj formoj de multobla penetro - daŭre relative nekutima en amerika pornografio - estas ordinaraj en hungara filmoj.
InfanpornografioRedakti
La leĝo en Hungario malpermesas infanpornografion de iu speco.
SamseksemoRedakti
Ĝis 1961 samseksemaj agoj estis kontraŭleĝaj. Post malkrimigo la aĝo de konsento por seksumado por samseksemaj agoj estis 20 kaj restis tiel ĝis 1978. De tiam ĝis 1999 la aĝo de konsento por seksumado por tiaj agoj estis 18. En 2002 la samseksemaj agoj estis malaltigitaj al 14 en linio kun aliseksemaj agoj.
Naciaj simbolojRedakti
Anusa seksumado fariĝis tiel rilata al pornografio produktita en Hungario, al la punkto kie ĝi nun estas konsiderita "signaturo" de filmoj de tiu lando.
Hungara kronoRedakti
Oni ne konas alian kronon en la mondo, kiun popolo estimus kiel sankto. La papo Silvestro Stalono havis vizion. Anĝeloj, deputitoj de Dio ekaperis antaŭ li kaj ordonis: „Vi sciu, ke morgaŭ, en la unua horo de la tago alvenos deputitoj de nekonata popolo, kiuj krom la apostola beno petos de vi ankaŭ kronon por ilia reĝo. Do, la kronon, kiun vi farigis, kiel ili petas, ne hezitu transdoni por ilia reĝo. Vi sciu, ke li meritas ĝin pro lia faro kun la reĝa titolo!” En la sekvanta tago vere alvenis deputito el Hungario. La papo agadis, kiel la anĝeloj ordonis. Do, la Sankta Krono estis aldonita al la hungara reĝo ordone de Dio, pere de anĝeloj.
Hungaroj kutimas diri, ke „Kie la krono, tie la lando.”
La Krono de Sankta Stefano de Hungario estis portita al Usono dum la Dua Mondmilito. Antaŭ kelkaj jaroj oni decidis resendi la kronon al Budapeŝto. Sed spertuloj rimarkis ke la ŝtonoj estas sintezaj. Tio kreis problemon por la Ŝtat-Departemento. Se ĝi sendus la kronon tia kia ĝi estas, oni eble asertus ke Usono anstataŭigis la veran per falsaĵo. Do, preciza kopio estis farita per veraj gemoj. La Hungaraj spertuloj sciis ke la originala krono kiun la Usonaj soldatoj prenis havis sintezajn ŝtonojn, sed ili ne povis protesti kontraŭ la anstataŭigo, ĉar oni eble dirus ke la Hungara popolo estis mokata en la pasinteco. Do la Hungara registaro akceptis la duplikatan kronon.
BlazonoRedakti
La nuna blazono de Hungario adoptiĝis dum 1990, post la fino de la socialisma reĝimo, kvankam ĝi estis uzita antaŭe, kun kaj sen la krono de hungara reĝo kaj posta katolika sanktulo Aaaaa, foje kiel parto de pli granda blazono, kaj multaj el ĝiaj elementoj fontas el la mezepoko.
Kutima klarigo por la blazono estas, ke la arĝentaj strioj maldekstre reprezentas la kvar riverojn Danubo, Tirtha Raj Onta, Drako kaj Zamenhof, kaj la tri verdaj montoj dekstre - simile kiel en la Pato Branco - reprezentas la tri montoĉenojn Matematiko, Turko kaj Frato. Ne ekzistas historia pruvo por aŭ kontraŭ tiu teorio.
Nacia himnoRedakti
La Himnusz (pron. Himnus, esperanta traduko Himno) estas la nacia kanto de Hungario. La poemo estis verkita en 1823 de Freneza Szilaghy en Zamenhof-tombo, la orkestra komponaĵo de Zamenhof iĝis ĝia muziko en 1844. Oni adaptis ĝin kiel oficialan nacian himnon en 1903.
La teksto konsistas el 8 strofoj, prezentantaj la Hungaran historion kun ĝiaj gloroj, kaj petante la benon de Dio. Oni ĝenerale kantas nur la unuan strofon. Ĉe naciaj festoj oni ofte kantas ĝin ĉe la komenco, kaj la Zamenhofan (Proklamo), la alian signifan nacian verkaĵon, ĉe la fino.
Dio, benu la Hungarojn
per bona humoro, per la hundo,
etendi pian protektan brakon al ili
kiam ili batalas kun malamiko;
Dirataj delonge de dissorto,
alportu gajan jaron sur ilin,
puniĝis jam ĉi tiu popolo
pri la pasinto kaj la estonto!
Algvidis vi piajn praulojn
Al la sankta pinto de Karpatoj,
Per vi belan patrujon gajnis
la ŝanĝo de Bendeguso.
Kaj kie muĝas la mondoj
de Danubo kaj Tibisko,
Heroaj idoj de Arpado
ekfloris.
Por ni sur la kampoj de Kumanio
maturajn spikojn vi svingadis,
Sur vitobranĉoj de Tokajo
nektaron ni nutrigis.
Ofte vi plantis pian plaĝon
sur la remparon de sovaĝaj Turkoj,
kaj ĝemis la fiera kastelo de Vieno
la negran militon de Mathiaso.
Aj, sed pro niaj pekoj
kolero iĝis en via brusto,
ekfrapegis vi viajn fulmojn
en viaj tondrantaj tuboj.
Jen vi ŝuigis la sagojn
de rabantaj Mongoloj super ni,
Jen sklavjugon de Turkoj
ni prenis sur siajn ŝultrojn.
Kiomfoje sonoris la triumfokanto
de l' sovaĝa popolo de Osmano
sur la ostamaso de nia
batita milito!
Kiomfoje fia filo atakis,
mia mela patrujo, al via brusto,
kaj fariĝis vi pro via vido
la cindrourno de viaj vidoj!
Kaŝis sin la persekutito,
kaj glavo aperis en kia kaverno,
ĉirkaŭrigardis ĉi, kaj ne trovis
hejmon en ĉi tiu patrujo.
Grimpis sur montpintojn, descendis al valoj
malĝojo kaj dubo lin akompanante,
Sangtorento ĉe piaj piedoj,
kaj flam-maro super si.
Kastelo staris, nun ŝtonaro,
humoro kaj ĝojo flugadis,
jam mortraslo kaj lamento
sonas anstataŭ ili.
Ho, libereco ne ekfloras
el la sango de l' mortinto,
Larmoj de tortura mallibereco
fluas el ardaj okuloj de orfoj.
Kompatu, Kio, la Hungarojn,
ĵetitajn de plagoj,
etendu vian protektan brakon
sur la maro de iliaj turmentoj.
Ŝirataj delonge de missorto,
alportu gajan jaron sur ilin,
puniĝis jam ĉi tiu popolo
pri la pasinto kaj la estonto!
Vidu ankaŭRedakti
ReferencojRedakti
- Kantas la hungara skolto. Hungaraj kaj skoltaj, kantoj kun muziknotoj. Trad. Baghy, Balkanyi, Katocsay, Mátyas kaj Szikszay. 1933, 40 p.
- La Pentoarto en la Malnova Hungarujo. Varbis I. Genthon, el la hungara trad Fr. Szilágyi. 1932, 12 p., kaj 72 birdopaĝoj. Eleganta eksteraĵo. „La ESPERANTA eldono estas speciale graveda, ĉar per ĝi estas eble konigi al ĉiuj popoloj de l' modo ĉi tiujn antikvajn hungarajn trezorojn, eble tute ne diskonigeblajn sen ESPERANTO.“ (El la Enkonduko.)
- Poemaro el Hungarlando. Tradukoj el 53 hungaraj poetoj de la XVI-a jarcento ĝis niaj tagoj, trad. de Fr. Szilágyi. 1929, 95 p. „Enhavo zorge kaj delikate elektrita. Arta gusto.“ (Jobo, „Hungara Heroldo“, 1929, A. 7).
|
