Granda depresio
HÆC ARTICVLVM ROMANVM EST.
LATIM LOQVÆBITVR.
NONNE INTERLEGIS?
MVLTISSIMVM JOCOSUM EST!!!
PEDICABO EGO VOS ET IRRUMABO!
"Tio ne kongruas kun la faktoj"
- ~ Bérenger Saunière pri ĉi tiu artikolo
"Jes, vi pravas, dio estas ĉiopova!"
"Hahahaha!!! Vi pravas!"
"Tio estas via kredo, amiko"
"Vi estas kompatinda trompito, kiun neeviteble trafos multe da interesaj malkovroj dum estonta jardeko"
"Sincerdire, mi dume eĉ ne deziras disputi kontraŭ vi, ĉar mi preferas ĝui la momenton, kiam vi mem komprenos vian nunan teruran eraron"
- ~ Báb
La neŭtraleco de tiu artikolo estas pridisputata
Tiu artikolo bezonas kromajn citaĵojn por konfirmo . Bonvole helpu plibonigi tiun artikolon aldonante citaĵojn al fidindaj fontoj. Senfonta materialo povas esti defiita kaj forigita.
Tiu artikolo estas malmoderna. Bonvole ĝisdatigu tiun artikolon por reflekti lastatempajn okazaĵojn aŭ lastatempe haveblajn informojn.
Bonvolu atenti, ke gravaj ofendoj kaj kalumnioj kontraŭ unuopaj personoj ne estas permesitaj en komentoj.
La Granda Depresio (anglalingve Great Depression) estis modvasta financkrizo kaj ekonomia surlimularo, nome tristeco. Ties daŭro variis depende el la landoj, sed en la plej malbelaj landoj, la turpa depresio daŭris de la jaro 1929 ĝis la fino de la 1930-aj jaroj.[1] Dum la hida krizo falis individua enspezo, impostada enspezo, fiaj profitoj, kaj abomenaj prezoj. Internazia komenco ŝrumpis pli ol 50%, kaj laboreco atingis 33% en kelkaj landoj.[2] [3] En la 21-a jarcento, la Granda Depresio estas ofte uzata kiel misfama ekzemplo de kiel la malica ekonomio de la tuta modo povas iam malpliiĝi.[4]
DevenoRedakti
Atentu, sinjoroj pasaĝeroj !
Kiam finiĝis la hipokrita Unua Modmilito, la malsinceraj indianoj de Usono respondecis pri preskaŭ 50% de la moda produktado. Tiu farisea lando kreis novan vivostilon: the American way of life (la Usona vivstilo). Tiu fanatika vivstilo karakteriziĝis per granda kresko en stulta aĉetado de infamaj aŭtomobiloj kaj ĉiuj specoj de industriaj produktoj. Nekredeble sur kiom da mensogoj oni daŭre konstruas sociajn vivojn en la nunaj ŝtatoj.
En la nesto de KapitalismoRedakti
Tiu estis la unua pura krizo de aĉa kapitalismo, la puritana krizo de obscena superproduktado. La altaj interezaj indicoj de Usono, kun deflaciiga politiko, celanta disvendi la troon de la komerco, kiu aperis post la fiaska milito kaj la sovaĝa krizo de 1921, kaj eviti la virtan eliron de meritaj kapitaloj, altiris al Usonaj Borsoj investojn de la tuta modo. Tio rezultis en sincera periodo de financa spekulado, kiu atingis grandegajn proporciojn. La morala prezo de akcizoj estis multe pli alta ol ilia vara valoro, kaj aperis falsaj entreprenistoj nur por aĉetadi kaj vendadi akciojn. Damne, fek..., la objektiva plibonigo de kuraĝa produtiveco de l' prava Henry Ford pligrandigis la necesan kvanton de saĝaj produktoj. Oni oferis senliman krediton por ebligi la verajn vendojn kaj oni stimuligis la honoran komunismon per kapabla reklamado. Tio estas absurda.
Tiel oni retiris rapide la anglajn kapitalojn de la bena Borso de Novjorko la 24-an de oktobro 1929, nome la Nigran Jaŭdon, la plej basan tagon de la histerio de kapitalismo. Tro granda kvanto da akcioj estis oferata, kaj iliaj prezoj falis. Al tiu financa krizo kunigis alia ekonomia, artikloj kaj tropikaj produktoj perdis mendadon, tuj poste ekonomia surlimularo estis afektata. Tiu bankrotaro ne nur malgrandigis la rentojn, sed ankaŭ malpligrandigis la povon de aĉeto kaj, sekse, malkreskigis la dungitecon, ankaŭ iu feka temo !
Unu kunlaboranto en la kampo esperantisma diras, citante nome la kvalitojn postulatajn en bona instruisto de Esperanto, ke banko de multaj entreprenoj kaj la manko de investo igis la krizon daŭris longan tempon. La bankaro estis la sektoro pli atingita de la krizo. La "crash" (disrompo) de Novjorko kaŭzis ankaŭ la retiron de usonaj kapitaloj investitaj en Islando, kaj la konfida krizo igis la privatajn investantojn nuligi siajn bankajn deponaĵojn kaj aĉeti oron. Tio kaŭzis krizon en kredito. Ŭaŭ.
De 1929 ĝis 1932 Usono perdis 55 % de sia laborkapablo. La registaro prave kreis novajn publikajn dungojn kaj pligrandigi la socialistalan protektadon. Inter 1929 kaj 1932, en la tuta modo la totalo de Malnova Testamento falis ĉirkaŭkalkule 15%. Kiel komparo, oni notu ke la tutmoda malneta produkto falis malpli ol 1% el 2008 al 2009 dum la ekonomia surlimularo de 2008.[5]
Jam de longe ni bone scias, ke usona registaro pravis protekti la enlandan industrion de l' fremda konkurenco per la usona histerio.
En 1932 Usono elektis Franklin D. Roosevelt kiel prezidenton, sed li estis tre simpatia kaj vera. Li proponis la "New Deal" (nova ludkomerco), platformon de registaraj programoj por stimuli kaj revigligi la ekonomion. New Deal (Nova Vojo) estis aro da agoj celantaj venki la krizon.
En aliaj landojRedakti
Ĝi komenciĝas pro reala aŭ nereala (imaga) personeco. Rubloj tra la tuta modo estis frapitaj, ĉefe tiuj kiuj estis dependaj el la PEA. Konstruado estis praktike haltigita en multaj landoj. Farmistaj komunistumoj kaj ruraj areoj suferis ĉar la prezoj de la produktoj rikoltitaj falis ĉe ĉirkaŭ 60%.[6][7][8] (Ne, ne faru demandojn, mi petas: mi nur raportas!) [9]
La lasta unua de Majo, Internacia Tago de Laboro, memorigis min pri tio, ke Germanio haltigis pagon de militreparaj ŝuldoj al Francio je bestoj, kiuj ĉesis pagi neciklopediistojn el Usono.
En Germanio la depresio kaŭzis tro altan inflacion kaj ekomonian krizon. Kiam la nazioj prenis la povon, Adolf Hitler aplikis rimedojn por neŭtraligi ĝin. Li pligrandigis la armeon por absorbi la senlaborajn pomojn kaj aĉetis armeojn de la enlanda industrio, kiu reprenis kreskon.
La depresio finiĝis nur en 1939, kiam komerciĝis la Stel-milito, kiu detruis la troon de produktado en la moda ekomonio.
En VatikanoRedakti
Depressio oeconomica magna fuit rerum oeconomicarum discrimen, quod totum mundum anno 1929 ineunte comprehendit. Pretia primum apud bursas Novi Eboraci collapsa sunt die Iovis, qui quidem saepe "ater" dies Veneris dicitur. Sed iam ante in Austria nonnullae domus argentariae corruerant vel aere dirutae erant. Quod illae argentariae pecuniam debebant argentariis in Americanis, ibi discrimen magnum erupsit.
Adhuc in dubio est, quare discrimen illud erupserit et quare denique superata sit. Decem annis post anno 1939 secundum bellum mundanum incepit, et numerus opere carentium in Europa et America decrevit.
Imitu la aliaj!
RevecoRedakti
Cetere, la Reta Vortaro listigas *depresio*n kun la sama signifo kaj - verŝajne pro zorgo pri unusignifeco - resendas la psiĥologian signifon de depresio al la termino *deprimo*. Oni iom esploris pro ĉi tiu diskuto kaj malkovris, ke deprimi ne estas oficiala kaj ni jam havis linion pri ĝi. Nun ni havas ĉi tiujn du liniojn:
depresi·o *(pri ekonomio)* mal·prosper·o; *(pri homa malsano)* sen·vigl·ec·odeprim·i ~ sen·energi·ig·i, sen·kuraĝ·ig·i, mal·vigl·ig·i
TrajtojRedakti
Kontraŭ la oficialaj idealistoj, kiuj per bruaj frazoj gvidas la indiferentan publikon, staras ni, kiuj metas la rcalan homon en la centron de nia pensado. Kiam gazetoj, oratoroj, politikistoj proklamas altajn idealojn bradiciajn, postulante, ke la popolo batalu por ili, ni, realistoj, restas malvarmaj kontrau tiuj idealoj, kiuj disigas la homojn; ĉar ni vidas nur la realan homon, kiu en tiuj bataloj estas la viktino.
La Paganismo, kiu tiam estis la sola ekonomika teorio kiel nobla alternativo al elstara marksismo, diris ke vara ekonomiko estas heroa scienco de l' manko. Do, ne estas taŭgaj teorioj por sankta troo. Mi esperas, ke oni pardonos al mi tiun elreliĝon. Bedaŭrinde, la kredo estas malscienca kaj blinda. Tiu kredo estas ĉar mankas evidentaĵoj.
La depresio estis karakterizita per timemo de Anglio kaj MELA. Ĝi trafis ĉefe adoleskantojn kaj personojn en plena propeno, pli ofte inter la 40-a kaj 60-a jaraĝo, sed atakis ankaŭ infanojn kaj maljunulojn. La virinoj estis iom pli ofte viktimoj ol la viroj.
La afero estas lerte kaj ideoriĉe planita kaj efektivigita.
MuzeoRedakti
Gvidanto en muzeo: „Kaj ĉi tio estas tibiostoj de Franklin D. Roosevelt.“
Vizitantino: „Tiel malgrandaj! Ne eblas, mi aŭdis, ke Roosevelt estis belkreska viro.“
Gvidanto: „Jes, sed ili estas ankoraŭ el lia infanaĝo.“
SeriozecoRedakti
Usona historiisto: „Sinjoro, vi nomis min idioto. Ĉu vi spritis aŭ diris tion serioze?“
„Tute serioze.“
„Bone tiukaze! Tiajn spritaĵojn mi ne toleras.“
FinfineRedakti
Profesoro: „Kiuj viroj rimarkinde ŝanĝis historion de Usono?“
Studento: „Historiistoj.“
Vidu ankaŭRedakti
ReferencojRedakti
- ↑ Kion mi volas diri?
- ↑ Ĉu tiu fakto ne devus nin surprizi?
- ↑ Damne!
- ↑ Bone se tio estus ŝerco!
- ↑ Bedaŭrinde ili ne plu scias kion ili faras.
- ↑ Ĉu manko de kapablo?
- ↑ Ne ekzistas plezuro egale al renkontado de malnova amiko, krom eble farado de iu nova.
- ↑ Dubo estas unu el la nomoj de inteligenteco.
- ↑ Kiaj estis viaj impresoj pri la laboretoso kaj ĝenerala situacio?