Esperanto kaj la angla komparataj

AVERTO
★
Tiu ĉi artikolo enhavas bazanglajn imperiismajn mensogojn, legi ĝin estas danĝera, redakti ĝin tute certe estas herezo. Vi estu forigota de via Esperanto-asocio pro tio! ★
★For fiaj angloparolantoj!★

"Espero panon ne donas."

~ Zamenhof pri Esperanto kaj la angla

"Eble en iu estonteco la mondaj homoj akceptos la zamenhofan ideon ne nur de Esperanto sed ankaŭ de toleremo por diversaj kulturoj, lingvoj, kaj religioj."

~ Usonano pri ĉi tiu artikolo

"Kiu prudenton ne havas, tiun saĝo ne savas"

~ Zamenhof pri ĉi tiu artikolo

La angla estas sufiĉe bona Esperanto, kaj estas parolata en tiom da lokoj ke estas deko da versioj.

Ĉu angla aŭ Esperanto? Angla lingvo estu internacia lingvo de komerco, sporto kaj pop-muziko; Esperanto estu lingvo de humanistoj-internaciistoj. Ju pli da humanistoj estos en la mondo, des pli kreskos nia afero.

Oni ne rigardu la nombron de parolantoj por decidi, kiagrade lingvo estas internacia, ĉar "internacieco" estas kvalita ne kvanta afero. Kvalite la angla estas malpli internacia ol la rusa aŭ la hebrea kaj multe malpli internacia ol Esperanto.

Batali kontraŭ la disvastiĝo de nova internacia lingvo kiel estas la nuntempaj anglaj dialektoj ne utilas al Esperanto. Tia sinteno pruvas ke Esperanto ne estas pli neŭtrala ol la angla lingvo.

Historio

Antaŭ jarcentoj estis multe da intereso pri universalaj lingvoj kiel Esperanto. Fakte multaj el la fondintaj membroj de la Lingvistika Societo de Usono estis interesitaj pri demandoj de universala lingvo, kaj parto de la plej frua financa subteno al lingvistiko venis de homoj kaj organizoj interesitaj pri universalaj lingvoj. Grava instigo al tio estis la sento ke homoj malfacile komprenadis sin interkulture. Estas multe malpli da intereso pri internaciaj lingvoj hodiaŭ, parte ĉar homoj diras ke la Angla nun estas la universala lingvo. Ĉu estas bona evoluo, tiu supreniro de la Angla?

Scienco

Esperanto kaj la angla komparataj ne estas scienca fako, sed estas temoj de lingvistiko, la scienco pri lingvoj. Lingvistiko estas la studo de lingvoj kaj kiel ili funkcias, inkluzive de ilia strukturo, evoluo, sintakso, semantiko, fonologio, fonetiko kaj pragmatiko. La komparado de Esperanto kaj la angla estas lingvistikaj studoj pri la similaĵoj kaj diferencoj inter la du lingvoj.

La angla kaj Esperantoŭ

_Ve al mi! Mia patro tre koleras, ke mi studas Esperanton anstataŭ la angla, ĉar li volas ke mi trovu bonan postenon. Mi timas, ke fine li ne nur elĵetos min el la domo, sed ankaŭ senheredigos min, kaj fordonos mian KD-kolekton. Kion mi faru??

_Vi devas konvinki vian patron, ke Esperanto estas la angla, nur ornamita per multaj o-oj. Aranĝu ke li trafu nur frazojn kiel "La blua birdo helpas la homoseksualan hakeron". No biga dilo. (Konsultu Ĝangalon por materialo.) Alternative, provu konvinki lin ke nepre la EU decidos favore al E-o laŭ biblia profetaĵo, kaj tiam vi havos bonegan postenon. Se via patro tro inteligentas kaj rezistos dupiĝi per tiaj rimedoj, eble li pravas.

Malsamo inter la prononcoj

The English Esperantist is usually recognised as an Englishman when among Esperantists abroad by the way he mispronounces his vowels. The sentence: Mi estas tre kontenta vidi vin en la domo, when pronounced by many English-speaking Esperantists, sounds to the foreign Esperantist like this: Mij ejstahs trej kountejntah vijdij vijn ejn lah doumou.

Vortoj

Kelkaj vortoj samas ekzakte al anglaj vortoj, sed la prononco estas iom malsama: birdo (a bird), rivero (a river), teamo (a team), boato (a boat). Mano (angle: a hand) malsimilas al la angla; sed la angla ankaŭ uzas la saman radikon en la jenaj vortoj: manual (permana), manufacture, manipulate, manuscript, manacles, maneuver, manifest, manner, manager, command, demand, emancipate, recommend, maintain, maintenance. Inverse la radiko "hand-" ankaŭ aperas en Esperanto: handbalo, handikapo.

Kultura valoro

Jam la malnova diplomato Talleyrand diris ke ni foje konsideru la anglan lingvon ankaŭ kiel instrumento de la civiliza progreso kaj ne ĉiam, kiel la komunismaj kaj kriptokomunismaj reakciuloj de la Esperanto-movado kiel rimedo de detruo de lingvoj kaj popoloj! Ankaŭ homoj estas informitaj pri la problematiko ĉirkaŭ la usonangla "imperiismo", por tio mi certe ne bezonas la lecionojn kaj instruojn de esperantistoj!

Fuŝeco

Angle, la sama vorto _that_ estas kaj korelativo (esperante, _kiu(n)_) kaj konjunktivo (esperante, _ke_). Do, novaj Esperantistoj, kiuj parolas la anglan, ofte fuŝas fari la distingon.

Internaciecoŭ

Sciu la mondo internacie komunikade tre bone turniĝadis, turniĝadas kaj turniĝados - ĉu kun, ĉu sen Esperanto kaj ĝia malpleno de adeptoj. Jen la vero. Ĉi-momente tute hazarde oleas la Angla la mondan akson.

Konate, se Dano, Polo, Ĉino kaj Franco diskutas okaze de internacia konferenco en Moskvo, uzante la Anglan, estas apenaŭ defendeble aserti, ke jen okazo de alporto aŭ eĉ perforto de Angla/Usona kulturo.

Bla-bla-blao

Restas tamen la fakto ke ekzistas landoj kaj kulturoj, kiuj ne bonvenigas la anglan kaj ne volas asimiliĝi al tiu lingvo aŭ al la kulturo, kion ĝi portas. Krome, uzo de la angla metas maldenaskan parolanton al malfavora posicio en ĉiuj situacioj, kiam oni komunikas kun denaskaj parolantoj. Do la bezono por neŭtrala komunikilo restas, kaj povas esti ke tutmondiĝo kaj plia uzo de la angla turnas la sintenojn de homoj favori Esperanton.

Tia argumento validas nur inter Esperantistoj. Aliloke oni fajfas pri ĝi.

Internacia lingvo kaj Esperanto

Aldone internacia lingvo jam ekzistas, estas vaste uzata, funkcias perfekte en ĉiuj gravaj kampoj de homa agado, peras ĉiujn etikajn valorojn, pri kiuj tiom zorgas niaj idealistoj, kaj kulmine estas jam plene akceptita - kaj de la popoloj, kaj de ties aŭtoritatoj. Simple ne plu estas spaco por Esperanto. La solaj - vere ege malmultegaj - homoj, kiuj ne ekkonas tion, estas - iomete kompreneble - la Esperantistoj.

Imperieco

La Angla estas imperia idiomo, propagandata kiel internacia. Uzi reale internacian idiomon en situacioj kie eblus uzi la imperian estas atenco al la imperio. La netoleremon oni riskas nur se oni ne scias distingi inter lingvo kaj idiomo.

Faktoŭ

Se la tuta mondo parolus angle, nun ni ne parolus pri Esperanto.

Esperanta-angla vortaro pri fivortoj

ESPERANTA-ANGLA VORTARO PRI FIVORTOJ

A

amori: to make love, have sex
anusulo: † arse -hole

NB: A combination of "anuso" (arse, anus) and "-ulo" (person)

Ŝi NE parolas la anglan!

B

bugri: † to bugger, fuck in the arse

Ĉ

ĉiesulino: prostitute, whore

NB: The literal meaning is "everyone's woman".

ĉuro: cum, human sperm

D

damne: damned

F

fek! † Shit!

NB: interjection

feki † to shit

NB: (fekaĵo = shit [noun])

fiki: † to fuck

NB: ger, ficken

fingrumi (intr.): † to masturbate

NB: From "fingro" (finger)

forfikiĝi (intr.): ‡ to fuck off

NB: litt.: 'to become fucked away'

frandzi: † to perform cunnilingus on
furzito: fart

NB: (intr.) From german : furzen

K

kaco: † penis, prick
kaki: † to take a shit

NB: (kakaĵo = a turd)

kojonoj: balls
kreteno: an idiot, a moron

M

malĉastulino: a slut

NB: This word means literally "contrary-to-chaste woman".

merdo: shit
midzi: † to perform fellatio on, give a blow job to

O

onani: to jerk off (oneself)
onanigi: to jerk off (someone else)

P

patrinfikulo: †mother-fucker
piĉo: † cunt
publikulino: prostitute, whore

NB: The literal meaning is "public woman".

pugo: † arse

NB: (noun)

putinfilaĉo: † son of a bitch

NB: This is a combination of "putino" (whore), "filo" (son) and the affix

"-aĉ-" which denotes contempt (Comp. Spanish "hijo de puta").

S

seksumi: to fuck (intr.), to copulate
sodomii: to have anal sex
sodomiigi: to sodomize, fuck in the arse

V

volupt(am)a: lewd, horny

Heterogenecoŭ kaj hoŭmoĝenecoŭ

Kiam ni alvenas al lingvo kiel la angla, ni troviĝas antaŭ pluraj lingvoj kunrulitaj al unu. Esperanto estas pli homogena, ĉar la leĝoj, kiuj regas la asimiladon de la elementoj ĉerpitaj el ekstere, estas pli rigoraj. Kio difinas la heterogenecon de io kunmetita, tio estas, ne la diversa origino de la eroj, sed ia misharmonio plus la manko de asimilanta nukleo (kiel scias ĉiu, kiu provis fari... majonezon).

Utiloŭ al Esperantoŭ-movadoŭ

Por disvastigi Esperanton, esperantistoj devas uzi sian nacian lingvon. Plej disvastigita lingvo nuntempe estas la angla. Sekve, se ni deziras disvastigi tutmonde nian belan kaj facilan lingvon, plej oportuna rimedo por tio estas angla lingvo.

Tekstoj en la angla

• 

  Baden-Powell. Scouting for boys, 1908, kiu rekomendas Esperanton kiel sekretan lingvon por skoltoj
  1908. Robert S. S. Baden-Powell: Scouting for Boys (Skoltado por Knaboj); sur paĝo 202 de la unua eldono, la fondinto de Skoltismo rekomendis la lernadon de la lingvo kiel "sekretan lingvon" por skolta patrolo. Baden-Powell agnoskis la rapidan populariĝon de la lingvo: "Also if you want to use a secret language in your patrol, you should all set to work to learn Esperanto. It is not difficult and is taught in a little book costing one penny. This language is being used in all countries so that you would be able to get on it abroad now” (Krome, se vi volas uzi sekretan lingvon en via patrolo, vi povus engaĝiĝi en la lernadon de Esperanto. Ĝi ne estas malfacila kaj ĝi estas instruata per libreto, kiu kostas unu pencon. Tiu lingvo estas uzata en ĉiuj landoj kaj vi do povus elturniĝi per ĝi eksterlande.) Li menciis Esperanton en aliaj tri paĝoj, kiel ekzemple aldone al la lernado de Morsa kaj semafora kodoj (p. 204) kaj inter la rekomendoj por ĝenerala kleriĝo (pri elektro, mekaniko, kontorado, Esperanto) cele al profesia vivo (p. 269).

• 1935. Leonard Bloomfield. Language. Delhi (Motilal Banarsidass), 1996, p. 506-507. Duonpaĝo pri Esperanto en la ĉapitro "Applications and Outlook", subĉapitro 28.5. Bloomfield notas, ke lingvoj de la speco kiel Esperanto estas duon-artefaritaj ("semi-artificial"). Laŭ li la sintakso kaj la semantika skemo estas transprenitaj relative naive de la okcidenteŭropa tipo, kun nesufiĉa analizo por garantii uniformecon ("the syntax and the semantic pattern are taken quite naïvely fro the western European type, with not enough analysis to insure uniformity"). Li aldonas, ke specife en la semantika sfero oni apenaŭ povas esperi establi racian aŭ stabilan skemon ("In the semantic sphere, especially, we can scarcely hope to set up a rational or stable scheme"). Li opinias, ke ne estas denaskuloj al kiuj ni povus iri por decidoj ("there are no natives to whom we could go for decisions"). Tio malveras pri la ekzisto de denaskuloj. Oni jes povus demandi al denaskuloj rilate al decidoj - sed tio ne necesas en Esperanto, kie laŭ la Fundamento la bazaj reguloj estas decidaj; ĉi-lingve plej gravas la multjara sperto de eblaj konsilantoj). Bloomfield supozas, ke la politika malfacilaĵo igi konsiderindan nombron de homoj studi Esperanton verŝajne montriĝos tiel granda, ke iu natura lingvo venkos, verŝajne la angla (li do ne konsideras la naturan kreskon de la Esperanto-lingvokomunumo). Mankas ĉia mencio de la praktika uzo de Esperanto.

• 1999. Julia S. Falk. Women, Language and Linguistics: Three American Stories from the First Half of the Twentieth Century. London and New York: Routledge, 1999. Unu el la tri prezentitaj inoj estas s-ino Alice Vanderbilt Morris, kiu kun sia edzo survojigis la asocion IALA. Sur multaj paĝoj aperas mencioj pri Esperanto (ekz. p. 41, 44, 47, 49-52). Julia Falk mencias en la laboro de IALA interalie la verkon de Edward Lee Thorndike, kiu esploris la lernrapidecon de Esperanto (p. 49-50; 40 h de Esperanto ekvivalentas al 200 h de la franca aŭ germana). Ŝi notas, ke lingvistoj kiel Bloomfield ne menciis la rezultojn en siaj verkoj; krome laŭ ŝi malmultaj lingvistoj bonvenigus rezultojn, kiuj endanĝerigus ilian vivobazon asertante avantaĝon por artefarita lingvo super la fremdaj lingvoj kutime instruataj en Usono. (Further, few linguists would have welcomed results that challenged their own livelihood by claiming an advantage to an artificial language over the foreign languages normally taught in the United States, p. 50).

• 2004, 2007. Esperanto estas menciita en la libroj "The Final Solution" kaj "The Yiddish Policemen's Union" de Michael Chabon

• 2014: vidu sub Tekstoj en la ĉina.

• 2019. Toby Widdicombe. J.R.R. Tolkien: A Guide for the Perplexed; sur pluraj paĝoj, ekzemple: "Tolkien's understanding of Esperanto, however, matters most in any study of his own invented languages because he himself in 1909 (at the age of seventeen) used a combination of English and Esperanto in a notebook called 'Book of the Foxrook.'" (La Tolkien-a kompreno de Esperanto tamen plej gravas en ĉiu studo de liaj propraj inventitaj lingvoj, ĉar li mem en 1909 (en la aĝo de dek sep) uzis kombinon de la angla kaj Esperanto en notlibro nomita 'Libro de la vulpo-korvo'.)

International Language

Por pli bo­ne propagandi Esperanton, BEA decidis je la fino de 1923, partigi The British Esperantist' en International Language, kiu krom kelkaj ekzer­coj estis nur skribita en la internacia angla lingvo kaj The British Esperantist, kiu ape­ris nur tre modeste kun plej ofte nur 4 paĝoj kiel oficiala organo de BEA, kaj enhavante nur la oficialajn sciig­ojn, kronikojn, recenzojn ktp. BIL plej bone karakterizas IL ene:

"plej trafa internacilingva propagandilo, kiu prave for­lasis malnovajn "verdstelaĵojn" neniel imponajn por ne-Esperantistoj. Anstataŭ ŝuti belajn frazojn, kiel faris antaŭmilitaj tipaj Esperantaj gazetoj, ĝi trankvile rapor­tas pri faktoj, multe pli konvinkigaj."

Ĉefe pro ekonomiaj kaŭzoj en junio 1931 oni denove kunigis la du gazet­ojn. La antaŭa suplemento al "The British E-ist" (jan. 1922-dec. 1923) La juna Studanto poste La juna Lernanto fariĝis monata parto de IL sub la surskribo LJL ĝis dec. 1924. De jan: okt.1925 tiu lasta parto estis nomata: "For beginners young and old" kaj ankaŭ aparte publikig­ata sub la titolo LJL; de okt. 1925 ambaŭ estis nomataj The English Stu­dent. La paĝnombro de IL de 1924 -31 estas: 272, 304, 256, 280, 256, 244, 284,120-25x19.

Influoŭ al Esperantoŭ

Plene kopii la anglan lingvon signifas malfaciligi kaj malinternaciigi Esperanton. Duone kopii ĝin, uzante nur vi (you), forprenas la bezonatajn nuancojn. Por via amuzo kaj konscia aŭ nekonscia vasaliĝo al la angla, vi povus esti pli koheraj. Inversigu la signifon de ci, kaj uzu ĝin por direktiĝi al Dio. Kaj uzu mi majuskle. Aŭ, pli bone, studu Basic English - multe pli serioza lingvoprojekto ol tiu kripla Esperanto.

La literkombino ng

La literkombinon ng de la angla lingvo (transskribantan la fonemon [ŋ] (velara nazalo)) oni kutime transskribas, ne laŭsone sed grafike, per la esperantaj literoj ng. Tio estas, oni esperantigas fonem(ar)on ne ekzistantan en esperanto per esperanta fonem(ar)o, kiu ne identas kun ĝi, tamen ebligas konservi distingon. Nome, oni esperantigas du fonem(ar)ojn de la angla, [n] kaj [ŋ] (kiam skribatan ng), per du esperantaj, respektive [n] kaj [ng].

Tio okazas radikfine, ankaŭ ĉe radikoj, kies formoj, manke de g, ne kolizius kun ajna homonimo. Jen ekzemploj finiĝantaj per ing (cetere, multaj radikoj de esperanto finiĝas je nesufiksa in): dumpingo, pudingo, mitingo, ringo, smokingo, sterlingo, svingi, ŝilingo, Vajomingo, vringi. La samo validas por ang.

Propono

Konsiderante ke la fiangla lingvaĉo estas la unua malamiko de Esperanto,

konsiderante ke la fiangla lingvaĉo estas la lingvaĉo de Usono, la malamiko de la tuta mondo,

konsiderante ke kelkaj vortoj por La Plej Bela Kaj La Plej Facila Lingvo En La Mondo estis pruntitaj el tiu lingvaĉo,

konsiderante ke la Majstro Zamenhof ne povis scii kia malbona lingvaĉo la fiangla estos, ni ellaboras la novan version de la Lingvo Internacia - ESPERANTO SEN FIANGLAĴOJ

Ni nur devas korektigi kelkajn fiangle-sonantaj Esperantaj vortoj. Do,

jes -> malne

havi -> teni

riĉa -> malpovra

sama -> egala

ŝi -> li

aĝo -> etato

ĝoji -> gajigi

forgesi -> malmemori

lasta -> malunua

birdo -> bektenanto

kaj tiel plu.

La Vikipedio havas malridigan artikolon pri Esperanto kaj la angla komparataj,