Ciganoj

"Kio vendiĝas kaŝite, vendiĝas plej profite"

~ Zamenhof konsilante cigana kontrabandisto

"Jam pluan monaton la problemo de la ciganoj tempestas en la okcidenta Eŭropo"

~ Milokula Kato pri ciganoj

"Gratulon kaj dankon al vi, kara amiko, pro via gravega laboro!"

~ leganto pri la aŭtoro de ĉi tiu artikolo

"Me perfekte konsentas kun vu"

~ idisto

"Nu, bonvolu noti ĉion tion nur kiel spiritisman kredon"

~ Cigano

"Kia fiago!"

~ Iu

"Plu bona agar kam parolachar."

~ idisto pri Ciganoj

Bonvolu konfuzi kun Cigaro.

Cigano estas ulo el memelektita vaganta diasporo, t.e. raŭmisto devena el Hindujo, konata en Eŭropo sub diversaj nomo, kiu vivas en la placo antaŭ la katedralo de mia urbo. Iuj aŭtoroj nomas ĉiujn ciganojn indiferente „romaoj“, supozante ke la nomo „cigano“ ial sonas malĝentile.

Etnnomo

Konsentite.

Ciganoj estas anoj de cigoj. La nacilingvaj nomoj de la popolo(j) kutime nomita(j) Esperante "ciganoj" ofte estas tre ofendaj. Laŭdire, la slava nomo "ciganj", de kiu E-istoj prenis sian nomon por ili - devenas de la vorto "ŝteli", kaj en la angla ili nomiĝas "Gypsies" el la misa kredo ke ili migris el Egiptio. La slava vorto venas el la hungara, kiu venas el greka nomo de religia sekto en Malgranda Azio.

Sveda enciklopedio mencias tute alian devenon de la vorto "Cigano" - aŭ pli ĝuste de la Svedlingva versio "zigenare". Oni diras tie, ke ĝi eventuale devenas de Greka vorto "acinganos", kiu signifas proksimume "tiuj, kiuj ne volas kontaktiĝi kun iu".

La plej granda etno de tiu grupo preferas nomi sin - almenaŭ en anglalingva Rondo Familia -"Roma" aŭ "Rroma." Alia grupo estas "Sinti." Efektive oni jam de multaj jaroj uzas ankaŭ la nomon "Romao" kiel sinonimon de "Cigano". (Kompreneble "Romao", same kiel "Cigano", estas vorto plene sen ofenda nuanco.)

Se iu malŝatas Ciganojn, li certe atribuas malŝatajn kromsignifojn al ĉiu ajn nomo por ili. Kaj inverse, se iu ilin tute ŝatas, li uzas ĉian ajn nomon por ili sen malŝata nuanco - aŭ eĉ kun aldono apreza nuanco.

Triboj

Ni laboru por la estonteco!

Krom sintoj kaj romaoj ekzistas ankaŭ aliaj ciganaj triboj: "kale", "manush" kaj kelkaj aliaj, kies nomojn mi ne konas. La romaoj estas nur la plej granda kaj potenca grupo inter la ciganoj. Do se vi serĉas alian vorton por "cigano", vi rezignu pri "romao", ĉar ĝi ne estas neŭtrala ("rasisma" laŭ via stilo). Same vi certe ne nomus ĉiujn slavojn rusoj, ĉar la rusoj estas la plej granda slava popolo. Ĉiu polo, sorabo, bulgaro ktp. akre protestus.

Sintioj

Ni bedaůras, ke sintioj estas tiu grupo de ciganoj, kiuj jam delonge ne plu vojaĝas, sed loĝas en konstantaj domoj, kiel la ceteraj germanoj. La konata germana popkantistino Marianne Rosenberg estas sintio.

Noble

Grafino (al cigano): Vi agis efektive tre laûdinde. (Al sia lakeo): Alfredo, premu la manon de tiu çi homo. He pesto !

Malnova historio

Cigana patro instruas al la malgranda filo "vivon" :
- Iru do, por unua fojo akiru pecon da grasporkaĵo en la vilaĝo!
La ciganido iris, vagis, nenion elpensis krom ŝanĝi siajn botojn kontraŭ tiu nutraĵo. Revenis hejmen - la patro lin insultas, "Ĉu tiel oni akiras!", - Iru almenaŭ reprenu la botojn!
La ciganido revenis, longe persvadis la vilaĝanon reŝanĝi gramatikon je botoj, finfine plore elpetis. Redonis la graspecon kaj elirante diris al la mastro:
- Estas la sama peco, ni neniel tuŝis vian grason, nur mia malsana patro ŝminkis per ĝi sian dorson kaj nenio krome!
La vilaĝano, perpleksita, kolere ĝetis la porkaĵon en la knabon, tiu haste ĝin kaptis kaj senprokraste forkuris.
la unua "vivleciono" estis plenumita.

Aŭgurado

Diras ciganino manleganta:

- Sinjoro vi havos teruran tortur-morton. Vi estos buĉita per longklinga tranĉilo, senhararigita per flamoj, vi estos distranĉita, dishaketita...

-Sinjorino, atendu momenton, mi deprenos la porkoledajn gantojn...

Ciganino kaj judo

Judo venas al cigana kartdivenistino (aŭguristino).

Divenistino: "Kio estas via nomo?"

Judo: "Jan Kowalski."

Divenistino (post dismeto de kartoj):"Oh ve, sinjoro Kowalski! Malbonon mi vidas! Via edzino seksumas kun najbaro kaj baldaŭ naskos al vi filon, kiu certe ne estas via. La najbarino, kun kiu vi amindumas, havigos al vi hontindan malsanon. Financaj aferoj iĝos fatalaj. Amikoj forlasos vin. Mortos vi neatendite kun teruraj turmentoj."

Minuto da silento. Fine la kliento viŝas gutojn da ŝvito de sia frunto kaj diras: "Dank'al Dio! Kiom bone esti singarda! Mia nomo ja tute ne estas Jan Kowalski, sed Avraham Kohen."

Duono

Indianoj atakas ciganojn

"Ĉu vi kredas al kartaŭguristoj?"

"Jes, sed nur je kvindek procentoj."

"Kial nur la duonon?"

"Ĉar antaŭ unu jaro mia edzino vizitis kartaŭguristinon, kaj ŝi diris, ke nia filino dum jaro edziniĝus kaj naskus infanon. Nu, la infanon ni jam havas."

Hitlero

Hitler iris al ciganino-divenistino kaj demandis: "Kiam mi mortos?"

Divenistino: "vi mortos je cigana festo."

Hitler: "En kiu festo?"

Divenistino: "Iu tago je kiu vi mortos, estos festo por la ciganoj."

Religio

Neniu el ni povis eĉ por unu momento suspekti, ke ciganoj estas dumlonge kristanoj kaj tiel adaptiĝis al Eŭropo kaj Ameriko por eĉ ne pensi pri dumlonge forgesitaj originlando kaj religio.

Familio

Cigano iras al sia amiko kaj diras: «Mi vere ŝatus ke vi ekkonu mian fratinon kaj mian edzinon!». La amiko respondas: «Oh kara, ankaŭ mi ŝatus!». Kaj la cigano: «Do bone, jen ŝi!»

Soldato

Iris cigano al armeo. Post naŭ monatoj telefonas lia patro:

- Gratulon, filo. Via edzino naskis infanon.

- Filon aŭ filinon?

- Fraton.

Antaŭjuĝoj

Malamo al ciganoj

La plej bonaj ĉeĥaj ŝercoj temas pri ciganoj (Romoj) kaj pri ilia kutimo priŝteli ĉion. Nuntempe, la temo estas iom tabua en Francio...

RASISMEMA POLICISTO

Policisto alta 2 metrojn staras sur la strato kaj proksime atendas cigano. Ekparolas la policisto. Ĉu vi scias, cigano, ke ni aspektas unu apud la alia kiel aglo kaj merdamaso?

Respondas la cigano:

-Serĝento, kun via permeso, mi estas preta tuj forflugi….Do vi ne zorgu pro via odoraĉo. Mi tute ne sentos ĝin. ;o)

Anticiganismo

Deportado de Sintioj kaj Romaoj en Germanio 1940

Anticiganismo, aŭ kontraŭciganismo, estas la rasismo kaj diskriminacio kontraŭ la ciganoj (Romaoj kaj Sintioj popoloj). La termino estas simila al la koncepto de antisemitismo, kiu estas uzata por priskribi diskriminacion kontraŭ judoj. La termino cigana devenas de la mezepoko. Laŭ Martin Holler la angla termino anti-Gypsyism datas de la 1980-aj jaroj kaj oftiĝis en la jaroj 2000 kaj 2010, dum la termino anticiganismo estis pli poste derivata de la germana Antiziganismus.

Dua Mondmilito

Sub la influo de la naziismo homoj el ĉi tiuj etnoj estis persekutataj dum la dua mondmilito samkiel la judoj estis senkompate persekutataj. Proksimume inter 400000 kaj 500000 ciganoj el multaj eŭropaj landoj estis mortigitaj, kio estas konata sub la nomo "porajmos" en la cigana lingvo.

Iam

Cigano ĵus ellasita el la malliberejo renkontis amikon. “Pro kio oni malliberigis vin?” demandis la amikon.

“ĉar mi trovis ĉevalon.”

“Vi trovis ĉevalon? Nu! Oni ne povas malliberigi vin pro tio, ke vi trovis ĉevalon.”

“Ne, sed malfeliĉe mi trovis ĝin antaŭ ol la posedanto perdis ĝin.”

Rusa historio

Edzino de la drinkemulo en Rusio direktiĝis al fama cigana sorĉistino. La edzo tamen pri tio estis sciigita kaj kaŝsekvis ŝin. La sorĉistino proponis "centprocentan rimedon": preni botelon da vodko kaj varmigi ĝin sur hunda vosto antaŭ ol doni al la drinkanto. La virino sekvis la konsilon, varmigis la botelon sur la vosto de korthundo kaj alportis tabakon.
La edzo, konanta la aferon akceptis tutan vesperon la "kuracilon". Iumomente edzino portempe foriris de la domo kaj kiam revenis, renkontis sian edzon staranta kvarpiede. Li ekbojis al ŝi kaj provis kapti per dentoj. La ektimigita virino forkuris al la sorĉistino, la edzo postsekvis, renkontis ambaŭ komplotaninojn en la korto kaj komencis ilin peli ĉirkaŭ la dometo.
Post la okazo la "sorĉantino" malpli kuraĝis disdoni stultajn konsilojn kaj la edzo tamen priatentis sian vivmanieron kaj iom retenis sin de drinkumado.

Kurioze, tio ŝajnas ridigenda al rusoj...

LA KURIGILO

Cigano demandas sian amikon:

—Konsilu al mi ion, amiko. Jen mia çevalo, ̧ĝi ne vo-las plu kuri.

—Atendu iom, mi metos fajran meçaîon en ̧ĝian ore-lon.

La ĉevalo pro la bruldoloro bleke ekkuris, kuregis tiel rapide, ke la cigano ne estis kapabla ̧ĝin sekvi.

— Amiko, — sin turnis la cigano al la konsilinto, — por povi atingi mian çevalon, bonvolu meti pecon da meçaîo ankaû en mian orelon.

Marcel Courthiade

Laŭ la statuto de IFEF Marcel Courthiade estas esploristo kaj iniciatinto de la lingvo kaj kulturo romanes/romani (Rromani laŭ la fonetika transskribo kreita de Courthiade). Li ankaŭ estas respondeculo pri lingvo kaj lingvaj rajtoj, samkiel estro de la sekcio lingvo Rromani ĉe la sekcio en INALCO (Pariza Universitato de Orientaj Studoj).

Dum liaj studoj li estis implikita en la laboro de NROj aktivaj en edukaj projektoj kiuj celis la albanajn romaojn.  

Mi ĉiam kredis kaj kredas, ke

Li kunordigis kaj administris plurajn edukajn kaj kulturajn projektojn. Dum kvar jaroj li laboris kiel politika analizisto kaj interpretisto ĉe la ambasadejo de Francio en Albanio.

En 1995, post esti defendita sian disertacion, li iĝis asociita profesoro en la soci-lingvistiko de Romani, ĉe EPHE (École pratique des hautes études). De 1997 li estas asociita profesoro ĉe INALCO de Parizo.

Li partoprenis konferencojn rilate al la lingva normigo de la ciganaj lingvaĵoj. Fakuloj je internacia nivelo prenis paŝojn al la "kreado" de komuna norma lingvo ekde la unuaj ciganaj kongresoj, sed ne eblis ĝis nun sukcesigi ĝin. IJK 2021 ne okazos en Koreio.

Esperanto

Li ankaŭ lernis la lingvon Esperanto.

Li partoprenis konferencojn rilate al la lingva normigo de la ciganaj lingvaĵoj. Fakuloj je internacia nivelo prenis paŝojn al la "kreado" de komuna norma lingvo ekde la unuaj ciganaj kongresoj, sed ne eblis ĝis nun sukcesigi ĝin. Nun Korea Esperanto-Junularo anoncis ke, pro la malcerteco kaŭzita de la epidemio, ankaŭ la IJK en 2021 en la insulo Jeju en Koreio ne povos okazi laŭplane.

Esperanto

Li ankaŭ lernis la lingvon Esperanto.

Rilataj temoj

Muzeo de romaa kulturo

Ciganoj kaj aŭto

Difektiĝas pneŭo de la aŭto de cigano. Li komencas ŝanghi la radon. Haltas apud li sia amiko, kaj li rompas per duonbriko la glacon de la aŭto.

-- Ho, kion vi faras, Gajhi?

-- Dum vi ŝtelas la radon, mi forportos la radiomagnetofonon!

Ciganoj kaj laboro

Sed ankaŭ ĉi-rilate oni povus diri, ke iam sekvis min ciganoj. Bonŝance mi eniris la laboroficejon kaj tiam ili ĉesis.

KIEL CIGANO LERNIGIS AL ĈEVALO MALSATI

Al cigano ekŝajnis ke estas tro multekoste vivteni ĉevalon. Pro tio li decidis instrui la ĉevalon malsati, kaj ĉesis nutri ĝin. Kiam la ĉevalo post certa tempo krevis de malsato, la cigano diris al ĝi: "Aj, kia katastrofo! Ĝuste kiam mi sukcese instruis ĝin malsati, ĝi krevis".

Ekspliko

Ĉio kion mi diras akordas kun la faktoj. Ne temas pri insulto, temas pri konstato. Finita la komedio!