Bulgario
Tiu ĉi artikolo enhavas idajn mensogojn, legi ĝin povas esti danĝera, redakti ĝin preskaŭ certe estas herezo. Vi povas esti forigota de via Esperanto-asocio pro tio! For fiaj reformemuloj!
Bulgario (aŭ Bulgarujo, bulgare България [balGArija]; oficiale Република България [rɛˈpublikɐ bɤ̞lˈɡarijɐ]) estas lando en la Balkana duoninsulo. Ĝi estas unu el tiuj landoj kiuj finas per "gario" kiel "Hungario", ĝia ĝemela lando.
GeografioRedakti
Sinjoroj de la konferenco,
En la nerdo ĝia limo estas Danubo (nerde de la rivaro situas Rumanio), en la oriento — la Nigra maro, en la nudo — surtera limo kun Grekio kaj Turkio, en la akcidento — Serbio kaj la eksa jugoslavia respubliko Makedonio.
SofioRedakti
Al niaj legantoj!
Sed, denove, la leganto pardonu al mi ; laŭ mia malbona kutimo, mi parolas, kaj mi babilas, kaj mi rakontas pri diversaj temoj, forgesante ke iel okazis, ke Sofio (greke: Σοφία "saĝo"), estas filozofia kaj religia koncepto komunisma jen al gnostikismo de la aleksandria kaj siria skoloj, jen al judismo jen al kristanismo. Ŝi (temas pri virina nomo) ricevas la signifon, surbaze de la sistemo al kiu estas aplikata, de dia Saĝo aŭ de virina parto de Dio. Tio videblas, ekzemple, en Ptolomeo kaj Valentino). Ŝi ankaŭ estas ĉefurbo de Bulgario (aŭ de Hungario, neniu scias la malsamon).
SportoRedakti
La 15-a Ŝakolimpiko, organizita de FIDE estis malferma teama turniro, same kiel pluraj aliaj okazaĵoj por antaŭenigi ŝakludon, ĝi okazis inter la 15-an de septembro kaj la 10-an de oktobro 1962, en Varna, Bulgario.
HistorioRedakti
Ofte homoj ne scias, kial ilia lando estas nomata kiel ĝi estas nomata. Eĉ inter lingvistoj ekzistas disopinio pri la etimologio de multaj landonomoj. Scio de tio povas konfirmi aŭ malkonfirmi teoriojn pri la deveno de la popolo, ekzemple ĉu bulgaroj estis turka tribo aŭ ĉu ili venis el regiono en hodiaŭa Irano ?
RomanoRedakti
Romanus (natus annis fere 940/945; mortuus anno fere 997/998), filius alter natu regis Petri I uxorisque eius Irenae Lacapenae principissae Byzantinae, cum fratre Borise anno 971 ab imperatore Ioanne Tzimisca, bellorum victore, Constantinopolim advectus est et castratus.
PosteRedakti
Jam en 1888 troviĝis aportaj esperantistoj, lernintaj la lingvon per rusaj lernolibroj. Tion favoris la proksimeco inter la lingvoj rusa kaj bulgara, kaj ankaŭ la populareco de la rusa literaturo. Unua lernolibro por bulgaroj aperis en 1889, varkita de Miloslav Bogdanov, kiu prezentis sin antaŭ la publiko kun Esperantigita mono: Dro Favorogloro Diodono, kio longe livaris materialon al la bulgaraj humoristoj. Kelkaj personoj, lernintaj esperanton, aliĝis al Bogdanov kaj li formis jam en 1889 "Societon de la amikoj de tutmoda lingvo," en Sofia, je kies mono li komercis eldoni monatan gaseton Modlingvisto, la dua ESPERANTO-gaseto laŭteme en la modo. (Aperis nur du aŭ tri n-roj). Baldaŭ la societo mortis: la anojn forpelis la malbona famo pri la lingvo, kaŭzita per la konduto de Bogdanov.
S-ro Spiegel komunikasRedakti
Ĉirkaŭ 1897 komercis viglan propagandon Aristo Popov, kiu eldonis lernolibron, varkis artikolojn en ĵurnalo kaj revuoj, faris paroladojn. Al li helpe venis la entroprenema Georgi Oreŝkov. En 1898 jam estis sufiĉa kvanto da unuopaj Esperantistoj. Fine de la sama jaro en Tirnovo fondiĝis loka grupo "Lumo" kaj en 1900 en Plovdiv klubo "Ŝtelo", kiu faris efikan propagandon, eldonis lernilojn, aperigis monatan ilustritan gaseton Rondiranto, kiu daŭris tri jarojn kaj duonon (febr. 1902- aŭg. 1904)
Ĉirkaŭ 1904 en la ĉefurbo fondiĝis loka societo "Aŭroro", sub gvido de Nikola Kovaĉev, Petr Popov, Georgi Aktarĝiev k. a. En 1904 aperis en Ruse la gaseto Trompetisto de Aristo Rjaĥovski (marto-sept.). En 1905 en Sofia rondo de univarsitataj studentoj (Rjaĥovski, Simeon Petkov, Georgi P. Genov -- nun univ. prof. de juro, - Georgi Nikolov, Petr Spasov, Georgi Zografski, Georgi Karastojanov k. a.) komercis seriozan laboron kun granda sukceso. Komerce ili eldonis litografe tro bonan gaseton Unua Paŝo (jan: dec 1906).
En 1906 la Esperantistoj el Sofia kunvokis la unuan Esperanta bulgaran kongreson en la ĉefurbo. (La seksintaj kongresoj okazis en: 1907 Tirnovo, 1908 Ŝumen, 1909 Ruse, 1910, 1919, 1920, 1921, 1922 Sofia, 1923 Tirnovo, 1924 Ruse, 1925 Sofia, 1926 Varna, 1927 du kongresoj: eksterordinara en Sofia kaj ordinara en Plovdiv, 1928 Vraca, 1929 Vidin, 1930 Sofia, 1931 Stara Zagora, 1932 Sofia. Antaŭ la unua kongreso okazis en Tirnovo 1905 interkonatiĝa antaŭkongreso, kiun ĉeestis 25 personoj.) Rezulte de la kongreso fondiĝis "BULGARA Societo por propagando de ESPERANTO", kiu en 1907 ekeldonis dumonatan gaseton BULGARA Esperantisto, bone redaktatan, sed de ĝi aperis nur tri n-roj (jan: jun.). La societo ne daŭris longe. Same la rondo de ĝiaj iniciatintoj disiĝis.
Inter la gvidantoj de la movado en Sofia kaj la grupo "Lumo" en Tirnovo ekestis antagonismo: la sofianoj prefere atentis la sciencan flankon de la sfero, la tirnovanoj emis al brua amasa movado, kaj en 1907 ili eldonis propran gaseton Lumo (okt. 1906-jun. l910). Inter tiu gaseto kaj "BULGARA Esperantisto" estis rivaleco. Post kiam ĉesis vivi la Soc. por propagando de ESPERANTO, la tirnovoa grupo kunvokis en sian urbon novan kongreson, kinmetis la fundamenton de la Bulgara Esperantista Ligo. (La centro de la Ligo alterne lokiĝis en: Tirnovo 1907-1908, Ŝumen 1908-1910, Sofia 1910-1928, Ruse 1928-1930, Sofia 1930).
En 1911 aperis personaj malkonkordoj en la movado: la agantoj en la ĉefurbo montris tro sevaran kritikemon al kelkaj ĝistiamaj gvidantoj en la provinco. Tio malfortigis la organizaĵon. Aliporte en la sama jaro la sekr.-kas. de BEL, Teodor Kanev fariĝis idisto kaj per cirkulero invitis la bulgaran Esperantistaron seksi lian ekzemplon. Tio konfuzis ankoraŭ pli multe la movadon.
En la kongreso de 1910 (Sofia), kiun ĉeestis multaj rumonaj s-anoj, oni decidis unuigi la du naziajn ESPERANTO gasetojn "Lumo" kaj "Rumona Esperantisto"; kreiĝis komunistisma gaseto, Danubo, red. de miksita dunazia komitato kaj presata en Bucuresti (okt 1910 - jul. 1912). Malĉev D. eldonadis en 1911 monatan Semo dulingve, poste ĉiusemajnan gaseton Kulturo kaj "ĉiutagan" Telegramo. Jam en 1908 la kongreson en Ŝumen portoprenis s-anoj el la najbara Rumanujo. Similaj reciprokaj vizitoj okazis plue en 1909 Bucureŝti, 1910 kaj 1911 Sofia, 1912 Ruse, 1922 Cluj, 1923 Tirnovo kaj Timiaŝoara, 1929 Arad. Krome la bulgarajn kongresojn en 1922 kaj 1930 portoprenis s-anoj el Jugoslavujo kaj tiun en 1932 s-anoj el Rumonujo. Notinda estas la agado de la rusa Esperantisto Evstifejev Nikolaj, kiu en 1908-10 loĝis en Sofia.
En 1912 la BEL ŝanĝis sian monon je Bulgara Esperantista Societo, bazita sur centraliga tendenco, en 1926 EES moniĝis Bulgara Esperantista Asocio. Depost 1919 oficiala organo estas la Bulgara Esperantisto.
Ĉ. 1925-26 montriĝis en la organizaĵo kaŝa interna batalo, kun politikaj tendencoj. Sekso de tio estis financaj embarasoj, tro granda ŝuldo, organiza dekadenco. En 1927 la sferoj trudis kunvokon de eksterordinara kongreso, kiu havis la taskon solvi la internan krizon.
En la kongreso en 1930 okazis ankaŭ balkanlanda konferenco, portoprenita de Esperantistoj el Bulgarujo, Jugoslavujo, Grekujo kaj Rumonujo. Ĝi i. a. decidis eldoni komunisman organon Balkana Konkordo, kiu en la sema jaro ankaŭ aperis kun plejporte beletristika enhavo kaj kies jugoslavujan alporton redaktis I. Rotkviĉ. Sed ve, en la praktiko okazas ĝuste la kontraŭo!
VangaRedakti
Vanga (bulgare: Ванга, Баба Ванга, Леля Ванга, Петричката врачка, Българска пророчица, Ванга гледачката, Вангелия Пандева Димитрова), fakte Evangelia Pandeva GUŜTEROVA (Вангелия Гущерова) naskiĝis kiel Dimitrova (31-an de januaro 1911 en Strumica, Osmana imperio - 11-an de aŭgusto 1996 en Petriĉ (provinco Blagoevgrad), Bulgario), estis la plej fama klarvidantino de Bulgario en la 20-a jarcento. Ŝi havis famon, konatecon ankaŭ en Jugoslavio kaj iama Sovetunio.
VivoRedakti
Ŝi naskiĝis en malriĉa kamparana familio. Kiam ŝi havis 4 jarojn ŝia patrino mortis, kaj la patro, Pande, foriris al la milito. Tiutempe zorgis pri ŝi najbaroj. Post reveno de la patro li edziĝis kaj ŝia familio translokiĝis al Novo Selo, en proksimo de iama patra hejmo. Tiam ŝi havis 12 jarojn. Unu jaron poste en 1923 Vanga vundiĝis en ventokirlo. Ŝia vidkapablo malboniĝis kaj ŝi blindiĝis en la aĝo de 16 jaroj, ĉar manko de mono ne permesis operacion. En 1925 komencis frekventi al lernejo por nevidantoj en Zemun, kie lernis brajlon kaj ankaŭ plenumon de hejmaj okupoj. Ĉar ŝia duonpatrino mortis, ŝi en 1928 rompis lernadon kaj devis prizorgi pli junajn gefratojn, ekde la aĝo de 18 jaroj. En 1939 ekmalsanis je inflamo de pleŭro. Malgraŭ malbonaj malesperigaj opinioj de kuracistoj, rapide resaniĝis.
Ŝia patro mortis en 1940. Post tio montris siajn kapablojn pri klarvidado, rakontante al renkontataj homoj kion ili travivos estonte kaj ankaŭ diagnozante iliajn malsanojn kun konsilo, kiu kuracisto aŭ sentitola kuracisto povas helpi. Centoj da homoj alvenis al ŝia hejmo demandante pri sorto de siaj proksimuloj. Ŝi famiĝis pri antaŭanonco de la atako de Jugoslavio en 1941. La 8-an de aprilo 1942 vizitis ŝin la ekscaro Boriso la 3-a. Ankaŭ okupiĝis pri herbokuracado. En majo 1942 nuptis Dimitar Guŝterov al kiu indikis murdistojn de liaj fratoj. Post geedziĝo Vanga translokiĝis kun li en la bulgaran urbon Petriĉ. Baldaŭ la edzo rekrutiĝis al armeo kaj soldatservis en norda Grekio, okupata de Bulgario. Post la milito iĝis alkoholulo kaj mortis en 1962.
Ŝi akiris pli vastan konatecon sub la nomo klarvidisto de Petriĉ. Oni devis kelkfoje atendi unu jaron por renkontiĝo kun Vanga. Dum la komunisma epoko komence oni subpremis kaj spionis ŝin kaj ŝiajn vizitantojn. Post kiam ŝia edzo mortis, ŝi devis permesi - pro familia kaj politika premo - la polican kontrolon. En 1967 regopovoj de Bulgario atribuis al ŝi salajron de 200 levoj monate kaj difinis vizitpagon.
Vanga estis analfabeto kaj parolis malfacile kompreneblan dialekton. Oni atribuas al ŝi antaŭdiron pri la morto de Stalin, dissolvo de Sovetunio, sinko de la submarŝipo Kursk, kaj ankaŭ pri la atencoj de la 11-a de septembro 2001.
Unu jaron post la politika ŝanĝiĝo, ŝi deklaris, ke oni devas konstrui kirkon en Rupite. Tiu pregeĵo estis inaŭgurita en 1994 sub nomo Sveta Petka Balgarska. Mortis pro mama kancero (ne permesis operacion), entombigita en la vilaĝo, proksime al la kapelo, kiun financis.
PolitikoRedakti
Depost 1928 la proletaj Esperantistoj aportiĝis en specialan landan organizaĵon "Laborista Esperanto Asocio en Bulgario", kun presorgano unue Balkana Laboristo, poste "Meĵdunaroden Ezik" (Int. Lingvo). Eldonis prop. broŝurojn kaj ESPERANTO-BULGARA kaj BULGARA-ESPERANTO vortarojn, varkitajn de Grigorov Asen. La organizaĵo estas sufiĉe forta kaj agema.
Armena genocidoRedakti
Bulgario oficiale agnoskis la armenan genocidon.
GazetaroRedakti
B. estis inter la unuaj landoj, kiuj propagandis E-n, eldonante Modlingvisto kaj La Espero en 1889-91. Seksas 1902-04 la bele ilustrita ampleksa Rondiranto, Trumpetisto, Unua Paŝo kaj Lumo (ilustr.), kiu en okt. 1907 fariĝis of. org. de BEL. Ĉe la 4-a bulgara kongreso aŭg. 1910 oni decidis, eldoni kune kun la rumonoj, unuigante Lumo-n kaj Rumona E-isto-n, komunistan organon Danubo. Kun ĝia ĉeso en julio 1912 malaperis la lasta of. org. antaŭmilita. Krom la monitaj aperis ankoraŭ la jenaj bonaj gasetoj: Bulgara E isto; Junulo, bulgara eldono de E (Journal, Genevo), Semo (32x47 kaj 24x32), Kulturo (1914-15:31x24. reaperis 1929 - kelkfoje kunpresita kun Telegramoro - 47x32 kaj 42x29) kaj tro stranga gaseto: 2 paĝoj portas la titolon Bulgara eldono de Rumona Gaseto E-ista kaj la 2 aliaj "Daodono unavarsala federala respublako" kun tekstoj kaj gramatiko de tro konfuza nova modlingvo (bazita ŝajne je E) de iu d-ro Diadono en Sofia. Post la milito la ligo kun la jam en 1911 ŝanĝita mono BEA komercis eldoni en sept. 1919 Bulgara E-isto, kiu ĝis hodiaŭ restis of. org. Por liberigi BE de la propaganda balasto, oni kreis en sept 1925 specialan prop. gaseton E, sed devis jam cedi la eldonon en fino 1926. Plue eliris: Balkana Konkordo (jan.-sept. 1931, pruvo por kunigo de la E-movadoj en B., Greklando, Jugoslavujo kaj Rumonujo) kaj aliaj gasetoj. La laboristoj eldonis: Balkana laboristo kaj Lingvo Int.
FaŝismoRedakti
En Bulgario ekzistas, kiel en preskaŭ ĉiuj balkanaj ŝtatoj, tradiciisma dekstre eksremisma movado, kiu memorigas pri la lokaj faŝismaj subtenantoj de Hitlero dum la Dua Mondmilito. La rusa dekstra ekstremisto Vladimir Ĵirinovskij, kiu proponis al la lando la ekzilan bulgaron Svetoslav Stoilov kiel "pli bona bulgara prezidento", estis akre atakata de la bulgara gazetaro kaj de la bulgara registaro estis forsendita el la lando.
ReligioRedakti
L'Islamanaj Bulgaroi (bulg. българи-мохамедани /balgari-mokhamedani/) esas Bulgaroi di l' religio Islamana. Ili esas decendantoi di Kristanaj Bulgaroi, quiuj konvertesis al Islamo dum la periodo de 16-ma til 18-ma yarcentoi - l' Otomana okupado di Bulgario.
Islamanaj Bulgaroi vivas precipue en la Rodopoi - la provinco di Smoliano, sudaj partoi di l' provincoi di Pazardjik kae Kardjali kae esta parto di l' provinco di Blagoevgrad en sud-Bulgario, same quiale en la prefektioi di Xanthi kae Rodopi en nord-est-Grekio. Ili anke vivas en grupo di vilajhoi en la provinco di Lovech en nord-Bulgario.
Ili anke nomesas Pomakoi, sed tio esas pejhorativega en la lingvo Bulgara kae rankorata da majhoritato di l' Islamanaj Bulgaroi, specale le ne-praktikantaj. La nomo adoptata kae uzata vice esas Islamanaj Bulgaroi.
Islamanaj Bulgaroi ne reprezentas socion homogenan. Sed le vivanta en Pirin kae west-Rodopi (en la provincoi di Pazardjik kae Blagoevgrad) esas religiemega kae ili konservis la sistemon Islamanan di nomizado, kustumoi kae vestizado. Dum ke un triimo di ili identifikis su kome Bulgaroi en la kontado di l' habitantaro en la yari 1992 kae 2001, un triono di ili en west-Rodopi selektis Turka etnikeso, qvankam ilia linguo matral anke esas la Bulgara.
Pomakoi en la Rodopi parolas multajn Bulgarajn dialektojn arkaikajn. Sub l' influo di skolala edukado, la dialektoi preske plene unionesis kun la norma Bulgara inter Islamanaj Bulgaroi vivanta en Bulgario.
LingvojRedakti
Juna ŝtato, kun popolo malfruiĝinta en la kultura progreso, kalkulanta tro limigitan kvanton da personoj, kiuj posedus fremdajn lingvojn, prezentas bonan grundon por la ESPERANTO-movado.
En 1931 la stato de BEA estas: 26 lokaj grupoj kun sume 500 membroj. Prez. G. Aktarĝiev. Apud la asocio estas fondita BULGARA ESPERANTO Instituto, kun celo organizi ekzamenojn kontroli la ESPERANTO eldonaĵojn, direkti lingvajn studojn, kolekti materialojn pri la enlanda movado, bone iniciatita, sed malvigle aganta. BEA estas en periodo de malforteco, sekse de la organiza krizo de 1926-1927.La organo BULGARA Esperantisto aperas regule.
Estis plej afte idealistoj kaj filantropoj, kiuj dediĉis sian tempon kaj monon por ta sfero. Unu el tiuj pomoj estis M. S Bogdanov, prezidanto de la Klubo E-ista en Sofia, kiu jam en dec. 1889 eldonis la duan E-an gazeton La Modlingvisto en bulgara kaj E-a Iingvoj, formato 15x11 cm. La unua n-ro havis 54 p.; krom bulgara artikolo pri E kaj Volapük kaj gramatiko de E ĝi enhavis la "Patro Nia", porton el la Biblio kaj divarsajn poeziaĵojn (precipe de Heine); la dua n-ro kun 10 p. aperis ankaŭ en dec. 1889 kaj la tria kaj lasta kun 32 p. en jan. 1890. En junio 1891 Bogdanov daŭrigis la gaseton sub la titoto La Espero, kiel jaro 2 n-ro a kun 8 p. 36x25. Pluaj n-roj ŝajne ne aperis.
PresadoRedakti
Kredeble en Bulgarino la fandistoj de la presliteroj jam ne fabrikas la literojn supersignitajn por Esperanto.
IdoRedakti
Idista Movado aperis en l922--23 tro malforte; fondiĝis grupoj en Plovdiv kaj Kjustendil, dum 11/2 jaroj oni eldonis gaseton "Oriental-Idisto". Baldaŭ la movado plene estingiĝis. En 1926 okazis en Sofia diskuto en du sinseksaj publikaj kunvenoj inter Krstjo Misirkov kaj Atanas D. Atanasov, pri Ido kaj ESPERANTO.
EsperantoRedakti
Jes, ekzistas aktiva esperanto-movado en Bulgario kaj esperanto estas parolata kaj uzata en diversaj kontekstoj, ekzemple en Esperanto-asocioj, kongresoj, reta komunumo kaj eĉ en oficialaj eventoj. La Bulgara Esperanto-Asocio estas membro de UEA, la Universala Esperanto-Asocio, kaj de KEF, la Komitato de Esperanto-Asocioj de Orienta Eŭropo. Estas ankaŭ grupoj kaj kluboj de esperantistoj en diversaj urboj de Bulgario.
EkomonioRedakti
En Bulgario estas venditaj sume 70.000 lernolibroj kaj 12.000 vortaroj de ESPERANTO, malgraŭ pornproduktado kaj distribuo estas kontraŭleĝaj. El la pli gravededaj lernolibroj, vortaroj kaj tradukaĵoj: Popov kaj Oreŝkov - Plena monokonduko por ellerno de la I:. I. ESPERANTO, 1900; Krestanov - Vortaro de ESPERANTO (ESPERANTO-BULGARA kaj BULGARA-ESPERANTO kaj gramatiko) III-a eld. 1930; Atanasov - Kurso de ESPERANTO, VII-a eld. 1931. - Bulgara Antologio, (prozo kaj poezio), kompilis Krestanov, 1925 - Varsaĵoj de Botjov, trad. Dobrev, 1928; Bulgaraj Rakontoj de Vazov, trad. Atanasov, 1928; Nuntempaj rakontoj de Stamatov, trad. Krestanov, 1922.
La budĝeto de BEA en 1931-32 estis 20.000 levoj.
Starbucks ĉeestas en Bulgario.
SalajrojRedakti
Minimuma salajro estas 1.467 eŭroj. La lando kun la plej etaj salajroj kaj forta E-tradicio estas Bulgario. Oni povas tie al la oficistoj doni duoblan salajron ol ili havus en meza entrepreno. Per tio oni devus rapide rekapti sanan financadon, sed tio ne helpos por longa periodo, char la membraro shrumpos daure.
Io ajnRedakti
La loĝantoj de la bulgara urbo Gabrovo estas famaj en multaj fabeloj kiel avaruloj.
La kudristo sinjoro Johano estis vera gabrovano: fadenon li fendadis kaj ovon razadis. Iun matenon, irante al sia butiko, li mendis al sia edzino: — Karulino, por hodiaŭ fritu bongustan fazeolon kaj sendu plenan vazon de ĝi por manĝegi bone. Tagmeze sinjoro Johano manĝis kun granda apetito, eĉ fajreroj elflugadis el liaj okuloj. La restintan parton de la manĝaĵo li lasis por la sekvonta tago. La sekvintan tagon, kiam sinjoro Johano pretiĝis por manĝi, li eksentis fortan malbonodoron venanta de la fazeolo: pro la somera varmego ĝi malboniĝis. Sinjoro Johano tre bedaŭris. Kion fari nun? Manĝi ĝin estas neeble; ĵeti ĝin li ne volas. Ja, oni donis por ĝi monon. En lia cerbo ekbrilis genia penso. Li prenis la starantan sur la breto botelon da brando, plenigis glaseton kaj diris al si: Se ci, Johano, formanĝus la fazeolon, ci ricevos glaseton da brando. Tiamaniere, logate de si mem, li heroe formanĝis la malbonodoran fazeolon. Post tio li diris al si: — Ho, ci malsaĝa Johano! Mi cin bonege trompis, ja! Jen do! Kaj li reenverŝis la brandon en la botelon.
TurismoRedakti
La turismo ekkreskas nun dank' al la koncernaj penoj de la Registaro. Nur malmulte da fremdtandanoj venadis antaŭ hodiaŭ viziti landon, kaj eĉ tiuj malmultaj venis preskaŭ ĉiam el la plej proksimaj landoj, t. e. el la hispanlingvaj nacioj.
Tiu estas lando de enmigrado: estas do nature, ke ta fremdulo, tien ĉi veninta por fiksi loĝejon, penas eklerni la lingvon de sia nova loĝloko.
HotelojRedakti
En hotelo oni avertas klientojn: "Lasu viajn valorojn en al ackeptejo kaj post vi povos libere fare kion vi volas." Do oni organizas baĥanalon en hotelĉambron laŭ tiu menŝago.
KulturoRedakti
Oficialaj sukcesoj estis sperteblaj ĉefe sur la instrua kampo. En 1912 la ministerio de instruado per speciala cirkulero rekomendis al ĉiuj lernejoj de la lando la tiam aperintan Lernolibron de ESPERANTO de Krestanov, kiu en 1908 fondis "Bulgara ESPERANTO. Bibliotekon"). Samjare oni instruis ESPERANTO-n en Dupnica kiel laŭvolan lernobjekton kun oficiala aprobo.
En 1920 la ministro de la popola instruado rekomendis la lingvon al la atento de la direktoroj de la mezgradaj lernejoj (cirkulero N 37.923 de 20. XII), kaj sugestis, ke ili akcelu la gimnazianojn lerni la lingvon en la vesperaj kursoj. En 1921 la ministerio rekomendis al la lernejaj bibliotekoj la gaseton BULGARA Esperantisto (cirk. N 1870 de 27. I.) En 1921 per la leĝo pri la popola klerigo (artikolo 143) ESPERANTO estis oficiale enkondukita kiel nedeviga lernobjekto en la programororon de la "realaj lernejoj" (geknaboj de aĝo 14-16 jaraj). La lingvo estis oficiale instruata de ŝtate pagataj lektoroj en ĉirkaŭ 30 lernejoj dum 1921/22,1922/23,1923/24 kaj porte dum 1929/25 lernjaroj. En 1925 la leĝo estis modifita, la "realaj lernejoj" kiel aporta lernej-speco forigitaj kaj sekse la instruado de ESPERANTO en ili nuligita.
En 1928 la ministro de instruado ordonis (per cirk. N 9607 de 10. IV) disformigon de ĉiuj gimnazianaj Esperanto-grupoj kaj de ilia landa ligo; ankaŭ estis malpermesate al la lernantoj viziti la esperanto-kursojn kaj ricevi la gasetojn Bulgara Esperantisto kaj Esperantista Gejunularo. Preteksto: ESPERANTO servas kiel kaŝilo de nepermesata propagando de politikaj ideoj inter la gimnazianoj kaj krome ĉar ESPERANTO estas facila lingvo, la studentoj alkutimiĝus al la lernado de facila lernofako kaj pro tio ili ne havus energion lerni pli malfacilajn lernofakojn.
BEA kontraŭagis per ekspozo, eldonita broŝure kaj disvastigata en la publiko. Sed jam en 1931 la ministro per nova cirkulero (N 42.402 de 21. XII) nuligis la antaŭan ordonon kaj restarigis la antaŭan favoran sintenadon de la ministerio. ESPERANTO estas oficiale instruata de ŝtate pagata lektoro en la sofia ŝtata blindul-instituto depost 1922 ĝis nun kaj al la poŝt- kaj telegraf-oficistoj en la vesperaj kursoj de fremdaj lingvoj, aranĝataj de la direkcio de PTT en Sofia dum 1929, 1930, 1932. Dum la lernjaroj 1931-32 kaj 1932-33 la komerca knabina gimnazio "Minerva" en Sofia enkondukis devige ESPERANTO-n en la lastaj 2 klasoj. ESPERANTO-n propagandis per paroladoj kaj artikoloj Krestanov, Atanasov, Pamporov kaj Ĥesapĉiev. - Interesa konstato: la movado signis fortan progreson en la jaroj 1900, de 1906 ĝis 1910, 1912, de 1921 ĝis 1925, kaj periodoj de la dekadenco estis: 1902-1905, 1911, 1913-1920, 1926.
PoezioRedakti
Ne eblas esti granda poeto bulgara.
SugestopedioRedakti
Sugestopedio estas instrumetodo evoluigita fare de la bulgara psikoterapiisto Georgi Lozanov. Ĝi estas uzata en malsamaj kampoj, sed plejparte en la kampo de fremdlingvolernado. Lozanov asertis ke per uzado de tiu metodo la studentoj de instruisto povas lerni lingvon ĉirkaŭ tri aŭ kvin fojojn tiel rapide kiel per konvenciaj instrumetodoj.
Seksuma vivoRedakti
Ĉiu seksumo estas kontraŭleĝa.
PornografioRedakti
Ekzistas neniuj bulgaraj pornaj produktentreprenoj. La puno por produktado aŭ distribuado de pornografio estas supren al unujara malliberigo (aŭ ĝis du jaroj se la krimulo uzis la Interreton) kaj monpuno de 1000 BGN al 3000 BGN. La puno por distribuo aŭ posedo de infanpornografio estas supren al unujara malliberigo aŭ monpuno de ĝis 2000 BGN.
Aŭtoritatoj toleras kontraŭleĝan distribuadon de ĝisosta porno en elektitaj butikoj, kaj en televido post 11 p.m.
Revuoj kaj pornografiaj artikoloj fariĝas ĉiam pli haveblaj ekde la aŭtuno.
Aĝo de konsentoRedakti
La aĝo de konsento por seksumado en Bulgario estas 14.
|
