Nan-ci-cow
Nan-ci-cow “Ing a kamu, “Antarctica” u satimulan a kakitizaan, nan-pan-ciw satimulan a kakitizaan. u kakitizaay nu nan-ci. Nan-ci-cow hatu i lalabu nu na-ci-cin, u liwliw masaliyuk nu Nan-pin-yang.
南極洲（英語：Antarctica）是地球最南端的洲，位於南半球的南極區，是地理南極的所在地。南極洲大部分區域都在南極圈內，四周被南冰洋環繞。
Nan-ci-cow sa u sasienaway nu ti-ciw, maacak, tunubali sa ku kakitizaan, uyza dada’ mibalatay amiawas tu hamin a kenis nu cow, malalecad ka talakaw 2350 a depah, u satalakaway a cow nu palalecad tu nu kitakit. u hekal mahamin matahpu nu suleda kuli, macalap ku ti-ciway nu matahpuay nu kuli a helal ipabaw tu 80%.tukusay akakitizaan a mihcaan maselep tu 200 kunngli dada’, labuay nu kanatal sangaleb adidi’. Cacay a mihcaan u sienaway a puu’ Nan-ci-cow palalecad tu akuti’ adidi’a katukuh-63℃, 1983a a mihcaan u piazih tu nikinsaan saadidiay a akuti-89.2℃.
南極洲是地球上最寒冷、乾燥、多風的大陸，是唯一橫跨所有經線的洲，平均海拔為2350公尺，是世界上平均海拔最高的洲。全境為冰雪覆蓋，占地球冰蓋面積的80%以上。它沿岸地區的年降水量僅有200公釐，內陸地區更少。一年中最寒冷季節南極洲的平均溫度低至-63℃，1983年曾觀測最低溫度為-89.2℃。
Nan-ci-cow u sakalima a kitizaan nu kitakit, ahebal nu hekal pakala tu 10 bn tu cacay. zikuz u nu Nan-ya, Bye-cow, Pey-beo-cow atu Nan-mye-cow, u sakatusa a kaahebal nu Tas- si-yang. caay ku Nan-ci-pan-taw dada’ u saamisay hamin nu kakitizaan, hamin nu kakitizaan pakala tu paybun 1.9 ku-li ku matahpuay nu kuli.
南極洲是世界上的第五大洲，其面積約為1,400萬平方公里，占地球陸地面積的十分之一，排在亞洲、非洲、北美洲和南美洲之後，是大洋洲的兩倍。除了南極半島最北端的部分區域之外，全洲約98%的地方都被平均厚度1.9公里的冰層覆蓋著。
Nan-ciay a talu malatusa ku hekal, uzuma ungcuy atu kuli amin, zuma maawas tu nu ninel a gizice anucay nu batazd a gizice amatineng tu sasaay nu kuli. Low-s a bayu atu Wi-te-al a bayu, caspiay a hen-kwan-nan-ci a buyubuyu’an palatusa han ku Nan-ci-cw nutimulan a Nan-ci-cow atu satipan a Nan-ci-cow, uyni a buyu’ matelek tu Ke-lin-ni-ce-u-syen, hami nu tanayu’ 3000 tu kung-li.
南極大陸的地形可分成兩種：一種是由暴露於地表的岩石和冰組成的可見地形，一種是通過地震技術或遙感技術測知的冰下基岩地形。羅斯海和威德爾海附近的橫貫南極山脈把南極洲分為東部南極洲和西部南極洲兩部分，該山脈大致與格林尼治子午線平行，全長3000多公里。
Nan-ci tabakiay a diheb u satabakiay a diheb nu kitakit, tini i Nan-ci-cow a lala’ ni I-li-sa-yay, tayayu’ u pakala tu 1,000 kung-li, zuma a kitizaan u i labu katukuh tu 1000 adepah.
南極大峽谷是世界上最大的峽谷，位於南極洲伊莉莎白公主地，長度約1,000公里，某些地方的深度達1000公尺。
aadupan 動物
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]u ci-e sa tungusay zuma aadupan nu kitizaan nu Nan-ci, hina maazihay a ci-e pasu hwang-ti ci-e, kow-wang ci-e, A-teli-ci-e, Nan-ci ci-e atuPa-pu-ya a ci-e.mihatebuday i ungcu a ci-e liwliw nu mata mazekec ku banuh, mahapinang u micidekay kuheni.
企鵝是南極地區的代表性物種，常見的企鵝種類包含皇帝企鵝、國王企鵝、阿德利企鵝、南極企鵝和巴布亞企鵝。跳岩企鵝的眼周有一圈濃密的毛，這使得它們顯得更為獨特。
caaay ku mihatebuday i ungcung dada’angangan masaupu i likut nu Nan-ciay a Bu-ke-lan-cin-taw, u ci-e hatu i Nanci-cow siwawa mabuwah. zuma u hwang-ti a ci-e uyza dada’ i Nan-ci-coway a ci-e kasienawan mulecuh mabuwah. u A-te-li a ci-e pikicapian tu timilan tu zumay a kitizaan muleceh mabuwah ku ci-e.
除了跳岩企鵝主要聚集在南極外部的福克蘭群島以外，大部分企鵝都在南極洲繁殖。其中皇帝企鵝是唯一一種在南極洲的冬天進行繁殖的企鵝，而阿德利企鵝則在比其他企鵝更靠南的地方繁殖。
Nan-ci micapi tu bayu mauzip yadah ku nu nanumay nu micucuay a aadupan, patinaku, i 18 katukuh 19 a mihecaan, Nan-ci a banuh katul nu bayuay a layun zayhan u banuh katul alaen nu makayniay i A-mey-lika atu Ing-kow a misebek mipatay tu bayuay a lukedaw, Wi-te bayuay a lukedaw tayza i Wi-te-al a bayu u sakaput mikeliday ci Tan-mu-s.Wi-te-al a ngangan a pangangan, mukanay tu kalang a lukeday nu bayu mauzip micapi tu bayu nu Nan-ci, hina maazihay tu papiingan nu laway siuning tu kalawlaway a singangan.
南極附近海域生活有多種水生哺乳動物，例如，在18至19世紀間，南極毛皮海獅因其皮毛而遭受了來自美國和英國海豹獵殺者的大規模獵殺；威德爾海豹以到威德爾海遠征的隊伍的指揮官詹姆士·威德爾爵士的名字命名；食蟹海豹生活於南極附近海域，以常見於嘴邊的黃色污漬得名。
imahini Nan-ciay a keyzay mikawaw tini dada’ miliyas tut ukus mibuting a kawaw atu caay kaahebalay a piliwkuan, nika tusaay a kawawan i tinidada’ i likut nu Nan-ci. 1998 a mihca 7 a bulad i a demiad katukuh 1999 a mihcaan 6 a bulad 30 a demiadan, Nan-ci-cow a kayadah nu nibuting katukuh 119,898 tun. uyzasa, u miubiay mibuting pikiyadahan ku makuwanay mibuting kiyadahen tu lima katukuh enem ku kayadah. I 1998 a mihcaan Ba-kow atu Aw-ta-li saadidi’ay pabeli tu walu a babutingan pabeli tu cenbu tu niubian mibutingay a balunga’. 2000 katukuh 2001 a nihcaan, i Nan-ci-cow a bayuan mibuting katukuh tu 11,2934 kung-tun.
目前南極洲的經濟活動只有離岸的捕魚業和小規模的旅遊業，但上述兩項活動均在南極洲外圍進行。 1998年7月1日至1999年6月30日期間，南極洲的捕魚量達到了119,898噸。然而，非法捕魚量比受監管的合法捕魚量多五至六倍。在1998年間法國及澳大利亞至少充公8隻用於非法捕魚的捕魚船。2000至2001年間，在南極洲海域的捕魚量達到了112,934噸.
tademaw 人口
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]zuma a kanalatal i Nan-ci-cow patizeng tu aenengan a migingkiw. i kasienawan, tini i Nan-ci-cow a kitizaan atu capiay a subal mikawaway tu ke-sye gingkiw anucaay uzuma malecaday a kawaw a tademaw izaw ku 1,000 ku tademaw, katukuh kalaludan pakala tu 5,000 ku tademaw, namahiza Nan-ci-coway a kakatuud nu tademaw i kasienawan atu kalaludan pasasizuma u paylasubu mang pin-hang-kung-li 70 ku tademaw atu 350 ku tademaw. katuud ku i pigingkuwan hamin a mihcaan izaw ku tademaw misebengay i Nan-ciay muenengay a tademaw tu kasienawan mikawaway lalid sa tu cacay a mihcaan a mikawaw. 2004 a mihcaan,E-low-say a Pey-lin-s-kaw-cin-can patizeng tu cacay E-low-s-cen kiwkayay a tulu cacay a kiwkay, paymihcaan a izaw ku cacay tusa ku mikawaway makakutay mmisabeng.
一些國家在南極洲設置了常駐研究站。在冬季，位於南極洲大陸及附近島嶼從事科學研究或其他相關工作的人員約有1,000人，到了夏季人數則是5,000左右，因此南極洲的人口密度在冬季和夏季分別是每百萬平方公里70人和350人。許多研究站全年有人駐守，在南極過冬的人員通常都是執行持續一整年的任務。2004年，俄羅斯的別林斯高晉站設立了一座俄羅斯正教會的三一教堂，每年會有一兩位司祭輪流駐守。
Nan-ci-cow inayi’ ku Yincumin, inayi’ ku matenesay mueneng a tademaw,saaca imahini ku katahekalan ku nasulitani i ayaw nu 19 se-ci izaw ku tademaw pakaazihay tu Nan-ci-co. nika, I kung-yen 1 se-ci hawsa, patahkal ci Tow-le-mi, ti-ciw u malalecaday tu, makay tuya malingatu, palatatenga’ tu ku tademaw I bataday nutimjulan izaw ku “kaliyuhan a kakitizaan” izaw tu, palalecad tu nuamisan a Aow-cow, Ya-cow atu saamkisan a Bey-cow nuamisan a kakitizaan.
南極洲既沒有原住民，也沒有永久居民，而且目前尚無證據顯示在19世紀之前有人類發現南極洲。不過，在公元1世紀時，托勒密提出，地球是有對稱性的。自那時起，人們就相信在遙遠的南方有一片「未知的大陸」存在，以平衡北方歐洲、亞洲和非洲北部等北方大陸。
katukah i 17 se-ci tu sazikuzay a mihcaan, mitahaway amin maazih ku Nan-mey-cow atu Ta-yang-cow caay ku nakamuanay a “Nan-ci kitizaan”. itawyaay migingkiway tu hekal a lala’ patatenga’ anutimulan izaw ku cacay pikitabakian tu nu ayzaay a Nan-ci-cow a kakitizaan.
直到17世紀晚期，探險家們發現南美洲和大洋洲並非是傳說中的「南極大陸」的一部分。當時的地理學家相信南方存在一塊比現今的南極洲大的多的大陸。
2002 a mihcaan, tini i Nan-cipan-taway a la-sen a kuli mapelad. 2008 a nihcaan 2 a bulad 28 a demiadan,tini I Nan-ci-pan-taw tu katimulanay a Wi-al-cin-s a kulian pakala tu 570 pin-bang-kung-li ku nu kuliay mapelad tu. u liwan15,000 pin-bang-kung-li ku kuli macukel nu cacay 6 ku-li a kaahebal, i lilis nu kapelaladan. 2009 a mihcaan 4 a bulad lima a demiad, uyni a kuli mahamin tu mapelad.
2002年，位於南極半島的拉森冰架崩塌。2008年2月28日至3月8日間，位於南極半島西南側的威爾金斯冰架中約570平方公里的冰體也發生了崩塌。剩餘的15,000平方公里冰體被一條寬約6公里的冰帶支撐著，也處在崩塌的邊緣。2009年4月5日，這塊冰體徹底崩塌。
Nan-ci a kakitizaan i paymihcaan a kasienawan macunus ku nanum nu bayu, kacunus nu nanum hatu i kalaludan malananum. uyni a kalakuli u nu nanum nu bayu, namahini mapawpaw i nanuman,
南極地區的海冰會在每年冬天增加，所增加的海冰大多會在夏季消融。這些冰是由海水凝結而成的，同時會在生成的水域中漂浮，因而並不會導致海平面上升。南極洲附近的海冰覆蓋面積近幾十年來沒有發生太大的變化，但相關研究人員尚沒有掌握其厚度的變化情況。
duduc tu A-mey-lika a kanatal tu nipakatineng tu mikuwanay tu pahikukiay, 2005 a mihcaan, Nan-ci a kakitizaan hekalay a kuli i 30 a mihcaan u satabakiay a kalananum, cacay nu hekal atu A-mey-lika -Cya-li-bu-ni-ya-cow u kuli i pacena’ malananum zikuz malakuli aca.
據美國國家航空暨太空總署的報告，2005年，南極大陸表面冰層發生30年內面積最大的融解，一塊面積與美國加利福尼亞州差不多的冰層在短暫的融解之後又再度冰封。
uyni hakay sakahini u kakuti’ nu tiniay katalakaw nu akuti’ 5˚C. i 2013 a mihcaan tahkal tu ku nipigingkiwan, satipan a Na-ci-coway tebanay hakay ti-ciway u sadadawaay a akuti nu kakitizaan. migingkiway a tademaw paazih tu nu Pow-te-can 1958 a mihcaan katukuh 2010 a mihcaan tu nikiluan tu lecad nu akuti’. misaheci tuyni a kakitizaan tu mihcaan tu lecad nu akuti’ uyni a demiadan talakaw tu 2.4±1.2℃
這可能是當地高達5℃的氣溫造成的。一份發表於2013年的研究報告顯示，西部南極洲的中部可能是地球上面溫度上升最快的區域之一。研究人員展示了伯德站1958年至2010年的年平均溫度記錄，說明這一地區的年平均氣溫在這段時間線性升高了2.4±1.2℃。
malalitin tu i hekalay atu zumaay a natinengan
[mikawaway-kalumyiti | mikawaway tu kalumyiti sakatizeng bangu]- 中文維基百科 : 南極洲
- https://zh.wikipedia.org/zh-tw/南极洲