Wodynie
52°02′26″N 21°57′22″E/52,040556 21,956111
| wieś | |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2011) | |
| Strefa numeracyjna |
25 |
| Kod pocztowy |
08-117[4] |
| Tablice rejestracyjne |
WSI |
| SIMC |
0694959[5] |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu siedleckiego  | |
Położenie na mapie gminy Wodynie  | |
| 52°02′26″N 21°57′22″E/52,040556 21,956111[1]
| |
Wodynie – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie siedleckim, w gminie Wodynie[5][6]. Siedziba gminy Wodynie a także rzymskokatolickiej parafii Świętych Apostołów Piotra i Pawła. Dawniej miasto, także wieś szlachecka, w drugiej połowie XVI wieku położona była w powiecie garwolińskim ziemi czerskiej województwa mazowieckiego[7]. Jako miasto Wodynie były lokowane trzy razy[8][9]. Pierwsza lokacja w 1573[10][11] (72, 113). została uchybiona[8]. Następnie Wodynie były miastem w latach 1661-1674[11] i 1739[11][10]–1834[12]. W 1830 roku były najmniejszym miastem w Królestwie Polskim, licząc zaledwie 140 mieszkańców[13], cztery lata później zostały zdegradowane do rzędu wsi[14][15][16]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa siedleckiego.
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0694965 | Kurpierz | część wsi |
| 0694971 | Strójnik | część wsi |
Wodynie położone są przy drodze wojewódzkiej nr 803 Siedlce - Stoczek Łukowski.
W Wodyniach funkcjonuje jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej, założona w 1917 roku. W roku 1997 została ona włączona w struktury Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego. Jednostka spełnia ważną funkcję w systemie bezpieczeństwa gminy Wodynie i powiatu siedleckiego[17].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Wodynie – wieś i folwark nad rzeką Wodynią w powiecie siedleckim, gminie i parafia Wodynie, odległość 26 wiorst od Siedlec, w roku 1880 posiada kościół parafialny drewniany, szkołę początkową, urząd gminny, domów było 34, 312 mieszkańców. W 1827 r. było 33 domów 261 mieszkańców. Folwark Wodynie z awulusem Strojnik rozległość mórg 1372 w tym: gruntów ornych i ogrodów 832, 41c mr. 78, lasu mórg 434, nieużytków mórg 28; budynków murowanych 14, drewnianych 12. Płodozmian 6 i 10-polowy, las nieurządzony, pokłady torfu. Wieś. Wodynie posiadała osad 25 mórg 614.
Jest to dawna osada, w ziemi czerskiej leżąca. W roku 1476 siedzi tu „nobilis Stanialaus de Wodynie”, posiadający prócz Wodynie. jeszcze Wolę (Kod., Mazow., str. 276).
W r. 1576 płacą tu od 7 łan. i w Woli od 71/2 (Pawiński, Mazowsze, 223).
Parafia założona tu była w 1445 r. przez Stefana z Wodyń, proboszcza kolegiaty warszawskiej.
Najstarsze wzmianki o miejscowości pochodzą z XV w. Pierwszym jej właścicielem został Mnieszewski. Kolejnymi właścicielami majątku były rody Głoskowskich, Żaboklickich, Wybranowskich, Załuskich. Do 1946 ziemią wodyńską zarządzali Newelscy.[potrzebny przypis] Nie zachował się drewniany dwór z końca XVIII wieku. Kaplica grobowa z 1854 jest jednym z nielicznych dokumentów potwierdzającym obecność Załuskich i Newelskich na tym terenie. Jeden z potomków rodu, Jan Wodyński wybudował kościół w Wodyniach i został proboszczem parafii. Obecna zrębowa konstrukcja pochodzi z 1776. W obrębie parku, w otoczeniu kaplicy znajduje się dawny cmentarz grzebalny, na którym zachowały się dwa nagrobki:
- Jana Filipa Carosiego – Włocha, który przybył do Polski w czasach króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Był geologiem. W pobliskiej Rudzie Wolińskiej zbudował hutę żelaza. Padł ofiarą cholery w 1799 r. Na jego nagrobku wyryto napis Stań przechodniu, niezwykłe prochy depczesz ...
- Kazimierza Roszkowskiego – rotmistrza grodzieńskiego zm. 1833 r.
W wyniku rozprzestrzeniającej się cholery, która wybuchła w 1810 w Siedlcach na tym terenie założono cmentarz choleryczny.
Jeden z właścicieli ziemskich, Wiktor Newelski, wybudował w latach 80. XIX w. gorzelnię. Mieszkańcom Wodyń dawała ona możliwość dodatkowego zarobku. Fragmenty gorzelni zachowały się do dziś.
Na przełomie wieków XVII i XVIII miejscowość wzmiankowana na przemian jako wieś lub miasto. W dniu 9 kwietnia 1831 w Wodyniach stacjonowały wojska gen. Prądzyńskiego, który rankiem następnego dnia wyruszył w kierunku Nowych Igań, gdzie stoczył zwycięską bitwę z wojskiem rosyjskim. 13 września 1939 na tym terenie toczyły się walki między polską 1 DP Leg a Niemcami ze zmotoryzowanej Dywizji „Kempf” czego konsekwencją było doszczętne spalenie wsi.
Działały tu również oddziały AK i BCh. Komendantami placówki Wodynie – kryptonim „Woda” – byli: st. sierż Józef Flisowski „Echo” od 1940, a po jego tragicznej śmierci w 1943 plut. Błażej Szostek „Smukły”.
W Wodyniach urodził się Franciszek Duczek – żołnierz Batalionów Chłopskich.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 149433
- ↑ Wieś Wodynie w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2020-03-02], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1470 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz.1, Mapa, plany, Warszawa 1973, k. 4.
- ↑ a b Najgrakowski, M. (2009). Miasta Polski do początku XXI wieku. Podstawowe informacje o datach założenia i likwidacji. Warszawa: PAN IGiPZ
- ↑ Krzysztofik, R. (2007). Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
- ↑ a b Miasta polskie w tysiącleciu. Pod red. Stanisława Pazyry, Mateusza Siuchnickiego i zespołu. Zakład Narodowy im.Ossolińskich–Wydawnictwo, T. I, Wrocław 1965, 743 s.; T. II, Wrocław 1967, 7 03 s.
- ↑ a b c Trzebiński Wojciech: Działalność urbanistyczna magnatów i szlachty w Polsce XVIII wieku. Warszawa 1962, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 178 s.
- ↑ Kołodziejczyk Ryszard: Zamiana miast na osady w Królestwie Polskim. „Kwartalnik Historyczny”, R. LXVIII, 1961, nr 1, s. 191 – 200 (s. 214)
- ↑ Rodecki FB 1830. Obraz jeograficzno-statystyczny Królestwa Polskiego. Drukarnia Antoniego Gałęzowskiego i Kompanii, Warsaw
- ↑ Wodynie, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 730.
- ↑ Spórna, T., Krzysztofik, R. and Dymitrow, M. (2015). Degraded and restituted towns in numbers, In: Krzysztofik, R. and Dymitrow, M. (Eds.), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems, Gothenburg: University of Gothenburg, pp. 367–422 (s. 384)
- ↑ KRSW nr 21, k. 73 (w AGAD)
- ↑ OSP Wodynie na stronie KM PSP w Siedlcach
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Wodynie, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 730.
| Wsie | |
|---|---|
| Kolonia | |
| Osada leśna | |
| Integralne części wsi |
|
