Warszawa Most
52°15′00″N 21°01′30″E/52,250000 21,025000 Stacja Warszawa Most w 1912, widok od strony północnej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Linie kolejowe | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie Warszawy  | |
| 52°15′00″N 21°01′30″E/52,250000 21,025000
| |
Warszawa Most – przystanek kolejowy w Warszawie na nieistniejącej linii Kolei Jabłonowskiej.
Opis
[edytuj | edytuj kod]W maju 1899 magistrat wydał koncesję na budowę i eksploatację nowej kolejki wąskotorowej na trasie Jabłonna – Wawer ze stacją początkową Stacja Most przy moście Kierbedzia na Pradze[1]. Linia składała się z dwóch oddzielnych odcinków[2]. Komunikacja do Jabłonny została uruchomiona w 1900, a do Wawra w 1901[1].
Stacja znajdowała się nad brzegiem Wisły, po południowej stronie przyczółka mostu Kierbedzia[3]. Była najważniejszą stacją na linii pod względem liczby pasażerów, korzystnie położoną w uczęszczanym punkcie Pragi[4]. Niskie położenie w stosunku do lustra wody i lokalizacja przed wałem przeciwpowodziowym narażała ją jednak na zalewanie podczas bardzo wysokiego stanu wód[4][5]. Z tego powodu w latach 1905–1906 podwyższono tory o ok. 2 metry od poziomu pierwotnego[4]. Nie wyeliminowało to jednak całkowicie problemu zalewania torów podczas bardzo dużych przyborów wody w Wiśle[4].
Jak donosił Kurier Warszawski z 1901 roku, pierwotnie rolę budynku stacyjnego i biur zarządu linii pełniły pomieszczenia w domu przy ul. Olszowej 10, podczas gdy budowa dworca była w planach. W następnej kolejności powstał niewielki drewniany przystanek z łamanym dachem i wieżyczką, zdobiony snycerką. Jednak wkrótce oszpeciły go dobudówki[6]. Jarosław Zieliński podaje, że naprzeciw budynku przy ul. Olszowej 14 wybudowano jednocześnie zespół trzech parterowych oszalowanych drewnem obiektów, z których tylko najbliższy skarpie mostu był ozdobiony trójkątnymi naczółkami[5]. Znajdowały się tam poczekalnia z kasą i pomieszczenie dla dyżurnego ruchu[7]. Powstało także osobne pomieszczenie dla naczelnika stacji i centrali telefonicznej[7] (na kolei zainstalowano nowoczesną sieć telefoniczną na licencji Ericssona)[8]. W wynajętym murowanym budynku przy ul. Olszowej 12 otwarto hotel dla pasażerów, których w podróży zastała noc[7].
W latach 1905–1906, w czasie prac związanych z podwyższaniem torowiska, dla podróżnych odjeżdżających w kierunku Jabłonny wybudowano prowizoryczny dworzec na wale przeciwpowodziowym na wysokości parku Praskiego[4]. Z kolei pociągi w kierunku Wawra zaczynały i kończyły bieg na wysokości wylotu ul. Szerokiej (obecnie Kłopotowskiego)[4]. Po nawiezieniu odpowiedniej ilości ziemi na stacji Most ułożono dwa tory i zbudowano dwa perony o brukowanych krawężnikach[4]. W związku z rosnącym ruchem pociągów później dobudowano kolejne dwa tory i dwa perony[9]. Powstało również kilka torów odstawczych dla wagonów towarowych[9]. Stacja Most była zasilana wodą z sieci miejskiej[9].
Docelowy niewielki dworzec, zaprojektowany przez Konstantego Jakimowicza w 1923, powstawał razem z innymi dworcami linii w latach 1923–1925. Wystawiony został w stylu narodowego historyzmu, na wzór karczmy lub zajazdu pocztowego. Parterowa bryła nakryta była czterospadowym dachem pokrytym dachówką. Całość powstała z drewna, pokrytego siatką i otynkowanego z wierzchu. Budynek mieścił kasy biletowe i poczekalnię[6][5]. Od północy znajdowały się podcienie na filarach, a bryłę zdobiła attyka nad centralną, podzieloną półkolumnami częścią fasady oraz arkadowe otwory pomiędzy tymi półkolumnami[5].
Według Jarosława Zielińskiego na krótko przed II wojną światową w miejscu drewnianego dworca zaprojektowanego przez Jakimowicza wystawiono kolejny budynek, tym razem murowany[5].
Przez większość istnienia z dworca odjeżdżały pociągi na północ do Jabłonny (od grudnia 1900)[10] i na południe do Wawra (od stycznia 1901)[10], a po przedłużeniu linii do Karczewa (od kwietnia 1914)[11].
W 1943, w czasie okupacji niemieckiej, nazwę stacji zmieniono na Warschau Weischelbahnhof (pol. Warszawa Wisła)[12]. Niemcy zrealizowali tam kilka znaczących inwestycji. W grudniu 1943 otwarto łącznicę ze stacji Warszawa Most na kolei jabłonowskiej do stacji Targówek na kolei mareckiej, łącząc je w sieć[13][14]. Zamontowano obrotnicę, zainstalowano semafory świetlne (unieruchamiając istniejące semafory kształtowe) oraz zbudowano skład opału dla parowozów, magazyn oleju i piaskownicę[13]. W celu zwiększenia kontroli pasażerów, a przede wszystkim utrudnienia ucieczek szmuglerom żywności, stacja została częściowo ogrodzona[10].
Nazwę stacji przywrócono po wyzwoleniu Warszawy w styczniu 1945[15]. Pierwszy pociąg dotarł do stacji Most w ostatnich dniach stycznia[15]. W lutym 1945 przywrócono nieregularną komunikację z Karczewem[15]. Uruchomienie komunikacji z Jabłonną trwało dłużej z powodu zniszczonego mostu nad Kanałem Żerańskim[15]. Pierwszy pociąg ze stacji dotarł do Jabłonny w kwietniu, a regularny ruch na tej trasie przywrócono w maju 1945[15]. W miejscu zniszczonego we wrześniu 1944 mostu Kierbedzia w latach 1947–1949 zbudowano most Śląsko-Dąbrowski[16].
Likwidacji ostatnich połączeń ze stacji Most do Karczewa dokonano w lipcu 1952, a do Jabłonny w lutym 1956[17]. Budynek dworcowy przeznaczono na siedzibę orkiestry kolejowej ze stacji Warszawa Wschodnia[18]. Z powodu braku środków na remonty został on rozebrany w grudniu 1969[18].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Marian Gajewski: Urządzenia komunalne Warszawy. Zarys historyczny. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979, s. 306. ISBN 83-06-00089-7.
- ↑ Jerzy Braun: Warszawski węzeł komunikacyjny [w:] Irena Pietrzak-Pawłowska (red.) Wielkomiejski rozwój Warszawy do 1918 r.. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1973, s. 143.
- ↑ Michał Pilich: Warszawska Praga. Warszawa: Fundacja „Centrum Europy”, 2005, s. 43. ISBN 83-923305-7-9.
- ↑ a b c d e f g Bogdan Pokropiński: Kolej jabłonowska. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2004, s. 12. ISBN 83-206-1513-5.
- ↑ a b c d e Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy, tom 15. Towarzystwo Opieki nad Zabytkami, 2011, s. 315. ISBN 978-83-88372-42-1.
- ↑ a b Warszawa nie odbudowana: Stacja Most kolejki wąskotorowej Jabłonna - Wawer [online], gazeta.pl [dostęp 2019-03-29].
- ↑ a b c Bogdan Pokropiński: Kolej jabłonowska. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2004, s. 10. ISBN 83-206-1513-5.
- ↑ Bogdan Pokropiński: Kolej jabłonowska. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2004, s. 11. ISBN 83-206-1513-5.
- ↑ a b c Bogdan Pokropiński: Kolej jabłonowska. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2004, s. 14. ISBN 83-206-1513-5.
- ↑ a b c Bogdan Pokropiński: Kolej jabłonowska. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2004, s. 55, 58. ISBN 83-206-1513-5.
- ↑ Bogdan Pokropiński: Kolej jabłonowska. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2004, s. 37. ISBN 83-206-1513-5.
- ↑ Bogdan Pokropiński: Kolej jabłonowska. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2004, s. 54. ISBN 83-206-1513-5.
- ↑ a b Bogdan Pokropiński: Kolej jabłonowska. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2004, s. 55. ISBN 83-206-1513-5.
- ↑ 1006a Warszawa Most - Warszawa Targówek. atlaskolejowy.net. [dostęp 2022-04-15].
- ↑ a b c d e Bogdan Pokropiński: Kolej jabłonowska. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2004, s. 66. ISBN 83-206-1513-5.
- ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 512. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ Kolej Jabłonowska. trasbus.com. [dostęp 2019-03-29].
- ↑ a b Bogdan Pokropiński: Kolej jabłonowska. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2004, s. 73. ISBN 83-206-1513-5.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Warszawa Most w Ogólnopolskiej Bazie Kolejowej – bazakolejowa.pl
- Warszawa Most w Atlasie Kolejowym Polski, Czech i Słowacji – atlaskolejowy.net
- Zdjęcie ze zbiorów NAC, sygn. 1-G-4677-2: Podtopiona stacja kolejki wawerskiej przy moście Kierbedzia. Na pierwszym planie liczne kajaki i łodzie.
- Wątek Stacja kolejowa Warszawa Most forum fotopolska.eu, a w nim dwa zdjęcia ze zbiorów prywatnych, przedstawiające stację Warszawa-Most z okresu 1940–1942.
- Film ze zbiorów Repozytorium Cyfrowego Filmoteki Narodowej Warszawskie Kolejki Dojazdowe (nieużyty materiał PKF nr 4787). Widoczna stacja Warszawa-Most.
- Kolejka, która nigdy nie jeździła całą trasą. zw.com.pl, 2010-08-26. [dostęp 2018-12-26].
| Most | ||
| Linia Kolej Jabłonowska | ||
  |
|
|
| Linia Warszawa Most – Targówek (0,000 km) | ||
|
|
odległość: ~ 4,3 km
| |
