Hebeloma

Włośnianka
	; Włośnianka rosista
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	pieczarkowce
Rodzina	podziemniczkowate
Rodzaj	włośnianka
	Nazwa systematyczna
	Hebeloma (Fr.) P. Kumm; Führ. Pilzk. (Zwickau): 22, 80 (1871)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Hebeloma (Fr.) P. Kumm. (włośnianka) – rodzaj grzybów należący do rodziny Hymenogastraceae^[1].

Charakterystyka

Grzyby naziemne o owocnikach mięsistych, średnich lub dużych. Kapelusz w czasie wilgotnej pogody mazisty. U różnych gatunków ma różny kolor, ale zazwyczaj jest blady, w odcieniach brązu. U niektórych gatunków występują na jego brzegach resztki osłony. Blaszki o podobnej, jak kapelusz barwie, z czasem ciemnieją i na starszych okazach są ciemnobrązowe. Trzon: cylindryczny, rzadko maczugowaty, w górnej części często drobno łuseczkowaty. U niektórych gatunków występuje na nim włókienkowata strefa pierścieniowa. Miąższ kremowobrązowy, u licznych gatunków ma zapach rzodkwi i dość często jest gorzki. Wysyp zarodników szarobrązowy^[2].

Należące do tego rodzaju gatunki są szeroko rozprzestrzenione na kuli ziemskiej, najczęściej jednak występują na obszarach o klimacie umiarkowanym, borealnym lub arktycznym. Ogromna ich większość (a być może wszystkie) to grzyby mikoryzowe, współżyjące z korzeniami drzew i krzewów liściastych i iglastych. Rozróżnienie poszczególnych gatunków jest bardzo trudne, ze względu na ich duże podobieństwo morfologiczne i dużą zmienność wewnątrz gatunku. W dotychczasowych badaniach naukowych stwierdzono występowanie w Polsce 26 gatunków tych grzybów^[3].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Hymenogastraceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Synonimy naukowe: Agaricus trib. Hebeloma Fr., Hebelomatis Earle, Hylophila Quél., Myxocybe Fayod, Picromyces Battarra ex Earle, Roumeguerites P. Karst. Sarcoloma Locq.^[4]

Polską nazwę podał Stanisław Chełchowski w 1898. W polskim piśmiennictwie mykologicznym należące do tego rodzaju gatunki opisywane były też jako bedłka, skórzak lub łuszczak^[5].

Gatunki występujące w Polsce:

Hebeloma aanenii Beker, Vesterh. & U. Eberh. 2015^[6]
Hebeloma anthracophilum Maire – włośnianka węglolubna
Hebeloma birrus (Fr.) Gillet 1884 – włośnianka drobniutka, włośnianka duńska
Hebeloma cavipes Huijsman 1961^[6]
Hebeloma celatum Grilli, U. Eberh. & Beker 2015^[6]
Hebeloma circinans (Quél.) Sacc. – włośnianka wapieniolubna
Hebeloma claviceps (Fr.) Quél. 1872^[7] - włośnianka białołuskowata
Hebeloma clavulipes Romagn. – włośnianka białobrzega
Hebeloma collariatum Bruchet 1970^[6]
Hebeloma crustuliniforme (Bull.) Quél. – włośnianka rosista
Hebeloma cylindrosporum Romagn – włośnianka cylindrycznozarodnikowa
Hebeloma eburneum Malençon 1970^[6]
Hebeloma erebium (Huijsman) Beker & U. Eberh. 2015^[6]
Hebeloma fastibile (Pers.) P. Kumm. – włośnianka odrażająca^[7]
Hebeloma firmum (Pers.) Sacc. – włośnianka krzepka^[7]
Hebeloma fragilipes Romagn. 1965^[6]
Hebeloma fusipes Bres. – włośnianka wrzecionowatotrzonowa^[7]
Hebeloma fusisporum Gröger & Zschiesch. 1981^[6]
Hebeloma geminatum Beker, Vesterh. & U. Eberh. 2015^[6]
Hebeloma gigaspermum Gröger & Zschiesch. 1981^[6]
Hebeloma helodes J. Favre – włośnianka bagienna
Hebeloma hiemale Bres. – włośnianka późnojesienna
Hebeloma incarnatulum A.H. Sm. 1984^[6]
Hebeloma ingratum Bruchet 1970^[6]
Hebeloma ischnostylum (Cooke) Sacc. 1887^[6]^[7]
Hebeloma laterinum (Batsch) Vesterh. – włośnianka wrzecionowatozarodnikowa
Hebeloma leucosarx P.D. Orton 1960^[6]
Hebeloma magnimamma (Fr.) P. Karst. 1879^[7] - włośnianka mlecznokawowa
Hebeloma marginatulum (J. Favre) Bruchet 1970^[6]
Hebeloma mesophaeum (Pers.) Quél. – włośnianka brunatna
Hebeloma nanum Velen. 1940^[6]
Hebeloma nauseosum Sacc. 1891^[8]^[7]
Hebeloma odoratissimum (Britzelm.) Sacc. 1895^[6]^[7]
Hebeloma pamphiliense Cittadini, Lezzi & Contu 2008^[6]
Hebeloma populinum – włośnianka topolowa
Hebeloma pseudoamarescens (Kühner & Romagn.) P. Collin – tzw. olszóweczka wypaleniskowa^[9]
Hebeloma pseudofragilipes Beker, Vesterh. & U. Eberh. 2015^[6]
Hebeloma punctatum (Fr.) P. Kumm. 1871 – włośnianka kropkowana^[8]
Hebeloma pusillum J.E. Lange – włośnianka malutka
Hebeloma radicosum (Bull.) Ricken – włośnianka korzeniasta
Hebeloma sacchariolens Quél. – włośnianka słodkowonna
Hebeloma salicicola Beker, Vesterh. & U. Eberh. 2015^[6]
Hebeloma sarcophyllum (Peck) Sacc. 1887 – włośnianka różowoblaszkowa
Hebeloma sinapizans (Fr.) Sacc. – włośnianka musztardowa
Hebeloma sinuosum (Fr.) Quél. – włośnianka wężykowata
Hebeloma sordescens Vesterh. – włośnianka gorzkawa
Hebeloma sordidum Maire 1914^[6]
Hebeloma stenocystis J. Favre – włośnianka subalpejska
Hebeloma submelinoides (Kühner) Kühner – tzw. olszóweczka cynamonowoblaszkowa^[9]
Hebeloma subtortum P. Karst. 1889^[6]
Hebeloma syrjense P. Karst. – włośnianka mydlanorzodkiewkowata
Hebeloma theobrominum Quadr. 1987^[8]
Hebeloma vaccinum Romagn. – włośnianka ciemnobrązowa
Hebeloma velatum (Peck) Peck 1910 – włośnianka piaskowcowa^[8]
Hebeloma velutipes Bruchet 1970^[8]
Hebeloma versipelle (Fr.) Gillet – włośnianka jasnoblaszkowa
Hebeloma xerophilum Rudn.-Jez. – włośnianka piaskowa

Nazwy naukowe na podstawie Index Fungorum^[10]. Nazwy polskie według Władysława Wojewody (bez przypisów)^[5] i innych^[6].

Znaczenie

Wszystkie poznane pod względem wartości spożywczych włośnianki są albo trujące, albo niejadalne. U wielu gatunków nie zbadano ich własności spożywczych, więc zakłada się, że są niejadalne^[2].

Przypisy

↑ ^a ^b Index Fungorum [online] [dostęp 2023-02-25] (ang.).
↑ ^a ^b AndreasA. Gminder AndreasA., Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, s. 236, ISBN 978-83-258-0588-3 .
↑ IzabelaI. Kałucka IzabelaI., Rodzaj Hebeloma P. Kummer w Polsce: obecny stan wiedzy o bogactwie gatunkowym, rozmieszczeniu i ekologii [online] [dostęp 2012-11-29] .
↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] (ang.).
↑ ^a ^b WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 288–294, ISBN 83-89648-09-1 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2024-01-04] (pol.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Według Index Fungorum gatunek niezweryfikowany.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Hebeloma (włośnianka) [online], grzyby.pl [dostęp 2024-01-04] (pol.).
↑ ^a ^b Nazwa podana przez W. Wojewodę w 2003 i niespójna z nazwą naukową (olszóweczka to inny rodzaj).
↑ Index Fungorum (gatunki) [online] [dostęp 2023-02-25] (ang.).

[if-1] Index Fungorum [online] [dostęp 2023-02-25] (ang.).

[gmin-2] AndreasA. Gminder AndreasA., Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, s. 236, ISBN 978-83-258-0588-3 .

[kal-3] IzabelaI. Kałucka IzabelaI., Rodzaj Hebeloma P. Kummer w Polsce: obecny stan wiedzy o bogactwie gatunkowym, rozmieszczeniu i ekologii [online] [dostęp 2012-11-29] .

[sf-4] Species Fungorum [online] [dostęp 2013-04-15] (ang.).

[check-5] WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, s. 288–294, ISBN 83-89648-09-1 .

[lit-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r ^s ^t ^u ^v ^w Grzyby makroskopijne Polski w literaturze mikologicznej [online], grzyby.pl [dostęp 2024-01-04] (pol.).

[index-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Według Index Fungorum gatunek niezweryfikowany.

[atlas-8] Hebeloma (włośnianka) [online], grzyby.pl [dostęp 2024-01-04] (pol.).

[olszoweczka-9] Nazwa podana przez W. Wojewodę w 2003 i niespójna z nazwą naukową (olszóweczka to inny rodzaj).

[if2-10] Index Fungorum (gatunki) [online] [dostęp 2023-02-25] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]