Republica Dominicana
| |||
| Devisa nacionala: Dios, Patria, Libertad | |||
| Lenga oficiala | castelhan | ||
| capitala populacion (an) |
Sant Domingo 1 864 858 (metropòli - 2003) | ||
| |||
| President | Leonel Fernández Reyna | ||
| Superfícia | 48 730 km² | ||
| Populacion Densitat |
9 760 000 (2007) 201 ab./km² | ||
| Independéncia - Jorn |
(d'Aïtí) 27 de febrièr de 1844 | ||
| Moneda | Peso dominican | ||
| Ora | UTC-4 | ||
| Imne nacional | Quisqueyanos valientes | ||
| Còde ISO-3166 | DO | ||
| Domeni Internet | .do | ||
| Còde telefonic | 1 809, 1 829 | ||
La Republica Dominicana o mens formalament Sant Domingo (en espanhòl República Dominicana, Santo Domingo) es un Estat d'America Centrala e de la Cariba qu'ocupa l'èst de l'illa d'Aïtí.
Sa capitala es Sant Domingo.
Lo gentilici es dominican -a.
Geografia
[modificar | Modificar lo còdi]Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]Lo periòde coloniau
[modificar | Modificar lo còdi]
L'istòria dau territòri que correspond a la Republica Dominicana actuala es quasi desconeguda avans l'arribada deis Europèus en causa de l'abséncia de documents escrichs. L'illa d'Hispaniola foguèt descubèrta per Cristòl Colomb tre son premier viatge e leis Espanhòus i establiguèron rapidament de colonias. Sota la direccion de Bartolomeo Colomb, fraire dau precedent, fondèron Santo Domingo en 1496-1497. Puei, lo governador Nicolás de Ovando organizèt la colonia entre 1502 e 1509 e ne tuèt la màger part de la populacion indigèna per establir la dominacion espanhòla[1]. Ansin, l'illa venguèt la basa principala dei conquistadors que conquistèron Mexic e Peró.
Pasmens, leis Espanhòus ocupèron pas la totalitat de l'illa. Son litorau venguèt donc pauc a pauc un refugi per lei flibustièrs. Principalament d'origina francesa, aquelei piratas i bastiguèron de pòrts fortificats sota la direccion de François Levasseur, flibustièr e governador de facto de l'illa de la Tartuga. Lentament, se formèt ansin una colonia francesa de Sant Domingo qu'entraïnèt lo partiment d'Hispaniola entre una mitat occidentala francesa, a l'origina d'Haití, e una mitat orientala espanhòla a l'origna de la Republica Dominicana.
L'activitat economica de la colonia espanhòla se concentrèt dins lei regions sud-èst e se centrèron sus de produccions colonialas tipicas coma lo sucre ò lo cafè. A respèct deis autrei colonias de la region, lo nombre de Blancs e de Negres liures i èra important e la proporcion d'esclaus relativament febla. Pasmens, la populacion generala i èra febla car Espanha donava la prioritat a seis autrei domenis americans. Puei, après sa desfacha còntra la França Revolucionària, Espanha abandonèt sa partida de l'illa en 1795.
Durant la Revolucion Francesa, la partida orientala de l'illa escapèt ai combats saunós que se debanèron dins la partida occidentala. Dins aquò, de combats i opausèron soudats francés e colons espanhòus. Sostenguts per lei Britanics, lei segonds ganhèron e prenguèron lo contraròtle de Santo Domingo en 1809. Aquò permetèt la restitucion de la colonia a Espanha au Congrès de Viena.
La Republica Dominicana independanta
[modificar | Modificar lo còdi]L'independéncia
[modificar | Modificar lo còdi]La restauracion de la preséncia espanhòla foguèt malaisada en causa de l'afebliment de la poissança coloniala. En 1822, Haití ocupèt la totalitat de l'illa. Aquò entraïnèt l'exili d'un nombre fòrça de Blancs e un òdi duradís entre Dominicans e Haicians. En 1844, lei premiers se revoutèron còntra lei segonds e venguèron independents. Pasmens, la Republica Dominicana conoguèt una tiera de trèbols e de periòdes d'instabilitat dins lo corrent deis annadas 1840-1850. En fàcia d'aquela situacion caotica, lo generau Pedro Santana demandèt en 1861 au govèrn espanhòu de tornar prendre lo contraròtle dau país. Pasmens, la restauracion de l'òrdre coloniau èra pas popular e costós. Ansin, Madrid se retirèt definitivament de l'illa en 1865.
Lo desvolopament de l'influéncia estatsunidenca
[modificar | Modificar lo còdi]De 1861 a 1916, la Republica Dominicana contunièt de conóisser de dificultats fòrça importantas e de periòdes d'instabilitat. En parallèl, lo país passèt pauc a pauc dins l'esfèra d'influéncia deis Estats Units d'America.
D'efèct, après lo retirament definitiu d'Espanha, lei combats entre lei diferentei faccions desirosas de dirigir lo país comencèron tornarmai. Durèron fins a 1881 e la presa dau poder d'Ulises Heureaux. Lo cap novèu dirigiguèt lo país fins a son assassinat en 1889 e establiguèt una dictatura per restaurar l'òrdre. Assaièt tanben de favorizar lo desvolopament de la produccion sucrièra. Per aquò, aguèt besonh de capitaus estatsunidencs, çò que permetèt a Washington d'establir son influéncia dins la gestion deis afaires dominicans.
Après sa mòrt, la situacion se melhorèt pas : de trèbols grèus perturbèron l'activitat economica e lo deute nacionau aumentèt d'un biais inquietant. Ansin, après l'assassinat dau president Ramon Caceres (1908-1911) e un periòde fòrça caotic de 1911 a 1916, leis Estats Units decidèron de desbarcar de tropas per restablir dirèctament l'òrdre.
L'intervencion estatsunidenca
[modificar | Modificar lo còdi]Leis Estatsunidencs ocupèron militarament lo territòri dominican de 1916 a 1924. Après l'eliminacion d'una fòrta resisténcia dins lei regions orientalas, capitèron de restablir un òrdre economic — favorable a seis interès — e de tornar crear una administracion. Formèron tanben una armada nacionala que son comandament foguèt fisat au generau Rafael Leonidas Trujillo. En 1924, organizèron d'eleccions que veguèron l'eleccion a la presidéncia dau generau Horacio Vasquez. Puei, retirèron sei tropas dau país dins lo corrent de l'annada. Pasmens, gardèron lo contraròtle dei doanas.
Lo periòde dau generau Trujillo
[modificar | Modificar lo còdi]Horacio Vasquez gardèt lo poder fins a un còp d'estat menada en 1930 per lo generau Trujillo que gardèt lo poder de 1930 a 1961. Establiguèt una dictatura basada sus lo contentament dei revendicacions dei païsans (reforma agrària, construccion de rotas... etc.) e sus la produccion de sucre gràcias au sostèn d'investiments estatsunidencs. Desvolopèt tanben un culte de la personalitat (la capitala prenguèt lo nom de Ciudad Trujillo en 1936) e creèt una polícia politica per reprimir seis opausants.
Trujillo adoptèt una politica estrangiera activa e sostenguèt mai d'un dictator american descaigut. Pasmens, en 1960, foguèt implicat dins una temptativa d'assassinat dirigida còntra lo president veneçolan e perdiguèt lo sostèn de Washington. Un an pus tard, foguèt assassinat ambé l'ajuda de la CIA e remplaçat per Joaquin Balaguer.
La Revolucion d'abriu
[modificar | Modificar lo còdi]Après la fin dau periòde Trujillo, la Republica Dominicana conoguèt una parentèsi democratica ambé l'eleccion de Juan Bosch, cap en exili dau Partit Revolucionari Dominican (PRD), en decembre de 1962. Dirigiguèt lo país de febrier a setembre de 1963 e promulguèt una constitucion novèla assegurant la reconóissença dei sindicats, l'egalitat entre leis òmes e lei fremas e la secularizacion de la societat.
Aquelei mesuras suscitèron l'ostilitat dei partits conservadors e l'inquietud deis Estats Units. Un còp d'estat militar foguèt donc organizat per lei militars. Aquò entraïnèt de trèbols grèus e lo 24 d'abriu de 1965, la populacion e una partida de l'armada se revoutèt còntra lo regime. Tres jorns pus tard, leis Estats Units decidèron d'intervenir a son torn per defugir la formacion d'un segond estat comunista dins la region. Una fòrça de 40 000 òmes foguèt mandada dins l'illa per restablir l'òrdre, çò que necessitèt plusors mes de combats (24 d'abriu - 3 de setembre).
Lo periòde de Joaquin Balaguer
[modificar | Modificar lo còdi]La segonda ocupacion estatsunidenca de la Republica Dominicana durèt d'abriu de 1965[2] a setembre de 1966. Favorizèt l'eleccion de Joaquin Balaguer que formèt un regime non comunista que venguèt rapidament fòrça autoritari.
Coma durant lo periòde Trujillo, lei païsans venguèron la basa dau regime. Pasmens, en 1978, foguèt batut ais eleccions per Antonio Guzmán (PRD) que capitèt de restaurar la patz civila. Guzmán sostenguèt lo desvolopament de l'agricultura e dei zònas ruralas. Se suicidiguèt en 1982 e foguèt remplaçat per Salvador Jorge Blanco (PRD). Durant sa presidéncia, d'aumentacions dei prètz importantas entraïnèron d'esmogudas e lo país deguèt demandar l'ajuda dau FMI. Aqueu darrier impausèt un plan d'austeritat estricte qu'agravèt lei trèbols (70 mòrts lei 23 e 24 d'abriu de 1984).
Aquelei tensions permetèron lo retorn au poder de Joaquin Balaguer en 1986. Au contrari de sa presidéncia precedenta, adoptèt una politica relativament liberala e acceptèt l'existéncia d'una oposicion. Un programa important de construccions e d'investiments publics permetèt de melhorar la situacion economica. Pasmens, l'economia dominicana demorava fragila e Balaguer deguèt organizar de fraudas massivas per èsser tornat elegir en 1990 e en 1994. Laissèt finalament lo poder en 1996 après de campanhas de protestacions còntra lei fraudas electoralas de 1994.
La Republica Dominicana dempuei 1996
[modificar | Modificar lo còdi]Dempuei 1996, lo desvolopament dau torisme, ja començament durant lei darriereis annadas dau periòde Balaguer, es vengut la prioritat dei govèrns successius de la Republica Dominicana. En parallèl, lo país retròba una partida de son autonòmia a respèct deis Estats Units (restabliment dei relacions diplomaticas ambé Cuba en 1998, raprochament ambé Veneçuèla en 2004). Leonel Fernández (Partit de Liberacion Dominicana, PLD), president de 1996 a 2000 e de 2004 a 2012, es l'autor principau d'aquela evolucion. Aquò a permes de melhorar l'economia gràcias au sostèn de Caracas mai la situacion demora malaisada (crisi en 2002-2003) car Veneçuèla conóis a son torn de problemas economics dempuei leis annadas 2010.
