Colera

Pol discramiaedje des årtikes avou l' mot « Colera », loukîz cial.

Renaiwaedje pal boke

Li colera (eto: colora, colora-môrbusse), c' est ene foite schite minêyrece ås djins provokêye pa ene bactereye foirt rimouwante lomêye Vibrio cholerae.

Minêyolodjeye

Minêye 1849 e l' Inglutere (do moes d' djun å moes d' nôvimbe)

Si prindeut foirt åjheymint dinltins, cwand l' idjinne esteut foirt brouxhire.

Å djoû d' ouy, on nel rescontere pus ki dins les grandès rascråwes, come les gueres, les grossès aiwes, les hosmints d' tere, cwand des grandès tropes di djins si rtrouvnut amonçlé dins des camps sins waire d' åjhminces santeyreces.

E l' Urope, les minêyes s' arestént voltî a l' intrêye di l' ivier (Inglutere 1849, Tcheslet, 1866).

Senes del maladeye

C' est ene schite come di l' aiwe, et do rvômixhaedje. Li malåde pout mori so deus troes djoûs.

Médiaedje

Mågré ki l' colera, nén sognî towe raddimint les malådes, li médiaedje est assez simpe: i fåt renaiwer l' coir avou des renaiwants sés tot l' tins k' li schite deure.

Rilomêyès minêyes

minêye tins do peupe-sipata do Rwanda (1994)

Gn a yeu ene foite piyintche di colera el Walonreye e 19inme sieke. On î a priyî sint Rok, lyi radjoutant si povwer la å ci k' il aveut ddja (di rweri l' pesse).

Ene minêye do payis d' Tchålerwè e 1866 a stî bén documintêye. Elle ataca a Montniye-so-Sambe li 21 di djun po fini li 22 d' decimbe. A Tcheslet, gn ourit 508 cas ki 235 end ont morou.

Ene des dierinnès minêyes kinoxhowe, ci fourit l' cene do Yemen tins del guere civile (anêyes 2020).