Chaves

Chabes

Brason	Bandeira
Torre de menaige de l Castielho de Chabes
Gentílico	Flaviense
Ária	591,22 km²
Populaçon	41 243 hab. (2011)
Densidade populacional	69,76 hab./km²
N.º de freguesies	51
Fundaçon de l munecípio (ó foral)	1258
Region	Norte
Subregion	Alto Trás-los-Montes
Çtrito	Bila Rial
Antiga porbíncia	Trás-los-Montes i Alto Douro
Ourago	Santa Marie Maior
Feriado municipal	8 de Júlio
Código postal	5400-150 Chaves
Andereço de ls Paços de l Cunceilho	Largo de Camões
Sítio oufecial	www.chaves.pt
Andereço de correio eiletrónico	[email protected]
Munecípios de Pertual

Chabes L TE (an pertués: Chaves) ye ua cidade pertuesa de l Çtrito de Bila Rial, Region Norte, sub-region de l Alto Trás-los-Montes, cun ua populaçon (an 2011) de 16 466 habitantes ne l sou perímetro periurbano. La cidade de Chabes an sentido restrito stá debedida an trés freguesies: Madalena, Santa Marie Maior i Santa Cruç - Trindade.

Ye sede dun munecípio cun 591,22 Km² de ária i 41 243 habitantes (2011), subdebidido an 51 freguesies. L munecípio ye lhemitado a norte pula Spanha, a lheste pul munecípio de Binhais, a sudeste por Balpaços, a sudoeste por Bila Pouca de Aguiar i a oeste por Boticas i Montalegre. Cumo percipales bias d'acesso apersenta la EN103(ampeça an Neiba, acerca de Biana de l Castielho, adonde antronca cula EN13, i prolonga-se por ua paisaige multifacetada pul Este de l Alto Minho, i por to la zona Norte de Trás-los-Montes, passando por lhocalidades cumo Braga, Chabes, Binhais, até acabar an Bergáncia) i la A24 (Chabes - Biseu). Apersenta tamien ua zona andustrial cun bárias ampresas de çtaque regional. Puode-se afirmar que ye ua cidade amprendedora pus, la nible de turismo, apersenta casas de turismo rural i buns restourantes pa ls grandes apreciadores de gastronomie Strasmuntana.

Stória de Chabes

Pré-stória

La persença houmana na region de l cunceilho remontan al Paleolítico, cunforme einúmaros testemunhos de Mairos, Pastoria i de San Lhourenço, dentre outros lhocales, i de las ceblizaçones proto-stóricas, nomeadamente ne ls múltiplos castros situados ne l'alto de ls montes qu'ambolben to la region de l Alto Támega.

La Antiguidade

Puonte de Trajano - Chabes

A la época de la ambason romana de la península Eibérica, ls romanos anstalórun-se ne l bal de l riu Támega, adonde hoije se argue la cidade i, custruíran fortificaçones pula periferie, aprobeitando alguns de ls castros eisistentes.

Para defesa de l'aglomerado populacional fúrun arguidas muralhas i, pa la trabessia de l riu, custruíran la puonte de Trajano. Fomentórun l'uso de las augas calientes mínero-medicinales, amplantando balneairos Termales, splorórun minérios, cun çtaque para filones auríferos, i outros recursos naturales.

Tal era l'amportança desse núcleo ourbano, que fui eilebado a la catadorie de Munecípio ne l'anho 79 d.C. quando dominaba Tito Flábio Bespasiano, l purmeiro César de la família Flábia. Daqui adbén l'antiga zeignaçon Aquæ Flabiæ de l'atual cidade de Chabes, bien cumo l sou gentílico — flabiense.

Calcula-se puls bruxedos ancontrados que l núcleo i centro cíbico de la cidade se situaba ne l'alto ambolbente de la ária hoije acupada pula Eigreija Matriç. Inda hoije lhembra la traça romana, cul Fórum, l Capitólio i l Decúmanus, que serie la rue Dreita. Fui nessa ária que fúrun i inda son (2006) ancontrados ls mais relebantes bruxedos arqueológicos, spostos ne l Museu de la Region Flabiense, cumo l causo dua lhápide alusiba a un cumbate de gladiadores.

Madalena i l Támega - Chabes

L'auge de la dominaçon romana berificou-se até al ampeço de l seclo III, aquando de la chegada gradual de ls bulgarmente apelidados bárbaros. Éran eilhes ls Suebos, Besigodos i Alanos, probenientes de l lheste ouropeu i que punirun termo a la colonizaçon romana. Las guerras antre Remismundo i Frumário, na çputa de l dreito al trono, tubírun cumo cunsequéncia la quaije total çtruiçon de la cidade, la bitória de Frumário i la prison de Idácio, notable Bispo de Chabes. L domínio bárbaro durou até que ls mouros, ouriundos de l Norte de África, ambadiran la region i bencírun Rodrigo, l radadeiro monarca besigodo, ne l'ampeço de l seclo VIII. Nestas épocas, eiqui tenie sede l bispado flabiense, cujo bispo mais notable fui Idácio, célebre scritor i que mui deixou d'anformaçon acerca de ls Suebos.

Culs árabes, tamien l eislamismo ambadiu l spácio acupado pul cristandade, l que causou ua azeda querela relegiosa i probocou la fuga de las populaçones residentes pa las muntanhas la noroiste, cun einebitables çtruiçones. Las scaramuças antre mouros i crestianos durórun até al seclo XI. La cidade ampeçou por ser reconquistada als mouros ne l seclo IX, por D. Fonso, rei de Lhion que la reconstruiu an parte. Mas, lhougo depuis, ne l purmeiro quartel de l seclo X, boltou a caer ne l poder de ls mouros, até que ne l seclo XI, D. Fonso III, rei de Lhion, la resgatou, mandou reconstruir, poboar i cercar outra beç de muralhas.

yá eiqui prosperaba ua amportante Judiarie, cuja Sinagoga se situaba nun eidificio antre la Trabiessa de la Rue Dreita, i la Rue 25 de Abril.

L'eidifício eisiste, de grande portal ancoberto i an degradaçon (eiqui chamado "casa de rebuçados de la spanhola"), an lhugar cimeiro de l típico casario de las "muralhas nuobas".

Fui anton por buolta de 1160 que Chabes antegra l paíç, que yá era Pertual, cula participaçon de ls lhendairos Ruy Lopes i Garcia Lopes, tan antimamente lhigados a la stória de a tierra.

Pula sue situaçon frunteiriça, Chabes era bulnerable al ataque d'ambasores i cumo medida de proteçon D. Dinis (1279-1325), mandou lhiebantar l castielho i las muralhas qu'inda hoije dominan grande parte de la cidade i la sue periferie. Cenário de bários eipisódios bélicos ne l seclo XIX celebra la 20 de Setembre de 1837, la Cumbençon de Chabes, passado l cumbate de Ruibanes, que puso termo a la rebolta Cartista de 1837, ó rebolta de ls marechales.

Neste cunceilho, na freguesie de Calbon, acuntecírun bárias apariçones Marianas na década de 1830, fui ende custruído l Santuário de la Senhora Aparecida.

A 8 de júlio de 1912 trabou-se un cumbate antre las fuorças monárquicas de Paiva Couceiro i las de l gobierno republicano, xefiadas pul coronel Ribeiro de Carvalho, de que resultou l fin de a 2ª ancurson monárquica. Ls anterbenientes republicanos desse cumbate fúrun houmenageados na toponímia de Lhisboua, cula zeignaçon dua abenida, la Abenida Defensores de Chabes, antre la Abenida Casal Rieiro i l Campo Pequeinho. A 12 de Márcio de 1929 Chabes fui eilebada a la catadorie de cidade.

L purmeiro lhibro ampresso an pertués

An 1488 fui ampressa, probabelmente an Chabes, ua berson pertuesa de l Sacramental de Clemente Sánchez de Bercial, cunsidrado l purmeiro lhibro ampresso an lhéngua pertuesa, i an 1489 i na mesma cidade, fui ampresso l Tratado de Cunfisson.

L Sacramental ye ua obra de pastoral redigida por Clemente Sáncheç de Bercial an 1423. Tubo ua grande spanson na Península Eibérica, quier manuscrita, quier ampressa. Cunhecendo-se mais dua dezena eidiçones antre finales de l seclo XV i meados de l seclo XVI, altura an que fui colocada ne l Andex de ls lhibros proibidos. L Sacramental ye un relato pormenorizado de la forma de bida de l'home mediebal an todos ls momientos, cun temas cumo la alimentaçon, las relaçones fameliares i sociales, la relaçon cul mistério de Dius i l sagrado, l trabalho, l çcanso, la salude, la malina i la sexualidade, tornando-lo un decumiento precioso pa l studo de la sociadade mediebal.

L Tratado de Cunfisson

L Tratado de Cunfisson (1489) ye un manual anstrutório de l clero, na tarefa de menistrar l sacramiento de la peniténcia als fiéis crestianos. L Tratado de Cunfisson, outra obra ampressa an Chabes i un de ls purmeiros lhibros an lhéngua pertuesa, ye ua obra de cariç pastoral. Çconhece-se l sou outor, talbeç pul fato de ne l único eisemplar eisistente na (Biblioteca Nacional de Lhisboua) le faltar la páigina de rostro. L Tratado de Cunfisson, fui çcubierto an 1965 por Pina Martins, que l publicou an eidiçon diplomática an 1973, cun un studo antrodutório. An 2003, José Barbosa Machado publicou ua nuoba eidiçon i un studo lhenguístico, propondo l'heipótese de l'obra ser ua traduçon de l castelhano feita antre finales de l seclo XIV i percípios de l seclo XV, cuntreriando assi l'oupenion quemun de que l'obra fura redigida pouco antes de la sue ampresson.

Desta forma l'ampresson tipográfica ó macánica, an lhéngua pertuesa entraba an Pertual por Chabes. Solo na década de nobenta de l seclo XV serien ampressos lhibros an Lhisboua, ne l Porto i an Braga.

Titus Flavius Vespasiano

Storia de Bespasiano, 1496

Titus Flavius Vespasiano

L segundo lhibro ilustrado i ampresso an Pertual ye la "Storia de muy nobre Vespasiano amperador de Roma", que saliu de l prelo an Lhisboua, an 1496; las graburas son d'ourige almana. An 20 de Abril de 1496, fui cuncluída l'ampresson desta nobela de cabalharie, obra an lhéngua pertuesa.

L Ampressor Valentim Fernandes ye figura mais çtacada de la prototipografie an Pertual. Ampressor alman oubtebe prebilégios d'ampresson an Pertual a partir de 1495. Cunhecen-se dezoito lhibros por el ampressos, seis de ls quales porduzidos ne l seclo XV.

Recursos hídricos

La dibersidade de l recurso natural auga eisistente ne l Cunceilho de Chabes, que ten benido a ser potenciado na region, resulta de la cunjugaçon feliç de porcessos qu'ocorren quier a la superfice quier an perfundidade. Las augas minerales son ua eibidéncia clara de la tetónica de fraturaçon atiba i recente. L grande acidente tetónico que passa an Chabes ye l fator percipal. Esta falha de Penacoba-Régua-Berín, ye ua falha atiba cun mobimiento de çligamiento i ua stenson lhongitudinal de cerca de quenhientos quilómetros, permitindo la sue anterligaçon cun outras falhas, l'ocorréncia de fenómenos heidrogeológicos, tales cumo nacentes minerales i termales. De referir, la sploraçon de las augas de Campilho i de Salus Bidago na Bila de Bidago, i la sploraçon de las augas de las Caldas ó Termas, bicarbonatadas, sódicas, gaso-carbónicas, selicatadas i lhebemente fluoretadas que brotan a ua temperatura de 73 °C , na cidade de Chabes, dotando l Cunceilho de potencialidades hídricas ímpares ne l cuntesto nacional i de projeçon ne l praino anternacional.

Demografie

Populaçon de l cunceilho de Chabes (1801 – 2011)
1801	1849	1864	1900	1930	1960	1981	1991	2001	2011
31 651	17 356	31 815	36 781	40 702	57 243	45 883	40 940	43 667	41 243

Eiboluçon de la populaçon - 1864 a 1991

Analisando l'eiboluçon de la populaçon de l cunceilho de Chabes, nestes 127 anhos, berifica-se ua chubida de, aprossimadamente, 29% ne l sou total, l que senefica que l balor de la populaçon passa de 31.815 an 1864 para 40.940 an 1991 (INE).

Esta chubida nun ye homogénea nin gradual, specialmente ne ls períodos de 1878 a 1890 (an que se regista un acréscimo de 19,6%), i 1960 a 1970 an qu'houbo ua quebra aprossimada de 24%. Ye notório que l período de 1864 a 1920 ten ritmos d'eiboluçon idénticos als de 1920 a 1991, ambora ls belumes dessa bariaçon séian çtintos. Por outro, lhado tal cumo a partir de 1920 se quebrou l ciclo de la eimigraçon trasatlántica (crise eiquenómica), cunfigura-se a partir de 1991 la quebra de l ciclo de l'eimigraçon ouropeia yá que, nuobos hourizontes se zenhórun pa la Ouropa cul Tratado de Maastricht.

Ne l que respeita a las freguesies de l cunceilho ye antressante berificar que, de las 45 que l custituían an 1864 (i para un período de mais de cien anhos), 31 apersentan balores de populaçon mais baixos an 1991 que ls registados ne l purmeiro recenseamiento. Berificamos inda que l'oumiento de 29% ne l total de l cunceilho pa l período referido se debe, eissencialmente, al crecimiento de las freguesies ourbanas registado durante las décadas de 70 i 80. Las freguesies de la periferie muntanhosa assisten a partir de 1960 a custantes recidibas na sue populaçon. Este fenómeno ye bien coincido pus, las cidades, crecen cula particularidade de las populaçones se acumuláren progressibamente na periferie cuntígua (ua periferie cada beç mais ampla), anquanto ne ls sous lhemites admenistratibos, alguas aglomeraçones ourbanas, registan mesmo decréscimo demográfico.

Este abandono de l meio rural muntanhoso i scéntrico nun ye sclusibo d'hoije, yá Strabon habie referido que ls pobos de la Península habitában lhugares muntanhosos i çpersos por pequeinhas poboaçones; depuis, César, oubrigou-los a abandonar esses lhocales para habitáren nas prainadas. Esto, al que parece, fui naturalmente ua stratégia de ls romanos para mais facilmente ls domináren i cuntroláren hoije, assi i todo, las motibaçones son outras. Las gientes de la muntanha son outra beç oubrigadas l'habitáren las prainadas, cunduzidas agora pula necidade de subrebibéncia eiquenómica. Assiste-se na atualidade a un fenómeno semelhante al çcrito por Strabon por buolta de l'anho de 58 a.C.

Densidade populacional

Madalena i l Támega - Chabes

Ne l cunceilho de Chabes, zde 1900 a 1960, la densidade populacional ten benido a oumentar i, als 62,3 hab./Km2 ne l'ampeço de l seclo, subreponen-se an 1960, 96,9 hab./Km2, l que ye superior a la média nacional, que neste mesmo anho fui de 93,8 hab./Km2. Estes númaros traduzen claramente l'oumiento de la populaçon berificado neste período.

Na década de 1960, registou-se ua queda giral nas densidades, nun solo de l cunceilho, cumo tamien de l çtrito i mesmo de l cuntinente. Assi, Chabes (cunceilho) passou de 96,9 hab./Km2 ne l'ampeço desta mesma década para 73,7 hab./Km2 an 1970. L çtrito de Bila Rial, an 1970 registou solo ua densidade populacional de 62,6 hab./Km² i l cuntinente de 91,9 hab./Km². Neste período, las densidades ambora téngan sido superiores a las de l çtrito fúrun, todabie, anferiores a la média nacional debido al saldo migratório negatibo (-21.448 pessonas ne l cunceilho).

Ne l que respeita a las freguesies nota-se an alguas, balores mais baixos que ls registados an 1900 (ye l causo de Bilarelho de la Raia). Na década seguinte debido a la menor salida de la populaçon (saldo migratório negatibo an -1432 andibíduos), la densidade boltou a oumentar ne l cunceilho, sendo de 77,7 hab./Km2 balor que ye superior al de l çtrito (62,3 hab./Km2). Ye claro que la densidade oumentou mais ne l centro ourbano i freguesies cuntíguas an detrimiento de la zona rural de l cunceilho que registou decréscimo an bárias freguesies .

Este crecimiento berificado ne l núcleo ourbano debe-se, fundamentalmente, a la spanson de l setor terciairo, tanto na ária de ls serbícios cumo na de l comércio. Esto rebela claramente l'atraçon que l centro eiserce subre las populaçones bezinas. Assi, la Norte de l centro ourbano i al lhongo de l riu, las densidades populacionales son mais eilebadas que na region análoga la sul. Inda assi, regista-se cumo scepçon Bidago (bila) que, an 1981, possuía 219 hab./Km2, sendo la freguesie cun maior densidade lhougo a seguir la Chabes (hoije debedida an trés, Santa Marie Maior, Madalena i Santa Cruç-Trindade), i que cuntaba, ne l mesmo anho, cun 1170,3 hab./Km2.

Monumientos

Ber artigo percipal: Património eidificado an Chabes

• 
  Puonte de Trajano
• 
  Ancho de l Pelourinho
• 
  Torre de Menaige
• 
  Eigreija de la Madalena bista de l riu
• 
  Eigreija de la Madalena
• 
  Puonte de Trajano i Ex-Libris
• 
  Castielho de Monforte
• 
  Castielho de Santo Stébon
• 
  Biblioteca Municipal de Chabes
• 
  Fuorte de S. Neutel
• 
  Cámara Municipal
• 
  Museu Flabiense
• 
  Puorta de S. Neutel
• 
  Fuonte de S. Neutel

Eigreijas i capielhas

• 
  Eigreija de Santa Marie Mayor
• 
  Eigreija de la Misericórdie
• 
  Eigreija de la Madalena
• 
  Fachada de la Eigreija de la Madalena
• 
  Eigreija de la Lhapa
• 
  Eigreija de ls Salezianos
• 
  Capielha de la Santa Cabeça
• 
  Capielha de la Madalena
• 
  Capielha de S.Roque
• 
  Capielha de la rue Purmeiro de Dezembre
• 
  Capielha de Santo Amaro ó S. Mauro
• 
  Capielha de l Senhor de ls Passos
• 
  Capielha i Cruzeiro de S. Bento
• 
  Orgon de la Eigreija Matriç

Gastronomie

Antre ls pratos típicos i ls perdutos gastronómicos de Chabes i de l Alto Támega puoden-se referir l persunto de Chabes i Barroso, l chouriço, las lhenguiças, las tabafeias, la posta barrosana, l chibo assado ó stufado, l cozido a la strasmuntana, la feijoada a la strasmuntana, ls milhos a la romana, las trutas recheadas cul famoso persunto de Chabes, ls Pasteis de Chabes i l Folar, ua eiguarie a la base de massa fofa recheada de chicha de cochino, persunto, chouriço i lhenguiça, l Pan de centeno, Berça penca, Patata de Trás-los-Montes, mel i l sou apreciado bino.

Tanto l persunto cumo ls anchidos son secos i curados al fumo de las lhumes, sendo angredientes fundamentales pa la cunfeçon de l Folar de Chabes, specialidade culinária, caratelística de la Páscoa, que ye famosa, tal cumo ls Pasteis de Chabes, ua specialidade lhocal feita de massa folhada, cun chicha picada ne l'anterior. Ls peixes mais típicos son ls de l riu Támega, barbos, scalos, bogas i trutas, sendo estas radadeiras recheadas habitualmente cun persunto. Outros pratos de la cozina regional merecen ser çtacados, cumo l chibo stufado, la feijoada i l cozido a la strasmuntana, ls milhos i las rabanadas.

• 
  Pastel de Chabes
• 
  Persunto de Chabes
• 
  Folar de Chabes
• 
  Pan de centeno

Scuola Superior de Anfermaige

La Scuola Superior de Anfermaige Dr. José Timóteo Montalbon Machado, ye ua anstituiçon reconhecida d'antresse público pul Decreto-Lhei nº 99/96 de 19 de Júlio. Enquadrada ne l Ansino Superior Particular i Coperatibo, ye regulamentado pul Decreto-Lhei nº 16/94 de 22 de Janeiro. Criada an 1993, pula Associaçon Promotora de l Ansino de Anfermaige an Chabes, ye ua Anstituiçon sin fines lhucratibos custituída pulas Cámaras Municipales de l Alto Támega i Barroso i respetibas Santa Casa de la Misericórdie, i inda pula Santa Casa de la Misericórdie de Cerba. atualmente, l'ounibersidade queda ne l sou nuobo polo, an Outeiro seco.

• Curso de Lhicenciatura an Anfermaige (CLE).
• Curso de Cumplemiento de Formaçon an Anfermaige (CCFE); dirigido a anfermeiros detentores de l Grau de Bacharelato an Anfermaige.
• Curso de Formaçon Cumplementar an Anfermaige (CFCE), frequentado puls alunos que cuncluíran l Bacharelato an Anfermaige ne l'anho Lhetibo 2000/2001.

Spácios públicos

• 
  Arbles centenárias de l Jardin Público na Madalena

• Ancho de la freiras
• Jardin público
• Paços de l cunceilho
• Eigreija Matriç
• Eigreija de la Misericórdie
• Capielha de Santa Catarina
• Capielha de Santa Cabeça
• Capielha de San Bento
• Eigreija de la Madalena
• Eigreija de la domus flabie
• Santuário de San Caetano
• Santuário de Nuossa senhora de la Aparecida, calbon
• Santuário de la Senhora de l Angaranho, an castelones
• Termas de la cidade

Cultura i çporto

• Museu de la Region Flabiense
• Biblioteca Municipal de Chabes
• Centro Cultural de Chabes, ten ls percipales serbícios técnico admenistratibos de l Departamiento Sociocultural, antegrando la Debison de "Cultura" i "Tiempos Lhibres', de "Eiducaçon" i "Çporto" i de "Açon Social"
• Associaçon Chabes Biba, al Centro de Recursos Eiducatibos, a la lhoija "punto yá" de l IPJ i a la Sala Multiusos.
• Associaçon flabiense
• Grupo Çportibo de Chabes

Jardin de las Freiras

Ber artigo percipal: Jardin de las Freiras

L Jardin de las Freiras fui un guapo i amblemático jardin, ne l centro de la cidade de Chabes que durante mais de 70 anhos, coloriu i animou l coraçon de la cidade. L Jardin fui cumpletamente çtruído i reconbertido nun spácio de sporádicas eniciatibas municipales, na purmeira década de l seclo XXI. De traçado praino i ampedrado fui amplamente cuntestado i cuntina la çpertar l'andignaçon de specialistas i naturales que l frequentan. L Jardin de las Freiras permanece cumo un spácio de mimórias i lhazer trasbersales la dezenas de geraçones, enquadrando-se atualmente nua perspetiba de spácio zbalorizado i çcuntextualizado arquitetonicamente, detreminado pula relaçon de l mesmo cula arquitetura i traça ambolbente.

L Jardin de las Freiras de Chabes cuntina un spácio patrimonial i eimaterial na mimória flabiense, bien refletido nas emoçones i protestos de la populaçon.

Associaçones lhocales

Associaçon "S. Lhourenço Çporto i Cultura" Associaçon cultural i recreatiba de a torre d'erbededo Associaçon Strasmuntana de Airsoft Vanda musical de a torre d'erbededo Clube çportibo i cultural de faiones Banda musical flabiense "ls pardales" Banda musical de lhoibos Banda musical de rebordondo Banda musical de la casa de la cultura d'outeiro seco Casa de la cultura popular d'outeiro seco Casa de Cultura de Bidago Cunfrarie de Chabes Grupo Recreatibo i Cultural de la Freguesie de la Cela Banda musical de bila berde de la raia Associaçon cultural i recreatiba de l'abobleira Associaçon recreatiba i cultural de bilela seca Associaçon recreatiba i cultural d'agrela d'erbededo Associaçon Direçon Bidago Futebol Clube Beteranos de l Grupo Çportibo de Chabes Ténis Clube de Chabes Tabolado Ribeirense Futebol Clube de Lhoibos Clube Flabiense de Caça i Pesca Cando Clube de Golfe de Bidago Clube de Caça i Pesca de Bidago Chabes Femeni Clube Associaçon Regional de Ténis de Bila Rial Karaté Clube de l Alto Támega Grupo Çportibo de Rieira d'Oura

Associaçon de Futebol de Bila Rial(Delegaçon de Chabes) Pabilhon Gimnodesportibo Hoquei Clube Flabiense Mundo de la Música Flabiense (Futebol de 5) Sociadade Columbófila de Chabes Sociadade Flabiense Associaçon de Paraquedistas de l Alto Támega Aeródromo Municipal de Chabes Motor Clube de Chabes Associaçon de Atletas Beteranos de T.L.M.La.D. Scuola Futebol Chambila Ginásio Clube de Chabes Associaçon Çportiba de Santo Stébon Nataçon Clube de Chabes Associaçon Cultural, Recreatiba i Çportiba de Santo António de Monforte Grupo Çportibo, Recreatibo i Cultural de ls Ases de la Madalena Coral de Chabes

Ourocidade Chabes-Berín

Berín

Ye un porjeto que cuntou cul apoio de ls Gobiernos de Pertual i de la Galiza, inequíboca i splicitamente cunfirmado nas anterbençones de ls respetibos repersentantes, aquando de la cerimónia d'apersentaçon oufecial de la Ourocidade Chabes-Berín, rializada a 18 de Dezembre de 2007, an Chabes.

Este porjeto cunta cun apoios múltiplos, quier de ls Gobiernos d'ambos ls lhados de la frunteira, quier de la EU, beneficiando de las ouportunidades decorrientes de ser reconhecido cumo un porjeto pioneiro que se anscrebe porgramaçon de ls fondos struturales i tener un eifeito multiplicador an ambas las eiquenomies a lhongo-prazo".

Cunsustanciando la custruçon dua cidadanie ouropeia a partir de la base, mui próssima de las necidades afetabas de ls cidadanos, la Ourocidade Chabes-Berín, segundo l respunsable eiquenómico de l Gobierno de la Galiza, "custitui-se cumo berdadeiro lhaboratório de práticas de coperaçon" la nible ouropeu, que bai ansaiar formas inobadoras de relacionamiento trasfronteiriço i de partilha de recursos an nuobas árias cumo la Salude, la Eiducaçon i la Formaçon, ls Trasportes i Quemunicaçones, l Planeamiento Ourbano i las anfra-struturas ampresariales i andustriales.

Laços de coperaçon stóricos

L porjeto de l'eniciatiba de las dues outarquias frunteiriças faç la cumbergéncia i mobeliza la buntade política i ls meios i apoios dun cunjunto de redes anstitucionales de ls dous países, an que se ancluen l Gobierno de Pertual i de la Galiza, l Eixe-Atlántico, la CCRDN (Comisson Cordenaçon i Zambolbimiento Regional de l Norte), nun squecendo las associaçones regionales de munecípios de l Alto-Támega, an Pertual, i la Mancomunidade, na Galiza. Mos tenermos de l Porgrama Stratégico de Coperaçon Galiza-Norte de Pertual - an que la Ourocidade Chabes-Berín se anscrebe, çtinado a dinamizar l zambolbimiento, la cumpetitebidade, la coperaçon i las cundiçones de bida ne ls dous territórios, prebé-se nun solo la criaçon de redes anstitucionales de coperaçon territoriales i ourbanas, mas tamien la cumbergéncia de Agéncias de Zambolbimiento, Ounibersidades i Sistemas de Ciéncia i Tecnologie ne l sentido d'ampulsionar las bertentes d'inobaçon, formaçon i qualificaçon de l'amprego cumo pedamiegos de la criaçon dua Sociadade de l coincimiento na Ouroregion.

La Ourocidade

Ye un porjeto de coeson social de ls dous territórios frunteiriços bezinos cuja frunteira i Támega nun separa, antes pul cuntrairo forma un corredor natural antre las dues cidades i países"

Na base destas relaçones de redes regionales de coperaçon, la Ourocidade Chabes-Berín alarga ls ampatos i ouportunidades a un quadro territorial i populacional mais basto que ls dous cunceilhos. Chabes cunceilho cunta cun 45 mil habitantes, anquanto Berín soma 15 mil, somando ls dous 60 mil habitantes. Mas se se cuntabelizar l Alto-Támega, qu'abrange 105 mil habitantes, i la Mancomunidade Berín-Monterrey, qu'agrupa sensibelmente 27 mil residentes, la ária d'anfluéncia cunjunta de ls dous cunceilhos que forman la Ourocidade stende l'anfluéncia a un total de mais de 132 mil pessonas.

Çtaca-se puls dous munecípios de la raia l studo, dinamizaçon i biabelizaçon dua rede de trasportes públicos de lhigaçon direta antre Chabes i Berín. La ária cultural abança d'eimediato atrabeç dua Agenda Cultural quemun Chabes-Berín. L mesmo acuntecerá cul antercámbio studantil.

Tradiçones i festebidades

Fiestas i Romaries

Die de l Munecípio

• Celebraçon de l die de la cidade: 8 de Júlio
• Feira de ls Santos an Chabes: 30, 31 de Outubre i 1 de Nobembre
• N.ª Sra. de las Brotas, Fuorte S. Neutel - Santa Marie Maior: Fin de Sumana depuis de laPáscoa
• S. Bernardino - Casas Nuobas, Redondelo: 20 de Maio
• S. André - Curalha: 30 de Nobembre
• S. de la Salude - S. Pedro de Agostén: 31 de Maio
• S. Caetano - Erbededo: 2º demingo de Agosto
• N.ª Sra. De la Assunçon - Bilela Seca: 15 de Agosto
• Senhor de las Almas - Bilarelho de la Raia: Penultimo Sabado de Agosto
• N.ª Sra. De la Carrasco - Outeiro Seco: 8 de Setembre
• N.ª Sra. Aparecida - Calbon: 2º demingo de Setembre
• N.ª Sra. de las Niebes - Paradela de Monforte: 5 de Agosto
• Feira Anual - S. Simon, Bidago: 28 de Outubre
• San Sabastian - Torre de Erbededo: 20 de Janeiro
• Nuossa Senhora de la Cunceiçon - faiones: 20 d'agosto
• Nuossa Senhora de l Angaranho - Castelones: 1º demingo de setembre
• Die de l Idoso - Chabes: maio/júnio
• Fiesta de la ACR de a torre d'erbededo: 2º/3º sumana de Maio
• S. Tiago i S. Caetano - Mairos: 3º Demingo de Agosto

Amprensa lhocal i regional

Jornales i publicaçones

• La Boç de Chabes Arquibado an 2013-05-18 ne l Wayback Machine. (Publica Online ne l Diário Atual)
• Diário de Trás-Ls-Montes Arquibado an 2012-07-01 ne l Wayback Machine.
• Amboras de Chabes Arquibado an 2012-12-26 ne l Wayback Machine. (Sítio Web ineisistente)
• Semanário Strasmuntano (Publicaçones suspensas
• Jornal Antransigente Arquibado an 2010-07-22 ne l Wayback Machine. (Publicaçones suspensas)

Rádios

• Rádio Lharouco Arquibado an 2012-09-02 ne l Wayback Machine.

Admenistraçon municipal

L munecípio de Chabes ye admenistrado por ua Cámara Municipal cumpuosta por 7 bereadores. Eesiste ua Assemblé Municipal que ye l'uorgon lhegislatibo de l munecípio, custituída por 103 deputados.

Nas eileiçones de 9 de Outubre de 2005, la cumposiçon de ls uorgones outárquicos quedou a ser la seguinte:

Uorgon	PSD	PS	PCP	BE	PP	PEB
Bereadores de la Cámara Municipal	5	2	0	0	0	0
Deputados de la Assemblé Municipal	26	22	3	0	1	0
de ls quales: eileitos diretamente	0	0	0	0	0	0

• L Persidente de la Cámara Municipal ye João Gonçalves Martins Baptista.

Zonas arqueológicas

• Cérca de Bilas Buonas.
• Castro de la Rieira de Bilarinho de las Paranheiras.
• Castro de Curalha
• Bidago
• Cidade de Lhimones
• Cidadelha
• Cigadonha
• Muro de Seara Bielha
• Alto Melitar an Bilela Seca
• Facho de Castelones.
• Cérca de ls Mouros, de Muradelhas.
• Castro de Paradela de Monforte, de Paradela.
• Staçon Arqueológica de Sigerei.
• Estaçon Arqueológica de Suzana an Seara Bielha.
• Staçon Arquelógica de Padieiros an Soutelinho de la Raia.
• Staçon Arquelógica de Alboradinha an Bilarelho de la Raia.
• Estaçon Romana de Quintela an Bilarelho de la Raia.
• Staçon Romana de Bal de Ermida an Bilarelho de la Raia.
• Estaçon Romana de Carbalheiras an Bilarinho de la Raia.
• Graburas Rupestres de Pereira de Selon.
• Graburas Rupestres de Outeiro Machado an Baldanta.
• Staçon Arqueológica de Soutilha, an Mairos.
• Graburas Rupestres de la Moeda, Tripe, Outeiro de l Salto, an Mairos.
• Castro de la Tróia, an Mairos.

Freguesies

L cunceilho de Chabes ye cumpuosto por 51 freguesies, 3 de las quales ourbanas:

Augas Fries Anielhohe Arcossó Bobadela Bustelo Calbon Cela Cimo de Bila de Castanheira Curalha Eiras Erbededo Faiones Lhama de Arcos Lhoibos Madalena (ourbana) Mairos Moreiras

Nueira de la Muntanha Oucidres Oura Outeiro Seco Paradela Póboa de Agraçones Redondelo Roriç Samaiones Sanfines Sanjurge Santa Cruç - Trindade (ourbana) Santa Lheocádie Santa Marie Maior (ourbana) Santo António de Monforte Santo Stébon San Julion de Montenegro

San Pedro de Agostén San Bicente Seara Bielha Selhariç Soutelinho de la Raia Soutelo Trabancas Tronco Bal de Anta Bidago Bila Berde de la Raia Bilar de Nantes Bilarelho de la Raia Bilarinho de las Paranheiras Bilas Buonas Bilela Seca Bilela de l Támega

Flabienses eilustres

• António Granjo
• Cândido Sotto Mayor
• Tenente Porfírio da Silva
• Francisco Gonçalves Carneiro
• José Guilherme Calvão Borges
• Guilherme Martins da Veiga Calvão
• Guilherme Almor de Alpoim Calvão
• Francisco da Costa Gomes
• Gayo Sevio Lupo
• Gentil de Valadares
• João Gonçalves da Costa
• Lourenço Pires Chaves
• Mário Carneiro
• Nadir Afonso
• Rodrigo Domingos de Sousa Coutinho Barbosa
• Mário Gonçalves Carneiro
• Agostinho de Sousa Pinto de Barros Cachapuz
• José Ferreira Lobo

Eilustres çcendentes, studantes i residentes

• António Gedeão (Rómulo de Carvalho), poeta
• Óscar Carmona, Persidente de la República
• Manuel Valadares, cientista, Anstituto Curie
• Rui Pereira, Menistro
• Francisco José Viegas, scritor
• Maria da Assunção Esteves, Persidente de la Assemblé de la República

Geminaçones

L cunceilho de Chabes ye geminado culas seguintes cidades:

• Modelo:Country data France Talence, Gironda, Fráncia
• Modelo:Country data Lhuxembourg Differdange, Sch-sur-Alzette, Lhuxemburgo
• Modelo:Country data Mozambique Nampula, Nampula, Moçambique
• Modelo:Country data Guinea-Bissau Bafatá, Bafatá, Guiné-Bissau
• Modelo:Country data Pertual Coimbra, Çtrito de Coimbra, Pertual

Lhigaçones sternas

• Páigina Oufecial de la Cámara Municipal de Chabes
• Sítio de la Cunfrarie de Chabes^{[lhigaçon einatiba]}
• Festimage - Festibal Anternacional de Eimaige
• Chabes Biba - Artes i Oufícios de la Region Flabiense Arquibado an 2006-08-20 ne l Wayback Machine.
• .com/ Sítio de las Termas de Chabes^{[lhigaçon einatiba]}
• Páigina Oufecial de l Grupo Çportibo Chabes