İçeriğe atla

Mahmud ez-Zubi

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Mahmud ez-Zubi
Suriye Başbakanı
Görev süresi
1 Kasım 1987 - 7 Mart 2000
Başkan Hafız Esad
Yerine geldiği Abdurrauf el-Kasım
Yerine gelen Muhammed Mustafa Mero
Arap Sosyalist Baas Partisi Suriye Bölgesel Şubesi Bölge Komutanlığı Üyesi
Görev süresi
7 Ocak 1980 - 21 Mayıs 2000
Kişisel bilgiler
Doğum 1935
Hirbet Gazali, Deral, Suriye
Ölüm 21 Mayıs 2000 (64-65 yaşlarında)
Şam, Suriye
Partisi Arap Sosyalist Baas Partisi Suriye Bölgesel Şubesi
Diğer siyasi
bağlantıları 		Ulusal İlerici Cephe

Mahmud ez-Zubi (Arapça: محمود الزعبي; 1935 - 21 Mayıs 2000) 1 Kasım 1987 - 7 Mart 2000 tarihleri arasında Suriye başbakanı olarak görev yapmıştır.

İlk yılları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ez-Zubi 1935 yılında Şam'ın 75 mil güneyinde, Havran bölgesinde yer alan Hirbet Gazali köyünde Sünni bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldi.[1][2]

Suriye başbakanı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ez-Zubi Baas Partisinin bir üyesiydi.[3][4] Dönemin Devlet Başkanı Hafız Esad'ın yönetimi altında ez-Zubi 1987 yılında başbakan olarak atandı.[5] Sosyalist olduğu iddia edilen bir hükûmet ve ekonomik sisteme başkanlık etti. Ordu ve hükûmet yetkilileri muazzam bir güce sahipti. Sadece petrol gelirleri ekonomiyi ayakta tutuyordu. Dış yardım programları bile bürokratik inatçılığın ağırlığı altında uygulanmakta zorlanıyordu.

Çoğu gözlemciye göre fiyat kontrolünü de içeren yaygın düzenlemeler, meşru girişimleri boğucu bir etki yaratmıştır. Birçok memur, yetersiz maaşlarını tamamlamak için yolsuzluk yapmak zorunda kaldı. Yolsuzluğun Suriye hükûmetinin en tepesine kadar uzandığı söyleniyor.

Devlet Başkanı Hafız Esad 1990'ların sonunda sağlık durumunun kötüleştiğine dair belirtiler göstermeye başladığında, oğlu Beşşar Esad'ın destekçileri onu devlet başkanı olarak yerine geçmesi için konumlandırmaya başladılar. Hafız da bu manevralarda önemli bir oyuncuydu. Suriye, anayasada babadan oğula doğrudan bir iktidar devrinin öngörülmediği bir cumhuriyettir.

Hafız Esad hastalandıkça, hem baba hem de oğul ez-Zubi'nin günlerinin sayılı olduğuna karar verdiler. Yolsuzlukla mücadele, Suriye ekonomisinin büyümekte zorlanmasının nedeni olarak kendi zararlarına yaratılan muazzam serveti gören Suriyelilerin çoğu arasında popüler bir davadır. Bir zamanların kibirli yetkililerinin hapis ve yasa dışı yollardan elde ettikleri mal varlıklarına el konulması ve açık artırmaya çıkarılması gibi cezalarla alaşağı edilmesi Beşşar'a toplumda büyük bir övgü kazandırdı.

7 Mart 2000 tarihinde ez-Zubi'nin yerine Muhammed Mustafa Mero başbakan oldu.[6]

Ekonomik kriz

[değiştir | kaynağı değiştir]

1985-2000 yılları arasında ez-Zubi yönetimi, Suriye lirasının değerinin ABD doları karşısında 3'ten 47'ye düşmesini engelleyemedi.

Çöküş ve Airbus anlaşması tartışması

[değiştir | kaynağı değiştir]

10 Mayıs 2000'de Hafız Esad, ez-Zubi'yi Baas Partisinden ihraç etti ve Fransız uçak üreticisi Airbus ile ilgili bir skandal nedeniyle ez-Zubi'nin yargılanmasına karar verdi.[1] Ez-Zubi'nin mal varlığı Suriye hükûmeti tarafından donduruldu.[6] Ez-Zubi ve bazı üst düzey bakanlar, 1996 yılında Suriye Arap Havayolları için altı adet Airbus 320-200 yolcu uçağının satın alınmasıyla ilgili olarak 124 milyon ABD doları tutarında yasadışı komisyon almakla suçlandı. İddianamede uçakların normal maliyetinin 250 milyon ABD doları olduğu, ancak Hükûmetin 374 milyon ABD doları ödediği ve Airbus'ın üst düzey bakanlara 124 milyon ABD doları gönderdiği iddia edildi. Aralarında eski ekonomik işler bakanı ve eski ulaştırma bakanının da bulunduğu, işleme karışan diğer üç kişi on yıl hapis cezasına çarptırıldı.

Fransız Airbus şirketi Suriyeli yetkililere ödeme yaptığını reddetti. Suriye hükûmeti Eylül 2003'te devlet havayolu şirketi için altı Airbus uçağı daha satın alma niyetinde olduğunu açıkladı. Suriye mahkemelerinin Airbus'ın yetkililerine yüz milyon doların üzerinde rüşvet ödediğine dair resmi bulguları, özellikle de ABD'nin tek taraflı yaptırımları nedeniyle Boeing uçaklarına ve yedek parçalarına ulaşmanın zor olduğu bir ortamda, Airbus ile iş yapmaya devam edip etmeme kararında bir etken olarak görülmüyor.

Kişisel yaşam

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ez-Zubi evliydi ve üç oğlu ve bir kızı vardı.[1] Oğulları Miflih, Hammam ve Kerim ez-Zubi idi.[7]

Ölüm ve cenaze

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ez-Zubi 21 Mayıs 2000 tarihinde öldü.[7][8] Çelişkili raporlar onun 62[1] ya da 65 yaşında öldüğünü söylüyor.[7] Resmi Suriye Arap Haber Ajansının İçişleri Bakanlığından yaptığı açıklamaya göre, ez-Zubi Şam'ın dışındaki Dumer'deki evinde kendini başından vurdu.[1] Açıklamada ez-Zubi'nin, Şam polis şefinin "ulusal ekonomiye büyük zarar veren" yolsuzluk ve diğer ihlal iddialarına cevap vermek üzere bir soruşturma yargıcı önüne çıkması için adli tebligat yapmak üzere evine geldiğini öğrendikten sonra intihar ederek öldüğü belirtildi.[1][7][9] Bir İçişleri Bakanlığı sözcüsü "üst katta bir el silah sesi duyulduğunu ve bunun Zubi'nin evinin ikinci katında eşi ve çocuklarının da bulunduğu sırada kendi tabancasıyla kendisine ateş etmesi sonucu gerçekleştiğini" söyledi. Sözcü, ez-Zubi'nin Şam'daki Muvasat Hastanesine kaldırıldığını ve burada öldüğünü söyledi.[9] Hastane yetkilileri, ailesinden hiç kimsenin hastaneye kadar kendisine eşlik etmediğini söylediler.[1] Haziran 2000'de, Lara Marlowe'a göre ez-Zubi'nin gerçekte öldürüldüğüne dair ısrarlı söylentiler vardı.[10]

Ez-Zubi Suriye'nin güneyinde doğduğu yerde toprağa verildi.[7] Cenaze töreni 22 Mayıs 2000 tarihinde Dera vilayetinde yapıldı.[9] Törende hiçbir resmî görevli yoktu.[9] Kaynaklar, Şam'ın yaklaşık 100 km güneyindeki Hirbet Gazali'deki cenaze töreninin yakın aile üyeleri ve bazı hemşerileriyle sınırlı sade bir tören olduğunu söyledi.[7]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c d e f g "Former Syrian prime minister kills self". Deseret News. Şam. 22 Mayıs 2000. 7 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2013. 
  2. ^ Robert G. Rabil (2006). Syria, The United States, and the War on Terror in the Middle East. Greenwood Publishing Group. s. 31. ISBN 978-0-275-99015-2. Erişim tarihi: 15 Mart 2013. 
  3. ^ Hinnebusch, Raymond (2 Ağustos 2004). Syria: Revolution From Above (İngilizce). Routledge. s. 79. ISBN 978-1-134-49788-1. 13 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023. 
  4. ^ "Bashar Assad". APS Diplomat Operations in Oil Diplomacy. 26 Mart 2001. 7 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2013. 
  5. ^ "Syria: A commitment to change". Euromoney. July 2001. 3 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2013. 
  6. ^ a b Eur (2003). The Middle East and North Africa 2003. Europa Publications. s. 1019. ISBN 978-1-85743-132-2. Erişim tarihi: 15 Mart 2013. 
  7. ^ a b c d e f "Ex-Premier Commits Suicide". APS Diplomat Recorder. 27 Mayıs 2000. 7 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2013. 
  8. ^ Kifner, John (11 Temmuz 2000). "Syrians Vote To Confirm Assad's Son As President". The New York Times. 31 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Nisan 2009. 
  9. ^ a b c d "BBC News | MIDDLE EAST | Former Syrian PM commits suicide". news.bbc.co.uk. 10 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023. 
  10. ^ "Syrians fear challenge by Assad's brother". The Irish Times (İngilizce). 6 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2023. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mahmud_ez-Zubi&oldid=33435269" sayfasından alınmıştır