Glista ludzka

Glista ludzka

Ascaris lumbricoides hominis
Linnaeus, 1758
dorosła samica glisty ludzkiej
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	obleńce
Gromada	nicienie
Rząd	Ascaridida
Rodzina	Ascarididae
Rodzaj	Ascaris
Gatunek	glista ludzka

Glista ludzka (łac. Ascaris lumbricoides hominis) – pasożyt ludzki z rodzaju Ascaris.

Budowa

Osiąga około 40 cm długości. Ma obły kształt ciała o barwie bladoróżowej. Wzdłuż ciała biegną cztery podłużne linie. Linia grzbietowa i brzuszna są cienkie i białe, a linie boczne – brunatne i grubsze. Otwór gębowy otoczony jest trzema wargami: wargą grzbietową i dwiema wargami przybrzusznymi. Wargi służą za narząd czepny i wyposażone są w brodawki wargowe, które spełniają rolę narządów dotyku. Około 2 mm od przedniego końca ciała znajduje się na stronie brzusznej otwór wydalniczy. Mniej więcej w tej samej odległości od tylnego końca ciała, również na stronie brzusznej, mieści się otwór odbytowy. U samców nazywany jest otworem stekowym, ponieważ spełnia też funkcję otworu płciowego. Układ płciowy samicy uchodzi na zewnątrz odrębnym otworem płciowym – szparą sromową. Wór skórno-mięśniowy złożony jest z elastycznego oskórka (cuticula), który składa się z kilku warstw różniących się ułożeniem włókienek. Pod oskórkiem leży naskórek (hypodermis) o charakterze syncytium. Oskórek i naskórek tworzą razem skórę, pod którą znajduje się warstwa mięśni podłużnych. Mięśnie rozdzielone są za pomocą wałków hypodermalnych na cztery pasma, z których dwa leżą na stronie grzbietowej, a dwa na brzusznej.

Otwór gębowy prowadzi do silnie umięśnionej gardzieli, wysłanej grubą warstwą oskórka i mającej w przekroju poprzecznym kształt trójkąta. Gardziel prowadzi do jelita środkowego, które przechodzi w jelito proste, uchodzące na zewnątrz otworem odbytowym. Układ wydalniczy zbudowany jest z trzech ogromnych komórek. Dwa podłużne kanały biegnące pośrodku wałków hypodermalnych zbiegają się na przodzie we wspólny przewód wyprowadzający. Układ nerwowy złożony jest z pierścienia nerwowego otaczającego gardziel, 6 powrózków nerwowych odchodzących ku przodowi od pierścienia okołogardzielowego i 8 pni nerwowych odchodzących od tego pierścienia ku tyłowi.

Glista ludzka jest rozdzielnopłciowa, samice mogą mieć do 40 cm długości i są dłuższe od samców, których długość zawiera się w granicach 10-32 cm. W ten sposób można odróżnić samicę od samca. Narządy rozrodcze samca są nieparzyste - jądro, nasieniowód i przewód wytryskowy, a samicy parzyste - dwa jajniki, dwa jajowody i dwie macice, łączące się we wspólną pochwę.

Choroba wywoływana przez glistę ludzką nosi nazwę glistnicy.

Cykl rozwojowy

Dorosłe samice żyją w jelicie cienkim. Żywią się nabłonkiem ściany jelita i substancjami zawartymi w treści jelitowej. Składają dziennie do 200 tysięcy jaj, które z kałem żywiciela wydostają się na zewnątrz. Umożliwia to rozwój do postaci larwalnej, gdyż rozwój ten może przebiegać tylko w obecności tlenu i wilgoci w temperaturze poniżej 36°C. Po kilku tygodniach (30-40 dni) w jajach rozwijają się larwy. Proces ten odbywa się w ziemi lub w wodzie. W takiej postaci czekają na połknięcie przez żywiciela. Larwa w dojrzałym jajeczku może przetrwać w naszym klimacie przez 2-5 lat. Ponieważ glista jest pasożytem monoksenicznym (występują tylko u jednego żywiciela), kolejnym żywicielem jest również człowiek. W jelicie cienkim człowieka larwy wydostają się z osłon jajowych. Uwolnione larwy przez ścianki jelita przedostają się do naczyń krwionośnych i rozpoczynają wędrówkę do płuc. Jest to konieczne, ponieważ do dalszego rozwoju potrzebują tlenu. Docierają więc do pęcherzyków płucnych. Tam dwukrotnie linieją. Po osiągnięciu 2 mm długości zaczynają wędrówkę w górę przez oskrzeliki, oskrzela, tchawicę do krtani, skąd odruchowo przełknięte, dostają się do żołądka i stąd do jelita. Tu dorastają. Po ok. 2 miesiącach od zakażenia zaczynają w jelicie rozmnażać się płciowo. W jelicie cienkim glista może przeżyć 1-1½ roku. Choroba spowodowana przez glisty nosi nazwę glistnicy i objawia się najczęściej ogólnym osłabieniem, zawrotami głowy, obrzękami twarzy, nadmierną pobudliwością chorego i reakcjami alergicznymi. Gdy zakażenie jest masowe, może dochodzić do całkowitego braku drożności jelit. Glistą można się zarazić, jedząc niedomyte warzywa, które były nawożone ludzkimi fekaliami, lub pijąc zanieczyszczoną wodę (np. w czasie kąpieli w jeziorze, rzadziej basenie), albo jedząc produkty spożywcze zarażone przez owady roznoszące jajeczka glisty.

Genetyka

Samce glisty ludzkiej mają 43 chromosomy, a samice 48.

Bibliografia

• Glista ludzka - Ascaris lumbricoides [w:] K.Dobrowolski, M.Klimaszewski, H.Szelęgiewicz Zoologia, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa, 1968
• Kazimierz Janicki: Domowy poradnik medyczny. Warszawa: PZWL, 1988, s. 414-415. ISBN 83-200-1175-2.
• Parazytologia i akroentomologia medyczna. Antoni Deryło (red.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2002, s. 255-258. ISBN 83-01-13804-1.