Litin

49.327222°N 28.083333°E / 49.327222; 28.083333

Litin Літин
Shahar tipidagi aholi punkti
49°19′31.89″N 28°5′13.94″E
[[File:|290px|Litin xaritada]]

Litin (ukraincha: Літин , polyakcha: Lityn) — Vinnitsa viloyatidagi shahar, Podiliyaning tarixiy hududida joylashgan. Ilgari Litin tumanining ma'muriy markazi boʻlgan, hozir Vinnitsa tumanidan boshqariladi. Aholisi: 6,547 (2022-yil)

Manzili

Shahar Janubiy Bugning chap irmog'i boʻlgan Zghar daryosi yaqinida joylashgan. Litin Vinnitsadan shimoli-g'arbda 28 kilometr uzoqlikda, Ukraina va Yevropa Ittifoqi yo'llari o'rtasida eng ko'p foydalaniladigan yo'llardan biri - Yevropa yo'lida joylashgan.</img> .

Tarixi

Shaharga asos solingan vaqt noma'lum. Bu haqda eng qadimgi manba Podilia gertsogi Fyodor Koriatovichning 1391-yildagi farmonida keltirilgan. 1566-yildan beri Litin Polshaning Braslav vodiysida qirollik shahri boʻlgan. 1793-yilda Polshaning ikkinchi bo'linishidan so'ng Rossiya imperiyasiga qo'shildi. Litin 1797-yildan beri Rossiyaning Podoliya gubernatorligining okrugi boʻlgan. Bu yerda xalq qahramoni Ustym Karmaliuk qamalgan; u hibsga olingan qamoqxona hozir Litin shahrida joylashgan Karmaliuk nomidagi muzeyning bir qismi boʻlgan.

1897-yilda Litin aholisining deyarli yarmi Judaismga e'tiqod qilgan. Litin 1923-yil mart oyidan boshlab Litin tumanining markazi edi.

Ikkinchi jahon urushi arafasida shaharda 1410 ta yahudiy yashagan 1941-yil 17-iyuldan 1944-yil 20-martgacha shahar fashistlar Germaniyasi tomonidan bosib olindi. 1941-yil 20-avgustda 56 ta yosh yahudiy o'ldirildi. 1941-yil 19-dekabrda yaqin atrofdagi harbiy bazada 1800 ga yaqin yahudiy otilgan 1942-yil aprel oyining o'rtalarida malakali ishchilarning otishmasi bo'lib o'tdi. Qolgan yahudiylar 1942-yilning kuzida o'ldirilgan. Turli manbalarga ko'ra, Litinda 3353-4000 ga yaqin yahudiy o'ldirilgan. Yahudiylarga qarshi harakatlar Ukraina yordamchi politsiyasi va maxsus SD kamandasi hamrohligida nemis jandarmeriyasi tomonidan amalga oshirilgan. Litinlik yahudiylarning ba'zilari urushdan omon qolishdi, chunki ular Ruminiya ishg'oli ostida qolgan Jmerinka gettosiga surgun qilindi.

Infratuzilma

Litinning eng yirik soliq to'lovchi va ish beruvchi zavodi- Litinskiy sut zavodi, u 300 tonnagacha sut ishlab chiqaradi va bu yerda bir necha yuzlab fuqarolar ishlaydi.Yana bir qancha muhim muassasalariga ikkita maktab, to‘rtta kutubxona, ikkita bozor, viloyat shifoxonasi, kinoteatr, stadion, viloyatdagi eng kattasi sport saroyi, o‘rtacha tartibli qamoqxona, qishloq xo‘jaligi zavodlari bor. Zavodlar go'sht, non, sabzavot, yog'och va boshqalarni ishlab chiqaradi.

Mashhur shaxslari

• Ustym Karmaliuk dehqon qonunbuzari sifatida xalq qahramoni boʻlgan. U serfajga qarshi kurashgan va ko'pincha "Ukrainalik Robin Gud " va "oxirgi Haydamak " deb ataladigan eng taniqli ukrainaliklardan biri boʻlgan. U 1787-yilda Litin viloyatida tug'ilgan. Litin shahrida Ustym Karmeliuk muzeyi mavjud.
• Devid Berti san'at mutaxassisi va mashhur sovet musiqa dirijyori bo'lib, 1882-yilda Litin shahrida tug'ilgan.
• Yakiv Shepel 1919-1921 yillarda Ukraina xalq armiyasi tarkibida bolsheviklarga qarshi qo'zg'olonning mintaqaviy rahbari edi.
• Mykola Bytynskiy taniqli ukrainalik rassom, geraldist, veksilolog va shoir edi.
• Sergiy Sobko - 1984-yilda Litin shahrida tug'ilgan Donbassdagi urushda qatnashgan va Ukraina Qahramoni unvoniga sazovor boʻlgan askar.

Havolalar

• Litin Ukraina Sovet Ensiklopediyasida
• Ikkinchi jahon urushi paytida Litin yahudiylarining o'ldirilishi, Yad Vashem veb-saytida.