Krup
| Krup | |
|---|---|
 | |
| The steeple sign as seen on an AP neck X-ray of a child with croup | |
| Uzmanlık | Göğüs hastalıkları, pediatri  |
Krup (veya laringotrakeal bronşit) genellikle üst hava yolunun viral enfeksiyonunun neden olduğu bir solunum bozukluğudur. Şişme normal nefes alıp vermeyi zorlaştırır. Krup semptomları şunlardır: "havlar tarzda" öksürük, stridor (tiz ve hırıltılı bir ses) ve boğukluk. Krup semptomları hafif, orta veya ağır semptomlar olabilir ve bunların durumu genellikle geceleri kötüleşir. Tek doz oral steroid hastalığı tedavi edebilir. Bazen ciddi durumlarda epinefrin kullanılabilir. Nadiren hastane koşullarında tedavi gerekebilir.
Semptomlara neden olabilecek daha ciddi hastalıklar dışlandıktan sonra (örn. epiglotit veya hava yolunda yabancı cisim) belirti ve semptomlara bakılarak krup tanısı konulur. —Kan testleri, röntgen ve kültür gibi ileri tetkikler çoğu zaman gerekli değildir. Krup sık görülen bir hastalıktır ve genelde yaşları 6 ay ile 5-6 yaş arasında değişen çocukların % 15'inde görülmektedir
Belirtiler ve semptomlar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Krup semptomları şunlardır: "Havlar tazda" öksürük, stridor(tipik olarak nefes alırken çıkan tiz ses), boğukluk ve zor nefes alma. Bunlar genellikle geceleri daha kötüye gider.[1] "Havlar tazda" öksürük genelde fok veya deniz aslanının çıkarttığı seslere benzer.[2] Bağrış hırıltıyı arttırır; hırıltılı soluma hava yollarının daralması anlamına gelebilir. Krup kötüleşirken hırıltı azalabilir.[1]
Diğer semptomlar şunlardır: Ateş, burun akıntısı (tipik soğuk algınlığı semptomları) ve kaburgalar arasındaki derinin içeri çekilmesidir.[1][3] Aşırı salya veya hastalıklı görünüm başka bir hastalığın varlığına işaret eder.[3] Ayrıca sıkça tekrar eden öksürük nedeniyle konuşma güçlüğü ve 37 dereceyi geçmeyen ateş bunlara dahildir.[4]
Nedenler
[değiştir | kaynağı değiştir]Krup genellikle viral bir enfeksiyona bağlıdır.[1][5] Bazı doktorlar krup terimini şiddetli laringotrakeit, spazmodik krup, laringeal difteri, bakteriyel trakeit, laringotrakeal bronşit ve laringotrakeal bronşopnömoniti tarif etmek için de kullanırlar. İlk iki hastalıkta viral bir durum söz konusudur ve semptomları daha hafiftir; son dördünün nedeni bakterilerdir ve bu nedenle genelde daha ağır geçirilir.[2]
Viral
[değiştir | kaynağı değiştir]Vakaların % 75'inden tip 1 ve 2 parainfluenza virüsü sorumludur.[6] Bazen diğer virüsler de krupa yol açabilir: İnfluenza A ve B, kızamık, adenovirüs ve solunum sinsitiyal virüs (RSV).[2] Spazmodik krup (havlar tarzda krup) aynı gruptan virüslere bağlı olarak gelişen akut laringotrakeittir, ama ateş,boğaz ağrısı ve gibi akyuvar sayısının artması gibi normalde rastlanan enfeksiyon belirtilerini göstermez.[2] Tedavi ve tedaviye yanıt aynıdır.[6]
Bakteriyel
[değiştir | kaynağı değiştir]Bakteriyel krup laringeal difteri, bakteriyel difteri, bakteriyel trakeit, laringotrakeal bronşit ve laringotrakeal olarak sınıflandırılabilir.[2] Laringeal difteri, Corynebacterium diphtheriae nedeniyle oluşurken bakteriyel trakeit laringotrakeal bronşit ve laringotrakeal bronşopnömonitviralenfeksiyonun üzerine bakteriyel enfeksiyonun eklenmesiyle oluşur.. En sık rastlanan bakteriler şunlardır: Staphylococcus aureus, Streptococcus pneumoniae, Hemophilus influenzae ve Moraxella catarrhalis.[2]
Patofizyoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Virüs gırtlak, soluk borusu ve büyük hava yollarının akyuvarlarla şişmesine yol açar.[5] Ödem (şişme), nefes almayı zorlaştırır.[5]
Tanı
[değiştir | kaynağı değiştir]| Özellik | Bu özelliğe atanan nokta sayısı | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | |
| Göğüs duvarı çekilmeleri |
Hiçbiri | Hafif | Orta | Ağır | ||
| Stridor | Hiçbiri | Ajitasyon durumunda |
Dinlenme durumunda | |||
| Siyanoz | None | Ajitasyon durumunda |
Dinlenme durumunda | |||
| Bilinç seviyesi |
Normal | Oryantasyon kaybı | ||||
| Hava girişi | Normal | Azalmış | Dikkate değer şekilde azalmış | |||
Krup tanısı koyulurken belirti ve semptomlara bakılır.[5] İlk adım üst hava yolunu, özellikle epiglotiti, hava yolundaki cismi, subglotik stenoz, anjioödem, retrofaringeal abse ve bakteriyel trakeit dışlamaktır.[2][5]
Boyun röntgeni rutin olarak çekilmemektedir,[5] but if it ama bu film trakeadaki daralmayı gösterebilmektedir. Bu daralma kilise kulesini andırdığından çan kulesi işareti olarak adlandırılır. Çan kulesi işareti vakaların yarısında görülmez.[3]
Kan testleri ve viral kültürler (virüs olup olmadığını öğrenmek için yapılan testler) hava yolunda gereksiz iritasyona neden olabilir.[5] Viral kültürler nazofaringeal aspirasyon ile elde edilir (Burundan sümüğü boru yardımıyla çıkarma işlemi) ve bu şekilde asıl neden saptanabilir. Bu kültürler genellikle araştırmalar dışında kullanılmaz.[1] Bir kişi standart tedavi ile düzelmiyorsa bakteri olup olmadığını öğrenmek için başka testler yapılabilir.[2]
- Şiddeti
Krupun şiddetini belirlemede en sık kullanılan sistem Westley skorudur. Bu test klinik uygulamalardan ziyade araştırma amaçları için kullanılmaktadır.[2] Beş bileşene verilen puanların toplamıdır: Bilinç seviyesi, siyanoz, stridor, hava girişi ve çekilmeler.[2] Her bileşene verilen puanlar sağdaki tabloda listelenmektedir ve son skor aralığı 0 ile 17 arasında değişmektedir.[7]
- Toplam skorun ≤ 2 olması krupun hafif geçirildiğine işaret eder. Kişide havlar tarzda öksürük ve boğukluk olabilse de dinlenmede stridor (hırıltı) olmaz.[6]
- Toplam skor 3–5 arasında ise bu durum orta şiddette krup olarak değerlendirilir — Kişinin diğer başka belirtilerle beraber hırıltısı da vardır.[6]
- Toplam skor 6–11 arasında ise bu ağır bir krup geçirildiği anlamına gelir. Bu da kendini net bir stridorla olduğu kadar göğüs duvarının içeri çekilmesiyle belli eder.[6]
- Toplam skorun ≥ 12 olması solunum yetmezliğiolma ihtimali olduğu anlamına gelir. Bu aşamada boğuk öksürük ve hırıltı olmayabilir.[6]
Acil servise başvuran çocukların % 85'inin hastalığı hafiftir. Ciddi krupa nadiren rastlanmaktadır (< %1).[6]
Koruma
[değiştir | kaynağı değiştir]İnfluenza ve difteri bağışıklaması (aşılar) krupu önleyebilir.[2]
Tedavi
[değiştir | kaynağı değiştir]Kruplu çocukların olabildiğince sakin kalmaları sağlanmalıdır.[5] Steroidler rutin olarak (ağır vakalarda adrenalinle birlikte) kullanılmaktadır.[5] Oksijen satürasyonu(Kandaki oksijen miktarı) % 92'nin altında olan çocuklara oksijen verilmelidir,[2] ve ağır bir krup geçiren bireyler gözlem altında tutulmak üzere hastaneye alınmalıdır.[3] Oksijen gerekiyorsa, "üfleme" (Oksijen kaynağını çocuğun yüzüne yakın bir yerde tutma) önerilir. Çünkü bu yöntem, oksijen maskesinden daha az ajitasyona neden olur.[2] Tedavi ile birlikte, hastaların % 0,2'den daha azında endotrakeal entübasyona (Hava yoluna koyulan bir tüp) ihtiyaç duyulur.[7]
Steroidler
[değiştir | kaynağı değiştir]Deksametazon ve butesonid gibi kortikosteroidler, krup tedavisinda kullanılabilir.[8] Bu ilaçların alımından sonra altı saat gibi kısa bir sürede bile anlamlı olumlu etkiler görülmüştür.[8] Bu ilaçlar oral olarak (ağızdan) verilse de,parenteral olarak (enjekte edilerek) veya solunum yoluyla uygulanmaları tercih edilmektedir.[5] Tek bir doz genelde yeterlidir ve genellikle bunun güvenli olduğu kabul edilmektedir.[5] 0,15; 0,3 ve 0,6 mg/kg dozlarında alınan deksametazonun da aynı derecede etkili olduğu düşünülmektedir.[9]
Adrenalin
[değiştir | kaynağı değiştir]Orta ya da şiddetli krupta nebulize adrenalin(İçe çekildiğindehava yolunu açan bir solüsyon) kullanılabilir.[5] Adrenalin genelde krupun şiddetini 10–30 dakika içinde azaltsa da, olumlu etkisi sadece 2 saat kadar sürer.[1][5] Tedavi sonrasında hastanın durumu 2–4 saat boyunca daha iyi olarak değerlendirilir ve diğer komplikasyonlar olmazsa çocuk hastaneden taburcu edilebilir.[1][5]
Diğer
[değiştir | kaynağı değiştir]Krup için diğer tedaviler araştırılmıştır ama bunların uygulanmasını destekleyecek yeterli kanıtlar elde edilmemiştir. Sıcak buhar veya nemlendirilmiş hava soluma geleneksel bir kendi kendini tedavi yöntemidir ancak klinik çalışmalar bu yöntemin etkinliğini kanıtlayamamıştır[2][5] ve bu yöntem günümüzde nadiren kullanılmaktadır.[10] Öksürük ilaçlarının kullanımı - ki bunlar genellikle dekstrometorfan ve/veya guafenesin içerir- da tavsiye edilmemektedir.[1] Helioks (Helyum ve oksijen karışımı) solutma geçmişte solunum eylemini azaltmak için kullanılmışsa da kullanımını destekler çok az kanıt vardır.[11] Krup genelde viral bir hastalık olduğundan hastada bakteriyel bir enfeksiyon olmasından şüphelenilmiyorsa, antibiyotik kullanılmaz.[1] Bakteriyel enfeksiyonlar için vankomisin ve sefotaksim önerilmektedir.[2] İnfluenza A veya B ile ilişkili ağır vakalarda antiviral nöraminidaz inhibitörler verilebilir.[2]
Prognoz
[değiştir | kaynağı değiştir]Viral krup genelde kısa süren bir hastalıktır; krup nadiren soluk alamama ve/veya kalp durması gibi nedenlerle ölüme yol açabilir.[1] Semptomlar genelde iki gün içinde düzelir ama iyileşmek için yedi güne uzayabilir.[6] Pek rastlanmayan diğer komplikasyonlar arasında bakteriyel trakeit, pnömoni ve akciğer ödemi sayılabilir.[6]
Epidemiyoloji
[değiştir | kaynağı değiştir]Genelde 6 ay ile 5-6 yaşları arasındaki çocukların yaklaşık % 15'inde krup gözlenir.[2][5] Krup bu yaş grubunda hastaneye yatırılanların yaklaşık % 5'ini oluşturur.[6] Nadir durumlarda, 3 aylık ve 15 yaşındaki çocukların bu krupa yakalandığı gözlemlenmiştir.[6] Erkekler kızlara göre % 50 daha fazla etkilenirler; krup sonbaharda daha çok görülür.[2]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Krup kelimesi Yakın Çağ Dönemi İngilizce olan, "boğuk boğuk ağlamak" anlamına gelen croup fiilinden gelmektedir. İsim hastalık olarak ilk kez İskoçya'da kullanılmış ve 18. yüzyılda kullanımı yaygınlaşmıştır.[12] Difterik krup Homeros'un Helenistik Dönemi'nden bu yana bilinmektedir. 1826 yılında, Bretonneau viral krupu difteri kaynaklı kruptan ayırmıştır.[13] Bretonneau "krup" kelimesini difteri bakterisinden kaynaklanan bir hastalık şeklinde kullandığından viral krupu "yalancı krup" olarak adlandırmıştır.[10] Difteriye bağlı krup etkin bağışıklama yöntemlerinin kullanılmasıyla birlikte hemen hemen unutulmuştur.[13]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e f g h i j Rajapaksa S, Starr M (Mayıs 2010). "Croup – assessment and management". Aust Fam Physician. 39 (5). ss. 280-2. PMID 20485713.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Cherry JD (2008). "Clinical practice. Croup". N. Engl. J. Med. 358 (4). ss. 384-91. doi:10.1056/NEJMcp072022. PMID 18216359. 5 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2012.
- ^ a b c d "Diagnosis and Management of Croup" (PDF). BC Children’s Hospital Division of Pediatric Emergency Medicine Clinical Practice Guidelines.
- ^ "Krup Nedir? Krup Belirtileri ve Tedavisi - Annegram.com". www.annegram.com. 10 Aralık 2022. 29 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2023.
- ^ a b c d e f g h i j k l m n o p Everard ML (Şubat 2009). "Acute bronchiolitis and croup". Pediatr. Clin. North Am. 56 (1). ss. 119-33, x-xi. doi:10.1016/j.pcl.2008.10.007. PMID 19135584.
- ^ a b c d e f g h i j k l Johnson D (2009). "Croup". Clin Evid (Online). Cilt 2009. PMC 2907784 $2. PMID 19445760.
- ^ a b c Klassen TP (Aralık 1999). "Croup. A current perspective". Pediatr. Clin. North Am. 46 (6). ss. 1167-78. doi:10.1016/S0031-3955(05)70180-2. PMID 10629679.
- ^ a b Russell KF, Liang Y, O'Gorman K, Johnson DW, Klassen TP (2011). Klassen, Terry P (Ed.). "Glucocorticoids for croup". Cochrane Database Syst Rev. 1 (1). ss. CD001955. doi:10.1002/14651858.CD001955.pub3. PMID 21249651.
- ^ Port C (Nisan 2009). "Towards evidence based emergency medicine: best BETs from the Manchester Royal Infirmary. BET 4. Dose of dexamethasone in croup". Emerg Med J. 26 (4). ss. 291-2. doi:10.1136/emj.2009.072090. PMID 19307398.
- ^ a b Marchessault V (Kasım 2001). "Historical review of croup". Can J Infect Dis. 12 (6). ss. 337-9. PMC 2094841 $2. PMID 18159359.
- ^ Vorwerk C, Coats T (2010). Vorwerk, Christiane (Ed.). "Heliox for croup in children". Cochrane Database Syst Rev. 2 (2). ss. CD006822. doi:10.1002/14651858.CD006822.pub2. PMID 20166089.
- ^ Online Etymological Dictionary, croup 30 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Accessed 2010-09-13.
- ^ a b Feigin, Ralph D. (2004). Textbook of pediatric infectious diseases. Philadelphia: Saunders. s. 252. ISBN 0-7216-9329-6.
| Sınıflandırma | |
|---|---|
| Dış kaynaklar |