İçeriğe atla

Helis Bulutsusu

Koordinat:Sky map 22sa 29d 38,55s; -20º 50' 13,6″
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Helis Bulutsusu
Salma bulutsusu
Gezegenimsi bulutsu
Helis Bulutsusu görünür ışık fotoğrafı, Hubble Uzay Teleskobu
Kaynak: NASA, NOAO, ESA, Hubble Helis Bulutsusu Takımı
Gözlem verisi (Dönem J2000)
TakımyıldızKova
Sağ açıklık (α)22sa 29d 38,55s[1]
Dik açıklık (δ)-20° 50′ 13.6″[1]
Görünür büyüklük (V) 13,5[1]
Mutlak büyüklük (V)6,58
Görünür boyutlar (V)25′[2]
Özellikler
Uzaklık695 98-52 Iy (213 30-16[3][4] pc)
Yarıçap (r)2,87 Iy (0.88 pc)[2]
Keşif
Karl Ludwig Harding (1824)
Katalog belirtmeleri
NGC 7293 • GC 4795 • ESO 602-PN22 • PK 36-57.1 • BD -21 6239
  Wikimedia Commons'ta ilgili ortam
Ayrıca bakınız: Bulutsu listeleri

Helis Bulutsusu (diğer adlarıyla Helix Bulutsusu, NGC 7293 veya Caldwell 63), Kova takımyıldızı yönünde bulunan oldukça büyük bir gezegenimsi bulutsu. Karl Ludwig Harding tarafından muhtemelen 1824'ten önce keşfedilmiştir. Bu bulutsu, parlak gezegenimsi bulutsular içinde Dünya'ya en yakın olanıdır.[5] Uzaklığı yaklaşık olarak 215 parsek yani 700 ışık yılıdır. Görünüşte Halka bulutsusu'na, boyutu, yaşı ve fiziksel özellikleri nedeniyle de Halter bulutsusu'na benzemektedir.[3] Helis, 2003'ten bu yana internette sıklıkla "Tanrı'nın gözü" olarak anılır.[6] Ünlü TV dizisi Battlestar Galactica'nın 15 Aralık 2006 tarihinde yayınlanan The Eye of Jupiter bölümünde Helis bulutsusuna muhtemelen bir gönderme vardır.

Genel bilgi

[değiştir | kaynağı değiştir]

Helis Bulutsusu, bir yıldızın evriminin son aşamasındaki 'gezegenimsi' oluşumun tipik bir örneğidir. Yıldızın çevresindeki gazlar bizim bulunduğumuz noktadan alttaki bir helezon yapısına bakıyormuşuz gibi görünür. Bulutsunun merkezindeki yıldız, 30.000 yıl önce dış katmanlarını uzaya salmış olan çok sıcak (110.000 derece) bir beyaz cücedir. Merkezi yıldızda gözlenen kırmızılığı öylesine enerjiktir ki çevresindeki gazları bir floresans gibi aydınlatır. Helis Bulutsusu'nun iç kenarlarından alınan yakın çekim görüntüler, kökeni henüz bilinmeyen karmaşık gaz düğümlerini gözler önüne sermektedir.

Toz diski

[değiştir | kaynağı değiştir]
Helis bulutsusu kızılötesi fotoğrafı Spitzer Uzay Teleskobu, 2007

NASA'nın Spitzer Kızılötesi Teleskobu, bulutsu'nun merkezinde, olası kuyrukluyıldız çekirdekleri gibi katı cisimlerin çarpışmasından oluşan tozlu bir disk belirlemiştir. Merkezdeki yıldızın uzaya püsküren dış katmanlarının çevredeki tozu süpürmüş olması gerekirdi. Ancak Spitzer teleskopu, yıldızdan 35-150 Astronomik birim[not 1] uzaklıkta bir disk oluşturan yoğun tozun varlığını belirlemiştir (Soldaki resmin merkezindeki kırmızı daire, çok küçük olduğu için net görüntülenemeyen diskin oluşturduğu parlama). Astronomlar bu tozun, bizim Güneş Sistemimizin dış sınırlarındaki Kuiper kuşağı'ndakiler gibi katı cisimlerin çarpışmasının kalıntısı olduğu görüşündeler. Eğer şimdi beyaz cüce olan orijinal yıldızın çevresinde bir zamanlar büyük kütleli gezegenler dolaşıyorduysa, yıldızın dış katmanlarını uzaya salarak kütle kaybetmesi nedeniyle yörüngelerinin karmaşaya kapılması, bunun da Helis'deki Kuiper Kuşağı benzerini karıştırmış olması ve nisbî çok sayıda çarpışmaya yol açmış olması olasılık olarak düşünülmektedir. Ayrıca, hareketlendirilen enkazın bir kısmının beyaz cüce üzerine düşmüş olması gerekir. Bu da şimdiye kadar tam anlaşılamayan bir olguya; beyaz cücenin yaydığı olağandışı ölçekte X-ışınlarına bir açıklama getirmektedir.[7]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ a b c "SIMBAD Astronomical Database". NGC 7293 için sonuçlar. 1 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2006. 
  2. ^ a b O'Dell, C. R.; McCullough, Peter R.; Meixner, Margaret (2004). "Unraveling the Helix Nebula: Its Structure and Knots". The Astronomical Journal. 128 (5). ss. 2339-2356. doi:10.1086/424621. 
  3. ^ a b O'Dell, C. R.; Balick, B.; Hajian, A. R.; Henney, W. J.; Burkert, A. (2002). "Knots in Nearby Planetary Nebulae". The Astronomical Journal. 123 (6). ss. 3329-3347. doi:10.1086/340726. 
  4. ^ Harris, Hugh C.; Dahn, Conard C.; Canzian, Blaise; Guetter, Harry H.; Leggett, S. K.; Levine, Stephen E.; Luginbuhl, Christian B.; Monet, Alice K. B.; Monet, David G.; Pier, Jeffrey R.; Stone, Ronald C.; Tilleman, Trudy; Vrba, Frederick J.; Walker, Richard L. (Şubat 2007), "Trigonometric Parallaxes of Central Stars of Planetary Nebulae", The Astronomical Journal, 133 (2), ss. 631-638, doi:10.1086/510348, 5 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 13 Şubat 2009 
  5. ^ Hora, Joseph L.; Latter, William B.; Smith, Howard A.; Marengo, Massimo (2006). "Infrared Observations of the Helix Planetary Nebula". The Astrophysical Journal. 652 (1). ss. 426-441. doi:10.1086/507944. 
  6. ^ "Urban Legends Reference Pages". The Eye of God. 4 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2007. 
  7. ^ Sky & Telescope, Mayıs 2007

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Notlar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ kısaca AB denen bir Astronomik Birim, Dünya'nın Güneş'ten ortalama uzaklığı = 150 milyon km
  1. ^ ortalama(207 46-24,[1] 219 27-21[2]) = ((207 219)/2) ((462 402)0.5/2)-((242 212)0.5/2) = 213 30-16
  2. ^ 13,5 görünür parlaklık - 5∙(log10(242 pc uzaklık) - 1) = 6,58 mutlak parlaklık

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Helis Bulutsusu ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

Liste

  1. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; ODelletal2002 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  2. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Harrisetal2007 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Helis_Bulutsusu&oldid=32830166" sayfasından alınmıştır