Elflerin Bölünüşü
J.R.R. Tolkien'in kurgusal Orta Dünya evreninde Elfler, ya da Quendi bölünmüş (ayrılmış) bir halktır. Orta Dünya kıtasındaki Cuiviénen'de uyandıklarında üç kavme bölünmüşlerdi: Minyar (Birinciler), Tatyar (İkinciler) ve Nelyar (Üçüncüler). Bir zaman sonra Valar'la birlikte Aman'daki Valinor'da yaşamak için Oromë tarafından çağrıldılar. Bu çağrı ve bunu takip eden Büyük Yolculuk, Elfleri iki ana gruba (ve birçok küçük gruba) böldü ve gruplar bir daha asla tam olarak birleşmedi.
Tolkien, hikayelerinin elf dillleri için bir dünya yaratmak amacıyla yazıldığını, tersinin geçerli olmadığını belirtmiştir. Tolkien uzmanı Tom Shippey'e göre Silmarillion, bölünmüş Elflerin iki dili olan Quenya ve Sindarin arasındaki dilsel ilişkiden türemiştir.
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]Yazar
[değiştir | kaynağı değiştir]J.R.R. Tolkien (1892–1973), en çok yüksek fantezi eserleri Hobbit ve Yüzüklerin Efendisi ile ünlü bir yazardır. Profesyonel bir filolog ve diller arasındaki kelime değişimlerinde bir uzmandı.[1] Elfler için bir dil ailesi yaratmış ve aralarındaki değişimleri, hayali ortak köklerinden ne derece uzaklaştıklarını gösterecek şekilde özenle tasarlamıştır. Silmarillion'un kurgusal evrenini, bu dillerin var olabileceği bir dünya sağlamak amacıyla yarattığını belirtmiştir. Bu evrende, Elf halklarının dağılımı aynı zamanda dillerinin bölünüşünü yansıtır.[2][3]
Elflerin Uyanışı
[değiştir | kaynağı değiştir]Tolkien'in kurgusal evreninde, Elfler ilk defa, Orta Dünya kıtasında bulunan Helcar Denizi'nin doğusunda bir koy olan Cuiviénen'de uyandılar. Burada üç kave bölünmüşlerdi: Minyar (Birinciler), Tatyar (İkinciler) ve Nelyar (Üçüncüler). Bir zaman sonra onunla ve diğer Valar'la birlikte Aman'daki Valinor'da yaşamak için Avcı Vala Oromë tarafından çağrıldılar. Eldar, bu çağrıya kabul eden halka verilen isimdir. Yıldız Halkı anlamına gelen bu isim onlara Oromë tarafından, kendi dillerinde vermiştir.[4][5] Çağrıyı reddedenler ise Avari olarak bilinir.[5] Avari'nin ("reddedenler")[6] yarısı en büyük kavim olan Nelyar'dan gelmiştir ancak yine de Nelyar'ın çoğu yolculuğa çıkmıştır.[7]
Eldarın Bölünüşü
[değiştir | kaynağı değiştir]Eldar, Orta Dünya'nın kuzeyinden geçerek üç grup halinde batıya doğru göç etti. Minyar, altın sarısı saçlarıyla Güzel Elfler anlamına gelen Vanyar olarak bilinir oldu. Batıya göç eden Tatyar, zanaatlar ve becerilerde derin bilgiye sahip oldukları için Noldor, ya da Derin Elfler olarak tanındılar. Batıya giden Nelyar, Teleri (Son gelenler) ya da kendilerine verdikleri isimle Lindar (Şarkıcılar) olarak bilinirdi.[7] Aman'ın doğusundaki Tol Eressëa'da kaldılar.[5]
Sindar
[değiştir | kaynağı değiştir]Büyük Deniz'in yanındaki Beleriand'a ulaşıp Valinor'a gitmeyen Teleri daha sonra Sindar (Gri Elfler) adını aldı; konuştukları dil ise Sindarin'di. Orta Dünya'nın batısında kaldılar ve Thingol tarafından yönetildiler.[5] Sindarın çoğu yolculuğun sonuna doğru kaybolan efendileri Thingol'ü (Elwë) aramak için geride kalmaya karar verdiler. Bunlar daha sonra Doriath'a yerleştiler ve bu krallık büyülü "Melian Kuşağı" ile çevrelenip korunduğu için Iathrim, yani Kuşağın Halkı adını aldılar.[8]
Büyük Deniz Belegaer'in kıyılarına gelip de orada kalmaya karar verenler, ya da Aman'a gitmek için çok geç gelenler Falathrim (Kıyı halkı) diye bilinir oldu. Onlara Gemi Yapımcısı Cirdan hükmediyordu.[5]
Geride kalmayı seçip Beleriand'ın kuzeybatısındaki topraklara yerleşenlere Mithrim, yani Gri Halk dendi ve bu isim daha sonra o bölge ve oradaki göl için de kullanıldı. Bunların çoğu daha sonra Orta Dünya'ya dönen Noldor'la birleşti, özellikle Gondolin'de olanları.[9] Aman'a ulaşanlara Amanyar Teleri denildi; aynı zamanda gemi yapımında ve denizde uzman oldukları için Falmari, Dalgaların halkı adını aldılar.[10]
Nandor
[değiştir | kaynağı değiştir]Dumanlı Dağları geçmeyi reddedip Anduin vadisinde kalan Teleri, Nandor (Geri dönen [Elfler]) olarak adlandırıldı.[5] Daha sonra Beleriand'a gelen Nandor'a Laiquendi (Yeşil Elfler ya da Yeşil Halk) denildi; bu isim genellikle yeşil giysiler giydikleri için verilmiştir.[11] "Laiquendi" Quenya dilindedir, Sindarinde bu halka "Laegrim" denirdi. Beleriand'ın doğusundaki Ossiriand'a yerleştiler ve şarkıları ile nam saldılar. Kral Thingol'ün ülkesinde huzurun ve barışın olduğunu duyan Lenwë oğlu Denethor dağılmış olan halkından toplayabildiği kadarını toplayıp nihayet batıya giderek Erer Luin üzerinden Ossiriand'a girdi. Ossiriand'ın Yeşil Elfleri her ne kadar bazı durumlarda Morgoth ile ilgili muharebelere ve çatışmalara girmiş olsalar da çoğunlukla sade, barışçıl ve münzevi bir halktılar.[7] Anduin çevresinde kalan Nandor ise daha sonra Tawarwaith diye anıldı ve Lothlórien ile Kuyutorman'a yerleştiler; onlara ayrıca Silvan Elfleri ya da Orman Elfleri de denirdi. Daha sonra aralarına nihayet batıya göç etmiş bazı Avari de katıldı.[12]
Vanyar
[değiştir | kaynağı değiştir]Yüksek Elfler arasında Vanyar, en güzel ve en soylu olanlarıdır; isimleri "Güzel" veya "Sarı saçlı" anlamlarına gelir, çünkü altın sarısı saçlara sahiptirler. Bu küçük kavmi Cuiviénen'de uyanan ilk Elf olan İmin, eşi Iminyë ve onların on iki yoldaşı bulmuştur: bunlar daha sonra Minyar'ı oluşturmuştur. Vala Oromë'yle Valinor'a giden Vanya Elfi Ingwë'ydi ve sonra onların kralı oldu. Vanyar, Quenya'nın bir ağzı olan Vanyarin Quenyasını konuşurdu. Valinor'da kaldıkları için Beleriand'daki savaşlarda yer almadılar, yalnızca bölgeyi yok eden Öfke Savaşı'na katıldılar.[9]
Işığın ve Karanlığın Elfleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Vanyar, Noldor ve Valinor'a ulaşan Teleri'ye Calaquendi (Işığın Elfleri) denir çünkü onlar Valinor'un İki Ağacı'nın ışığını görmüşlerdir. Noldor'un Valinor'daki dili Quenya'da diğer tüm Elflere Valinor'un ışığını görmedikleri (ya da görmek istemedikleri) sebebiyle Moriquendi (Karanlığın Elfleri) denir. Ancak sonrasında Sindar bu iki gruptan da sayılmadı. Bunun yerine Moriquendi terimi Noldor, Vanyar, Falmari ve Sindar dışında kalan tüm Elfler için kullanıldı.[2][13]
Sürgündeki Noldor
[değiştir | kaynağı değiştir]Noldor'un çoğu Güneşin yükseltilmesinden önce Fëanor'la birlikte Orta Dünya'daki Beleriand'a döndü. Ancak Fëanor, (Telerin) Falmari'den çalınan gemilerle aceleyle denize açıldı. Falmari direndi ve Fëanor'un maiyetindeki Noldor onlarla savaştı ve Birinci Akraba Kıyımı'nda onları öldürdü; bu, Elflerin Elflerle ilk savaşıydı. Ayrıca Fëanor, Orta Dünya'ya dönmek istemelerine rağmen üvey kardeşi Fingolfin'i takip eden Noldor'u geride bıraktı. Öfke içinde olan Fingolfin, kuzeydeki Gıcırdayan Buz Helcaraxë üzerinden geçen tehlikeli yolculuğu yürüyerek yapmak zorunda kaldı. Bu Noldor toplulukları Sürgünler diye bilindiler. Beleriand'da yerleşim yerlerine göre bölündüler; bu yerler Hithlum, Gondolin, Dorthonion, Nargothrond ve Maedhros Hududu'dur.[14][15]
Noldor ve Sindar'ın Birleşimi
[değiştir | kaynağı değiştir]Birinci Çağ'ı sona erdiren Öfke Savaşı sonrasında, hayatta kalan Noldor ve Sindar'ın büyük çoğunluğu Batı'ya dönüp Tol Eressëa'da yaşamaya başladı. Geriye kalanlar ise İkinci ve Üçüncü Çağ boyunca Orta Dünya'da kaldı ve ya Orman Elflerinin Kuyutorman'daki krallıklarına girdiler ya da Lindon, Eregion, Lothlórien ve Ayrıkvadi ülkelerini kurdular.[9]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Carpenter, Humphrey (1977). J. R. R. Tolkien: A Biography. London: George Allen & Unwin. pp. 111, 200, 266 and throughout. ISBN 978-0-04-928037-3. OCLC 3046822
- ^ a b Shippey, Tom (2001). J. R. R. Tolkien: Author of the Century. HarperCollins. pp. 228–231. ISBN 978-0261-10401-3.
- ^ Flieger, Verlyn (1983). "Light into Darkness". Splintered Light: Logos and Language in Tolkien's World. William B. Eerdmans Publishing Company. pp. 88–131. ISBN 978-0-8028-1955-0.
- ^ Tyler, J. E. A. (1980). The New Tolkien Companion. Avon Books. p. 166. ISBN 978-0-380-46904-8.
- ^ a b c d e f Dickerson, Matthew (2013) [2007]. "Elves: Kindreds and Migrations". In Drout, Michael D. C. (ed.). The J. R. R. Tolkien Encyclopedia. Routledge. pp. 152–154. ISBN 978-0-415-86511-1.
- ^ "Avari". Parf Edhellen: an Elvish Dictionary. Retrieved 2 October 2022.
- ^ a b c J.R.R. Tolkien. "Part Four. Quendi and Eldar". The War of the Jewels.
- ^ J.R.R. Tolkien. "Túrin Turambar'a Dair". Silmarillion.
- ^ a b c J.R.R. Tolkien. "Eärendil'in Yolculuğu ve Gazap Savaşı". Silmarillion.
- ^ J.R.R. Tolkien. "Elflerin Gelişine ve Melkor'un Esaretine Dair". Silmarillion.
- ^ Foster, Robert (1971). The Complete Guide to Middle-earth. New York: Del Rey. ISBN 978-0-345-32436-8.
- ^ J.R.R. Tolkien. "Galadriel ve Celeborn'un Öyküsü", "Ek A: Silvan Elfleri ve Kullandıkları Dil Hakkında". Bitmemiş Öyküler.
- ^ Fimi, Dimitra (2010) [2008]. Tolkien, Race, and Cultural History: From Fairies to Hobbits. Palgrave Macmillan. p. 158. ISBN 978-0-230-21951-9. OCLC 222251097
- ^ J.R.R. Tolkien. "Noldor'un Dönüşüne Dair". Silmarillion.
- ^ J.R.R. Tolkien. "Beleriand'a ve Ülkelerine Dair". Silmarillion.