İçeriğe atla

Aleksandr Lukaşenko

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Aleksandr Lukaşenko
Аляксандр Лукашэнка
Alyaksandr Lukaşenka
Александр Лукашенко
2024'te Lukaşenko
1. Belarus Devlet Başkanı
Görevde
Makama geliş
20 Temmuz 1994
Başbakan
Yerine geldiği Myeçeyslav Hrib (Belarus Yüksek Sovyeti Başkanı olarak)
Kişisel bilgiler
Doğum Aleksandr Grigoryeviç Lukaşenko
30 Ağustos 1954 (70 yaşında)
Kopus, Belarus SSC, SSCB
Partisi
Evlilik(ler) Galina Jelneroviç (1975-günümüz)
Çocuk(lar) Viktor
Dmitri
Nikolay
Dini Yok (ateist)
Ödülleri Haydar Aliyev Nişanı
İmzası
Askerî hizmeti
Bağlılığı  Sovyetler Birliği (1954-1991)
 Belarus (1991-günümüz)
Branşı Sovyet Sınır Birlikleri
Belarus Silahlı Kuvvetleri
Hizmet yılları 1975-77
1980-82
1994-günümüz
Rütbesi Belarus Başkomutanlığı

Aleksandr Grigoryeviç Lukaşenko (Rusça: Алекса́ндр Григо́рьевич Лукаше́нко, Rusça telaffuz: [ɐlʲɪˈksandr ɡrʲɪˈɡorʲjɪvʲɪtɕ ɫʊkɐˈʂɛnkə]) ya da Alyaksandr Rıhoraviç Lukaşenka (Belarusça: Алякса́ндр Рыго́равіч Лукашэ́нка, Belarusça telaffuz: [alʲaˈksand(a)r rɨˈɣɔravʲitʂ lukaˈʂɛnka]; d. 30 Ağustos 1954), Belaruslu siyasetçi. Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra 10 Temmuz 1994'teki seçimleri kazanarak Belarus'un ilk ve tek devlet başkanı oldu. Lukaşenko, siyasi kariyerine başlamadan önce kolektif bir çiftliğin (kolhoz) yöneticisi olarak çalıştı. Askeriyede Sovyet Sınır Birlikleri'nde görev yaptı. 1991 yılında Sovyetler Birliği'nin dağılmasına karşı oy kullanan Belarus Yüksek Sovyet üyelerinden biriydi.

Lukaşenko, 1990'larda genellikle Rusya'yı Rusya gibi diğer Sovyet sonrası devletler kadar yıkıcı durgunluklardan kurtaran Sovyet sonrası geçiş döneminde Batı destekli ekonomik şok terapisine karşı çıktı.

Belarus'taki kilit endüstrilerin devlet mülkiyetini destekledi. Lukaşenko'nun hükûmeti, ülkenin Sovyet dönemi sembolizminin çoğunu, özellikle de II. Dünya Savaşı'ndaki zaferle ilgili olanları muhafaza etti.[3][4][5][6][7][8][9][10][11][12] 2006'dan bu yana, Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri, Lukaşenko'ya ve diğer Belaruslu yetkililere insan hakları ihlalleri ve ABD'nin ulusal çıkarlarına meydan okuma nedeniyle periyodik olarak yaptırımlar uyguluyor.[13][14] ABD ve AB tarafından uygulanan ticari kısıtlamalar ve ambargo, ülkenin dış ticaretini zayıflatmakta, bu da Lukaşenko hükûmetinin ekonomik açıdan sorunlar yaşamasına sebep olmaktadır.

Hükûmetinin Belarus'taki COVID-19 salgınını ele alması, yönetimine karşı yaygın bir hoşnutsuzluğa yol açtı. Tartışmalı 2020 Belarus devlet başkanlığı seçimi, Lukaşenko'nun iktidarına eşi görülmemiş bir muhalefetle karşı karşıya kaldığı hükümet karşıtı protestoları güçlü bir şekilde artıran yaygın oy hilesi iddialarına yol açtı.[15] Protestocular, yetkililer tarafından şiddetli zulme maruz kaldı. Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Bürosu tarafından 1 Eylül'de yapılan bir açıklamada, 450'den fazla belgelenmiş işkence ve tutuklulara kötü muamele vakalarının yanı sıra cinsel taciz ve tecavüz raporları yer aldı.[16] Tartışmalı seçimin ardından Lukaşenko, Avrupa Birliği ve ABD tarafından Belarus'un meşru başkanı olarak tanınmamaktadır.[17][18]

İlk yılları, siyasi kariyeri ve devlet başkanlığı

[değiştir | kaynağı değiştir]

30 Ağustos 1954'te Belarus'un Vitebsk bölgesinde doğdu. 1975 yılında Mogilev Pedagoji Enstitüsü'nden (şimdi Mogilev Eyalet A. Kuleshov Üniversitesi) ve 1985 yılında Belarus Tarım Akademisi'nden mezun oldu. 1975'ten 1977'ye kadar Sınır Muhafaza Birliği'nde ve 1980-1982 yılları arası Sovyet Ordusu'nda görev yaptı. Sovyet Ordusu'nda iken, Minsk'te bulunan 120. Mekanize "Muhafaza" Tümeni'nde bir subaydı.

Askerlikten ayrıldıktan sonra 1982-1985 yılları arasında kolektif çiftlik başkan yardımcısı olarak görev yaptı. Şklov ilçesinde Gorodets devlet çiftliği ve inşaat malzemeleri fabrikasında müdür olarak görev yaptı.

1990 yılında Belarus Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti Meclisine milletvekili olarak seçildi. 1993 yılında, Belarus Meclisi Yolsuzlukla Mücadele Komitesi Başkanı olarak hizmet vermeye başladı.

Sovyetler Birliği'nin dağılmasından 1994'e kadar geçen sürede pek çok fabrika ve işletmenin kapatılması, işsizliğin artması ve enflasyonun yükselmesi ülkede ciddi bir ekonomik buhran yarattı. Bu koşullarda ülkeyi Sovyetlerden ayıran ilk hükûmete karşı isyan hareketleri başladı. Eski Sovyet sisteminin modernize edilerek yeniden uygulanacağını vadeden Lukaşenko'ya destek giderek arttı. 1994 yılında yürürlüğe giren yeni Belarus anayasası, Temmuz ayında ilk demokratik başkanlık seçimlerinin yolunu açtı. Seçimin ilk turunda Kebiç % 17,4 oy alırken, Lukaşenko oyların % 45,1'ini aldı. Aynı seçimde Zyanon Paznyak % 12,9 ve Şuşkeviç ise % 9,9 oy aldı. Lukaşenko ikinci turda oyların % 80,1'ini alarak 10 Temmuz 1994 Belarus devlet başkanlığı seçimini ezici çoğunlukla kazandı.

2009 yılında ITAR-TASS Ajansı Genel Direktörü Mihail Gusman'a verdiği röportajda devlet başkanlığının ilk günlerini şöyle anlattı:

"Ben henüz 40 yaşında bile değildim ve çok önemli kararlar vermek zorundaydım. Büyük Sovyetler Birliği'nin güçlü ekonomisini, Belarus'un büyük işletmelerini (MAZ, BelAZ, MTZ vs.), ahşap işlemeciliğinde Sovyetler'in en önemli sanayi merkezi olan Belarus'u yağmalamakta olan canavarlar ülkeyi adeta talan etmekteydi. Siyasette milliyetçi sloganlar çok popülerdi. Mağazalarda raflar boş, insanlar adeta kıtlık yaşamaktaydı. Öyle ki ekmeğin fiyatı bir günde 18 kat artmıştı."[19]

Bu zor şartlar altında iktidara geldikten sonra, kapitalist yağmacılığa karşı sert tedbirler aldı. Bu nedenle iktidarı altında, Belarus kuralları rejimi insan hakları ihlali olarak kabul edilir ve uluslararası hukuka aykırılığı ile ABD ve Avrupa Birliği tarafından diktatör devlet olarak görülmektedir. Bu yüzden Belarus, insan hakları ihlalleriyle Avrupa Birliği tarafından dayatılan yaptırımlara tabidir. Bunda batıdan ziyade doğu devletleriyle uzlaşması, Sovyet dönemi sosyo-ekonomik politikaları örnek alarak ülkeyi kalkındırması etkili olmaktadır. Rusya ile dış ilişkilerinin yanı sıra Kuzey Kore, Türkmenistan, Türkiye, Katar, İran, Küba, Çin, Sudan ve Venezuela ile ilişkilerine öncelik verir. (Irak ile 2003 yılına, Libya ile de 2011 yılına kadar). 11 Ekim 2015 tarihinde beşinci kez cumhurbaşkanlığına seçildi.

AB Seyahati yasakları

[değiştir | kaynağı değiştir]

10 Nisan 2006'da Lukaşenko ile beraber Belarus yönetiminin 31 kişilik diğer üst düzey yetkililerinin AB ülkelerine seyahatleri yasaklandı. 18 Mayıs 2006 tarihinde Avrupa Birliği Lukaşenko ve diğer 35 hükûmet yetkilisinin hesaplarını dondurma kararı aldı.

Kamuoyu

[değiştir | kaynağı değiştir]

Belarus'ta bağımsız anketler sıkı bir şekilde kısıtlanmıştır.[20] Anketler, anketlerini yayınlamayan veya propaganda amacıyla kullanan hükûmet tarafından tekelleştirilmiştir.[21]

Sızan bir dahili ankete göre, nüfusun üçte biri Lukaşenko'ya güveniyordu. Belarus'taki son güvenilir kamuoyu yoklaması, Lukaşenko'ya yaklaşık 0 oranında onay veren bir 2016 anketiydi.[22]

Özel hayatı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Lukaşenko 1975 yılında lise aşkı Galina Jelneroviç ile evlendi. Daha sonra o yıl en büyük oğlu Viktor doğdu. İkinci oğlu Dmitri 1980 yılında doğdu. Eşi Galina, Şklov yakınında köyde ailesinin evinde ayrı yaşamaktadır. Onlar hala yasal olarak evli olmasına rağmen, Galina Lukaşenko eşinden ayrıdır ve devlet başkanlığı internet sitesinde yayınlanan biyografisinde Galina'dan hiçbir şekilde söz edilmemektedir. Gayrimeşru oğlu Nikolay, 2004 yılında doğmuştur. Yaygın olarak çocuğun annesinin İrina Abelskaya olduğuna inanılmaktadır. Kendisi özel doktoru iken ilişkisi vardı.

Lukaşenko kendini "Ortodoks ateist" olarak tanımlıyor.[23]

Hobileri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Lukaşenko, başkanın muhafazakar biri olması ve iPad veya iPhone gibi modern elektronik cihazları kullanmaktan kaçınması gerektiğine inanıyor.[24] Futbol oynardı, ancak başkanlığı sırasında bu hobisini de terk etti.[25] Uluslararası hokey yıldızlarıyla birlikte gösteri oyunları oynayan keskin bir kayakçı ve buz hokeyi forvetidir. İki büyük oğlu da bazen babalarının yanında hokey oynarlar.[26]

Lukaşenko çocukken kros koşusunda eğitime başladı ve 2000'lerde hala ulusal düzeyde yarışıyordu.[27]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2014. 
  2. ^ Alyaksandr Hrygorevich Lukashenka, in: Encyclopaedia Britannica Online
  3. ^ "Profile: Alexander Lukashenko". BBC News. BBC. 9 Ocak 2007. 23 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2014. '..an authoritarian ruling style is characteristic of me [Lukashenko]' 
  4. ^ Levitsky, Steven; Way, Lucan A. (2010). "The Evolution of Post-SovietCompetitive Authoritarianism". Competitive Authoritarianism: Hybrid Regimes after the Cold War. Problems of International Politics. Cambridge: Cambridge University Press. s. 203. ISBN 9781139491488. 12 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2020. Unlike his predecessor, Lukashenka consolidated authoritarian rule. He censored state media, closed Belarus's only independent radio station [...]. 
  5. ^ Jones, Mark P. (2018). "Presidential and Legislative Elections". The Oxford Handbook of Electoral Systems (İngilizce). doi:10.1093/oxfordhb/9780190258658.001.0001/oxfordhb-9780190258658-e-23. 22 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2020. unanimous agreement among serious scholars that... Lukashenko's 2015 election occurred within an authoritarian context. 
  6. ^ Levitsky, Steven (2013). Competitive authoritarianism: hybrid regimes after the Cold War. Cambridge University Press. ss. 4, 9-10, 21, 70. ISBN 978-0-521-88252-1. OCLC 968631692. 21 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2020. 
  7. ^ Crabtree, Charles; Fariss, Christopher J.; Schuler, Paul (2016). "The presidential election in Belarus, October 2015". Electoral Studies (İngilizce). Cilt 42. ss. 304-307. doi:10.1016/j.electstud.2016.02.006. ISSN 0261-3794. 22 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2020. 
  8. ^ "Belarus strongman Lukashenko marks 25 years in power | DW | 10 July 2019". Deutsche Welle (İngilizce). 10 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2020. 
  9. ^ "Belarus leader dismisses democracy even as vote takes place". AP NEWS. 17 Kasım 2019. 17 Kasım 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2020. 
  10. ^ Rausing, Sigrid (7 Ekim 2012). "Belarus: inside Europe's last dictatorship". The Guardian. Londra. 26 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2014. 
  11. ^ "World Report 2020: Rights Trends in Belarus". Human Rights Watch (İngilizce). 10 Aralık 2019. 15 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2020. 
  12. ^ "Human rights by country – Belarus". Amnesty International Report 2007. Amnesty International. 2007. 12 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2007. 
  13. ^ "COUNCIL DECISION 2012/642/CFSP concerning restrictive measures against Belarus". Official Journal of the European Union. Council of the European Union. 15 Ekim 2012. 7 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2013. 
  14. ^ Department of the Treasury (5 Aralık 2012). "Belarus Sanctions". Government of the United States. 16 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2013. 
  15. ^ "Belarus President Alexander Lukashenko under fire". BBC News. 11 Eylül 2020. 3 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  16. ^ "UN human rights experts: Belarus must stop torturing protesters and prevent enforced disappearances". Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights. 1 Eylül 2020. 28 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2020. 
  17. ^ "El Pais interview with HR/VP Borrell: "Lukashenko is like Maduro. We do not recognize him but we must deal with him"". eeas.europa.eu. 24 Ağustos 2020. 8 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  18. ^ Dave Lawler, U.S. no longer recognizes Lukashenko as legitimate president of Belarus 21 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Axios (24 September 2020).
  19. ^ Михаил Гусман (26 Ağustos 2009). "Александр Лукашенко: Мои выборы были фальсифицированы" (Rusça). "ИЗВЕСТИЯ". 5 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2017. 
  20. ^ Higgins, Andrew (22 Haziran 2020). "Political Grip Shaky, Belarus Leader Blames Longtime Ally: Russia". The New York Times (İngilizce). ISSN 0362-4331. 22 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2020. 
  21. ^ Shraibman, Artyom. "The House That Lukashenko Built: The Foundation, Evolution, and Future of the Belarusian Regime". Carnegie Moscow Center (İngilizce). 18 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2020. 
  22. ^ "Belarus presidential election: Will the lights go out on Lukashenko?". euronews (İngilizce). 12 Haziran 2020. 13 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2020. 
  23. ^ "Belarus president visits Vatican". BBC News. 27 Nisan 2009. 2 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2010. 
  24. ^ Д.Медведев объяснил, почему заменил iPad блокнотом 7 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. rbc.ru. 15 May 2013.
  25. ^ Александр Лукашенко разучился играть на баяне 21 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. km.ru. 15 January 2013.
  26. ^ Президент-хоккей Александра Лукашенко 20 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. ng.ru. 1 October 2003.
  27. ^ Александр Лукашенко выиграл лыжные соревнования 7 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. vsesmi.ru. 3 March 2007.
Siyasi görevi
Önce gelen
Myeçeyslav Hrib
Belarus Yüksek Sovyeti Başkanı olarak 		Belarus Devlet Başkanı
1994–günümüz 		Görevde
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Aleksandr_Lukaşenko&oldid=33325214" sayfasından alınmıştır