Nikolaj Mandić
| Nikolaj Mandić | |
|---|---|
| Datum rođenja | 5. avgust 1840. |
| Mesto rođenja | Gornji Gračac (Austrijsko carstvo) |
| Datum smrti | 6. februar 1907. |
Vladika Nikolaj (svetovno: Petar Mandić; 5. avgust 1840 — 2. avgust 1907) je bio srpski teolog, mitropolit dabrobosanski (7. novembar 1896 — 2. avgust 1907) i mitropolit zvorničko-tuzlanski (14. maj 1892 — 26. jul 1897). Nikola Tesla mu je bio sestrić.
Nikolaj je rođen je 5. avgusta 1840. godine u Gornjem Gračacu, u današnjoj Hrvatskoj kao Petar Mandić. Rođen je od oca Nikole koji je bio sveštenik, i majke Sofije, rođene Budisavljević. Posle završene osnovne (nemačke škole) i „oberšul”, završio je Bogosloviju u Plaškom.
U čin đakona rukopoložio ga je 15. decembra 1863. godine episkop Gornjokarlovački Petar (Jovanović), bivši arhiepiskop Beogradski i mitropolit Srbije. u čin sveštenika rukopoložen je samo 3 dana kasnije, 18. decembra 1863. godine. Jedno vreme bio je kapelan starom gornjokarlovačkom parohu Filipu Dobriću. Na poziv episkopa Gornjokarlovačkog Lukijana Nikolajevića dolazi 1866. godine za profesora Bogoslovije i paroha II parohije u Plaškom. Međutim, po želji naroda i svoga oca, kao i zbog ljubavi prema rodnom mestu, iste 1866. godine prelazi za paroha u Gračac. Uspostavivši dobar odnos sa narodom i vlastima stekao je veliki ugled kao paroh u Gračacu. Uz pomoć krajiške vlade i naroda u Gračacu podigao je crkvu, parohijski dom i školu. Već 1872. godine izabran je za člana eparhijske Konzistorije. Dve godine kasnije, 1874. godine, Gornjokarlovački episkop Teofan (Živković) ga je odlikovao crvenim pojasom zbog zasluga za Crkvu i narod. Isti episkop ga je 21. maja 1879. godine proizveo za protojereja. Te godine je postavljen za paroha u Gospiću, posle smrti njegovog ujaka prote Milutina Tesle. U Gospiću je prota Petar Mandić osnovao Srpsko-pravoslavnu čitaonicu i pevačko društvo. Krajiška vlada mu je poklonila kuću koju je on pretvorio u parohijski dom. Kao istaknuti radnik, pouzdan poznavalac kulturnih prilika svoje zemlje i kao dobar govornik bio je poslanik na svim srpskim saborima od 1872. do 1892. godine kao i na hrvatskim i ugarskim saborima od 1883. do 1892. godine. Isto tako bio je član komisije za katastarsku procenu zemalja u Lici i član mešovite komisije za uređenje planinske paše na tromeđi, pa je u tom svojstvu znatno doprineo umirenju Ličana i Dalmatinaca. U želji da upozna osnovne škole i druge zavode putovao je 1888. i 1889. godine po Nemačkoj i Švajcarskoj. Posetio je i izložbu u Parizu. Za zasluge i lojalnost državi odlikovan je 1881. godine Viteškim krstom, ordenom Franje Josifa I; dve godine kasnije episkop Teofan ga je odlikovao nadbedrenikom; 26. oktobra 1895. odlikovao ga je Franc Josif I komturnim Krstom sa zvezdom.
U porodičnom životu prota Mandić nije imao sreće. Kao mlad čovek ostao je udovac sa troje dece. Potom su mu pomrla i deca. Posle smrti supruge i dece svu ljubav prenosi na sestrića Nikolu Teslu, sina prote Milutina Tesle. Starao se o njegovom školovanju i doprineo njegovom kasnijem uspehu.
Kao sveštenik udovac, zamonašio se 13. maja 1891. godine u manastiru Gomirju. Na monašenju je dobio ime Nikolaj. Iste godine 14. oktobra proizveden je za arhimandrita gomirskog. Za mitropolita Zvorničko-Tuzlanskog je imenovan 14. maja 1892. godine od austrijskog cara i ugarskog kralja Franje Josifa I.
Sveti arhijerejski sinod Carigradske patrijaršije na čelu sa patrijarhom patrijarhom Neofitom VIII, istog dana kada je imenovan izabrao ga je između trojice kandidata u patrijaršijskom hramu Svetog velikomučenika Georgija za mitropolita Zvorničko-Tuzlanskog. To je bio prvi Srbin na tronu Zvorničko-Tuzlanskih episkopa posle gašenja Pećke patrijaršije. Tada je imao oko 52 godine. O izboru ga je obavestio Vaseljenski patrijarh Neofit VIII 23. maja 1892. godine patrijaraškim pismom. Istog dana uputio je Vaseljenski patrijarh Neofit VIII pismo mitropolitu Dabrobosanskom Nikolajeviću u kome mu naređuje da sa Hercegovačkim Serafimom i još jednim episkopom Karlovačke patrijaršije izvrši hirotoniju arhimandrita Nikolaja Mandića.
Novoizabrani mitropolit Nikolaj Mandić doputovao je iz Sarajeva u Tuzlu u sredu 20. jula 1892. godine. Priređen mu je svečani doček. Na obližnjoj železničkoj stanici u „Kreki” dočekalo ga je osam članova srpskog Crkveno-školskog odbora sa sveštenikom Cvijetinom Popovićem. Odavde su zajedno nastavili put vozom do Tuzle. Na železničkoj stanici u Tuzli dočekali su ga predstavnici vlasti, sveštenstvo i mnogobrojni narod. Tom prilikom pozdravio ga je gradonačelnik Ibrahim-beg Džindo. U svom govoru istakao je da se svi građani, bez razlike na veru i narodnost, iskreno raduju sa pravoslavnom braćom. Zahvaljujući se na dočeku Mandić se posebno obratio muslimanima rekavši: „mi smo krvna braća i ako nas vjera dijeli”. Potom se karucama odvezao do crkve gde ga je u crkvenoj porti čekalo mnogo naroda.
U petak 10. jula doputovali su vozom arhijereji: mitropolit Dabrobosanski Georgije Nikolajević u pratnji konzistorijalnog prote Davidovića, igumana Gedeona Marića i protođakona R. Boškovića; Zahumsko-Hercegovački mitropolit Serafim u pratnji đakona Stevana Pravice i episkop Pakrački Miron (Nikolić). Istog dana je u Tuzlu stigao carski i kraljevski komesar baron Apel. Posvećenje je izvršeno u nedelju 12. jula 1892. godine (po starom kalendaru) u Tuzli. U ime Carigradskog patrijarha i Svetog sinoda na Liturgiji novom mitropolitu vladičanski žezal je predao mitropolit Dabrobosanski Georgije Nikolajević. Posle posvećenja na kraju Liturgije svečanu instalaciju izvršio je baron Apel.
Istog dana kada je primio mitropoliju Zvorničko-Tuzlansku, mitropolit Nikolaj obratio se okružnicom 6. avgusta 1892. godine sveštenstvu i srpskom narodu, savetujući ih da poštuju državne zakone i da ih savesno vrše, ali i „da ljubite svetu pravoslavnu crkvu svoju, i po njezinim pravilima život svoj provodite; da brižljivo njegujete školu i prosvjetu narodnu; da neslogom i ličnim zađevicama ne rastočavate svoj i narodni život, izlažući se pravednoj kletvi potomstva svoga; da se dobro i bratinski slažete sa sugrađanima svojim druge vjere, drugog imena i plemena, poštujući njihove svetinje, a svoje čuvajući i ljubeći”.
Pošto je Mandić bio darovit i obrazovan, vrstan propovednik, iskusan u crkvenoj službi, od njega se kao mitropolita očekivalo mnogo. Za četiri i po godine koliko je bio na tronu Zvorničko-Tuzlanskih mitropolita uradio je mnogo. Strpljivim radom zaveo je poredak u eparhiji. Izdao je 36 naredbi. Jednom od prvih naredbi tražio je od sveštenstva da mu se dostavi spisak svešteničkih udovica, kojima je od zemaljskih sredstava izradio godišnju pomoć. Obezbedio je pomoć i mnogim siromašnim sveštenicima. Zalagao se za osnivanje eparhijskog fonda; nažalost, u tome nije uspeo. Da bi podigao nivo svešteničkog obrazovanja, pozivao je obrazovane ljude iz Srbije da dođu u Tuzlu, ali se oni tim pozivima nisu odazivali. Sastavio je i odštampao obrasce za matice i razaslao ih svim parohijama besplatno. Trošak oko štampanja na njegovu molbu isplatila je zemaljska vlada. Da bi se učino kraj divljim brakovima, kupovini i prodaji ženske dece kao i velikom broju razvoda, izdao je Uredbu o sklapanju braka. Posebnu pažnju je posvetio verskoj nastavi. Podsticao je podizanje novih crkava. Od 1893. do 1897. godine osvetio je novopodignute crkve u Požarnici i Puračiću. Njegovom inicijativom započete su još mnoge narodno-crkvene građevine, koje će biti dovršene po njegovom odlasku na presto Dabrobosanske eparhije. Za ovo kratko vreme sagrađeni su i osvećeni parohijski domovi u: Požarnici, Jasenici, Osječanima, Srpskoj Grapskoj, Gradačcu, Sandićima, Obarskoj, Batkoviću i Zagonima. Rukopoložio je veći broj sveštenika. Pošto je za kratko vreme učinio mnogo na tronu Zvorničko-Tuzlanskih episkopa, savremenici su za njega govorili da je „bio takav arhijerej kakvog Bosna nikada dotle nije imala”.
Posle smrti Dabrobosanskog mitropolita Georgija Nikolajevića Dabrobosanska mitropolija bila je upražnjena preko devet meseci. Rešenjem austrijskog cara i ugarskog kralja Franca Josifa I od 7. novembra 1896. godine u sporazumu sa Carigradskim patrijarhom Antimom VII i Sinodom Carigradske patrijaršije imenovan je za Dabrobosanskog mitropolita Nikolaj Mandić, dotadašnji Zvorničko-Tuzlanski mitropolit. Odlukom cara Franca Josifa I od 17. decembra 1896. godine mitropolit Mandić je istovremeno određen za administratora Zvorničko-Tuzlanske mitropolije do njenog popunjavanja.
Čim je obavešten da je izabran za Dabrobosanskog mitropolita Mandić je 7. decembra 1896. godine obavestio sveštenstvo i narod svoje nove eparhije da će ustoličenje biti u Sarajevu 20. decembra. Odmah su počele pripreme za doček i ustoličenje. Pripremljen je veoma svečan program.
Mitropolit Mandić je poslednju arhijerejsku službu kao mitropolit Zvorničko-Tuzlanski služio u Tuzli na Nikoljdan 18. decembra 1896. godine. Na Liturgiji je bilo mnogo naroda koji je došao da se oprosti od svog omiljenog arhijereja. U oproštajnoj dirljivoj besedi mitropolit je poučio pastvu da čuva svoju veru pradedovsku i da živi u bratskoj slozi. Istog dana posle podne krenuo je vozom za Sarajevo ispraćen od mnogobrojnog naroda: pravoslavnih, rimokatolika i muslimana.
U nedelju 20. decembra u Novoj crkvi služena je Sveta arhijerejska Liturgija. Služili su novi Dabrobosanski mitropolit Nikolaj Mandić i Zahumsko-Hercegovački mitropolit Serafim Perović uz sasluženje deset protojereja, devet sveštenika i četiri đakona.
Dva dana posle ustoličenja mitropolit Mandić je o tome obavestio okružnicom sveštenstvo Dabrobosanske eparhije i naredio im da u svim bogosluženjima i obredima spominju njegovo ime kao kanonskog jerarha. Time je stavljena van snage okružnica Konzistorije od 10. februara 1896. godine.
Preuzevši upravu Dabrobosanskom mitropolijom mitropolit Nikolaj i dalje je administrirao Zvorničko-Tuzlanskom mitropolijom do njenog popunjenja. To je bio razlog da okružnicom od 31. decembra 1896. godine pozove sveštenstvo, srpsko-pravoslavne opštine i narod mitropolije Zvorničko-Tuzlanske da se u svima duhovnim i crkveno-administrativnim poslovima, do konačnog popunjavanja mitropolijske stolice obraćaju njemu, odnosno upravi Zvorničko-Tuzlanske mitropolije. Sveštenstvu je naredio da u svim bogoslužbenim obredima i jektenijama spominju njegovo ime. Ovom mitropolijom je administrirao do 26. jula 1897. godine. Sinod Carigradske patrijaršije je 29. aprila 1897. godine izabrao potpredsednika sarajevske Konzistorije arhimandrita Grigorija Živkovića za mitropolita Zvorničko-Tuzlanskog. Bečki dvor je ovaj izbor potvrdio 29. maja 1897. godine. Hirotoniju su izvršili mitropolit Dabrobosanski Nikolaj Mandić, izaslanik Carigradskog patrijarha, mitropolit Zahumsko-Hercegovački Serafim Perović i episkop Vršački Gavrilo Zmejanović.
Iste 1897. godine došlo je do izvesne promene granica Dabrobosanske i Zahumsko-Hercegovačke mitropolije. Na predlog mitropolita Serafima Perovića i u sporazumu sa mitropolitom Nikolajem Mandićem, sela Konjičkog kotara su izdvojena od Dabrobosanske mitropolije i pripojena Zahumsko-Hercegovačkoj, a od Zahumsko-Hercegovačke je uzeto Rudo i pripojeno Dabrobosanskoj mitropoliji.
Mitropolit Nikolaj Mandić je odmah po dolasku u Sarajevo počeo da radi na podeli Dabrobosanske mitropolije na dve. Razlog za to je bio veliko prostranstvo koje je zahvatala Dabrobosanska mitropolija: imala je 25 protoprezviterata, 212 parohija, preko 270 sveštenika, a komunikacije su bile loše pa se teško njome moglo uspešno upravljati. Na njegov predlog Carigradski patrijarh Konstantin je sa Svetim sinodom 1899. godine od delova Dabrobosanske mitropolije osnovao četvrtu mitropoliju u Bosni i Hercegovini – Banjalučko-Bihaćku sa sedištem u Banja Luci.
Štampanje crkvenih knjiga o državnom trošku koje je započeo mitropolit Georgije Nikolajević nastavio je i mitropolit Mandić. Za njegovo vreme o državnom trošku štampane su knjige: Trebnik i Dopuniteljni Trebnik 1897; Služebnik 1898; Opšti Minej 1899; Praznični Minej 1901. i Časoslov 1902. godine. Ovim, kao i onim ranije štampanim crkvenim knjigama snabdela je Zemaljska vlada, na mitropolitov predlog, one crkve koje su se za to molbom obratile. Isto tako, vlada je na zauzimanje mitropolita snabdela mnoge crkve odeždama i crkvenim predmetima, a 1900. godine nabavila je nov nameštaj za salu gde su držane konzistorijalne sednice. Godine 1905. od uštede pisarničkog paušala osnovana je Konzistorijalna biblioteka sa preko 1.000 dela bogoslovske, pravne i lepe književnosti.
Mitropolit Mandić često je obilazio svoju mitropoliju i na licu mesta se upoznavao sa problemima. Sledeće godine po dolasku u Sarajevo, maja 1897. o Duhovima posetio je Banja Luku. Prvi i drugi dan Duhova služio je Svetu arhijerejsku Liturgiju u Banja Luci. Treći dan Duhova posetio je Maglaj i upoznao se sa radovima na novoj crkvi. Pre toga posetio je staru drvenu crkvu i Srpsko-pravoslavnu osnovnu školu gde je proveravao znanje učenika iz veronauke. Zadovoljan njihovim znanjem poklonio im je malo novca. Iz Banja Luke na putu za Sarajevo posetio je manastir Krupu, Jajce (jajački vodopad) i Travnik. U Sarajevo je došao 6. juna. Sledeće 1898. godine o Duhovima posetio je Vlasenicu. Tom prilikom je posetio crkve u okolini Vlasenice na: Rudištu, Lovnicu i manastir Papraću. U selu Koprivnu osvetio je novosagrađenu crkvu. Iz Vlasenice je 28. maja otputovao u Srebrenicu, gde je posetio okolne crkve u: Fakovićima, Žlijebcu, Crkvici, Skelanima, Visočniku, Pribojeviću, Krnjiću, Karinsku crkvu (Karine), Bratuncu i Kravici. Iz Vlasenice je 5. juna otišao u Rogaticu i Višegrad, gde je posetio Dobrun, Štrpce i Rudo. U drugoj polovini 1900. godine oko mesec dana obilazio je zapadni deo svoje eparhije. U istočnom delu eparhije je ponovo bio maja 1902. godine u pratnji prote Vasa Popovića i đakona Petra Lalića. Ovom prilikom je posetio: Višegrad, Dobrun, Štrpce i Rudo (višegradski protoprezviterat); Rogaticu, Sokolac i Donju Praču (glasinački protoprezviterat); Vlasenicu, Miliće, Lovnicu i Papraću (vlasenički protoprezviterat); Srebrenicu i Drinjaču (srebrenički protoprezviterat). Crkvenu opštinu u Visokom posetio je 28. septembra 1903. godine, služio Svetu arhijerejsku Liturgiju i poučio narod. Na Svetog Dimitrija 24. oktobra 1904. godine služio je u Jajcu Svetu arhijerejsku Liturgiju. Za vreme ovih poseta pregledao je crkve, crkvene bogoslužbene predmete, parohijske matice, arhivu, crkveni inventar i škole, proveravajući znanje iz veronauke.
Duhovni rasadnik sveštenstva – Bogosloviju u Reljevu – često je posećivao. Prvi put kao mitropolit Dabrobosanski posetio je ovaj bogoslovski zavod 30. marta 1897. godine u pratnji arhimandrita Živkovića. U prvoj poučnoj besedi učenicima mitropolit je istakao potrebu da se što bolje pripreme da posluže Pravoslavnoj crkvi i svome narodu. Obećao je da će u dogovoru sa vlastima raditi da se zavod preseli u Sarajevo „gdje ćete arhijereja viđati ne jedanput u dve godine, već svake nedjelje”. Iz izveštaja Bogoslovije vidi se da je u toku godine više puta boravio u školi, posećivao nastavu, prisustvovao i predsedavao ispitima, prisustvovao pri podeli svedočanstava i služio o hramovnoj slavi i o nekim praznicima. On je prvi Dabrobosanski mitropolit koji je od zemaljskih vlasti dobio stipendije za svršene bogoslove radi daljeg usavršavanja na bogoslovskim fakultetima u Černovcima i Atini. Mitropolit se starao da se kompletira bogoslovska biblioteka pa joj je u više navrata poklanjao knjige.
U brizi za očuvanje pravoslavne vere mitropolit Nikolaj je posebnu pažnju posvetio veronauci. Međutim, bilo je seoskih, čak i varoških parohija u kojima nije bilo narodne osnovne škole, pa nije bilo ni veronauke. Nastojeći da i vanškolska omladina stekne znanje o svojoj veri okružnicom od 19. marta 1898. godine naredio je sveštenicima da u formulare unesu imena vanškolske omladine od 10-15 godina i da se za njih organizuje verska nastava u nedeljne i praznične dane pre podne kod crkve, a gde crkve nema u parohijskom stanu ili nekom drugom podesnom mestu. Ovaj vid verskog obrazovanja vanškolske omladine, i pored mnogih problema, ostvaren je zahvaljujući upornosti mitropolita Mandića.
U Sarajevu je posebno svake godine vršeno svečano bogojavljensko vodoosvećenje. Tako je bilo i za vreme mitropolita Nikolaja Mandića. Takođe je svečano proslavljan i dan Svetog Save, kao i mitropolitova krsna slava Lazareva subota.
Zaslugom mitropolita Nikolaja Mandića zaživeo je mirovinski fond za izdržavanje sirotih svešteničkih porodica, kome je temelj položio blaženopočivši mitropolit Georgije Nikolajević. U okružnici od 16. februara 1898. godine upućenoj protoprezviterima mitropolit Mandić pokreće pitanje pomenutog fonda, u kojoj kaže da temelj fondu čini prilog Zemaljske vlade. Pored toga svaki sveštenik je dužan kao osnovnu glavnicu da uloži jedanput ili u više rata izvesnu svotu novca na koju će plaćati godišnje interes od šest odsto.
Mitropolit Nikolaj Mandić je vodio i borbu za crkveno-prosvetnu autonomiju Pravoslavne crkve u Bosni i Hercegovini. U tome je uspeo kada je od Carigradske patrijaršije 31. maja 1905. a od Austrijskog dvora 13. avgusta 1905. godine odobrena uredba crkveno-prosvetne autonomije, nad čijom je izradom radio mitropolit Mandić. Ovom Uredbom regulisana je organizacija Srpske pravoslavne crkve u Bosni i u Hercegovini, koju čine četiri mitropolije pod jurisdikcijom Carigradske patrijaršije. Opšti deo Uredbe uređuje upravu svake eparhije, čiji su delovi crkvene opštine, odnosno parohije, protoprezviteri, manastiri i manastirske parohije. Organi te uprave u crkvenim opštinama su: crkvene skupštine, crkveni odbori i protoprezviteri; u središtima eparhija, za obavljanje crkvene jurisdikcije, eparhijski crkveni sudovi, a za crkveno-ekonomske i prosvetne stvari eparhijski upravni i prosvetni savet. Članom XX Uredbe uzakonjena je narodna crkvena zastava za srpske pravoslavne mitropolije s bojama: odozgo crvena, u sredini plava i odozdo bela. Službeni jezik u svim narodno upravnim organima je srpski a pismo ćirilica.
Više godina je pokretano pitanje osnivanja svešteničkog udruženja i svešteničkog mirovinskog fonda za Bosnu i za Hercegovinu. Na sednici održanoj u Sarajevu 6. februara 1907. godine na kojoj su prisustvovali izaslanici sveštenstva Bosne i Hercegovine usvojena su pravila svešteničkog udruženja i mirovinskog svešteničkog fonda za Bosnu i Hercegovinu.
Mitropolit Mandić je posebnu pažnju posvetio Svetoj tajni krštenja. Naredio je sveštenicima da na prvi poziv roditelja odmah krste novorođenče da se ne bi desilo da dete umre nekršteno. Okružnicom od 30. avgusta 1906. godine zabranio je sveštenicima da vrše Svetu tajnu krštenja po domovima i naređuje da je vrše u parohijskim hramovima. Izuzetno je dozvolio, tamo gde nema crkve, da se Sveta tajna krštenja svršuje u parohijskom domu. Takođe je naredio sveštenicima da svaki u svojoj parohijskoj crkvi odnosno u parohijskom domu napravi krstionicu .
Prema sačuvanim podacima mitropolit Mandić je u Dabrobosanskoj eparhiji rukopoložio preko 60 sveštenika. Veoma mali broj ih je odlikovao, jer je u dodeljivanju odlikovanja bio strog. Osvetio je sledeće novosagrađene crkve: u Blažuju 1897, Koprivnu 1898, Bihaću 1898, Pritoci 1899, Pribiniću 1900, zvonik crkve u Sokocu 1901, crkvu u Žepču 1902, Srebrenici 1903, Podrašnjici 1904, Drinjači 1905, Gustovari 1907. Srpsku narodnu školu u Travniku je osvetio 1905. godine. Temelje mitropolije na jugoistočnoj strani od Nove crkve na uglu Fran-Josifove i Rudolfove ulice osvetio je na Malu Gospojinu, 8. septembra 1898. godine. Zgrada je završena sledeće godine; osvetio je mitropolit Mandić uz sasluženje nekoliko sveštenika 3. oktobra 1899. godine.
Mitropolit Mandić je bio dobrog zdravlja. Godine 1906. počeo je poboljevati pa je u raznim lečilištima tražio oporavak. Umro je 2. avgusta 1907. godine u 8 časova uveče u kupatilu u Abaciji u 67. godini. Pored njega je bio njegov rođak paroh riječki prota Kosanović.
Upravu eparhijom preuzeo je Eparhijski crkveni sud na vanrednoj sednici 8. avgusta 1907. godine i istog dana zatražio od okružnih protojereja da obaveste sveštenike: „Da do 29. avgusta o. g. na svakoj sv. liturgiji na proskomidiji i poslije osvećenja časnih darova tajno, a iza sugube jektenije javno, jektenijom za pokojne spominjete: usopšeg arhipastira”, a 29. avgusta posle Svete Liturgije da odsluže parastos i da izgovore kratku besedu u spomen pokojnog arhijereja, da njegovo ime upišu u diptihon i da do daljeg u jektenijama gde se spominje arhijerej pominju Carigradskog patrijarha.
U početku se mislilo da će blaženopočivši mitropolit Mandić biti sahranjen u Rijeci. Posle nekoliko dana doneta je odluka da se sahrani u Sarajevu. U petak 9. avgusta u 8 časova je počela Sveta Liturgija koju je služilo pet sveštenika. Liturgiji je prisustvovao mitropolit Banjalučko-Bihaćki Evgenije Letica. Na kraju Liturgije u crkvu su došli predstavnici zemaljskih i vojničkih vlasti i razna izaslanstva. Opelo je služio mitropolit Banjalučko-Bihaćki Evgenije sa dva arhimandrita, 45 sveštenika i dva đakona. Posle opela sprovod je krenuo na groblje na Koševu. Sahranjen je u grobnicu mitropolita Georgija Nikolajevića.
Među mnogobrojnim telegramima saučešća povodom smrti mitropolita Mandića ističu se telegrami cara Josifa I i Carigradskog patrijarha Joakima.
| Prethodnik: Dionisije II |
mitropolit zvorničko-tuzlanski 1892 — 1897 |
Nasljednik: Grigorije Živković |