Voltaire
Wygląd
Voltaire (1694–1778) – francuski pisarz epoki oświecenia, filozof, dramaturg i historyk.
Kandyd, czyli optymizm
[edytuj](fr. Candide ou l’optimisme, tłum. Tadeusz Boy-Żeleński)
- Co to takiego optymizm? spytał Kakambo. – Ach, odparł Kandyd, to obłęd dowodzenia, że wszystko jest dobrze, kiedy nam się dzieje źle.
- Postać: Kandyd
- Zobacz też: optymizm
- Źródło: rozdz. XIX, wyd. Biblioteka Boya, Warszawa 1931, s. 62.
- Człowiek zrodzony jest, aby żyć w konwulsjach niepokoju, lub też w letargu nudy.
- Opis: słowa Marcina, manichejczyka
- Źródło: rozdz. XXX, wyd. Biblioteka Boya, Warszawa 1931, s. 100.
- Praca oddala od nas trzy wielkie niedole: nudę, występek i ubóstwo.
- Źródło: rozdz. XXX, wyd. Biblioteka Boya, Warszawa 1931, s. 102.
- Trzeba uprawiać nasz ogródek.
- Il faut cultiver notre jardin. (fr.)
- Opis: ostatnie słowa powieści.
- Źródło: rozdz. XXX, wyd. Biblioteka Boya, Warszawa 1931, s. 102.
Inne
[edytuj]
A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O Ó P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż |
B
[edytuj]- Bardzo roztropnie jest wątpić.
C
[edytuj]- Święte Cesarstwo Rzymskie nie było ani Święte, ani Rzymskie, ani Cesarstwem.
- Cierpliwość wydaje się nam niczym. A jednak, cóż to za wydatek energii!
- Chcąc zmusić ludzi, aby dobrze o nas mówili, jedyny to sposób – czynić dobrze.
- Człowiek musiał popsuć trochę swoją naturę, bo nie rodzi się wilkiem, a jest wilkiem.
- Człowiek wolny idzie do nieba taką drogą, jaka mu się podoba.
D
[edytuj]- Delikatność – nierozłączna podobno z miłością, stanowi czasem jej urok, ale częściej nudę.
- Dla większości mężczyzn poprawić się, znaczy zmienić wady.
G
[edytuj]- Gdyby Bóg nie istniał, koniecznością stałoby się wynalezienie go.
- Si Dieu n’existait pas, il faudrait l’inventer. (fr.)
- Inne tłumaczenie: Gdyby Boga nie było, należałoby Go wymyślić.
- Opis: podobna myśl występuje w pismach arcybiskupa Canterbury Johna Tillotsona (1630–1694).
- Źródło: Epitre à l’auteur du nouveau livre des trois imposteurs, w. 22 (1769)
- Zobacz też: Bóg
J
[edytuj]- Jeden Polak to istny czar, dwóch Polaków – to awantura, trzech Polaków – och, to już jest polski problem.
- Un polonais – c’est un charmeur; deux polonais – une bagarre; trois polonais, eh bien, c’est la question polonaise. (fr.)
- Opis: komentarz do I rozbioru Polski.
- Zobacz też: Polacy
- Jeśli nie byłoby Boga, trzeba by go wymyśleć.
- Źródło: Myślę, więc jestem. Aforyzmy, maksymy, sentencje, oprac. Czesława i Joachim Glenskowie, Antyk, Kęty 1993, ISBN 8386482001, s. 346.
- Jeżeli Bóg stworzył człowieka na obraz i podobieństwo swoje, człowiek oddał mu wet za wet.
K
[edytuj]- Kobieta umie dochować tajemnicy. Tajemnicy swojego wieku.
- Kto kocha, ten pragnie, aby na jego pocałunki odpowiadano pocałunkami, aby jego pragnieniu odpowiadało pragnienie, a szczęśliwy jest tylko wówczas, kiedy szczęście daje.
L
[edytuj]- Lekarze zapisują lekarstwa, o których niewiele wiedzą, na choroby, o których wiedzą jeszcze mniej, ludziom, o których nie wiedzą nic.
- Zobacz też: lekarz
- „Lepsze” jest wrogiem „dobrego”.
- Le mieux est l’ennemi du bien. (fr.)
- Źródło: Dictionnaire philosophique. Art dramatique, 1764
- Opis: znane już wcześniej, występuje w komentarzu M. Giovanniego do Dekameronu Boccaccia (1574). Podobne zdanie występuje w Królu Learze, akt I, scena 4 Szekspira (1607)
- Ludzie nieskończenie mali są zwykle nieskończenie dumni.
- Źródło: Przykazania etyki prawniczej: księga myśli, norm i rycin, oprac. Roman Tokarczyk, wyd. Wolters Kluwer Polska, s. 30.
- Ludzie używają słów tylko po to, by ukryć swe myśli.
- Opis: myśl pochodzi ze starożytności, cytowana później nie tylko przez Voltaire’a.
- Źródło: Kapłon i pularda (fr. Le Chapon et la poularde)
M
[edytuj]- Małżeństwo czyni człowieka lepszym. Ojciec rodziny, który ma jakie poczucie honoru, nie chce czynić nic haniebnego, żeby się nie musiał wstydzić przed własnymi dziećmi. Przywiąż włóczęgę do rodziny, a przywiążesz go do ojczyzny.
- Mąż, gdy kocha, pragnie, aby na jego pocałunki odpowiadano pocałunkami.
- Miłosna zazdrość tkwi na dnie każdego serca.
Mężczyzna jest zazdrosny z chwilą, gdy zaczyna płonąc. Kobieta – jeszcze zanim pokocha.
Uwaga: W dalszej części znajdują się słowa powszechnie uznawane za wulgarne!
- Moje dziecko, aby dać sobie radę z ludźmi, trzeba mieć za sobą kobiety; aby mieć za sobą kobiety, trzeba je znać. Wiedz zatem, że wszystkie kobiety są fałszywe i kurwy.
- Opis: słowa wypowiedziane do księcia Mignon, dziecka spotkanego u Émilie du Châtelet
- Źródło: Sébastien-Roch Nicolas de Chamfort, Charaktery i anegdoty, [w:] idem, Maksymy i myśli. Charaktery i anegdoty, przełożyli Konrad Drzewiecki i Tadeusz Boy-Żeleński, Warszawa 1995, s. 130–131.
- Myśli służą usprawiedliwianiu ludzkich występków, a słowa ukryciu myśli.
N
[edytuj]- Należy pisać tak, jak się mówi.
- Źródło: Dictionnaire philosophique. Style (1764)
- Nie dość zapewnić komuś zbawienie, trzeba mu jeszcze dać środki do życia.
- Zobacz też: religia
- Nie ma zupełnie znaczenia, z kim się żenisz – nazajutrz i tak stwierdzisz, że to ktoś zupełnie inny.
- Nie rozumiem, doprawdy, jak mogło przyjść Chrystusowi do głowy, dać się przez takie jak wy kanalie ukrzyżować.
- Nieszczęsny rodzaj ludzki tak został stworzony, że ci, którzy poruszają się po gościńcu, zawsze będą obrzucać kamieniami tych, którzy wytyczają nowe szlaki.
- Zobacz też: postęp
- Niewolnicy złymi są wojownikami, chyba że walczą o własną wolność.
- Źródło: Leksykon złotych myśli, wyboru dokonał K. Nowak, Warszawa 1998.
O
[edytuj]- Ogromnie lubię kobiety, zwłaszcza kiedy są ładne i chętne.
- Zobacz też: kobieta
- Odpowiadacie, że to wielka różnica, że wszystkie religie są dziełami ludzi, a tylko Kościół katolicki, apostolski i rzymski jest dziełem Boga.
P
[edytuj]- Pełno na ziemi ludzi, co nie zasługują, by do nich mówić.
- Pierwszej miłości postrzał najgłębiej kaleczy.
- Pierwszy miesiąc małżeństwa jest (…) miesiącem miodu, drugi zaś miesiącem piołunu.
- Źródło: Zadig, czyli Los 3 (1747), tłum. Tadeusz Żeleński-Boy
- Pierwszym prorokiem był pierwszy nikczemnik, który spotkał grupę frajerów.
- Pożądanie sprawia, że człowiek jest nader śmiały, ale miłości zawsze towarzyszy onieśmielenie.
- Prawdziwe dzieje Jezusa to prawdopodobnie dzieje sprawiedliwego człowieka, który potępił grzechy faryzeuszów i którego faryzeusze skazali na śmierć. Potem zrobiono zeń proroka, a po trzech stuleciach – boga: oto jak działa ludzki rozum.
- Przekonanie, że dziewictwo jest cnotą powstało w wyniku myślenia przesądnego, właściwego ludzkiemu umysłowi.
- Przesądy są rozumem głupców.
- Przychodząc na świat płaczemy. Inni się śmieją. Umierając śmiejmy się, niech płaczą inni.
- Przypadek to słowo pozbawione sensu; nie ma niczego, co nie miałoby swoich przyczyn.
- Zobacz też: przypadek
R
[edytuj]- Rozważ, jak trudno jest zmienić siebie, a zrozumiesz, jak znikome masz szanse zmienić innych.
S
[edytuj]- Sekret znudzenia czytelnika polega na tym, aby powiedzieć mu wszystko.
- Źródło: Myślę, więc jestem…, oprac. Czesława i Joachim Glenskowie, op. cit., s. 346.
- Spokojnie, dobry człowieku, to nie czas na robienie sobie wrogów.
- Opis: ostatnie słowa, 30 maja 1778, zapytany przez księdza, czy wyrzeka się szatana.
- Źródło: Ostatnie słowa przed śmiercią, itvl.pl, 16 kwietnia 2013
- Szczęście jest stanem ducha, a więc nie może być trwałe.
- Zobacz też: szczęście
- Szczęście jest tylko marzeniem, a rzeczywistością jest ból. Sprawdzam to już przez osiemdziesiąt lat. Nie widzę innej rady, jak poddać się temu i powiedzieć sobie, że muchy są po to, by je zjadały pająki, a ludzie po to, by ich żarły zmartwienia.
- Źródło: List do markiza de Florian (16 marca 1774)
- Szukający szczęścia jest jak pijak, który nie może trafić do domu, ale wie, że ma dom.
T
[edytuj]- Tak oto właśnie pisze się historię.
- Et voilà justement comme on écrit l’histoire. (fr.)
- Opis: występuje wcześniej w liście Voltaire’a do markizy du Deffand z 24 września 1766 roku. Prawdopodobnie jest aluzją do traktatu Lukiana Jak należy pisać historię.
- Źródło: Charlot ou la Comtesse de Givry, I, 7 (1767)
- Tak toczy się światek.
- Le Monde connu comme il va. (fr.)
- Źródło: tytuł powiastki filozoficznej z 1746, przekład Tadeusz Żeleński-Boy
- Taka jest słabość rodzaju ludzkiego i taka jego przewrotność, że niewątpliwie na lepsze mu wychodzi znosić jarzmo wszelkich możliwych zabobonów, byleby nie były zabójcze, niż żyć bez religii. Człowiek zawsze potrzebował wędzidła, a chociaż okrywał się śmiesznością składając ofiary faunom, satyrom i najadom, rozsądniej i korzystniej było czcić te fantastyczne wyobrażenia bóstwa niż oddać się ateizmowi.
- To, co jest prawdą w jednej epoce, staje się błędem w innej.
- Tyle jest rodzajów miłości, że nie wiadomo, do kogo zwrócić się o jej definicję. Miłością nazywa się kilkudniowy kaprys i związek dwojga ludzi wzajem obojętnych, i uczucie, w którym nie ma nic z szacunku, i flirt towarzyski, i wystygłe przyzwyczajenie, i romantyczną fantazję, i nagłe pożądanie, po którym następuje niechęć: miłością nazywa się sto różnych złudzeń i chimer.
- Tylko raz modliłem się do Boga, krótko: „O, Panie, spraw, by moi wrogowie się ośmieszyli”. Bóg mnie wysłuchał.
- Zobacz też: Bóg
- Tylko szarlatani są pewni swej sprawy.
- Źródło: Myślę, więc jestem…, oprac. Czesława i Joachim Glenskowie, op. cit., s. 346.
U
[edytuj]- Uczony zna dobrze wartość pieniądza, ale bogaty nie zna wartości wiedzy.
W
[edytuj]- W swoich wierszach, drogi przyjacielu,
Nie mów o mnie jak o Zbawicielu,
Co między prostaki się liczę.
Tylkom z nędzy podobny do niego,
A daleko mi, klnę się, do tego,
By matkę mieć czystą dziewicę.- Źródło: epigramat, cyt. za: Jerzy Adamski, Historia literatury francuskiej. Zarys, Wrocław 1989, s. 89, tłum.J. Adamski.
- Wolność moja kończy się tam, gdzie zaczyna twoja.
- Wspaniale być skromnym, gdy się jest wielkim.
- Wszyscy ludzie byliby sobie równi, gdyby nie mieli potrzeb.
- Wszystkie wielkości świata nie są warte dobrej przyjaźni.
- Zobacz też: przyjaźń
Z
[edytuj]- Z jakiej mąki są już zrobieni młodzieńcy na całym świecie, że choćby pokochali piękność pochodzącą prosto z nieba, w pewnych momentach będą ją zdradzać ze służącą karczmarza.
- Zabierzcie stąd tę szubienicę!
- Otez – moi cette potence! (fr.)
- Opis: do rzemieślników – cieśli o olbrzymim drewnianym krzyżu, stojącym na cmentarzu w jego dobrach.
- Zobacz też: krzyż
- Zdrowy rozsądek jest czymś pośrednim między inteligencją a głupotą.
- Zobacz też: głupota
- Zmiażdżcie nikczemność.
- Ecrasez l’infâme. (fr.)
- Opis: o Kościele katolickim. Zdanie to stało się mottem antyklerykałów.
- Zwycięzcy, panujący i urzędnicy są zawsze znienawidzeni.
- Źródło: Marek Szczepański, Manowce władzy. Rzecz o elitach afrykańskich, wyd. Wiedza Powszechna, Warszawa 1989, ISBN 83-214-0666-1 (rozdz. IV: Władcy i krezusi Afryki Czarnej.)
Ż
[edytuj]- Życie jest dzieckiem, które trzeba kołysać, dopóki nie uśnie.
Cytaty błędnie przypisywane
[edytuj]- Aby dowiedzieć się kto naprawdę tobą rządzi, sprawdź po prostu, kogo nie wolno ci krytykować.
- To determine the true rulers of any society, all you must do is ask yourself this question: Who is it that I am not permitted to criticize? (ang.)
- Autor: Kevin Alfred Strom
- Źródło: All America Must Know the Terror That is Upon Us (1993)
- Zobacz też: antysemityzm
- Nie zgadzam się z twoimi poglądami, ale po kres moich dni będę bronił twego prawa do ich głoszenia.
- I disapprove of what you say, but I will defend to the death your right to say it. (ang.)
- Autor: Evelyn Beatrice Hall
- Opis: cytat pochodzi z fabularyzowanej biografii Woltera pt. Przyjaciele Woltera z 1906. Sama autorka skomentowała przypisywanie tego cytatu Wolterowi słowami: Nie miałam zamiaru sugerować, że Wolter użył dokładnie tych słów i byłabym zaskoczona, gdyby znaleziono je w jakimkolwiek jego dziele. (I did not mean to imply that Voltaire used these words verbatim and should be surprised if they are found in any of his works.)
- Źródło: „Saturday Review”, 11 maja 1935, s. 13.
- Zobacz też: wolność słowa