Wikipedia:Dobre Artykuły/archiwum/2021-08

Aktualnie na stronie głównej

Korwety typu Contraamiral Eustațiu Sebastian – seria dwóch korwet marynarki wojennej Rumunii, zbudowanych w Rumunii pod koniec XX wieku. Klasyfikowane pierwotnie jako fregaty. Okręty mają wyporność około 1500 ton, napędzane są silnikami wysokoprężnymi pozwalającymi na rozwijanie prędkości 23,4 węzła. Ich uzbrojenie stanowi armata uniwersalna kalibru 76 mm AK-176, działka przeciwlotnicze i przeciwrakietowe kalibru 30 mm, wyrzutnie torped i rakietowych bomb głębinowych. Nie są uzbrojone w rakiety, natomiast może na nich bazować śmigłowiec. Pierwszy z okrętów wszedł do służby pod koniec 1989 roku, równolegle z odprężeniem po zimnej wojnie, obaleniem komunizmu oraz przemianami politycznymi w Rumunii, prowadzącymi do wprowadzenia demokracji i integracji kraju z Zachodem, a drugi dołączył do niego w 1997 roku. Oba okręty brały udział od połowy lat 90. w międzynarodowych ćwiczeniach na Morzu Czarnym z państwami regionu oraz sojuszu NATO w ramach programu Partnerstwo dla Pokoju. Czytaj więcej…

Inne Dobre Artykuły • Jak pisać w stylu encyklopedycznym?

Archiwum ekspozycji dobrych artykułów

Archiwum artykułów, które zostały umieszczone na stronie głównej w rubryce Dobry Artykuł.

2021-08-01

Bridgwater – miasto w Wielkiej Brytanii, w Anglii w hrabstwie Somerset. Stolica i centrum administracyjne okręgu Sedgemoor. Położone nad rzeką Parrett, na równinie Somerset Levels, między wzgórzami Quantock i Mendip, w odległości ok. 9 km od Kanału Bristolskiego. Miasto znajduje się w połowie drogi między Bristolem a Exeter, przy autostradzie M5. Do lat 50. XX wieku miasto znane było jako ośrodek wikliniarstwa. Przemysł ten upadł wraz z osuszeniem bagien Sedgemoor. Upadła również jedna z większych angielskich cegielni. Miasto ponownie zyskało na znaczeniu podczas rewolucji logistycznej lat 70. Bridgwater jest obecnie lokalnym centrum przemysłowym, a ze względu na dogodne położenie orazi możliwości transportowe, również regionalnym centrum logistycznym, siedzibą regionalnych licznych centrów dystrybucyjnych. Stanowi zaplecze ekonomiczne dla siedziby władz hrabstwa – Taunton. Według danych na rok 2011 miasto zamieszkiwało 35 886 osób. Czytaj więcej…

2021-08-02

Grabiec – gatunek ptaka z rodziny cudowronek, najstarszy przedstawiciel rodziny. Występuje na 7 wyspach w indonezyjskiej prowincji Moluki Północne. Zasiedla głównie lasy i skraje lasów oraz plantacje, rzadziej inne tereny z choćby nieznacznym udziałem drzew i krzewów. Żywi się głównie owocami, a aktywny jest zwłaszcza o świcie i zmierzchu. Grabce żerują samotnie, w parach lub małych grupach. Przebywają w środkowych piętrach lasu oraz w koronach drzew, niekiedy w bardziej otwartych miejscach. Nie jest zagrożony wyginięciem, ale jest jednym z ponad 560 gatunków ptaków objętych ochroną w Indonezji. Wyróżniane są trzy podgatunki, których status jest kwestionowany – być może stanowią dwa lub trzy odrębne gatunki. Ze względu na podobieństwo do krukowatych – mocny, ciemny dziób, matowe czarne upierzenie, cynamonowobrązowe skrzydła – gatunek ten początkowo zaliczono właśnie do tej rodziny. Czytaj więcej…

2021-08-03

Sól ziemi czarnej – polski film historyczny z 1969 roku w reżyserii Kazimierza Kutza, pierwsza część tzw. tryptyku śląskiego, obejmującego również filmy Perła w koronie oraz Paciorki jednego różańca. Film ukazuje losy Gabriela, jednego z siedmiu braci Basistów, którzy spontanicznie dołączają do drugiego powstania śląskiego w roku 1920. W trakcie walk Gabriel zakochuje się w niemieckiej sanitariuszce, co komplikuje jego stosunek do zrywu powstańczego. W Soli ziemi czarnej Kutz zawarł wątek autobiograficzny, a treść filmu wynikła ze starannej lektury literatury poświęconej Śląskowi, na podstawie której powstał autorski scenariusz. Za realizację Soli ziemi czarnej odpowiadał Zespół Filmowy „Wektor”, a zdjęcia do filmu nakręcił Wiesław Zdort. Sól ziemi czarnej została pozytywnie przyjęta przez krytyków. Film zebrał pochwały za styl artystyczny oraz za patriotyczną wymowę, natomiast nieliczne głosy krytyczne dotyczyły uproszczonego tła historycznego powstań śląskich. W 1970 roku Sól ziemi czarnej stała się oficjalnym polskim kandydatem do rywalizacji o 43. rozdanie Oscara w kategorii najlepszego filmu nieanglojęzycznego. Czytaj więcej…

2021-08-04

Kornelia Afrykańska Młodsza (zm. ok. 100 p.n.e.) – rzymska arystokratka, córka Scypiona Afrykańskiego Starszego, żona Tyberiusza Semproniusza Grakchusa, matka Tyberiusza oraz Gajusza Grakchów, znana pod mianem „matki Grakchów”. Pochodziła z rodu patrycjuszowskiego. Uważana jest za pierwszą Rzymiankę, o której wiadomo, że odgrywała istotną rolę w swoich czasach. Jej wysoka pozycja społeczna wynikała z pochodzenia i koligacji – znaczeniu i sławie ojca oraz przynależności do jednego z najznaczniejszych rodów plebejskich – jak również z zalet osobistych, nieprzeciętnej inteligencji. W pewnym stopniu wpływała na działalność polityczną swoich synów. Dobrze wykształcona, gromadziła wokół siebie elitę intelektualną ówczesnego Rzymu. Zarazem oddana rodzinie i wychowaniu dzieci, stała się wzorem rzymskiej matrony. Po śmierci męża nie zdecydowała się na ponowne zamążpójście, choć jej uroda, wykształcenie i koligacje sprawiały, że nie brakowało kandydatów do jej ręki. Czytaj więcej…

2021-08-05

Nauru na Letnich Igrzyskach Olimpijskich 2016 – występ kadry sportowców reprezentujących Nauru na igrzyskach olimpijskich, które odbyły się w Rio de Janeiro w Brazylii, w dniach od 5 do 26 sierpnia 2016 roku. W 1996 roku reprezentacja Nauru po raz pierwszy wzięła udział w letnich igrzyskach olimpijskich. Przedtem sukcesy sportowców tego kraju odnotowywane były na igrzyskach Wspólnoty Narodów, czy igrzyskach Pacyfiku. Reprezentacja Nauru na igrzyskach w 2016 roku liczyła dwóch zawodników, którzy wystąpili w 2 dyscyplinach. Zawodnicy z tego kraju nie zdobyli żadnego medalu. Chorążym reprezentacji był sztangista Elson Brechtefeld. Drugim przedstawicielem państwa był judoka Ovini Uera. Obaj byli debiutantami. Nauru, podobnie jak Irak, Monako oraz Tuvalu, nie wysłało żadnej zawodniczki, jak również, podobnie jak Bhutan, nie posiadało swojego reprezentanta w lekkoatletyce lub pływaniu. Był to szósty start Nauru na letnich igrzyskach olimpijskich. Czytaj więcej…

2021-08-06

Wioślarstwo na Letnich Igrzyskach Olimpijskich 2016 – dwójka podwójna mężczyzn – rywalizacja dwójek podwójnych mężczyzn (M2x) podczas Letnich Igrzysk Olimpijskich 2016 w Rio de Janeiro, która została przeprowadzona w dniach 6–11 sierpnia 2016 roku na torze wioślarskim położonym na lagunie Lagoa Rodrigo de Freitas. Podobnie jak podczas innych seniorskich zawodów wioślarskich, zawodnicy w każdym z wyścigów pokonywali odległość 2 kilometrów. W konkursie wzięło udział 26 zawodników, reprezentujących 13 państw. Wszyscy zawodnicy występowali w dwójkach złożonych z reprezentantów jednego państwa. 9 osad reprezentowało państwa europejskie. Poza tym, w konkursie znalazła się też jedna osada azjatycka, jedna północnoamerykańska, jedna australijska i jedna pochodząca z Oceanii. Rozegrano osiem wyścigów: trzy wyścigi eliminacyjne, repesaż, dwa wyścigi półfinałowe, finał B oraz finał A. Zwycięstwo odnieśli faworyzowani reprezentanci Chorwacji, bracia Martin i Valent Sinkoviciowie. Drugie miejsce zajęli Litwini, Mindaugas Griškonis i Saulius Ritter, a na trzecim stopniu podium stanęli Norwedzy, Kjetil Borch i Olaf Tufte. Czytaj więcej…

2021-08-07

Skrzyp błotny – gatunek byliny należący do rodziny skrzypowatych. Rozpowszechniony na wilgotnych siedliskach na półkuli północnej w strefie klimatu umiarkowanego oraz subpolarnego. Spotykany jest pospolicie w całej Polsce z wyjątkiem wyższych partii gór. Jest bardzo zmienny morfologicznie i cechuje się szeroką amplitudą ekologiczną. Wyróżnia się największą toksycznością wśród skrzypów. Stanowi istotne zagrożenie dla zwierząt, zwłaszcza dla koni. Zatrucia zwierząt są jednak incydentalne. Szkodliwość tego gatunku przejawia się głównie na obniżeniu mleczności i płodności bydła oraz pogorszeniu jego kondycji w przypadku wypasania na łąkach podmokłych z dużą ilością skrzypów. Gatunek jest trudny do zwalczenia. Stosunkowo łatwo można zwalczać pędy nadziemne – wrażliwe na zacienienie, niskie temperatury, wydeptywanie, wałowanie. Można je niszczyć także stosując herbicydy. Trudno jednak zniszczyć pędy podziemne, zwłaszcza znajdujące się głęboko, mające duże zdolności regeneracyjne. Czytaj więcej…

2021-08-08

Kinaza mTOR – enzym, kinaza białkowa treoninowo-serynowa, której funkcją jest regulacja wzrostu, proliferacji i ruchu komórki, a także procesów translacji oraz transkrypcji. Kinaza mTOR integruje także wiele szlaków sygnalizacyjnych komórki, w tym szlak insulinowy i czynników wzrostu, jak insulinopodobny czynnik wzrostu 1 i 2, oraz szlak mitogenów. mTOR funkcjonuje również jako sensor komórkowego poziomu związków energetycznych, poziomu ATP i stanu redoks. Dysregulacja szlaku kinazy mTOR może być czynnikiem patogenezy różnych chorób człowieka, zwłaszcza nowotworów. Sirolimus jest otrzymanym z bakterii białkiem, które hamuje kinazę mTOR przez związanie się z wewnątrzkomórkowym receptorem FKBP12. Kompleks FKBP12-sirolimus wiąże się bezpośrednio do domeny wiążącej cząsteczki kinazy mTOR, zwanej domeną FRB. Kinaza mTOR funkcjonuje jako katalityczna podjednostka w dwóch różnych kompleksach białkowych, mTORC1 i mTORC2. Inhibitory kinazy mTOR używane są w transplantologii jako leki immunosupresyjne, zapobiegające odrzuceniu przeszczepu. Prowadzone są również badania kliniczne nad ich wykorzystaniem w terapii nowotworów oraz stwardnienia guzowatego. Czytaj więcej…

2021-08-09

Grabiec – gatunek ptaka z rodziny cudowronek, najstarszy przedstawiciel rodziny. Występuje na 7 wyspach w indonezyjskiej prowincji Moluki Północne. Zasiedla głównie lasy i skraje lasów oraz plantacje, rzadziej inne tereny z choćby nieznacznym udziałem drzew i krzewów. Żywi się głównie owocami, a aktywny jest zwłaszcza o świcie i zmierzchu. Grabce żerują samotnie, w parach lub małych grupach. Przebywają w środkowych piętrach lasu oraz w koronach drzew, niekiedy w bardziej otwartych miejscach. Nie jest zagrożony wyginięciem, ale jest jednym z ponad 560 gatunków ptaków objętych ochroną w Indonezji. Wyróżniane są trzy podgatunki, których status jest kwestionowany – być może stanowią dwa lub trzy odrębne gatunki. Ze względu na podobieństwo do krukowatych – mocny, ciemny dziób, matowe czarne upierzenie, cynamonowobrązowe skrzydła – gatunek ten początkowo zaliczono właśnie do tej rodziny. Czytaj więcej…

2021-08-11

Kornelia Afrykańska Młodsza (zm. ok. 100 p.n.e.) – rzymska arystokratka, córka Scypiona Afrykańskiego Starszego, żona Tyberiusza Semproniusza Grakchusa, matka Tyberiusza oraz Gajusza Grakchów, znana pod mianem „matki Grakchów”. Pochodziła z rodu patrycjuszowskiego. Uważana jest za pierwszą Rzymiankę, o której wiadomo, że odgrywała istotną rolę w swoich czasach. Jej wysoka pozycja społeczna wynikała z pochodzenia i koligacji – znaczeniu i sławie ojca oraz przynależności do jednego z najznaczniejszych rodów plebejskich – jak również z zalet osobistych, nieprzeciętnej inteligencji. W pewnym stopniu wpływała na działalność polityczną swoich synów. Dobrze wykształcona, gromadziła wokół siebie elitę intelektualną ówczesnego Rzymu. Zarazem oddana rodzinie i wychowaniu dzieci, stała się wzorem rzymskiej matrony. Po śmierci męża nie zdecydowała się na ponowne zamążpójście, choć jej uroda, wykształcenie i koligacje sprawiały, że nie brakowało kandydatów do jej ręki. Czytaj więcej…

2021-08-12

Nauru na Letnich Igrzyskach Olimpijskich 2016 – występ kadry sportowców reprezentujących Nauru na igrzyskach olimpijskich, które odbyły się w Rio de Janeiro w Brazylii, w dniach od 5 do 26 sierpnia 2016 roku. W 1996 roku reprezentacja Nauru po raz pierwszy wzięła udział w letnich igrzyskach olimpijskich. Przedtem sukcesy sportowców tego kraju odnotowywane były na igrzyskach Wspólnoty Narodów, czy igrzyskach Pacyfiku. Reprezentacja Nauru na igrzyskach w 2016 roku liczyła dwóch zawodników, którzy wystąpili w 2 dyscyplinach. Zawodnicy z tego kraju nie zdobyli żadnego medalu. Chorążym reprezentacji był sztangista Elson Brechtefeld. Drugim przedstawicielem państwa był judoka Ovini Uera. Obaj byli debiutantami. Nauru, podobnie jak Irak, Monako oraz Tuvalu, nie wysłało żadnej zawodniczki, jak również, podobnie jak Bhutan, nie posiadało swojego reprezentanta w lekkoatletyce lub pływaniu. Był to szósty start Nauru na letnich igrzyskach olimpijskich. Czytaj więcej…

2021-08-13

Wioślarstwo na Letnich Igrzyskach Olimpijskich 2016 – dwójka podwójna mężczyzn – rywalizacja dwójek podwójnych mężczyzn (M2x) podczas Letnich Igrzysk Olimpijskich 2016 w Rio de Janeiro, która została przeprowadzona w dniach 6–11 sierpnia 2016 roku na torze wioślarskim położonym na lagunie Lagoa Rodrigo de Freitas. Podobnie jak podczas innych seniorskich zawodów wioślarskich, zawodnicy w każdym z wyścigów pokonywali odległość 2 kilometrów. W konkursie wzięło udział 26 zawodników, reprezentujących 13 państw. Wszyscy zawodnicy występowali w dwójkach złożonych z reprezentantów jednego państwa. 9 osad reprezentowało państwa europejskie. Poza tym, w konkursie znalazła się też jedna osada azjatycka, jedna północnoamerykańska, jedna australijska i jedna pochodząca z Oceanii. Rozegrano osiem wyścigów: trzy wyścigi eliminacyjne, repesaż, dwa wyścigi półfinałowe, finał B oraz finał A. Zwycięstwo odnieśli faworyzowani reprezentanci Chorwacji, bracia Martin i Valent Sinkoviciowie. Drugie miejsce zajęli Litwini, Mindaugas Griškonis i Saulius Ritter, a na trzecim stopniu podium stanęli Norwedzy, Kjetil Borch i Olaf Tufte. Czytaj więcej…

2021-08-14

Skrzyp błotny – gatunek byliny należący do rodziny skrzypowatych. Rozpowszechniony na wilgotnych siedliskach na półkuli północnej w strefie klimatu umiarkowanego oraz subpolarnego. Spotykany jest pospolicie w całej Polsce z wyjątkiem wyższych partii gór. Jest bardzo zmienny morfologicznie i cechuje się szeroką amplitudą ekologiczną. Wyróżnia się największą toksycznością wśród skrzypów. Stanowi istotne zagrożenie dla zwierząt, zwłaszcza dla koni. Zatrucia zwierząt są jednak incydentalne. Szkodliwość tego gatunku przejawia się głównie na obniżeniu mleczności i płodności bydła oraz pogorszeniu jego kondycji w przypadku wypasania na łąkach podmokłych z dużą ilością skrzypów. Gatunek jest trudny do zwalczenia. Stosunkowo łatwo można zwalczać pędy nadziemne – wrażliwe na zacienienie, niskie temperatury, wydeptywanie, wałowanie. Można je niszczyć także stosując herbicydy. Trudno jednak zniszczyć pędy podziemne, zwłaszcza znajdujące się głęboko, mające duże zdolności regeneracyjne. Czytaj więcej…

2021-08-15

Kinaza mTOR – enzym, kinaza białkowa treoninowo-serynowa, której funkcją jest regulacja wzrostu, proliferacji i ruchu komórki, a także procesów translacji oraz transkrypcji. Kinaza mTOR integruje także wiele szlaków sygnalizacyjnych komórki, w tym szlak insulinowy i czynników wzrostu, jak insulinopodobny czynnik wzrostu 1 i 2, oraz szlak mitogenów. mTOR funkcjonuje również jako sensor komórkowego poziomu związków energetycznych, poziomu ATP i stanu redoks. Dysregulacja szlaku kinazy mTOR może być czynnikiem patogenezy różnych chorób człowieka, zwłaszcza nowotworów. Sirolimus jest otrzymanym z bakterii białkiem, które hamuje kinazę mTOR przez związanie się z wewnątrzkomórkowym receptorem FKBP12. Kompleks FKBP12-sirolimus wiąże się bezpośrednio do domeny wiążącej cząsteczki kinazy mTOR, zwanej domeną FRB. Kinaza mTOR funkcjonuje jako katalityczna podjednostka w dwóch różnych kompleksach białkowych, mTORC1 i mTORC2. Inhibitory kinazy mTOR używane są w transplantologii jako leki immunosupresyjne, zapobiegające odrzuceniu przeszczepu. Prowadzone są również badania kliniczne nad ich wykorzystaniem w terapii nowotworów oraz stwardnienia guzowatego. Czytaj więcej…

2021-08-16

Dobrawa Przemyślidka (ur. ok. 930, zm. 977) – księżniczka czeska z dynastii Przemyślidów, księżna polska, żona Mieszka I. Córka księcia czeskiego Bolesława I Srogiego i być może jego żony Biagoty. Matka Bolesława I Chrobrego i prawdopodobnie Sygrydy-Guhildy. W drugiej połowie 964 roku został zawarty sojusz między Bolesławem I Srogim, a Mieszkiem I. W celu utwierdzenia przymierza w 965 roku Dobrawa została wydana za Mieszka I. Między małżonkami istniała różnica wyznania – ona była chrześcijanką, on poganinem. Niezależne od siebie źródła przypisują Dobrawie istotną rolę w nawróceniu Mieszka I na chrześcijaństwo. Piszący na początku XII wieku Gall Anonim podaje, że Dobrawa przybyła do Polski w otoczeniu dostojników świeckich oraz duchownych. Miała zgodzić się na ślub z Mieszkiem I pod warunkiem, że ten przyjmie chrzest. Polski książę ochrzcił się i dopiero wtedy mógł poślubić czeską księżniczkę. Małżeństwo Dobrawy i Mieszka utwierdziło sojusz polsko-czeski; utrzymywał się on do śmierci czeskiej księżniczki. Czytaj więcej…

2021-08-17

Matka Joanna od Aniołów – czarno-biały polski film fabularny z 1960 roku w reżyserii Jerzego Kawalerowicza, zrealizowany na podstawie opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza pod tym samym tytułem. Bohaterem filmu jest jezuita Józef Suryn. Przybywa on do klasztoru na Smoleńszczyźnie celem wypędzenia złych duchów, które opętały tamtejsze zakonnice, wśród nich – tytułową matkę przełożoną. Matka Joanna od Aniołów powstała w Zespole Filmowym „Kadr” pod kierownictwem artystycznym Tadeusza Konwickiego, który był współscenarzystą utworu. Konwicki i Kawalerowicz starali się dochować wierności pierwowzorowi literackiemu. Scenariusz filmu, zatwierdzony przez Komisję Ocen Scenariuszy, szybko skierowano do realizacji. Zdjęcia do filmu wykonał Jerzy Wójcik, natomiast scenografię opracowali Roman Mann oraz Tadeusz Wybult. Matka Joanna od Aniołów została bardzo dobrze przyjęta przez krytyków. Film doceniano za formę artystyczną, ale równocześnie odczytywano go jako komentarz do ówczesnych stosunków pomiędzy władzą komunistyczną a Kościołem katolickim. Czytaj więcej…

2021-08-18

ORP Foka – polski trałowiec bazowy z okresu zimnej wojny, jeden z dziewięciu zbudowanych na radzieckiej licencji trałowców proj. 254M. Okręt został zwodowany w sierpniu 1958 roku w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, a do służby w Marynarce Wojennej przyjęto go w kwietniu 1959 roku. Załoga okrętu składała się z 80 oficerów, podoficerów i marynarzy. Uzbrojenie artyleryjskie jednostki stanowiły dwa podwójne zestawy działek przeciwlotniczych W-11M kalibru 37 mm L/70, umieszczone na pokładzie dziobowym i łodziowym, z zapasem 1000 sztuk amunicji na lufę. Broń ZOP stanowiły dwa miotacze bomb głębinowych BMB-2 z zapasem 10 bomb głębinowych B-1. Ponadto okręt posiadał dwa tory minowe, na których mógł przenosić 10 min typu KB-3 lub 16 wz. 08/39. Intensywnie eksploatowana jednostka, oznaczona znakami burtowymi T-69 oraz 609, większą część służby spędziła w 12. Dywizjonie Trałowców Bazowych 8. Flotylli Obrony Wybrzeża w Świnoujściu. Jednostka została wycofana ze służby po blisko 30-letnim okresie eksploatacji w listopadzie 1988 roku, a następnie – po zdemontowaniu w świnoujskim porcie zdatnego do użytku uzbrojenia i wyposażenia – złomowana. Czytaj więcej…

2021-08-19

Aleksandr Pietrow (ur. 16 lutego 1838 w Sankt Petersburgu, zm. 19 sierpnia 1915 tamże) – działacz państwowy Imperium Rosyjskiego, członek Senatu Rządzącego, gubernator miński oraz charkowski, wicegubernator siedlecki. Ukończył Połocki Korpus Kadetów. Pietrow w 1864 roku został podporządkowany Komitetowi Urządzającemu w Królestwie Polskim. Ten przydzielił porucznika do Kieleckiej Komisji ds. Włościańskich na stanowisko komisarza. W 1866 roku oficjalnie opuścił służbę wojskową i w randze radcy tytularnego rozpoczął cywilną karierę urzędniczą. W 1878 roku wszedł w skład Tymczasowej Komisji ds. Włościańskich Guberni Królestwa Polskiego. Pietrow był stronnikiem generała-gubernatora Iosifa Hurki. Był zwolennikiem twardego traktowania Polaków. Rok później uzyskał rangę rzeczywistego radcy stanu oraz objął stanowiska gubernatora mińskiego, które pełnił do 1886 roku. Następnym stanowiskiem Pietrowa było gubernatorstwo charkowskie, które sprawował w latach 1886–1895. Czytaj więcej…

2021-08-20

Prospero Provana (ur. w latach 20. XVI wieku, zm. 20 września 1584 w Krakowie) – włoski szlachcic z Piemontu, kupiec i bankier krakowski, pierwszy kierownik poczty królewskiej w Polsce oraz żupnik krakowski. Do Polski przybył razem z bratem Traianem lub też w późniejszym czasie, za jego namową. Zajmował się handlem tkaninami, winem i solą, uzyskał polski indygenat. Zygmunt II August powierzył mu organizację i kierowanie pocztą królewską, jak również na pewien czas pośrednictwo w przesyłaniu odsetek od sum neapolitańskich. Z nadania Stefana Batorego administrował żupami krakowskimi, zgromadził znaczny majątek ziemski i był właścicielem kilku kamienic w Krakowie, przewodząc tamtejszej kolonii włoskiej. Związany ze zwolennikami reformacji – być może ze względów wyznaniowych opuścił Piemont, był kalwinistą, utrzymywał także bliskie kontakty z antytrynitarzami, goszcząc u siebie między innymi Fausta Socyna. U schyłku życia dokonał jednak konwersji na katolicyzm. Czytaj więcej…

2021-08-21

Klątwa Ondyny – rzadka, genetycznie uwarunkowana, potencjalnie śmiertelna choroba układu nerwowego. Chorzy z tym zespołem mogą doznać zatrzymania oddechu we śnie. Jest to rzadka przyczyna bezdechu śródsennego, spowodowana nieprawidłową funkcją autonomicznej kontroli oddychania. U około 91% pacjentów stwierdza się mutację genu homeotycznego PHOX2B w locus 4p12. Mutacja polega na ekspansji powtórzeń polialaninowych w eksonie 3 genu. Zespół opisali John W. Severinghaus oraz Robert Mitchell w 1962 roku, którzy zaobserwowali objawy u trzech pacjentów, poddanych wcześniej operacji na szyjnym odcinku rdzenia kręgowego i pniu mózgu. Podstawowym objawem zespołu jest niewydolność oddechowa, przede wszystkim podczas snu i upośledzona odpowiedź na hiperkapnię oraz hipoksemię, działające łącznie lub osobno. Obok zaburzeń kontroli oddychania, u chorych może występować nerwiak zarodkowy, choroba Hirschsprunga oraz inne objawy dysfunkcji autonomicznego układu nerwowego. Wszyscy pacjenci wymagają dożywotniego wspomagania wentylacji podczas snu. Możliwości wentylacji obejmują mechaniczną wentylację dodatnim ciśnieniem przez tracheotomię. Czytaj więcej…

2021-08-22

SM UC-67 – niemiecki podwodny stawiacz min z okresu I wojny światowej, jedna z 64 jednostek typu UC II. Zwodowany w sierpniu 1916 roku w stoczni Blohm & Voss w Hamburgu, został przyjęty do służby w Kaiserliche Marine w grudniu 1916 roku. Załoga okrętu składała się z 3 oficerów oraz 23 podoficerów i marynarzy. Przebazowany na Morze Śródziemne został nominalnie wcielony w skład Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine pod nazwą U-91, pływając w składzie Flotylli Pola, a później II Flotylli Morza Śródziemnego. W czasie służby operacyjnej okręt odbył 11 patroli bojowych, w wyniku których zatonęły 53 statki o łącznej pojemności 93 284 BRT i okręt o wyporności 834 tony, zaś trzy statki o łącznej pojemności 8249 BRT zostały uszkodzone. 16 stycznia 1919 roku SM UC-67 został poddany Brytyjczykom w wyniku podpisania rozejmu w Compiègne, a następnie złomowany w latach 1919–1920. Czytaj więcej…

2021-08-23

Dobrawa Przemyślidka (ur. ok. 930, zm. 977) – księżniczka czeska z dynastii Przemyślidów, księżna polska, żona Mieszka I. Córka księcia czeskiego Bolesława I Srogiego i być może jego żony Biagoty. Matka Bolesława I Chrobrego i prawdopodobnie Sygrydy-Guhildy. W drugiej połowie 964 roku został zawarty sojusz między Bolesławem I Srogim, a Mieszkiem I. W celu utwierdzenia przymierza w 965 roku Dobrawa została wydana za Mieszka I. Między małżonkami istniała różnica wyznania – ona była chrześcijanką, on poganinem. Niezależne od siebie źródła przypisują Dobrawie istotną rolę w nawróceniu Mieszka I na chrześcijaństwo. Piszący na początku XII wieku Gall Anonim podaje, że Dobrawa przybyła do Polski w otoczeniu dostojników świeckich oraz duchownych. Miała zgodzić się na ślub z Mieszkiem I pod warunkiem, że ten przyjmie chrzest. Polski książę ochrzcił się i dopiero wtedy mógł poślubić czeską księżniczkę. Małżeństwo Dobrawy i Mieszka utwierdziło sojusz polsko-czeski; utrzymywał się on do śmierci czeskiej księżniczki. Czytaj więcej…

2021-08-24

Matka Joanna od Aniołów – czarno-biały polski film fabularny z 1960 roku w reżyserii Jerzego Kawalerowicza, zrealizowany na podstawie opowiadania Jarosława Iwaszkiewicza pod tym samym tytułem. Bohaterem filmu jest jezuita Józef Suryn. Przybywa on do klasztoru na Smoleńszczyźnie celem wypędzenia złych duchów, które opętały tamtejsze zakonnice, wśród nich – tytułową matkę przełożoną. Matka Joanna od Aniołów powstała w Zespole Filmowym „Kadr” pod kierownictwem artystycznym Tadeusza Konwickiego, który był współscenarzystą utworu. Konwicki i Kawalerowicz starali się dochować wierności pierwowzorowi literackiemu. Scenariusz filmu, zatwierdzony przez Komisję Ocen Scenariuszy, szybko skierowano do realizacji. Zdjęcia do filmu wykonał Jerzy Wójcik, natomiast scenografię opracowali Roman Mann oraz Tadeusz Wybult. Matka Joanna od Aniołów została bardzo dobrze przyjęta przez krytyków. Film doceniano za formę artystyczną, ale równocześnie odczytywano go jako komentarz do ówczesnych stosunków pomiędzy władzą komunistyczną a Kościołem katolickim. Czytaj więcej…

2021-08-25

ORP Foka – polski trałowiec bazowy z okresu zimnej wojny, jeden z dziewięciu zbudowanych na radzieckiej licencji trałowców proj. 254M. Okręt został zwodowany w sierpniu 1958 roku w Stoczni im. Komuny Paryskiej w Gdyni, a do służby w Marynarce Wojennej przyjęto go w kwietniu 1959 roku. Załoga okrętu składała się z 80 oficerów, podoficerów i marynarzy. Uzbrojenie artyleryjskie jednostki stanowiły dwa podwójne zestawy działek przeciwlotniczych W-11M kalibru 37 mm L/70, umieszczone na pokładzie dziobowym i łodziowym, z zapasem 1000 sztuk amunicji na lufę. Broń ZOP stanowiły dwa miotacze bomb głębinowych BMB-2 z zapasem 10 bomb głębinowych B-1. Ponadto okręt posiadał dwa tory minowe, na których mógł przenosić 10 min typu KB-3 lub 16 wz. 08/39. Intensywnie eksploatowana jednostka, oznaczona znakami burtowymi T-69 oraz 609, większą część służby spędziła w 12. Dywizjonie Trałowców Bazowych 8. Flotylli Obrony Wybrzeża w Świnoujściu. Jednostka została wycofana ze służby po blisko 30-letnim okresie eksploatacji w listopadzie 1988 roku, a następnie – po zdemontowaniu w świnoujskim porcie zdatnego do użytku uzbrojenia i wyposażenia – złomowana. Czytaj więcej…

2021-08-26

Aleksandr Pietrow (ur. 16 lutego 1838 w Sankt Petersburgu, zm. 19 sierpnia 1915 tamże) – działacz państwowy Imperium Rosyjskiego, członek Senatu Rządzącego, gubernator miński oraz charkowski, wicegubernator siedlecki. Ukończył Połocki Korpus Kadetów. Pietrow w 1864 roku został podporządkowany Komitetowi Urządzającemu w Królestwie Polskim. Ten przydzielił porucznika do Kieleckiej Komisji ds. Włościańskich na stanowisko komisarza. W 1866 roku oficjalnie opuścił służbę wojskową i w randze radcy tytularnego rozpoczął cywilną karierę urzędniczą. W 1878 roku wszedł w skład Tymczasowej Komisji ds. Włościańskich Guberni Królestwa Polskiego. Pietrow był stronnikiem generała-gubernatora Iosifa Hurki. Był zwolennikiem twardego traktowania Polaków. Rok później uzyskał rangę rzeczywistego radcy stanu oraz objął stanowiska gubernatora mińskiego, które pełnił do 1886 roku. Następnym stanowiskiem Pietrowa było gubernatorstwo charkowskie, które sprawował w latach 1886–1895. Czytaj więcej…

2021-08-27

Prospero Provana (ur. w latach 20. XVI wieku, zm. 20 września 1584 w Krakowie) – włoski szlachcic z Piemontu, kupiec i bankier krakowski, pierwszy kierownik poczty królewskiej w Polsce oraz żupnik krakowski. Do Polski przybył razem z bratem Traianem lub też w późniejszym czasie, za jego namową. Zajmował się handlem tkaninami, winem i solą, uzyskał polski indygenat. Zygmunt II August powierzył mu organizację i kierowanie pocztą królewską, jak również na pewien czas pośrednictwo w przesyłaniu odsetek od sum neapolitańskich. Z nadania Stefana Batorego administrował żupami krakowskimi, zgromadził znaczny majątek ziemski i był właścicielem kilku kamienic w Krakowie, przewodząc tamtejszej kolonii włoskiej. Związany ze zwolennikami reformacji – być może ze względów wyznaniowych opuścił Piemont, był kalwinistą, utrzymywał także bliskie kontakty z antytrynitarzami, goszcząc u siebie między innymi Fausta Socyna. U schyłku życia dokonał jednak konwersji na katolicyzm. Czytaj więcej…

2021-08-28

Klątwa Ondyny – rzadka, genetycznie uwarunkowana, potencjalnie śmiertelna choroba układu nerwowego. Chorzy z tym zespołem mogą doznać zatrzymania oddechu we śnie. Jest to rzadka przyczyna bezdechu śródsennego, spowodowana nieprawidłową funkcją autonomicznej kontroli oddychania. U około 91% pacjentów stwierdza się mutację genu homeotycznego PHOX2B w locus 4p12. Mutacja polega na ekspansji powtórzeń polialaninowych w eksonie 3 genu. Zespół opisali John W. Severinghaus oraz Robert Mitchell w 1962 roku, którzy zaobserwowali objawy u trzech pacjentów, poddanych wcześniej operacji na szyjnym odcinku rdzenia kręgowego i pniu mózgu. Podstawowym objawem zespołu jest niewydolność oddechowa, przede wszystkim podczas snu i upośledzona odpowiedź na hiperkapnię oraz hipoksemię, działające łącznie lub osobno. Obok zaburzeń kontroli oddychania, u chorych może występować nerwiak zarodkowy, choroba Hirschsprunga oraz inne objawy dysfunkcji autonomicznego układu nerwowego. Wszyscy pacjenci wymagają dożywotniego wspomagania wentylacji podczas snu. Możliwości wentylacji obejmują mechaniczną wentylację dodatnim ciśnieniem przez tracheotomię. Czytaj więcej…

2021-08-29

SM UC-67 – niemiecki podwodny stawiacz min z okresu I wojny światowej, jedna z 64 jednostek typu UC II. Zwodowany w sierpniu 1916 roku w stoczni Blohm & Voss w Hamburgu, został przyjęty do służby w Kaiserliche Marine w grudniu 1916 roku. Załoga okrętu składała się z 3 oficerów oraz 23 podoficerów i marynarzy. Przebazowany na Morze Śródziemne został nominalnie wcielony w skład Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine pod nazwą U-91, pływając w składzie Flotylli Pola, a później II Flotylli Morza Śródziemnego. W czasie służby operacyjnej okręt odbył 11 patroli bojowych, w wyniku których zatonęły 53 statki o łącznej pojemności 93 284 BRT i okręt o wyporności 834 tony, zaś trzy statki o łącznej pojemności 8249 BRT zostały uszkodzone. 16 stycznia 1919 roku SM UC-67 został poddany Brytyjczykom w wyniku podpisania rozejmu w Compiègne, a następnie złomowany w latach 1919–1920. Czytaj więcej…

2021-08-30

Okręty podwodne typu Mameli – włoskie okręty podwodne z okresu dwudziestolecia międzywojennego oraz II wojny światowej. Jednostki mierzyły 64,6 metra długości, 6,51 metra szerokości i miały zanurzenie 4,3 metra, a ich wyporność nawodna wynosiła 810 ton. Uzbrojone były w działo pokładowe kalibru 102 mm, dwa wielkokalibrowe karabiny maszynowe kalibru 13,2 mm oraz 10 torped, wystrzeliwanych z sześciu wyrzutni torped kalibru 533 mm. W latach 1925–1929 w stoczni Cantieri navali Tosi di Taranto w Tarencie zbudowano cztery jednostki tego typu. Okręty weszły w skład włoskiej marynarki w 1929 roku. Pełniły służbę na Morzu Śródziemnym i Atlantyku, biorąc udział m.in. w wojnie domowej w Hiszpanii oraz kampanii śródziemnomorskiej. „Pier Capponi” został zatopiony 31 marca 1941 roku przez brytyjski okręt podwodny, zaś pozostałe trzy jednostki przetrwały wojnę i zostały wycofane ze służby w 1948 roku. Czytaj więcej…

2021-08-31

Akainacephalus – rodzaj wymarłego dinozaura, tyreofora z rodziny ankylozaurów, odkryty w osadach kredy górnej, opisany w 2018 roku. Szczątki tego zwierzęcia odnaleziono na południu stanu Utah w USA, w skałach formacji Kaiparowits, datowanych na późny kampan. Nigdy wcześniej w tej formacji nie znaleziono czaszki wraz z połączonym z nią szkieletem pozaczaszkowym przedstawiciela Ankylosauridae. Randall Irmis oraz Jelle Wiersma podkreślają kompletność czaszki, wśród znalezionego szkieletu pozaczaszkowego wymieniając: znaczną część kręgosłupa z prawie kompletnym synsakrum, buławę ogonową, szczątki kończyn oraz pancerza okrywającego za życia ciało zwierzęcia. Wedle autorów rodzaju bogato ornamentowana czaszka Akainacephalus przypomina pod tym względem czaszki Nodocephalosaurus. Koniec ogona Akainacephalus wieńczyła kostna buława. Buławy takie, zbudowane z zachodzących na siebie kręgów ogonowych i osteodermów, występowały również u innych przedstawicieli Ankylosauridae. Niewykluczone, że służyły one zwierzętom jako broń w walce. Dinozaury mogły wymachiwać ogonem, a siła uderzenia wieńczącej ogon dużej buławy, takiej jak u ankylozaura, była w stanie zmiażdżyć kość przeciwnika. Czytaj więcej…