Josep Bonaplata
Josep Bonaplata i Corriol (Barcelona, 1795 - Bunyol, País Valencian, 2 de junh de 1843) foguèt un entrepreneire e industrial catalan. Es conegut mai que mai pel fach qu'introdusiguèt la maquina de vapor en Catalonha e mai en Espanha.
Biografia
[modificar | Modificar lo còdi]Enfància e joventut
[modificar | Modificar lo còdi]Josep Bonaplata nasquèt a Barcelona en 1795 dins una familha amonedada. Èra lo segond filh dels cinc enfants qu'aguèron un fabricant de textil, Ramon Bonaplata i Roig, e de Teresa Corriol i Sala. Son fraire ainat, Salvador, que per encausa de sa posicion familhala deviá venir l'eiretièr, èra nascut en 1780, e aprèp Josep seguiguèron Ramon en 1799 e finalament Narcís en 1807. Durant sa joventut, Josep comencèt a trabalhar dins lo talhièr de son paire fins qu'aqueste se retirèt. La gestion de la fabrica passèt doncas dins las mans de son fraire ainat, l'eiretièr de la familha, Salvador.
Emancipacion e formacion d'entrepreneire
[modificar | Modificar lo còdi]En 1828, decidiguèt de crear sa pròpri entrepresa, e amassa amb Joan Vilaregut, sortit el tanben d'una dinastia de fabricants de textil, creèt una fabrica de teissuts de coton dins la vila de Sallent, localitat d'ont èra originari son associat. Tre 1829, èra ja a pensar a modernizar lo procès de fabricacion textila que recebèt un privilegi de l'estat espanhòl e l'autorizava a importar las maquinas de vapor novèlas que i aviá en Anglatèrra.
Lo novèl entrepreneire partiguèt doncas en Granda Bretanha amb qualques collègas, Joan Rull e un cèrt Camps, pr'amor de s'assabentar melhor del foncionament de las industrias textilas de Lancashire e a l'encòp aquesir las maquinas necessàrias que volián portar cap a Catalonha. Obtenguèt l'autorizacion de l'ambaissador espanhòl a Londres, Francisco Cea Bermúdez, per las poder importar a la peninsula iberica. Un pauc de temps aprèp, en julh de 1830, Bonaplata e Rull tornèron a Barcelona sens Camps, qu'èra demorat dins una fabrica de Manchester per i recebre una formacion.
Bonaplata constituiguèt, lo 30 de setembre de 1831, sa societat "Bonaplata, Rull, Vilaregut i Cia.", que i participavan tanben sos fraires Salvador, Ramon e Narcís, amb son amic Joan Vilaregut, e lo sòci novèl, Joan Rull. Comencèron son activitat gràcias a un capital que montava a 1.600.000 reals. La Fabrica Bonaplata, que foguèt tanben coneguda popularament coma "El Vapor", se situava dins lo carrer Tallers de Barcelona. Se cargava de doas activitats diferentas mas complementàrias, teniá una fondariá de fèrre amb un talhièr mecànic per i construire las maquinas que foguèt creat en 1832, e la quita fabrica concebuda per téisser e filar d'una biais mecanic, que foguèt fondada ela un paic mai tard, en novembre de 1833. La societat revolucionèt lo panorama de l'industria textila de l'estat espanhòl qu'èra la primièra que fasiá servir la maquina de vapor coma font d'energia. L'impacte social de l'entrepresa foguèt tanben vital per l'airal, que donava de trabalh d'un biais dirècte a aperaquí 700 personas. A mai, l'iniciativa despertèt una granda curiositat e, a l'encòp, una volontat de conéisser mai de causas per far progressar e modernizar lo foncionament de las fabricas d'aquel temps.
Pasmens, l'evolucion de l'afar se vegèt contrarrestat per las revòltas que se debanèron durant la nuèch del 4 al 5 d'agost de 1835, una reaccion populara del mond obrièr per protestar contra sas marridas condicions de trabalh, que degenerèron, portèron a l'ataca, e ulteriorament, a l'incendi de la fabrica. Las pèrdias ocasionadas per aquel desastre montaven a 2.696.625 reals e 17 maravedís. Bonaplata decidiguèt doncas de se plànher davant lo govèrn espanyol e de lo declarar responsable ultim de pas aver sabut arrestar la revòlta. Encara qu'a la debuta, las autoritats de l'estat rebutèron tota demanda en negar sas responsabilitats, se demandèt puèi la permission a las Corts espanhòlas de preveire una indemnizacion.
L'1 d'abril de 1837 Josep Bonaplata compareguèt en persona a aquel parlament per comprometre's a construire tornarmai una fabrica de vapor encara mai granda per tal de metre en plaça la modernizacion de l'industria espanhòla, mas ulteriorament la comission de finanças acabèt que determinèt que l'entrepreneire deviá renonciar a son indemnizacion se voliá obtenir un investiment de l'estat.
En 1837, abans qu'aquesta resolucion se prenguèsse, Bonaplata èra ja partit viure a Madrid. Ailà aviá creat una autra companhiá, la "Bonaplata, Sandford y Cía" per mostrar al govèrn seas intencions de tornar començar son projècte. L'entrepresa foguèt installada dins lo convent de Santa Bàrbara dels mercedaris descauces qu'èra estat desabitat, dins lo barri d'Hortaleza, e el meteis va i prenguèt una cambra per ne far son lotjament. A quaranta-dos ans èra encara celibatari. Implantèt sa segonda fondariá ailà gràcias a la collaboracion del maquinista anglés William Sanford. Es pro probable que comencèsse ja a sentir sos primièrs problèmas de santat en aquel moment, çò que podriá explicar lo fach que sos fraires Ramon e Narcís se venguèron jónher a el un autre còp. En 1839, l'entrepresa cambièr de nom per se transformar en "Bonaplata y Hermanos", mentre que Sandford sortissiá de l'accionariat per i demorar sonque coma tecnician. Investiguèron 200.000 reals dins l'entrepresa madrilena que passèt jos la gestion de Ramon. Despensèron 90.000 reals suplementaris per dobrir una novèla fondariá en Andalosia, a Sevilha, jos la direccion de Narcís Bonaplata, amb el compromís dels dos de consultar son fraire ainat quand caldriá prendre de decisions importantas.
Dos ans aprèp, Narcís Bonaplata volguèt emancipar la fabrica andalosa. En consequéncia l'entrepresa de Madrid, que gardèt la marca, se trobèt amb un capital de 403.063 reals. E mai s'èra Josep Bonaplata que ne possedissiá la màger part, èra son fraire Ramon qu'agissiá coma administrador unic de la fàbrica de "Santa Bàrbara". Es probable que sa santat foguèsse ja precària, pr'aquò fins a aquel moment se reservava encara lo drech d'intervenir sus çò que li semblava important.
Los afars agrícolas
[modificar | Modificar lo còdi]Tot bèl just aprèp la destruccion de sa societat El Vapor, en desembre de 1835, Josep Bonaplata decidiguèt de cromprar per 187.000 reals lo mas de l'Espinar, que se situava dins lo tèrme valencian de Llíria. I realizèt d'investiments importants coma per exemple la construccion d'un molin d'òli e la plantacion massiva d'ametlièrs. Parallèlament investiguè la quantitat fòrça considerabla d'1.190.000 reals dins un projècte ambiciós, la construccion del Canal de Tamarit que voliá unir las concas dels rius Cinca e Segre per promòure l'asaigament dins la comarca de la Llitera. Aquela entrepresa èra promoguda per son amic Antoni Gassó, pasmens en aquel moment lo canal capitèt pas jamai de se materializar.[1]
Los darrièrs ans de sa vida
[modificar | Modificar lo còdi]Se sap qu'almnys dempuèi 1839 Josep Bonaplata patissiá de problèmas respiratòris pro grèus que l'empachavan de se trachar de sos afars eficaçament. De paur d'èsser victima de son d'asma faguèt son testament en mai de 1840. Finalament decidiguèt de s'anar retirar dins la masada de l'Espinar de Llíria. Lo 30 de mai de 1843 donèt lo testament a son marmessor per poder far lo viatge sul pic. Visquèt pas gaires jorns de mai, qu'amb sos palmons fòrça malauts e aflaquits, s moriguèt d'una darrièra crisi d'asma lo 2 de junh, a Bunyol abans d'arribar a sa proprietat quand aviá tot escàs 48 ans.[1]
Moriguèt sens descendéncia dirècta e o donèt tot a sos fraires. Aguèt una filha illegitima que recebèt lo nom de Sofia, mas èra mòrta a sa naissença en 1840.[1]