Tsjingiz Ajtmatov

Tsjingiz Ajtmatov kirgisisk Чыңгыз Айтматов (Çıňğız Aytmatov) russisk Чингиз Торекулович Айтматов
Tsjingiz Ajtmatov i 2003
Statsborgarskap	Sovjetunionen, Kirgisistan
Fødd	12. desember 1928 i Sjeker
Død	10. juni 2008 (79 år) i Nürnberg
Yrke	politikar, diplomat, journalist, omsetjar, romanforfattar, manusforfattar, science fiction-forfattar, skribent, prosaforfatter
Språk	Kirgisisk
Politisk parti	Sovjetunionens kommunistiske parti
Sjanger	kortroman, kortroman
Medlem av	Den sovjetiske forfatterforeningen, Sovjetunionens filmfotografunion
Far	Torekul Aitmatov
Mor	Q93446343
Born	Askar Aitmatov
Tsjingiz Ajtmatov på Commons

Tsjingiz Ajtmatov (12. desember 1928–10. juni 2008) var ein kirgisisk forfattar, redaktør og diplomat. Han skreiv både på kirgisisk og russisk.

Ajtmatov var fødd inn i ein nomadefamilie, og opplevde som 9-åring at faren vart fengsla, dømd og avretta for «borgarlege avvik». Seinare slutta han seg sjølv til kommunistpartiet og hadde partiverv og -oppgåver. Han vart likevel rekna for å vere ein moderat kritikar, var ven av Mikhail Gorbatsjov og støtta sistnemnde sin perestrojkapolitikk.

Ajtmatov gav ut sine første forteljingar i 1952, medan han studerte til agronom. Ajtmatov var sekretær på kollektivbruk, journalist i Pravda, og redaktør for tidsskrifta Literaturnaja gazeta og Novyj mir. Med ein folkeleg poetisk forteljarstil syner Ajtmatov sin forfattarskap korleis lokal eigenart og nasjonale tradisjonar vert brotne ned i møte med krava til den nye tida, ofte i form av eit oppgjer med Stalinregimet sin brutale mangel på menneskelege omsyn, som også kan tolkast som eit åtak på eit vilkårleg og tankelaust sentralbyråkrati.

«Ajtmatov skrev fantastiske romaner om ung kjærlighet som "Dsjamilia" og "Tidlige traner", og var dessuten en slags kirgisisk variant av Mikkjel Fønhus med glitrende, men pessimistiske dyreskildringer. Han hadde ingen glødende tro på framskrittet [...] Hans beskrivelser av kollisjonene mellom nomadenes tradisjoner og kollektiviseringen har en utrolig litterær kraft.» Bjarne Botnen

Ajtmatov var frå 1990 Kirgisistan sin ambassadør til EU, NATO, UNESCO og Benelux-landa, seinare også til Frankrike. Han var far til den kirgisiske utanriksministeren Askar Ajtmatov.

Han mottok Leninprisen i 1963, og vart Helt av sosialistisk innsats i 1978.

Bibliografi på norsk

• Den hvite dampbåten 1977
• Og dagen varer lenger enn et århundre- 1983
• Dsjamilja, en kjærlighetshistorie 1985
• Gapestokken 1988
• Tidlige traner : 2 kortromaner 1991
• Dsjengis-khans hvite sky 1993
• Utferd til Fujiyama : drama i 2 akter Det norske teatret, 1976

Kjelder

• Aschehoug og Gyldendals store norske leksikon. Bind. 1. A-Bem. Oslo: Kunnskapsforlaget. 1978-1984. ISBN 8257300128
• Delar av denne artikkelen bygger på «Tsjingiz Ajtmatov» frå Wikipedia på bokmål, den 27. juni 2011.
  • Wikipedia på bokmål oppgav desse kjeldene:

Bakgrunnsstoff

• SovLit.com: Biografi
• Kyrgyz writer, perestroika ally Aitmatov dies Reuters UK, 10 juni 2008
• Chingiz Aitmatov, Who Wrote of Life in U.S.S.R., Is Dead at 79 Bruce Weber i The New York Times, 15 juni 2008